pzlg  przeglÄ…d zagranicznej literatury geograficznej
Metoda naukowa  to określona procedura, która powinna być stosowana w procesie
pozyskiwania lub tworzenia rzetelnej wiedzy naukowej.
To zbiór zasad na podstawie których przyjmuje się lub odrzuca analizowane hipotezy lub
opisy zjawisk
Wiedza naukowa  to prawdziwe, uzasadnione przekonanie - to ogół wiarygodnych
informacji o rzeczywistości wraz z umiejętnością ich wykorzystywania
Gospodarka intelektualna to gospodarka oparta na wiedzy
1. Wiedza jest z istoty dobrem nierywalizacyjnym
2. Wiedza jest niematerialna
3. Wiedza jest nieliniowa
4. Wiedza jest relatywna
5. Wiedza obcuje z innÄ… wiedzÄ…
6. Wiedza jest bardziej mobilna niż jakikolwiek produkt
7. Wiedzę można sprowadzić do symboli lub abstraktów
8. Wiedzę można przechowywać na coraz mniejszej przestrzeni
9. Wiedza może być jawna lub ukryta, wyrażona lub niewyrażona, udostępniona lub niema
10. Wiedzy nie można zamknąć w butelce
Hipoteza  przypuszczenie, osąd, teoria, która podlega weryfikacji
Zjawisko a zwłaszcza zjawisko przyrodnicze  fenomen  pojęcie filozoficzne oznaczające
to co dane jest w poznaniu zmysłowym
Rodzaje metod naukowych:
- obserwacyjna
- monograficzna
- badanie dokumentów
- etnograficzna
- indywidualnych przypadków
- analizy i krytyki piśmiennictwa
- sondażu diagnostycznego
- statystyczna
- heurystyczna
- eksperymentalna
- symulacji komputerowej
- zgodności, różnicy, towarzyszących zmian
Metodologia jest to nauka o metodach badań naukowych, ich skuteczności i wartości
poznawczej
GIS (Federowicz-Jackowski) to baza danych geometrycznych, opisowych i
multimedialnych, które powinny być sprawnie:
- pozyskiwane
- przetwarzane
- archiwizowane
- analizowane
- aktualizowane
- weryfikowane
- prezentowane
- udostępniane
w sposób jaki zapewni uzyskanie znaczących informacji utrwalanych w postaci map,
obrazów, filmów, na temat procesów oraz zjawisk zachodzących w geosferze, a także ich
prognoz i rekonstrukcji.
Model przekazu kartograficznego
Pamiętając o kolejnych etapach opracowanie i wykonania map:
I CZ
ŚĆ
1. Selektywna obserwacja rzeczywistości przez geografa  kartografa
2. Wstępne opracowanie wymiarów
3. Intelektualne przekształcenie
4. Prezentacja modelu
II CZ
ŚĆ
5. Oddziaływanie obiektywnej informacji na użytkownika
6. Tworzenie siÄ™ intelektualnego wielowymiarowego modelu rzeczywistego
7. Praktyczne wykorzystanie informacji kartograficznej
Kartograficzne metody badań
Metody pozyskiwania informacji:
Opis  charakterystyka jakościowa zjawiska, przedstawiająca na mapie ich ogólne
rozmieszczenie
Analiza graficzna  umożliwia konstrukcję profili, przekrojów, diagramów, wykresów
Analiza geograficzno-analityczna  prace kartometryczne, obliczania współrzędnych
Analiza matematyczna  opracowanie modeli matematycznych na podstawie danych
przestrzennych
Statystyka matematyczna  umożliwia przestrzenne i czasowe badanie zbiorów
statystycznych
Teoria informacji  umożliwia ocenę stopnia jednorodności zjawisk oraz wzajemnej
zgodności między zjawiskami
Najczęściej stosowanymi metodami są:
Uprzywilejowanie  stosunek wielkości do odchylenia standardowego (przy regionalizacji
zjawisk)
Różnic i podobieństw  zwane metodą Czekanowskiego, oparta na diagramach korelacji
Potencjału pola  określa funkcję liczby zjawiska w ramach danej jednostki powierzchni
Korelacji  umożliwiające określenie powiązania zjawisk
Reszty w regresji  ukazujÄ…ce rozmieszczenie przestrzenne
Powierzchni tendencji:
A  metoda centrograficzna
B  metoda powierzchni trendu
Metoda transformacji  modyfikacja wyników tematycznych
Metoda korelacji  etapy
1. Wybór cech  które mogą mieć najistotniejszy wpływ na zjawisko
2. Określenie wskaz
ników  liczbowych charakteryzujących zjawisko i odniesienie ich do
sieci punktów
3. Określenie współczynnika korelacji (na podstawie przypisanych punktów odniesienia)
Najczęściej stosowane współczynniki korelacji:
1. Współczynnik korelacji parzystej  stosowany do oceny formy i ścisłych powiązań między
zjawiskami o charakterze ciągłym lub powierzchniowym
2. Współczynnik korelacji rangowej  najczęściej do analizy kartogramów
3. Współczynnik korelacji cząstkowej  między co najmniej 2 zjawiskami z pominięciem
innego
4. Współczynnik korelacji wielokrotnej  do określania łącznego wpływu kilku zjawisk
5. Współczynnik regresji krzywoliniowej
6. Wskaz
nik korelacji tetrachorycznej
7. Wskaz
nik korelacji polichorycznej
8. Wskaz
nik informacyjny korelacji
Percepcja (postrzeganie)  to złożony proces poznawczy, który polega na
odzwierciedlaniu przez człowieka przedmiotów, zjawisk i procesów: powstaje na skutek
działania określonych bodz
ców na narządy zmysłowe.
Najczęściej stosowane metody pozyskiwania informacji o preferencjach:
1. Wywiady z mieszkańcami
2. Polecenie narysowanie mapy (wyobrażeniowej)
3. Wylistowanie znanych miejsc w mieście lub okolicy
4. Identyfikowanie miejsc na fotografiach
5. Zaznaczenie miejsc szczególnego zainteresowania na mapach
Różne metody  różne analizy??
1. Preferencji (najczęściej badanie ankietowe)
2. Waloryzacji werbalnej (wywiady środowiskowe, odręczne szkice, fotografie, filmy)
3. Treści odręcznych szkiców  wskazywanie konkretnych miejsc przez mieszkańców
mających szczególne znacznie
Poziomy ujęcia atrybutów
1. Cechy jakościowe  gdzie? jakiego rodzaju? Są wyrażane za pomocą opisu lub nazwy.
Wyrażone subiektywnie
2. Cechy ilościowe (protetyczne)  ile? Wyrażone obiektywnie
Cechy jakościowe na poziomie:
Dychotomicznym (informacje o wszystkich zjawiskach)
Morfologicznym (różnorodność z punktu widzenia przynależności do klas)
Hierarchicznym
Nominalnym
Cechy ilościowe na poziomie:
Wagowym (informacje o określonej liczbie obiektów)
Porządkowym (porządkowane są wielkości, intensywność)
Interwałowym
Skalarnym
Aspekty zjawisk przestrzennych:
1. Rozmieszczenie obiektów
2. Zróżnicowanie obiektów jakościowych
3. Zróżnicowanie obiektów ilościowych
4. Ukształtowanie powierzchni
5. Zróżnicowanie struktury
6. Dynamika i zmienność zjawisk
7. Typy relacji:
a. Przestrzenne
b. Atrybutowe
c. Czasoprzestrzenne
d. Powiązań
Istotne cechy kartowania:
1. Wysoki poziom automatyzacji z wykorzystaniem cyfrowych baz danych
kartograficznych i baz wiedzy
2. Systemowe podejście do przedstawienia i analizy geosystemów
3. Interaktywność kartowania gwarantująca ścisłe połączenie metod opracowania i
użytkowania map
4. Operatywność zbliżona do czasu rzeczywistego z jednoczesnym wykorzystaniem
danych teledetekcyjnych
5. Wielowariantowość dopuszczająca alternatywne decyzje i wielostronność ocen
sytuacji
6. Multimedialność pozwalająca na łączenie prezentacji obrazowej, tekstowej i
dz
więkowej
7. Zastosowanie nowych środków graficznych i metodyki projektowania
8. Sporządzanie nowych rodzajów i typów obrazów geograficznych
9. Przeważająca orientacja kartowania ukierunkowana na podejmowanie decyzji
10. Wygoda wprowadzania wyników kartowania do elektrycznej sieci
telekomunikacyjnej
Izochrona- linia na mapie łącząca punkty, w których występuje to samo zjawisko w tym
samym czasie. izochrony wyznaczają obszary o jednakowej osiągalności czasowej.
Izochroma- w elastooptyce - prążek interferencyjny przebiegajacy przez punkty ciała w
którym różnica naprężeń głównych jest stała.
Izopikna-
Izopipteza-
Mapa to zbór elementów treści, których rozmieszczenie na ograniczonym
dwuwymiarowym obszarze jest wyróżniona za pomocą zbiorów oznaczeń punktowych,
liniowych i powierzchniowych.
Mapa będąc szczególnym środkiem wyrażania informacji chorologicznej jako system
znaków (ideogramów) stanowi kod opisowo-ilustracyjny.
Można wyodrębnić analizy:
a. Semiotyczne
- zależności syntaktyczne
- zależności semantyczne
- zależności pragmatyczne
b. Izomorficzne
- izomorfizm położenia
- izomorfizm postaci
- izomorfizm treści
Zależności syntaktyczne  określają formalną kompozycję mapy, która prowadzi do
prostoty, spójności układu jej treści
Zależności syntaktyczne znajdują swoje odzwierciedlenie w zgodnościach:
- wzajemnego rozmieszczenia znaków na mapie z takim samym rozmieszczeniem w
rzeczywistości
- położenie w układzie współrzędnych kartograficznych na mapie (x,y) z układem
współrzędnych geograficznych na kuli ziemskiej (ł, ą)
- kierunków świata
- wielkości obiektów ze skalą mapy
- zniekształceń powierzchni, odległości i kątów z przyjętym odwzorowaniem
Zależności semantyczne  wyrażają się w przypisywaniu poszczególnych znaków
odpowiednich treści znaczeniowej co wyjaśnione jest w legendzie mapy
Zależności pragmatyczne  rozumiane jako stosunekzachodzący między mapą a
użytkownikiem. Konwencje orientacji, znaczenia znaków, barwy
IZOMORFICZNE
W odniesieniu do mapy izomorfizm powinien wyróżniać się w sensie:
- rozmieszczenia przestrzennego
- graficznym
- merytorycznym
Izomorfizm położenia  wyraża sens rozmieszczenia przestrzennego, który jest rozumiany
jako relacja między znakami na mapie a odpowiadającymi im faktami, zjawiskami i
obiektami w rzeczywistości
Izomorfizm postaci  odnosi się do samych znaków jako wyrażeń graficznych
1. Przyporządkowanie procesom o charakterze powierzchniowym znaków powierzchniowych,
zjawiskom o rozkładzie liniowym  znaków liniowych, punktom  punktowych
2. Stosuje się rozróżnianie kształtu, koloru&
W geograficznej odległości można je odnieść do:
- fizycznego oddalenie
- czasu
- wydatków
- aspektu psychologicznego
- pomiaru różnic socjalnych
- stosunku wzajemnego poznania i kontaktów
Izomorfizm treści  wyraża się w oddaniu pokrewieństw (podobieństw) i
przeciwstawieństw treściowej strony zespołów faktów
Zasady izomorfizmu treści są różne do zastosowania na podstawie klasyfikacji zjawisk i
faktów gdyż jedynie klasyfikacja prowadzi do ich grupowania i porządkowania
Przekaz kartograficzny:
- teorie informacji (geoinformacja)
- semiotyka
- teoria modelowania
- teoria poznania
Linie izometryczne  linie jednakowych wartości, których przebieg odpowiada położeniu
pomierzonych punktów w terenie lub na modelu. Do linii izometrycznych zaliczamy:
- izohipsy  linie jednakowych wysokości nad poziomem morza;
- izobaty  linie jednakowych głębokości pod poziomem morza;
Izarytmy rzeczywiste - ilustrują zmienność zjawisk uważanych za ciągłe przestrzenne, np.
temperatura:
- izotermy  linie jednakowych temperatur;
- izobary  linie jednakowych wartości ciśnienia;
- izohiety  linie jednakowych wartości opadów;
Izolinie odległości i ruchu
- Ekwidystansy  linie jednakowej odległości od punktu (np. miasta) lub linii ( granicy
państwa, wybrzeża)
-Izochrony  linie jednakowej odległości czasowej.
Izarytmy teoretyczne (izoplety) - izolinie występujące na mapie na podstawie danych
punktowych reprezentujących wartości odnoszące się do pól.
- Izodensy  linie jednakowego zaludnienia
- Izohyle - linie jednakowej lesistości
Inne izolinie:
- izoamplitudy  linie jednakowych amplitud temperatur;
- izoanomalie  linie jednakowych anomalii;
- izohaliny  linie jednakowych wartości zasolenia;
- izotachy  linie jednakowych wartości prędkości;
-izopory linie jednakowych deklinacji magnetycznych
Rudi Ogrissek  redagowanie map, jedność formy
- systemy znaków powinny być taki aby były dostępne bez szczególnego wysiłku dla
możliwie największej liczby ludzi
- umieszczanie znaków powinno wymagać min. rozkładu czasu
- przekazywanie znaków powinno następować z niewielkim nakładem czasu i materiałów
- wysiłek umysłowy przy posługiwaniu się znakami, przy ich myślowym tworzeniu ich
różnicowaniu i kojarzeniu powinien być jak najmniejszy
- znaki powinny by wyrażone tak aby przy ich pomocy można było wyraz
nie od siebie
rozróżnić różnorodne pojęcia i struktury pojęciowe
- systemy znaków powinny być takie alby już samo ich uporządkowanie i ich struktura
pozwalały uniknąć błędów w rozmieszczeniu jakie mogłyby powstać przez nieuwagę
Emil Meymen  jedność formy i treści mapy tematycznej
- temat mapy powinien być ujęty jednoznacznie i jasno sformułowany w tytule
- stosowane pojęcia powinny być jednorodne i jasno ujęte
- opracowanie kartograficzne powinno być możliwie najprostsze i nie powinno posługiwać
się środkami wywołującymi nieporozumienie albo trudności
- znaki na mapie powinny być łatwe do odróżnienia
- legenda powinna być sensowna
Abraham A. Moles  teoria informacji a przekaz kartograficzny
- istnieje szereg poziomów czytelności odpowiadający różnym poziomom percepcji
- zbiór znaków odpowiadający każdemu poziomowi percepcji powinien być ograniczony do
niezbędnego minimum
- umysł ludzki jest zdolny do rozumienia
Istotne cechy kartografii romerowskiej
1. Wybitne uprzywilejowanie odwzorowań równopolowych (Lamberta)
2. Przyjęcie pewnych poziomic (300, 500, 1000, 2000, 3000, 5000 m) oraz izobat (7000,
4000, 2000, 200 m) jako przewodnich w każdej syntezie hipso- lub batymetrycznej
3. Konsekwentna, tęczowa skala barw hpiso- i batymetryczna
4. Jednolity styl generalizacji na mapach tego samego typu
5. Zasada wielokrotności podziałek w różnych mapach poszczególnych atlasów
6. Zasada mapy pozornie pustej
7. Stosowanie w opisie map typów pisma najłatwiejszego do odczytania
8. Konsekwentne stosowanie w symbolice kartograficznej tych samych barw i znaków np.
kolor żółty o tym samym natężeniu oznacza zawsze ten sam poziom hipsometryczny
9. Stosowanie zasady porównywalności dla celów dydaktycznych
10. Uprzywilejowanie tradycyjnego nazewnictwa polskiego w nomenklaturze mapy
11. W sygnaturach dotyczÄ…cych zjawisk gospodarczych stosowanie symboli najprostszych
12. Dla map gospodarczych stosowanie metody izarytm
Cechy dzięki którym można mówić o Eugeniuszu Romerze jako wybitnym
kartografie:
1. Umiejętność podpatrywania i wydobywania tego co najlepsze
2. Upór w dążeniu do zastosowania czystej hipsometrii oraz zdecydowane odrzucenie
cieniowania  upór w dążeniu do celu
3. Organizowanie zespołów najlepszych fachowców
4. Integrowanie środowisk naukowych i nauczycieli ze szkół
5. Umiejętności dyplomatyczne i organizacyjno  menedżerskie
6. Ogromna pracowitość
7. Odwaga cywilna, niezbędna do podjęcia walki z kartografią państw zaborczych
Problematyka powierzchni odniesienia (interpolowych)
Powierzchnie odniesienia zwane także polami kontrolnymi lub polami cechowanymi,
prezentują wartości statystyczne dla pól odniesienia.
Sposób wyznaczenia ich położenia w obrębie pól odniesienia ma charakterystyczne
czynności umowne:
1. Każda wartość zjawiska dla pola odniesienia reprezentowana jest przez punkt
2. Pole odniesienia umieszczone jest w środku geometrycznym pola czyli w centrum jego
powierzchni
Zmienne Bertina: kształt, wielkość, walor, kolor, deseń, kierunek, uporządkowanie,
ostrość, tekstura
Kartodiagram  wartości bezwzględne
Kartogram  wartości względne (relatywne)
Nomogram  legenda graficzna dla diagramu
+ klasyfikacja w Pasławskim
ArcPlot  do tworzenia obrazów kartograficznych, map zbiorczych. Pozwala na wybór stylu
linii, kolorów, symboli
Przykładowe ujęcia dotyczące geokompozycji dz
więkowej: statyczne oraz dynamiczne
Już niebawem świat wirtualny zostanie wyposażony we wszystkie atrybuty świata realnego.
Model geoikonik wg Berlatna
Istnieje jeszcze modyfikacja dzielaca psychologie na: percepcje wizualnÄ…, percepcje
dzwiekowÄ… (te dwie tworzÄ… geokompozycje) oraz inne rodzaje percepcji
Cyfrowe zmysły: głośniki, generator zapachu, skaner, drukarka smaków, mikrofon,
kamera, elektroniczne pióro
Geomatyka powiÄ…zana z:
CCcartographycomputer
RSremotesensing  teledetekcja
GPS
GIS
3 podstawowe kierunki:
-analityczny
-bazodanowy
-kartograficzny
Analityczny  jest pochodna rozwoju metod ilościowych geograficznych. Wywodzą się z
niego pakiety ograniczeń przeznaczone do analiz przestrzennych, wykorzystujące bogaty
arsenał ujęć matematycznych stosowanych w geografii
Bazodanowy  ukształtowany w oparciu o systemy interakcyjne, w których wcześniej
gromadzono informacje nie posiadające odniesienia przestrzennego i były zorientowane na
udostępnianie danych konkretnym użytkownikom - na pewnym poziomie rozwoju
rozszerzyli zakres swoich potrzeb o dostęp do doanych odnośnie położenia
Kartograficzny  był na początku rozwijany w otoczeniu metod automatyzacji
oprogramowania map. Technika komputerowa stawiała do dyspozycji kartografów coraz to
nowsze możliwości w tym zakresie jak też stworzyła warunki do metod wizualizacji danych
przestrzennych znacznie poszerzajÄ…cych formy przekazu tego typu informacji
Każdy z tych kierunków wywarł istotny wpływ na kształtowanie się metodyki i technologii
GIS. Na rozwój przemysły geomatycznego.
GIAC  Geomatics Industry Associetion of Canada przemysł geomatyczny
Społeczeństwo informacyjne to ogół ludzi mających powszechne i łatwe możliwości
komunikowania się oraz dostęp do niezbędnych informacji poprawiających: warunki życia,
wykonywanie pracy, wypełnianie powinności obywatelskich
Rozwój zrównoważony  definiowany jako prawo do zaspokajania aspiracji rozwojowych
obecnej generacji bez ograniczania praw przyszłych pokoleń do zaspokajania ich potrzeb
rozwojowych.
Wykorzystując gis można:
- łatwiej rozumieć relacje przestrzenne
- łatwiej odkrywać wzory i trendy
- manipulować danymi w sposób pewniejszy od innych (nie znaczy przekłamywać,
fałszować dezinformować))
Jednym ze sposobów udostępniania informacji bez zastosowania metod ściśle
kartograficznych jest geokompozycja.
Istota geokompozycji jako autonomicznego bytu semiotycznego
W semiotyce proces tworzenia, odbierania i przekazywania znaków, w którym ujawnia się
znaczenie funkcji. Efekt tego procesu utożsamiany jest z tzw. semiozą.
W socjologii semioza wskazywana jest jako nieodłączny efekt kultury, bowiem tylko
człowiek posiada umiejętności posługiwania się znakami.
W koncepcji geokompozycji jako semiozy, oprócz kwestii estetyczno-filozoficznych kryją
się często praktyczne względy projektowania, realizacji i udostępniania takiego znaku.
Koncepcja geokompozycji jako SEMIOZY  semiotyka
Koncepcja geokompozycji jako SEMIOZY  semiotyka
Å„ð W semiotyce proces tworzenia, odbierania i przekazywania znaków, w którym ujawnia siÄ™
znaczenie funkcji. Efekt tego procesu utożsamiany jest z tzw. semiozą.
Å„ð W socjologii semioza wskazywana jest jako nieodÅ‚Ä…czny efekt kultury, bowiem tylko
człowiek posiada umiejętności posługiwania się znakami.
Å„ð W geoinformacji uniwersum semiotyczne stanowi specyficznÄ… odmianÄ™ semiozy:
Å„ð uwidacznia siÄ™ to w sposób szczególnym w dziedzictwie nauk o ziemi, bowiem tutaj każda
mapa lub atlas jest zarazem geokompozycja rozszerzajÄ…cÄ… horyzonty poznawcze
Å„ð W koncepcji geokompozycji jako semiozy, oprócz kwestii estetyczno-filozoficznych
kryją się często praktyczne względy projektowania, realizacji i udostępniania takiego
znaku, dzięki któremu można uzyskać nową  dotychczas obcą wiedzę
Å„ð
Na obecnym etapie rozwoju technologii komunikowania siÄ™ geokompozycja jesko typowe
w geoinformacji univeresum semiotyczne stanowi specyficzna odmianÄ™ semiozy
Uwidacznia siÄ™ to wyraz
nie w dziedzinie nauk o ziemi. W koncepcji geokompozycji jako
semiozy, oprócz kwestii estetyczno-filozoficznych, kryją się czysto praktyczne względy
projektowania, realizacji i udostępniania takiego komunikatu (znaku)
Wg Charlesa S. Pierce a cała nasza wiedza jest znakiem, albowiem nasze myślenie
dokonuje się znakami i za ich pośrednictwem.
Elementy: graficzne, tekstowe, dz
więkowe, dotykowe, smakowe, zapachowe
Rodzaj: 1. Naturalny 2. Antropogeniczny 3. Mieszany
Odmiana: 1. Realna 2. Wirtualna 3. Rozszerzona (rzeczywistość)
Kategoria: 1. Klasyczna 2. Kuriozalna 3. Metafizyczna
Kryteria przewodnie:
- postać (analogowa, mieszana, cyfrowa) jako nadrzędna
- wersja (statyczna, dynamiczna) jako podrzędna
- forma (graficzna, tekstowa, dz
więkowa) jako uzupełniajaca
Kryteria dodatkowe:
- obszar lokalna, regionalna, kontynentalna, globalna, mieszana, nieokreślona)- skala
(wielka, średnia, mała)
- przeznaczenie (użytkowa, dekoracyjna,mieszana)
- treść (przyrodnicza, ekologiczna, społeczna, gospodarcza, polityczna)
- sposób ujęcia treści (amatorska, profesjonalna, nieokreślona)
- charakter (naukowa, popularno-naukowa, popularna, nieokreślony)
- wymiar (0-wym, 1-wym, 2-wym, 3-wym, 4-wym)
- wielkość (mikrogeokompozycje, makrogeokompozycje)
- barwa (jednorodna, niejednorodna)
- stopień zależności
- liczba elementów (jednoelementowa, kilkuelementowa)
- układ elementów (symetryczne, asymentryczne, rzędowa)
- pochodzenie z
ródła danych (monogenetyczna, poligenetyczna)
-ð stopieÅ„ aktualnoÅ›ci (historyczna, aktualna, prognostyczna)
-ð powtarzalność elementów
Presupozycja  sens wyrażania, które nie są przedstawione w pełni i zawierają w sobie
ukryte myśli
Pragmatyka ma na celu ukazywanie mechanizmów niejawnego przekazywania i
uzyskiwania informacji
Zbiory nieskończone. Biorąc pod uwagę nieskończoność zbioru kompozycji można zadać
sobie pytanie czy można go badać? Wobec zbiorów nieskończonych i wszelkiego typy
działań prowadzonych na nich uruchomiona została swego czasu w matematyce tak zwana
teoria mnogości a w tej tzw. teoria dobrych porządków zbiorów. Przypisując moc zbiorów.
Å„ð Teoria dobrych porzÄ…dków zbiorów w ogarniÄ™ciu zaÅ‚ożeÅ„ teorii mnogoÅ›ci , oparte na
zbiorach nieskończonych są jak najbardziej możliwa dla przeprowadzenia, gdyż nawet
nieprzeliczalny (nieskończony) zbiór można dobrze uporządkować przypisując mu
określone (?) czyli taką własność, która opisuje jego liczebność
Å„ð istota geokompozycji zawiera siÄ™ w inspiracji ...
W strukturze metodyki kartografii można wyróżnić 3 stopnie traktowania:
1. Stopień który obejmuje ogólne podwaliny graficzne
2. Poziom obejmujący rodzaje lub możliwości wyrazu typowo kartograficznego
3. Stopień obejmujący struktury tematyczno-kartograficzne
Koncepcja mapy podobnie jak geokompozycji jest to najbardziej zawiła część kartografii.
Celem koncepcji kartograficznej jest przedstawienie treści mapy w taki sposób (taka
wizualizacja) aby zarysowała się ona jako jednolita całość a przy tym tak, by każdy
przedstawiony przez nią temat był jasny i czytelny.
Jeśli mapa nie była  pomyslana jako całość, nigdy nie będzie udana. Dobra koncepcja
może być opanowana drogą studiów. Podstawowym wymaganiem jest tutaj wysiłek
wyobraz
ni. Musi ona jednak być zdyscyplinowana, gdyż kartografia wytworzyła szereg
tradycji i koncepcji, których wypada się trzymać.
Każdy temat  każda koncepcja ma określone miejsce w skali znaczenia wizualnego. Musi
tu być równoważony cały szereg czynników:
1. Stopień w jakim przedmiot odstępuje od jego oczekiwanego wyglądu
2. Względna zawiłość rysunku
3. Względna wielkość przedmiotu
4. Względna jaskrawość przedmiotu
5. Położenie przedmiotu w stosunku do innych składników mapy
Poziom traktowania  możliwości: (do względnej zawiłości rysunku)
1. Zarys lub kontur
2. Indywidualny rysunek poglÄ…dowy
3. Figuralny symbol rodzajowy, sygnatura rodzajowa lub własnościowa
4. Znormalizowane figuralne symbole ilościowe: kropki ilościowe, drobne figury ilościowe,
diagramy
5. Tony barwne powierzchni konturowych jako barwy obrazowe
a. Zbliżanie do rzeczywistej barwy obiektu,  malarstwo realistyczne
b. Zbliżanie do barw zjawiska;  malarstwo impresjonistyczne
c. Barwy symboliczne dla rodzajów;  malarstwo ekspresjonistyczne
d. Barwy symboliczne dla ilości, dla wartości liczbowych;  malarstwo ilościowe
6. Napisy
7. Kombinacje wymienionych możliwości wyrazu
Metoda serii (wielu map, modeli, geokompozycji):
Å„ð geokompozycja dz
więkowa: hymny narodowe, pieśli ludowe
Å„ð geokompozycja tekstowa: jako inspiracja do podejmowania tematów prac
dyplomowych
Å„ð geokompozycje dodatkowe: smakowe, dotykowe, etc.
Å„ð  Mapy imaginacyjne , np. w grach komputerowych
Å„ð
(do pkt 5 położenie przedmiotu w stosunku do innych składników mapy):
Tony barwne powierzchni konturowy na mapie mogą zostać zobrazowane wg. jednej z 4
zasad:
-zbliżenie do rzeczywistej barwy obiektu np. rzeki-niebieskie
-zbliżenie do barwy zjawiska
-symb. do rodzajów ?
-?
Globusowe systemy informacyjne
Rodzaje globusów:
- analogowe(tradycyjne, na ogół w formie ogólnofizycznej)
- wirtualne(ostatnie 25lat)
- wirtualno  dotykowe
- wirtualno  hologramowe
Globus  zmniejszony, kulisty model Ziemi lub innych ciał niebieskich charakteryzujący
się brakiem zniekształceń odwzorowawczych.
Tradycyjne analogowe globusy była wykonywane z papieru, drewna, różnego rodzaju mas,
materiału lub szkła
Pierwsze globusy i pózniejsze:
Krates z Mallos 150r p.n.e.  grecka rzez
ba przedstawiajÄ…ca Atlasa dz
wigajÄ…cego ZiemiÄ™
-globusy renesansowe np. Martina Behaima
 Złoty globus Jagielloński 1507r-najsatarszy zachowany globus z naniesioną ameryką
VnicenzoCoronelli (1650-1718) włoski geograf i kartograf, konstruktor globusów
Å„ð Eartha  najwiÄ™kszy obracajÄ…cy siÄ™ globus, Å›rednica 12,53m gmach firmy DeLorme w USA
(wpisano do księgi Guinessa)
Unisphere- 36m Sr. Skonstruowana z okazji wystawy w NY
Wirtualny globus  kompozycja trójwymiarowa modelu Ziemi lub innych ciał niebieskich
zdefiniowany w jednostce rzeczywistej
-Microsoft Encart Virtual Globe
-World Wind NASA
-Blue Marble Landsat
-Google Earth
-Arc Globe
-Omni Globe-kulisty monitor z wbudowanym wewnÄ…trz projektorem
y
ródła danych globusów:
Å„ð MODIS
Å„ð SRTM30
Å„ð iGLobe
Å„ð Omniglobe
Å„ð Orbitarium
Problemy:
Å„ð odwzorowanie sferyczne obrazu
Å„ð sposób projekcji  zewnÄ™trzna/wewnÄ™trzna
Å„ð możliwość zrozumienia zÅ‚ożonych treÅ›ci
Atlas świata (Program World Atlas)  odwrócona batymetria  im głębiej tym jaśniej; bo
obrys lądów lepiej wygląda na  ciemniejszym tle
Numeryczny model terenu  numeryczne reprezentacja fragmentu powierzchni ziemskiej,
utworzona przez zbiór punktów tej samej powierzchni oraz algorytmy służące do
aproksymacji jej położenia i kształtu na podstawie współrzędnych x, y, z tych punktów
Å„ð ogólnego przeglÄ…du numerycznych modeli terenu oraz zastosowania ich do kartometrycznej
mapy
Å„ð percepcji blokadiagramów
Å„ð klasyfikacji metod
Å„ð fotomechaniczne metody
Å„ð komputerowych metod
Å„ð struktury danych do NMT
Å„ð ciÄ…gÅ‚oÅ›ci kolorystycznej
Å„ð autonomicznego widoku paronamicznego
Å„ð technologii tworzenia symulacji
Å„ð dokÅ‚adnoÅ›ci wykonania modeli
Å„ð zÅ‚ożonoÅ›ci rzez
by i redukcji
Stosowanie metod adekwatnych do zmieniajÄ…cych siÄ™ technik:
Å„ð telefony umożliwiajÄ…ce wykonanie stereogramów
Å„ð anaglify
Å„ð modele przedstawienia rzez
by mórz i oceanów na podstawie średnich wieloletnich
obserwacji (bałtymetria)
Umiejętność korzystania i wykonania map:
Å„ð metody cieniowania
Å„ð metoda hipsometryczna
Å„ð w google earth  forma rzeczywistoÅ›ci wirtualnej
 Atlas Kleineren Schriflen Humboldt 1853:
Å„ð staloryty trwalsze od miedziorytów
Å„ð 5-6 tys. odbitek
Å„ð bardzo realistycznie wyglÄ…dajÄ…ce rysunki
Zadaniem geografów w pierwszej kolejności jest umiejętność korzystania z map, dopiero
póz
niej ich wykonywanie
Historyczny rozwój prezentacji rzez
by terenu można wyróżnić duże tendencje :
-Dążenie do uchwycenia podobieństwa obrazu karto do rzeczywistości
=Druga starała się oddać charakter oraz formy rzez
by w sposób abstrakcyjny
Przez długi czas dominowała 1 tendencja przeżywająca niejako renesans dzięki
zastosowaniu technik komputerowych
* Å‚Ä…czenie metody cieniowania i barwoplastyki
* przykłady:  mapy z Babilonii sprzed 4tys.lat
- metoda bardzo uproszczonych kopczyków
- metoda kopczyków = metoda tzw. kretowisk
Pierwsze próby
 mapa babilońska za pomocą kopczyków uproszczonych.
- mapa kopalni złota w Nubii (XII w p.n.e.) przedstawiała teren w postać prymitywnych profili.
Metoda kopczyków nawiązująca bezpośrednio do rzeczywistego obrazu.
- metoda kopczykowa w mapie Ptolemeusza
Kopczyki ciemniejsze u podstaw, kreskowane tylko z jednej strony
Przedstawiciele:
Hans Conrad Gyger  Szwajcar wykonał w 1667r mape kantonu Zurych
H. Kümmerly
XaverImfeld
R. Leuzingel
Eduard Imhof- najwybitniejszy we współczesnej kartografii twórca map, świetnie potrafił
wycieniować rzez
bÄ™ terenu, jego rzez
ba wręcz  wychodzi z mapy . Był pierwszym
prezesem Międzynarodowej Asocjacji Kartograficznej.
Å„ð szereg warstw skÅ‚adajÄ…cych siÄ™ na jednÄ… warstwÄ™ tematycznÄ…
Å„ð dopuszczaÅ‚ zmianÄ™ barw dla poziomic (barwy lodowców, rzek)
Å„ð stosowaÅ‚ cieniowanie wielokolorowe
Å„ð w partiach górskich zalecaÅ‚ rysowanie skaÅ‚ek
Å„ð dopuszczaÅ‚ zmianÄ™ kierunku oÅ›wietlenia, od zachodniego (ukÅ‚ad poÅ‚udnikowy) do
północnego (układ równoleżnikowy)
Metoda cieniowania: północno-zachodni kierunek padania światła
W cieniowaniu rzez
by terenu przyjmujemy kierunek płn-zach. Padania światła. Imhof w
wyjątkowych przypadkach dopuszczał kier Zach, lub płn, w przypadku pasm o przebiegu
południkowym lub równoleżnikowym.
W XVIII wieku kiedy prace kartograficzne przeszły w ręce instytucji wojskowych pojawia
się metoda półperspektywiczna tzw perspektywa kawaleryjska
Zdobycze techniczne pozwoliły też na wprowadzenie precyzyjniejszych pomiarów
topograficznych. Rozpoczyna siÄ™ okres 2 tendencji.
Metoda ta zaczęła też być coraz szerzej stosowana stÄ…d L. Müller w 1782 roku a póz
niej
ostatecznie J. Lehmann w 1799r. określili zasady konstrukcji kresek w powiązaniu ze
średnimi nachyleniami terenu. Generalna zasada: im stromiej tym ciemniej
Jednak przyjęty dla przez niego kąt 45st okazał się za mały i został póz
niej zwiększony.
(czyli stosowanie grubości kresek do odległości między nimi w zależności od nachylenia
stoku).
Å„ð C. Cassinii  poczÄ…gki metody kreskowej
Å„ð modyfikacje: skali, grafiki: BoÅ‚otowa, Sztabu Głównego, Mufflinga
Przeciwnikiem tej metody był E. Romer. Jako jej wady wyróżniał:
·ð Duże zaciemnienie obrazu
·ð Brak możliwoÅ›ci szybkiej oceny stosunków morfometrycznych
·ð Duży nakÅ‚ad pracy (czasochÅ‚onność)
Wady metody kreskowej:
- duże zaciemnienie obrazu
- brak możliwości szybkiej oceny stosunków morfometrycznych
- duży nakład pracy
Zalety metody poziomicowej:
- doskonała czytelność
- mniejszy nakład pracy
- szybkie możliwości oceny morfometrii
Defour  metoda kreskowa ukośna; Topograficzna Mapa Szwajcarii.
Mikołaj van der Heyde- pierwsze znaczenie pkt. Sondowań; holenderska mapa okolic
Amsterdamu
Pierre Ancelin
Mikołaj S. Cruquisusa
Filip Buache  opudlikowanie mapy (bez strefy przybrzeżnej) na podstawie sieci
triangulacyjnej Mapa kanału La Manche 1737r. odkrywca i propagator metody
poziomicowej
E. Romer  zwolennik interpolacji
J.A. Senefelder  wielobarwny druk
Franz von Hauslab  im wyżej tym zimniej (ciemniej)
Barwy powinny:
-wyraz
nie się odróżniać i wzajemnie się nie mieszać
- wzajemnie harmonizować, tworząc w całości dobrze  zgraną skalę
Hauslaub wyraz
nie podkreślał iż celem mapy barwoplastycznej jest oddanie wrażenia form
terenu oraz układu wyniosłości.
Barwy powinny wyraz
nie się odróżniać i wzajemnie nie mieszać. Ale także wzajemnie
harmonizować, tworząc w całości dobrze zgraną skale.
Emil von Sydow   im wyżej, tym jaśniej
1. Metoda punktowa Eckerta  kombinacje matematycznej ścisłości metody nie przetrwała.
(Mapa Jez. Czterech Kantonów), metoda bardzo czasochłonna
2. Metoda cięć pochyłych  K. Tanaka; oparta o pomiary w terenie
3. Metoda dwubarwnych poziomic
4. Metoda fizjograficzna  nawiązująca do metody kopczyków i perspektywicznej K. Lobeck
(1921), Erwin Raisz (1931)
5. Metoda kantografii  R. Lucerna (1928-38); przedstawienie załomów
6. metoda anaglifowa
7. Wybrane metody na przykładzie Tatr:
8. 1.metoda kopczykowa
9. 2.metoda zastosowania uproszczonej skali barw w połączeniu z metodą szrafowania
10. 3.panorama w opracowaniu graficznym
11. 4.mapa: efekt ortoskopowy (satelitarna mapa obrazowa)
Modelowanie rozumiane jest jako zespół czynności analitycznych mających na celu
prezentacjÄ™ rzez
by terenu poprzez budowÄ™ modelu. Logicznego, graficznego,&
-ð Każdy model ma swój okreÅ›lony czas życia, jest dobry wtedy gdy prowadzi do nowych
eksperymentów.
Aspekty formalne:
-ð konwencja legendy
-ð nieprawidÅ‚owe uÅ‚ożenie barw  skala nieciÄ…gÅ‚a, nielogiczny sposóbopisania
(powtarzanie się wartości w klasach, odwracanie znaczenia barw)
-ð konwencja barwy:
-ð wzory skal profilowych:
-ð skala Romera
-ð skala Bartkowskiego
-ð skala Polskiego Atlasu Powszechnego
-ð konwencja kierunku oÅ›wietlenia:
-ð nadaje wyrazistoÅ›ci mapom
Fotorelief przy północno-wschodnim kierunku oświetlenia uzyskiwany dzięki zastosowaniu
nowych metod.
model fotoreliefu  odpowiednie oświetlenie obszaru ukazuje rzez
bÄ™ terenu;
wykorzystuje dostępne fotografie cieniowanie na podstawie linii szkieletowych pasm
górskich
Topologia  dział matematyki zajmujący się badaniem właściwości figur geometrycznych
nie zmieniających się przy przekształceniach wzajemnie jednoznacznych i ciągłych np. przy
wyginaniu, kurczeniu, rozciÄ…ganiu itp. bez rozrywania i sklejania tych figur.
Dla typologii figury: elipsa, koło, trójkąt, trapez są równoważne.