Na poprzednich zajęciach (-> paamietac: do uzupełnienia) zakończylismy temat źrodel prawa miedzynarodowego.

PROBLEM PODMIOTOWOŚCI:

Podmiotowośc jest pojęciem doktrynalnym.
Podmiotowość - zdolność do wystepowania w SM jako samodzielna i niezależna strona,
oraz zdolność do zaciagania zobowiazan i nabywania praw w sferze prawa miedzynarodowego.

Atrybuty posiadania podmiotowosci:
- Zdolnosc traktatowania.
- Czynne i bierne prawo legacji.
- Prawo do stawania przed sadami miedzynarodowymi jako strona w sporach miedzynarodowych.

Atrybuty przysluguja, panstwom, organizacjom mdzyn, uczestnikom niesuwerennym (Monako, Andorra).

Innymi atrybutami przypisane WYLACZNIE do panstwa:
- Prawo do nadawania obywatelstwa (wyjatek: UE!)
- Prawo do udzielania ochrony dyplomatycznej.
- Prawo do korzystania ze srodkow do pokojowego rozstrzygania sporow.

Podmiotowosc przysluguje szerszemu katalogowi uczestnikow anizeli Suwerennosc - ta przysluguje wylacznie panstwu.

Suwerennosc to całowladność i samowładność.
Całowladnosc: oznacza, ze panstwo ma pelna i wylaczna kompetencje w zakresie
wszystkich spraw wewnetrznych i zagranicznych w stosunku do okreslonego terytorium i ludnosci.
Samowładność: oznacza, ze panstwo jest niezalezne od jakichkolwiek innych podmiotow
prawa miedzynarodowego a w szczegolnosci, ze jest niezalezne od innych panstw.
Czyli w samodzielnej reprezentacji swoich spraw, nie ma nad soba wladzy wierzchniej
w stosunkach miedzynarodowych, panstwo jest wylacznie odpowiedzialne za swoje sprawy wewnetrzne,
panstwo ma swobode decydowania o wypoweidzeniu wojny i traktatach miedzynarodowych.

Wszystkie panstwa maja jednakowy zakres suwerennosci, poniewaz suwerennosc jest cechą formalną.
Suwerennosci panstw nie zalezy od ich potencjalu militarnego, politycznego, gospodarczego.
(Wyjatek: uprzywilejowanie miedzynarodowe 5 panstw bedacych czlonkami Rady Bezpieczenstwa)

Panstwa sa jedynymi podmiotami prawa miedzynarodowego majacymi charakter pierwotny.
Panstwo ma zdolnosc prawną miedzynarodową z samego faktu swojego istnienia.
Powstanie panstwa nie podlega ocenie z punktu legalnosci prawa miedzynarodowego.

Od momentu powstania panstwa zaczyna obowiazywa zakaz uzycia sily przeciwko panstwu,
nakaz poszanowania i integralnosci jego terytorium.

Państwo (def):
Suwerenna organizacja terytorialna. Według konwencji z Montevideo '33 "O prawach i obowiązkach państw"
państwo powinno posiadać określone atrybuty: stałą LUDNOŚĆ, określone TERYTORIUM, RZĄD, zdolność
do utrzymywania stosunków z innymi państwami.

Przeslanka uznajaca wladze za suwerenna:
- Efektywnosc: sprawuje rzeczywist akontrole nad okreslonym terytorium i zamieszkujaca je ludnoscia.
- Efektywnosc: wladza taka, ktora stanowi prawo i jest w stanie wyegzekwowac jego przestrzeganie.

Suwerennosci jest kategoria NIEPODZIELNĄ i nie mozna jej trwale ograniczyc.
Ograniczanie suwerennosci a upowaznienie do wykonywania jej czesci.

Panstwo - jedyny podmiot o uprawnieniach ogolnych w stosunku do okreslonego terytorium.
Suwerennosc jest scisle powiazana z WYLACZNYM zwierzchnictwem terytorialnym.

WYJĄTKI:
1) Serwituty (sluzebnosci)
Uprawnienia okreslonego panstwa do korzystania z oznaczonego terytorium innego panstwa, w oznaczony,
scisle okreslony sposob, z ktorymi to uprawnieniami jest zwiazany obowiazek tolerowania ich wykonywania.
Przyklad: Serwitut czeski dla portow Szczecin i Hamburg.

2) Cesje Administracyjne (terytorialne)
Administrowanie przez okreslone panstwo terytorium innego panstwa nie naruszajac jego suwerennosci.
Panstwo odajace terytorium musi sie na to zgodzic.
Przykład: Cesja monarchii Austro-Wegierska nad BIH, na podst traktatu berlinskiego z 1878; Hongkong
1898 - zgoda Chin na dzierżawę terytorium Hongkongu bez naruszania suwerennosci Chin;
Rejon kanału Panamskiego 1903r. pakt Hay-Burau-Varilla - dzierzawa przez USA.

3) Kondominia
Kilka panstw jednoczesnie(!) wykonuje wladztwo terytorialne.
Przykła: Kondominium Fr i GB nad Nowymi Hebrydami (Vanuatu) 1987-1980; Kondominium Egipt-GB nad terytorium Sudanu -'55.

4) Protektoraty
Jedno panstwo zobligowuje sie sprawowania opieki nad innym panstwem nie naruszjac jego suwerennosci.
Przykład: Indie i Buthan, '39, Indie wyznaczaja kierunki polityki zagranicznej Buthanu, lecz sam
Buthan ma prawo utrzymywac stosunki dyplomatyczne z pozostalymi panstwami.
______________________________________________

* PANSTWO


* STOLICA APOSTOLSKA a WATYKAN
- SA: Traktat Lateranski 1929r., Papierz więźniem watykanu, jedyna monarchia absolutna.
- Sprawy bardziej prestiżowe: Stolica Apostolska
- Sprawy swieckie, administracyjne - Watykan
- Watykan nie wysyla przedstawicieli.


* ZAZKON KAWALEROW MALTANSKICH
- Ograniczona wladza do jednego budynku w Rzymie.
- Podmiotowosc wziela sie z jej wieloletniego zwierzchnictwa nad Maltą. Byl pelnoprawna strona stosunkow mdzyn.
- Od 1834r. Zakon zyskal siedzibe w Rzymie (Malta dla GB) i niektore panstwa utrzymuja z nimi stosunki dyplomatyczne.
- Jest stroną traktatow miedzyn - pakty humanitarne.


* Organizacje terytorialne NIESUWERENNE.
(Monako, Andorra) Panstwa nie moga w pelni stanowic o jego sprawach wewnetrznych.
Monako istnieje tak dlugo jak zyje dynastia Grimaldich.


* ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE
Podmioty o kompetencjach szczegolowych
Po raz pierwszy termin: Lorrimer 1867r. w Edynburgu.
Zdolnosc prawa organizacji miedzynarodowych ma charakter funkcjonalny (!!!)
- Organizacje miedzyn wywodza sie ze struktur zarzadzajacych rzekami miedzynarodowymi; regularne konferencje panstw (Swiete Przymierze itp).
- Pierwszmi organizacjami miedzyn: Miedzynarodowy Zwiazek Telegraficzny 1865, oraz Swiatowy Zwiazek Pocztowy 1874r.
- ORGANIZACJA MIEDZYN (def): Celowy zwiazek uczestnikow sm o okreslonym scisle funkcjach, kompetencjach i strukturze organizacyjnej.
- Tylko organizacje MIEDZYRZADOWE moga byc podmiotami prawa miedzynarodowego.
- Taka organizacja jednak nie oznacza, ze ma osobowosc prawna w prawie wewnetrznym panstw czlonkowskich.
Rozwiazanie 1:
Traktat organizacji mowi wprost, ze Org ma osobowosc prawna na terytorium panstw czlonkowskich (Karta ONZ)
Rozwiazanie 2:
- Traktat zalozycielski milczy na temat podmiotowosci i wtedy zalezy to od uznania organizacji za podmiot posiadajacy osobowosc prawa.
- Zdolnosc i podmiototosc ma ORGANIZACJA jako calosc, a nie jej organy.
- Dzialalnosc organow organizacji miedzynarodowej miesci sie w ramach zasad w traktacie zalozycielskim.
Czasem jednak (MFW) organizacja wykracza poza swoj przedmot dzialania.
- Organizacj amiedzynarodowa moze korzystac z wolnosci zeglugi morza otwartego
- Organizacje maja prawo do wystepowania przed trybunalami
- Organizacja moze korzystac z wlasnego oznaczenia: flagi, bandery
- Posiada prawo do wysylania obserwatorow
- Prawo do ustanawiania sil pokojowych.


*Powstancy, Strona wojująca, Ruch narodowo wyzwoleńczy.
Podmiot o kompetencjach ograniczonych




* Podmiotowosc prawno-miedzynarodowa jednostek (?).
Podejście Tradycyjnie: jednotka nie ma zdolnosci prawa miedzynarodowego, lecz moga na niej polegac
- W pewnych przypadkach: mozliwosc ponoszenia odpowiedzialnosci przez MTK, mozliwosc petycji do organow miedzynarodowych, mozliwosc skargi MTPC tip.

Podejście Nietradycyjnie: maja podmoitowosc, ale ograniczoną.