filozfia ietyka











"filozofia etyka"





HISTORYCZNIE UPORZĄDKOWANE PRÓBY WYJAŚNIENIA,CO TO JEST FILOZOFIA I CZYM ZAJMUJE SIĘ FILOZOF

Prawda lubi sie ukrywać.HERAKLIT Z EFEZU (Diesel-Kranz,21)

Diotyma: Z bogów żaden nie filozofuje ani nie pragnie mądrości - on ją ma; ani żadna istota mądra nie filozofuje. Głupi też nie filozofują i żaden z nich nie chce być mądry. Bo to właśnie jest całe nieszczęście w głupocie, że człowiek nie będąc ani pięknym i dobrym, ani mądrym, przecie uważa, że mu to wystarczy. Bo jeśli człowiek uważa, że mu czegoś brak, czyż będzie pragnął tego, na czym mu, jego zdaniem, nie zbywa? Sokrates: Moja Diotymo, a któż się w takim razie zajmuje filozofią, jeżeli mądry nie, a głupi także nie?Diotyma: To nawet i dziecko zrozumie, że ci, którzy są czymś pośrednim pomiędzy jednymi i drugimi. Do tych i Eros należy. Bo mądrość to rzecz niezaprzeczalnie piękna, a Eros to miłość tego, co piękne; przeto musi Eros być miłośnikiem mądrości, filozofem, a filozofem będąc, pośrodku jest pomiędzy mądrością i głupotą. I temu też winne jego pochodzenie. Bo ojciec jego (Dostatek) jest bogaty, a matka (Bieda) i niemądra i biedna.PLATON (Uczta)

Filozofowie to ci, co potrafią dotykać tego, co jest zawsze takie samo pod tym samym względem. [...] Kto istotnie kocha wiedzę, ten się z natury na wyścigi rwie do tego, co istnieje, a nie potrafi się zatrzymać przy licznych poszczególnych wypadkach, które tylko uchodzą za rzeczywistość; on będzie szedł dalej, nie osłabnie i nie przestanie kochać, zanim nie dotknie istoty każdej rzeczy tą częścią swojej duszy, której jest dane dotykać czegoś takiego.PLATON (Państwo, VI)

Kto bowiem chce poznawać dla samego poznania, ten pragnie wiedzy w najpełniejszym tego słowa znaczeniu. A taka wiedza jest o tym, co jest najbardziej poznawalne. A najbardziej poznawalne są przede wszystkim pierwsze zasady i przyczyny. Albowiem przez nie i z nich poznaje się wszystko inne, nie zaś odwrotnie. [...] Wreszcie nauką naczelną i nadrzędną jest ta, w której poznaje się cel, dla którego czynić należy wszystko, cokolwiek się czyni. Celem zaś każdego bytu jest jego dobro, a w ogóle celem całej natury jest Dobro najwyższe. I z tego, co wyżej powiedzieliśmy widać, że tej właśnie wiedzy przysługuje nazwa mądrości, o którą nam chodziło. Ma to być bowiem teoretyczna wiedza o pierwszych zasadach i pierwszych przyczynach. A dobro i cel jest jedną z przyczyn.Nie jest to zarazem wiedza praktyczno - wytwórcza, co potwierdzają najwyraźniej ci, którzy pierwsi zaczęli filozofować. Albowiem pod wpływem zdziwienia ludzie zarówno dziś oddają się filozofowaniu, jak i kiedyś zaczęli to czynić. Najpierw zdziwienie budziły rzeczy, z którymi ludzie spotykali się wprost, a dopiero potem zaczęli się oni powoli interesować także poważniejszymi sprawami, jak własności Księżyca, Słońca i gwiazd czy powstanie Wszechświata. Otóż kto dostzrega trudność i dziwi się, ten zdaje sobie sprawę z tego, że czegoś nie wie. I stąd miłosnik mitów jest poniekąd filozofem, gdyż w micie zawierają się rzeczy dziwne.Stąd jest oczywiste, że starajac się o taką wiedzę nie mamy na względzie żadnej korzyści. Ale jak mówimy, że człowiek jest wolny, ponieważ jest celem sam dla siebie, a nie istnieje dla czegoś innego, tak i ta jedna nauka jest niezależna, gdyż tylko ją uprawia się dla niej samej.ARYSTOTELES
(Metafizyka, I)

Kto zdolny jest zobaczyć całość, jest filozofem, kto nie, nie.PLOTYN (Enneady, II)

Tak, jak można dwojako wyzdrowieć, bądź pod wpływem działania samej natury, bądź dzięki naturze wspartej wiedzą lekarską, tak też można w dwojaki sposób nabywać wiedzy. Raz, gdy rozum przyrodzony sam przez się dochodzi do poznania rzeczy nieznanych, i ten sposób nazywamy wynalazczością, drugi raz, gdy rozum przyrodzony otrzymuje pomoc z zewnątrz, i ten sposób nazywamy nauczaniem. [...] Postępowanie zaś rozumu dochodzącego przez swą wynalazczość do poznania czegoś nieznanego polega na tym, że rozum stosując do określonych przedmiotów ogólne, oczywiste zasady, dochodzi do wniosków szczegółowych, a znich znowu do dalszych wniosków. Dlatego też mówimy, że jeden człowiek uczy drugiego, gdy rozumowanie, które sam przeprowadza przyrodzonym rozumem, przedstawia drugiemu przy pomocy znaków. W ten sposób przyrodzony rozum ucznia to, co mu się przedstawia, jak gdyby przez jakieś narzędzie, dochodzi do poznania rzezcy nieznanych. Światło rozumu zaś, przez które poznajemy te zasady, nadane nam jest przez Boga. jest ono jakby pewną podobizną odzwierciedlającej się w nas prawdy niestworzonej.
ŚW. TOMASZ Z AKWINU (De veritate)

Chciałbym po pierwsze wyjaśnić tutaj, czym jest filozofia, zaczynając od rzeczy najbardziej rozpowszechnionych, jak te: że słowo "filozofia" znaczy dążenie do mądrości i że przez mądrość rozumie się nie tylko roztropność w działaniu, ale także doskonałą znajomość wszystkich rzeczy, które człowiek może poznać, zarówno po to, by kierować własnym życiem, jak i po to, by chronić i utrzymywać swe zdrowie i czynić wynalazki w zakresie wszelkich umiejętności. Aby jednak to poznanie było takie, koniecznie trzeba je wyprowadzić z pierwszych przyczyn, tak iż dążąc do zdobycia go, co właśnie nazywa się filozofowaniem, zaczynać należy od badania tych pierwszych przyczyn, to znaczy od zasad. A zasady te spełniać muszą dwa warunki: po pierwsze, powinny być tak jasne i oczywiste, żeby umysł ludzki nie mógł wątpić o ich prawdziwości, jeżeli tylko rozpatruje je z uwagą; po drugie, od nich zależeć musi poznanie innych rzeczy tak, iż one same mogą być znane bez znajomosci tych rzeczy, podczas gdy na odwrót tamte bez nich poznane byc nie mogą. Potem zaś trzeba się starać w ten sposób wywieść z tych zasad poznanie rzeczy, które od nich zależą, by cały łańcuch dedukcji, które się przeprowadzi, był całkowicie oczywisty.KARTEZJUSZ (Zasady filozofii, 355)

Nie ma zagadnienia doniosłego, którego rozstrzygnięcie nie należałoby do nauki o człowieku; i nie ma takiego, które można by rozstrzygać pewnie, nim zapoznamy się z tą nauką. Stawiając więc sobie za cel wyjaśnienie zasad natury ludzkiej, w rzeczywistości projektujemy pełny system nauk, budowany na podstawie niemal całkowicie nowej, na jedynej, na której te nauki mogą się oprzec pewnie.DAVID HUME(Traktat o naturze ludzkiej)

Filozofia bowiem jest ideą doskonałej mądrości, która ukazuje nam ostateczne cele ludzkego rozumu[...] Pole filozofii w tym powszechnym znaczeniu można sprowadzić do następujących pytań:
Co mogę wiedzieć?
Co powinienem czynić?
Czego wolno mi się spodziewać?
Czym jest człowiek?

Na pierwsze pytania odpowiada metafizyka, na drugie etyka, na trzecie religia, a na czwarte antropologia. W gruncie rzeczy wszakże można by wszystko zaliczyć do antropologii, ponieważ trzy pierwsze pytania odnoszą się do ostatniego.IMMANUEL KANT
(Krytyka czystego rozumu)

Idzie tu o skupienie działów naszej wiedzy na jak najmniejszym terenie i o umieszczenie filozofa jak gdyby ponad tym rozległym labiryntem tak wysoko, by mógł łącznie ogarnąć wzrokiem najgłówniejsze nauki i sztuki; by jednym spojrzeniem zdołał objąć przedmioty swych rozmyślań oraz działań, jakie może on nad nimi wykonać; by potrafił rozróżnić główne gałęzie wiedzy ludzkiej, punkty ich podziału i wspólnoty, a czasem nawet dostrzec ukryte drogi, wiążące je między sobą.
JEAN DE ROND D`ALAMBERT (Wstęp do Encyklopedii)

Filozofia, ponieważ jej zadaniem jest zgłębianie tego, co rozumne, okazuje się właśnie ujmowaniem tego, co obecne i rzeczywiste, a nie konstruowaniem czegoś pozaświatowego. Co jest rozumne, jest rzeczywiste; a co rzeczywiste, jest rozumne. W tym przekonaniu trwa każda nieuprzedzona świadomość, tak samo jak filozofia; jest ono punktem wyjścia filozofii w jej rozpatrywaniu zarówno duchowego jak i naturalnego universum. [...] Kiedy bowiem to, co rozumne, a co jest synonimem idei, w swojej rzeczywistości wstepuje zarazem w egzystencję zewnętrzną przejawia się w nieskończonym bogactwie form, zjawisk, ukształtowań i obleka swe jądro w wieloraką skorupę, w której najpierw gospodaruje świadomość i którą pojęcie stara sie dopiero przeniknąć, aby odnależć tu wewnętrzny puls i wyczuwać jego bicie również w zewnętrznych ukształtowaniach. [...] Aby powiedzieć jeszcze słowo o pouczaniu o tym, jaki świat byc powinien, to poza wszystkim stwierdzić trzeba, że filozofia przychodzi zawsze za późno. Jako myśl o świecie pojawia się ona dopiero wtedy, kiedy rzeczywistość zakończyła już swój proces kształtowania się i stała się czymś gotowym. [...] Kiedy filzofia o szarej godzinie maluje swój świt, wtedy pewne ukształtowanie życia już sie zestarzało, a szarością o zmroku nie można niczego odmłodzić; można tylko coś poznać. Sowa Minerwy wylatuje dopiero z zapadającym zmierzchem.GEORGE WILHELM FRIDRICH HEGEL (Zasady filozofii prawa)

Każda dziedzina naszej wiedzy przechodzi kolejno przez trzy stadia teoretyczne: studium teologiczne (fikcyjne), studium metafizyczne (abstrakcyjne), stadium naukowe (pozytywne). Innymi słowy umysł ludzki posługuje się kolejno w każdym swym badaniu trzema metodami filozofowania, które różnią się między sobą, a nawet przeciwstawiają się sobie: zrazu metodą teologiczną, a w dalszym ciągu metodą metafizyczną i wreszcie metodą pozytywną. Pierwsza jest punktem wyjścia inteligencji, trzecia jest stanem stałym i ostatecznym; przeznaczeniem drugiej jest służyć za przejście.AUGUSTE COMTE (Metoda pozytywna w 16 wykładach, I)

Filozofowie tylko interpretowali świat; idzie jednak o to, aby go zmienić.KAROL MARX ( Tezy o Feuerbachu, 11)

Poprawna metoda filozofii byłaby własćiwie taka: nie mówić nic poza tym, co da się powiedzieć, czyli poza zdaniami nauk przyrodniczych - a więc nic poza tym, co z filozofią nie ma nic wspólnego; a gdyby potem ktoś chciał powiedzieć coś metafizycznego, wykazać mu, że pewnym znakom swoich zdań nie nadał żadnego znaczenia. Byłaby to metoda niezadowalająca - nie miałby poczucia, że uczymy go filozofii - ale byłaby to jedyna metoda ściśle poprawna.LUDWIG WITTGENSTEIN (Traktatus logico - philosophicus)

Filozofowanie dokonuje się w takim stopniu, w jakim człowiek istnieje. To, co nazywamy filozofią, jest tylko uruchomieniem metafizyki, w ktorej filozofia przychodzi do siebie samej i do swoich wyraźnych zadań. Filozofia wprawia się w ruch jedynie przez swoiste włączenie własnej egzystencji w zasadnicze możliwosci bytu ludzkiego w całości. Dla tego włączenia jest rozstrzygające: najpierw dopuszczenie istniejącego w całosci, nastepnie rozpłynięcie się w nicości, to znaczy uwolnienie się od bożków, które każdy ma i do których każdy lubi się wkradać; a w końcu zgoda na wychylanie się w tym zawieszeniu, ażeby ono stale powracało do podstawowego pytania metafizyki, które z konieczności wywołuje nicość samą: Dlaczego w ogóle jest istniejace, a nie raczej Nic?MARTIN HEIDEGGER (Co to jest metafizyka?)

Świadomość krytyczna, która wykrywa wszędzie przesąd i zależności, ale samą siebie uznaje za absolutną, to znaczy za pozbawioną przesądów i niezależną, tkwi z konieczności w urojeniach. Ona sama motywowana jest bowiem przez to, co krytykuje. Jest zależna w nieredukowalny sposób od tego, co obala. Pretensja do zupełnej wolności od przesądów - czy to w postaci iluzji absolutnego oświecenia, czy jako iluzja empirii wolnej od wszelkich przesądów tradycji meatafizycznej , czy jako iluzja przezwyciężenia nauki przez krytykę ideologii - jest naiwnością. W każdym razie świadomość oświecona, hermeneutycznie podddając refleksji samą siebie, daje, moim zdaniem, świadectwo wyższej prawdzie. Prawdą świadomości hermeneutycznej jest mianowicie prawda przekładu. Wyższość tej prawdy polega na tym, że daje ona możliwość przyswojenia czegoś obcego; prawdziwy przekład nie dokonuje bowiem tylko krytycznej destrukcji ani nie odtwarza czegoś bezkrytycznie, lecz interpretuje , posługując się własnymi pojęciami w swym własnym widnokręgu, wskazując na nowo znaczenie tego, co tłumaczy. [...] Filozofia, która zawsze musi być jawną bądź ukrytą krytyką tradycyjnych prób myślenia, jest w końcu takim właśnie procesem hermeneutycznym - procesem, który wtapia wypracowane przez analizę semantyczną całości strukturalne w continuum tłumaczenia i pojmowania. A continuum to jest przecież miejscem, gdzie istniejemy i gdzie przemijamy. HANS GEORG GADAMER
(Semantyka i hermeneutyka)