1. Przedmiot i cele psychologii religii Psych. religii jest to gałąz
empirycznej psychologii koncentrujÄ…cej siÄ™ wo-
kół miejsca i roli religii w życiu psychicznym człowieka, podmiotowych uwarunkowań religii, psychicznych
mechanizmów religijności i zmian zachodzących w psychice pod wpływem religii. Wg Vergote a psych. rel. to
badanie doświadczeń, postaw i wyrażeń się religii. Jej zadaniem jest obserwowanie, opis i analiza zjawisk reli-
gijnych doświadczanych przez jednostkę czy grupę ludzi, treści świadomości religijnej czy zachowań religij-
nych; nie podchodzi do B. jako do empirycznie obserwowalnego faktu (abstrahuje od faktu istnienia B.), intere-
sują ją natomiast zachowania, poprzez które człowiek zwraca się do B. 2. Rozróżnienie znaczeniowe pojęć: re-
ligia a religijność Religia to zbiór twierdzeń i norm, które wyjaśniają i regulują relacje zachodzące między
człowiekiem a B (zbiór prawd, nakazów i zakazów regulujących stosunek pomiędzy B. a człowiekiem). Reli-
gijność zaś to indywidualne, podmiotowe ustosunkowanie się człowieka wo-bec B. i nadprzyrodzoności wyra
żona poprzez wyrażanie przekonań i uczuć (jest to więc tym wszystkim, co człowiek przeżywa, doznaje, do-
świadcza, a także to wszystko, co się w nim dzieje, zachodzi, funkcjonuje w bezpośrednim związku z jego usto-
sunkowaniem siÄ™ do B.). 3. Psychologiczne z
ródła religijności
*instynkt religijny (już u ludów pierwotnych jak i cywilizowanych spotyka się zjawisko religii - istnieją skłon-
ności i predyspozycje do religii, które spontanicznie mogą stać się instynktownym przeczuciem i poszukiwa-
niem czegoś, tzn. pewnym instynktem rel., który uspokoi się wtedy, gdy znajdzie swój cel - R.Otto). *poczucie
absolutnej zależności - F. Schleiermacher *temperament (niektórzy ludzie są temperamentalnie bardziej dyspo-
nowani do przeżywania religii - Clark) *dostrzeganie przez człow.  całkiem innego (w podmiocie w reakcji
budzie się stan psychiczny określany jako  numinosum , który zakłada istnienie jakiegoś szóstego zmysłu po-
zwalającego człow. kontaktować się z tym co boskie. - Otto. Elementy numinosum to: w reakcji na przedmiot
numinotyczny ma miejsce uczucie zależności stworzenia, numinosum odbierane jest jako całkowicie wyższe i
niedostępne; uczucie misterium tremendum, czyli tajemnicy oełnej grozy, odczuwanie numinosum jako obiek-
tywnie istniejącego poza podmiotem, lecz nie dającego się określić w pojęciach; uczucie misterium fascinans -
numinosum jest także czyś pociągającym, fascynującym; uczucie niesamowitości - niesamowite jest poryw-
czym, nagłym wkroczeniem czegoś zagadkowego, co wywołuje zdzi-wienie w podmiocie; uczucie nic nie war-
tości wobec tego co jest war-tością najwyższą) *tworzenie włas-nej tożsamości, *poczucie winy (wyłania się
częściowo z  kompleksu Edypa , gdzie jego pozytywnym finałem jest pragnienie pojednania z ojcem i goto-
wość do pełnienia jego woli. Z  poszukiwania obrazu ojca rodzi się idea B., zdaniem Freuda - z
ródło religii.
Dla Freuda osobowy B. jest uwielokrotnionym, powiększonym ojcem), *przeszczepienie religii od rodziców i
osób znaczących (społeczne oddziaływanie rodziców, przyjaciół, środków ma-sowego przekazu stanowi głów-
ny czynnik - zdaniem Argyle a - leżący u podłoża postaw i przekonań religijnych), *pragnienie redukowania
czyli zaspokajania potrzeb (pragnienie posiadania sensu życia - religia zaspokaja egzystencjalne pytanie jakie
sobie stawia człow., potrzeba zrozumienia zagadki wszechświata i posiadania poznawczej jasności - rel. dostar-
cza pozna-wczego rozwiązania jakiegoś problemu), *redukowanie niepokoju człow. - przyjęcie określonej wia-
ry może doprowadzić do zablokowania szkodliwości sytuacji stresujących i napawających niepo-kojem np. wia-
ra w życie pozagrobowe redukuje strach przed śmiercią - Argyle, Feuerbach).
6. Charakterystyka religijności okresu dziecięcego Doświadczenia dziecięce nie są miniaturami oświadczeń re-
ligijnych dorosłych, poza tym świat dziecka jest pełen tajemnic i swoistych form i interpretacji - to co jest oczy-
wiste dla dorosłych, bywa tajemnicze dla dziecka i odwrotnie. Dziecko próbują interpretować treści dla siebie
niezrozumiałe, czyni to w procesie spontanicznego tworzenia pojęć i przekonań religijnych, w sposób swoisty,
niektóre przymioty boskie biorąc np. zbyt dosłownie np. wiedząc, że B. jest wszechobecny nie chce usiąść na
krześle w obawie, że usiądzie na Bogu. Dziecięca religijność obfituje w groteskowe twory wyobraz
ni - z wiado-
mości o B. i religii dzieci czerpią selektywnie pewne elementy, pomijając inne. Następną cechą charakterystycz-
ną religijności dziecka jest egocentryzm, czyli tendencja do ciągłego odnoszenia wszystkiego do siebie. Kolejną
cechą jest antropocentryzm -dziecko kształtuje obraz B. na modelu ludzi, szczególnie na obrazie ojca. Dzieci
wyobrażają sobie B. jako starszego mężczyznę, kogoś w rodzaju nad-człowieka czy króla. Dzieci przejawiają
spore trudności w abstrakcyjnym myśleniu w dziedzinie religijnej, a przeżycia religijne dziecka są silnie nasy-
cone subiektywizmem, co widać w wartościowaniu prawd religijnych. Właściwym dla religijności dziecka jest
ponadto rytualizm - dziecko względnie szybko wyucza się rytów i obrzędów, ale nie ich znaczeń. W wieku 3 lat
zaczyna się modlić i pojmować coś z pojęcia B. Okres 4-6 lat znamionuje się religijnością magiczną, kiedy nie
ma świadomości grzechu. Lata 7-12 to okres religijności autorytarno-moralnej. Przejawy religijne wykazują sil-
ne uzależnienie od autorytetu, od wzorców jakimi są ludzie znaczący w życiu dziecka. W wieku od ok. 12 do
16/17 lat następuje etap autonomicznej religijności. Stosunek do B. cechuje bezpośredniość, a Jego wyobraże-
nie staje się bardziej uduchowione. 7. Charakterystyka religijności okresu młodzieńczego
W tym okresie istnieje zjawisko  młodocianego przebudzenia , rozprawienia się własnego  ja z otoczeniem,
innymi ludz
mi, a także zajęcie stosunku wobec B. - ten okres ma decydujące znaczenie dla przyszłej religijności
człow. Wyobrażenie B. ulega coraz większemu uduchowieniu. Jest to czas intensywnego kształtowania się
światopoglądu, formowania się poglądów moralnych, postaw religijnych. Młodzieńczy bunt przyjmuje różne
formy w postaci np. zmiany przynależności do określonej grupy wyznaniowej, wyeliminowanie problemu reli-
gijnego ze swojego życia. U podstaw tych konfliktów lezą często nie tylko rozumowe trudności ale również po-
czucie winy, wstydu czy kłopoty natury seksualnej. Przeciętny wiek odrzucania światopoglądu rodziców to ok.
16 lat. Właśnie w tym okresie rejestrujemy więcej niż połowę przejść na pozycje ateizmu. Nawiązany zostaje
osobisty stosunek do B. Praktyki religijne podejmowane są już z osobistego przekonania. Następuje konfronta-
cja osobistej religijności z magiczną i autoratywną jej formą, dalszy proces uduchowienia oraz usiłowanie wy-
pracowania sobie właściwego obrazu B. Dla religijności szczególnie trudny jest wiek 20 lat. Młody człow. nie
przeszedł jeszcze bolesnego szoku wobec faktu,że rzeczywistość zwykle pozostaje w tyle za ideałami i wyma-
rzonymi projektami życia. Dopiero trzydziestolatki uświadamiają sobie, że rodzicielski model religijności nie
był wcale taki zły do naśladowania. Po tym niereligijnym okresie (wiek 20 lat) wielu ludzi powraca do Kościoła
(Allport), wobec którego się buntowali. Warto dodać, że również złym okresem w stosunku do religijności jest
wiek 25 lat. Domagała na podstawie badań amerykańskich tłumaczy to tym, że decyduje o tym ogólne ukierun-
kowanie na inne cele i zadania związane z  urządzaniem się w życiu oraz adaptacja do pracy, staranie się o
osiągnięcia zawodowe, małżeństwo, dzieci pochłaniają wiele czasu i skupiają na sobie uwagę, poza tym decy-
duje o tym również dobry stan zdrowi młodych ludzi, którzy są w pełni swych sił i możliwości, stawianie sobie
relatywnie dużych i odległych celów. Te wszystkie czynniki nie skłaniają wówczas do szukania oparcia w reli-
gii, a kulturowe nawyki religijne bywają burzone przez aktywne życie. 8. Postulaty wychowawcze w zakresie
rozwoju religijnego dziecka Przede wszystkim nie dopuszczalne jest straszenie dziecka B., okrutnymi karami
piekielnymi, śmiercią czy karą Bożą (może to bowiem wywołać efekty traumatyczne, a nawet nerwice o charak-
terze lękowym; dziecko, które raz przeżyło silny lęk związany z treścią religijną, może kojarzyć z nim inne
bodz
ce lękorodne). Wprowadzanie w świat religii powinno następować poprzez wyjaśnianie treści religijnych i
obrzędów, nauczanie religijnych czynności, udzielanie odpowiedzi na zadawane pytania (ważne jest tu odpo-
wiednie dawkowanie treści religijnych, odpowiednie do możliwości dziecka). *Nie można traktować B. jako
środka dla celu - B. jest Bytem o najwyższym stopniu  nie do użycia . Nie można się Nim posługiwać nawet do
najszlachetniejszych celów pedagogicznych. *Należy popierać osobowy kontakt z B. Rodzice winni zadbać o
to, by relacja dziecka do B. w mierę rozwoju dziecka przechodziła coraz mniej przez nich, czyli by dziecko co-
raz częściej kontaktowało się bezpośrednio z B. - by ta rrelacja dojrzewała. Nie można być wścibskim, jeśli
chodzi o sferę osobistej modlitwy dziecka. *Trzeba ukazywać we właściwym świetle istotę i działanie skara-
mentów. Szczególnej poprawności wymaga przygotowanie dziecka do I-szej spowiedzi, pomagając w ustaleniu
grzechów pamiętać, że dziecko nie nam się będzie spowiadało a my możemy pomylić się w ich ocenie. *Starać
się o to, by dziecko wiązać z B. nie przez strach lecz przez miłość, ponieważ może przypłacić to nerwicą w
sprawach religijnych i relacja z B. nie będzie dojrzała. *dostarczać dziecku rodzinnego zaplecza emocjonalne-
go, ponieważ takie sprzyjas rozwojowi religijnemu. Rodzice reprezentują wobec dziecka Boga i Kościół. Nie-
zbędnym więc elementem dla tworzenia sobie poprawnego obrazu B. jest poczucie bezpieczeństwa, akceptacji
mimo popełnianych błędów, uczucie miłości bez stawiania warunków. 11. Doświadczenie religijne (komponen-
ty i fazy wg Gruhn a) Grühn wyodrÄ™bnia trzy komponenty doÅ›wiadczenia religijnego: 1. czynnik jaz
ni. Bez za-
angażowania się jaz
ni nie ma właściwego przeżycia religijnego. Tak dziać się może przy uprawianiu teologii,
mechanicznym wygłaszaniu kazań czy odczytów religioznawczych. 2. czynnik myśli o B. Powoduje, że do-
świadczenie religijne ma swoją treść. 3. czynnik nastawienia psychicznego: postawy otwartej, zamkniętej, bądz

obojętnej. Idzie tu o różny stosunek do treści religijnej (wewnętrzne odmykanie się, usuwanie oporów, bądz
ak-
tywność bądz
bierna receptywność itp.) AnalizujÄ…c gÅ‚Ä™biej przeżycie religijne, Grühn wyszczególnia w nim kil-
ka faz: 1) fazę czysto myślowego rozumienia, 2) fazę doznania, kiedy podmiot doświadcza osobliwego uczucia
ciepła na myśl przykładowo:  Bóg jest miłosierny 3) fazę wzruszenia, w którym następuje zwiększone zaanga-
żowanie się jaz
ni, doznania stają się sympatyczne, interesujące 4) fazę świadomej decyzji: dać się porwać tej
myśli, 5) fazę maksymalnego spotęgowania przeżycia tak w zakresie świadomości jak i w wymiarze emocjonal-
nym, 6) fazę, w której przeżycie nie ulega już dalszemu spotęgowaniu. Jest to etap trwania, miłosnej kontem-
placji. Myśl o B. i nasza jaz
ń znajdują się obok siebie, 7) faza stopniowego słabnięcia zaangażowania się pod-
miotu, 8) faza przepracowywania (nieświadomego) silnie dopiero co przeżytych doświadczeń. Ten etap jest dla
zewnętrznego obserwatora niewidoczny. Można go tylko domniemywać. 14. Zagadnienie znaczenia religii dla
zdrowia psychicznego Argumenty świadczące o pozytywnym wpływie religii na życie psychiczne to m.in. fakt iż:
*religia usuwa podstawę psychicznej depresji (człowiek, który posiada świadomość jest w pełni zgodny z wolą
Boga i dzięki temu nie ulega przygnębieniu w sytuacjach niesprzyjających tj. doświadczenie lekceważenia, ne-
gacji, niesprawiedliwości, które nabierają odmiennego znaczenia, ponieważ człowiek ten interpretuje je jako
dopuszczone przez B. środki duchowego postępu, jest przekonany, że B. się nie myli i przyjmuje wszystko co
go spotka. Świadomość zgadzania się z wolą B. przynosi poczucie spokoju i bezpieczeństwa i wyklucza stan
przygnębienia), *religia redukuje wszelki niepokój i obawę przed śmiercią (psychiczny stan wiary wyposaża
wierzącego człowieka w absolutną pewność, że B. kieruje jego życiem i wzmacnia w konfrontacji z przeciwno-
ściami losu, pomaga w bólu i cierpieniu), *religia redukuje poczucie niższości (religia podkreśla wewnętrzną
godność i wartość człowieka jako bytu stworzonego na obraz i podobieństwo B.), *religia jest czynnikiem tera-
peutycznym (religia pozwala zintegrować osobowość uwalniając ją od konfliktów, odgrywa znaczącą rolę w le-
czeniu nerwic, które są zabarwione grzechem pychy, dlatego religijna pokora może przynieść remisję dolegli-
wości), *religia zaspokaja podst. potrzeby psychologiczne (przez zaspokajanie egzystencjalnego pytania o sens
życia, który właśnie ona nadaje; zaspok. potrzebę zrozumienia zagadki wszechświata, której rozwiązanie przy-
nosi religia; zaspok. także pragnienie nieśmiertelności - dając nadzieję życia wiecznego, szlachetności, potrzebę
spokojnego sumienia, poświęcenia się i heroizmu), *religia nasyca życie radością (ponieważ łączność z B. jest
ogromną radością), *rel. obdarza człowieka nową dziedziną siły (wiara pomoga przetrwać najcięższe chwile w
życiu człowieka), *rel. zmniejsza egoizm (dostarcza środka samoobiektywizacji w postaci sakramentu pokuty i
praktyki spowiedzi), *rel. prezentuje człow. sens życia (niesie z sobą filozofię życia, system wartości, przeko-
nań, praktyk, poczucie stabilności), *rel. jest składnikiem duchowego lecznictwa - spiritual healing (polega na
zastosowaniu modlitwy do leczenia głębokich przyczyn strapienia w powiązaniu z głęboką wiarą, że uzdrowie-
nie duchowe znajdzie swój zewnętrzny skutek). Zarzuty o szkodliwym wpływie religii ma zdrowie psychiczne
to m.in.: *rel. staje się często z
ródłem straszliwych samoudręczeń (świadomość grzechu i obowa kar piekiel-
nych zdolne są zatruwać radość życia), *rel. nie jest najskuteczniejszą formą stabilizacji i integracji psychiki
(stabilizują i ubogacają osobowość sztuka, przyroda, przestawanie z bliskimi, ulubione zajęcia itp. nie dostar-
czając przy tym iluzorycznego wpływu), *rel. jest z
ródłem urazów emocjonalnych (rozbudza poczucie grzesz-
ności i strachu i może doprowadzić do urazów emocjonalnych), *rel. działa astenizująco (wpływają na działa-
ność życiową dezorganizująco), *rel. koreluje z chorobami psychicznymi (co nie jest prawdziwe). 15. Psycho-
patologia życia religijnego Psychopatologia jest nauką o anomaliach z zakresu psychiki. Potrafi skonstatować
np. pseudowizje, halucynacje. Odróżnienie jednak wizji autentycznych nie jest rzeczą łatwą, bowiem przed-
miot wizji czy bodziec (jeśli jest obecny), jest niewidzialny dla zewnętrznego obserwatora bezpośrednio.
Współczesny Kościół zachowuje dlatego rezerwę wobec zjawisk niezwykłych i bada je dokładnie zasięgając
również zdania psychiatrów. Schorzenia psychiczne, które naruszają prawidłowość funkcjonowania życia czło-
wieka, zaburzają również sferę życia religijnego oraz powodują zniekształcenie lub zmiany w zakresie inten-
sywności procesów religijnych. Istnieją np. procesy patologiczne które dość łatwo pomieszać z religijnymi: ob-
serwator utożsamia depresję ze znakami przeżywania nowości życia po nawróceniu. Trudności różnicowania
patologicznych zjawisk na terenie religijnym potęguje fakt, że nie posiadamy aktualnie dobrego podręcznika pa-
tologii religijnej. Są różne sposoby uchwycenia psychopatologicznego czynnika w religijności m.in. obserwa-
cja, wywiad, analiza zapisków, dzienników i pamiętników oraz analiza malarskiej aktywności pacjentów, która
odzwierciedla nieświadome procesy psychiczne. Np. Jung twórczość pacjentów wykorzystywał nie tylko do
diagnozy alei terapii twierdząc, że malowanie umożliwia uwolnieni energii psychicznej, przynosi stan odpręże-
nia. 17. Specyficzne cechy sekty jako zjawiska społecznego
Do specyficznych cech charakteryzujących sektę zalicza się: *misjonarską gorliwość - członkowie bardzo gor-
liwie rozpowszechniają swoje koncepcje. Wierzą przy tym, że tylko oni są w posiadaniu prawdy o Bogu, i że
ich zadaniem jest nieść to posłanie całemu światu, który bez niego skazany jest na potępienie i zagładę, *chary-
zma-tyczne przywództwo; przywódca uważany jest za osobę o wyjątkowej mocy, kogoś więcej niż zwykłego
śmiertelnika, *wyłą-czność prawdy: wierzą, że jako jedyni posiadają naukę potrzebną do zbawienia. Zbawienie
można osiągnąć tylko przyłączając się do nich, akceptując ich wierzenia, przyjmując praktyki lub zaczynając
używać zalecanych przez nich technik, *nadrzędność grupy: wiara w posiadanie jedynej prawdy prowadzi do
przekonania, że owa sekta stanowi grupę elitarną. Członkowie posiadając wiedzę uzyskaną w sekcie są przeko-
nani o swojej wyższości nad tymi, którzy nie należą do ich grupy, *ścisła dyscyplina: wszystkie dziedziny życia
członków sekty są ściśle podporządkowane działalności w sekcie. Dyscyplina taka przybiera formę ścisłej kon-
troli, *dławienie indywidualności. W sektach nie ma miejsca dla wolnomyślicieli. Wszystkie objawy swobodnej
interpretacji, czy niezależności w postępowaniu są zawsze dławione. Nowicjusze są tak kształceni, by wyrzec
się odpowiedzialności osobistej i oddać się całkowicie pod kierownictwo swoich przełożonych, *odchylenie
doktrynalne: są to różnice w podejściu do osoby Boga i Chrystusa, zbawienia oraz autorytetu Pisma św, *nową
duchowość - grupa kultowa odrzuca dotychczasowe wartości religijne, moralne i etyczne, oferując nową ducho-
wość, jedynie słuszną i jedynie prawdziwą, *proste rozwiązywanie problemów - grupy religijne oferują swoim
członkom proste, wręcz banalne, rozwiązywania konfliktów osobistych, społecznych i ekonomicznych, udziela-
ją gotowych recept na życie. Wyznawcy widzą świat w barwach  biało-czarnych . 19. Podstawowe rodzaje sekt
Raport watykański przedstawia trzy określenia dotyczące zdefiniowania sekty: *Sekty o pochodzeniu chrześci-
jańskim, posługujące się Biblią. Kryterium rozróżniania pomiędzy nimi i Kościołami stanowią  z
ródła naucza-
nia tych grup. Na tej podstawie jako sektę uznaje się takie grupy, które poza Biblią mają także inne księgi  ob-
jawione lub  przesłania prorocze , bądz
też grupy wyłączające z Biblii pewne księgi protokanoniczne, bądz

wreszcie radykalnie zmieniające ich treść. *Sekty o wymiarze religioznawczym. W tym, wypadku określa się
jako sektę grupę religijną posiadającą własny indywidualny światopogląd, wywodzący się z nauk jakiejś wiel-
kiej religii światowej, lecz nie tożsamy z nimi. *Sekty  destrukcyjne to grupy swoistego rodzaju z programem
i kultem, stanowiącym zagrożenie dla wolności obywateli i ogólnie dla społeczeństwa. Te sekty i kulty charak-
teryzują się pewnymi szczegółowymi zachowaniami, jak np.: posiadaniem struktury autorytarnej, stosowaniem
w różnej formie prania mózgów i kontroli myśli oraz nacisku grupowego, wsączenia w swych członków po-
czucia winy, strachu itd. !!! Pierwszą grupę stanowią ruchy, które wywodzą się z chrześcijaństwa. Należą do
niej: Adwentyści Dnia Siódmego, wszystkie grupy Badaczy Pisma św w tym Świadkowie Jehowy, Kościół Zie-
lonoświątkowców, Kościół Nowoapostolski. Do tej grupy zalicza się również Kościół Jezusa Chrystusa Świę-
tych w Dniach Ostatnich czyli tzw. Mormoni. Jest jeszcze wiele innych ruchów religijnych, czy też parareligij-
nych, które swą naukę opierają o interpretacje Pisma św., lecz w póz
niejszym okresie indokrynacji odchodzÄ… od
niego, na rzecz pism swego założyciela. Tu można wymienić Kościół Zjednoczenia zwany też Kościołem Mo-
ona, oraz sektę Rodzina Miłości wcześniej zwaną Dzieci Boga. Drugą grupę stanowią ruchy wywodzące się z
nurtu antychrześcijańskiego. Przede wszystkim są to wszystkie odmiany ruchów satanistycznych: Kościół Sza-
tana założony przez Antona La Veya, Świątynia Seta i wiele innych, wliczając w to młodzieżową formę satani-
zmu. Jako antychrześcijańska uznana została również organizacja Wolnomularzy, czyli masoneria, która w
swych obrzędach wykorzystuje różne formy kultów religijnych, przede wszystkim okultyzm. Kolejną grupę
ruchów religijnych stanowią ruchy obce nam kulturowo, przede wszystkim wywodzące się z religii wschodnich:
z islamu: Achmadyja, Subud, Bachoizm, Sufizm i inne, z buddyzmu: Sangha, Stowarzyszenie Buddyjskie Kar-
ma, Kagya, Madosangha i inne, z hinduizmu: Adżapu Joga, Brahma Boskiego Światła, Sieldha Joga, Międzyna-
rodowe Towarzystwo Świadomości Kryszny z odłamem Misja Czaitani, Towarzystwo Medytacji Transcenden-
talnej (MT), sekta Rajneesha. Czwartą grupę reprezentują te ruchy religijne i parareligijne, których doktryna
zbliżona do filozofii Nowej Ery (New Age). Są to różnego rodzaju Towarzystwa Psychotroniczne, kursy rozwo-
ju nieograniczonych zdolności ludzkiej natury, wmawiające członkowi, że jest doskonały, że jest Bogiem. Do
najbardziej znanych tego typu ruchów należą: Centralny Londyński Kościół Chrystusowy, Kościół Scjentolo-
giczny (Kościół Nauki o Wiedzy); jako prowadzące działalność sekciarską zaliczane są również treningi Silvy
Rejki, i inne o podobnych założeniach. W piątej grupie ruchów religijnych i parareligijnych znajdują się wszyst-
kie te ruchy, których doktryna i działalność jest niejasna, mało lub w ogóle nie znana. Jednym z takich tajemni-
czych ruchów jest Zdrowy Człowiek, przewodzony przez mistrza-Mesjasza. Jest jeszcze jedna kategoria sekt
tzw. sekty ekonomiczne, o których coraz więcej mówi się w kręgach zajmujących się tą tematyką. Są to firmy
pracujące w formie handlu akwizytorskiego, przez sieć dystrybutorów. Można tu wymienić: Amway, Go Best,
Avon i inne. Do grona sekt zaliczono je, ze względu na techniki werbowania i skutki przynależności podobne
jak w ruchach religijnych.
20. Metody rekrutacji do sekt Do podstawowych sposobów planowanego działania werbowników należą: *nie-
udzielanie potencjalnym członkom szczegółowych informacji na temat charakteru działania wspólnoty; *stop-
niowe kształtowanie w nich przekonania, że poglądy i postawy przyjęte przez grupę są jedyne i słuszne, * bom-
bardowanie zapewnieniami o potrzebie miłości wszystkich do wszystkich, prawdziwej wspólnoty i bezpie-
czeństwa w sekcie, *stosowanie środków halucynogennych, farmakologicznych i narkotyków, *poddawanie
ofiar intensywnemu procesowi  prania mózgów , czyniąc z nich istoty bezwolne, niezdolne do życia poza sek-
tą, *doprowadzanie do wyczerpania fizycznego i psychicznego uczestników spotkań poprzez medytacje, nauki
guru i modły, *bezpłatne posiłki, *kursy medycyny niekonwencjonalnej, *kursy rozwoju osobowości , *nisz-
czenie więzi rodzinnych i społecznych, *zupełna izolacja od domu, rodziny i osób nie będących członkami sek-
ty. !!! Podczas akcji werbunkowej sekty bardzo często korzystają z pomocy fachowców. Są to wykształceni
psycholodzy, socjolo-dzy czy pedagodzy, posiadający duże doświadczenie w ogłupianiu nowych adeptów. Po-
przez umiejętne stosowanie różnych technik prowadzą oni do uzależnienia, pozbawiają wolnej woli, niszczą
osobowość. Podczas spotkań, a następnie  sesji terapeutycznych ,  maratonów medytacyjnych i  treningów
wrażliwości trwa  obróbka nowicjuszy przez dużej klasy specjalistów, poddających ich  praniu mózgów .
Sesje takie mają bardzo napięty program, adepci śpią po cztery godziny na dobę, są głodzeni i poddawani wy-
czerpującym ćwiczeniom. Pozbawieni snu, wypoczynku i pożywienia, wycień-czeni fizycznie, stają się bardzo
podatni na indoktrynację i bezkrytycznie przyjmują przekazywane informacje. Proces uzależniania od sekty po-
lega na intensywnym przekonywaniu osoby, którą chce się pozyskać, że światem rządzą złe siły. To one pono-
szą odpowiedzialność za wszelkie dotychczasowe niepowodzenia  urabianego adepta Jedyną grupą, która
może zmienić  parszywy los i przeciwstawić się ciemnym siłom, jest sekta i jej lider (szaman, mesjasz, guru
itp.). Dlatego nowicjusz musi zerwać wszelkie kontakty ze światem zewnętrznym i całkowicie podporządkować
się woli proroka. 21. Kontrola świadomości a pranie mózgu Techniki mające na celu przebudowę świadomości
adepta to m.in. intelektualne bombardowanie, ograniczenie myślenia refleksyjnego, sugestia. Taki atak psycho-
logiczny to właśnie pranie mózgu. Proces ten jest skuteczny w dokonywaniu zmian światopoglądu, przekonań,
a także zmiany elementów struktury osobowości. Pranie mózgu psychologia dzieli na trzy etapy: rozmiękcza-
nie, kiedy wywołuje się w człowieku kryzys tożsamości; druga faza - zmiana - kiedy adept nakłaniany jest do
wyrażenia aprobaty nowej wiary i wypowiedzenia krytyki swego poprzedniego życia; trzeci etap - scementowa-
nie - kiedy świeżo przyjęte postawy są nagradzane.
26. Charakterystyczne cechy umożliwiające rozpoznanie, że dana grupa religijna może być sektą
*Już pierwszy kontakt z grupą stwarza całkowicie nowe widzenie świata, *Po kilku minutach rozmowy człon-
kowie grupy wydają się być przyjaciółmi werbowanego, *osoba przywódcy nie podlega żadnej krytyce, *istnie-
ją pytania których grupie nie wolno zadawać, *grupa daje gotowe odpowiedzi, nie zachęca do własnych medy-
tacji i poszukiwania prawdy na własną rękę, *cały czas przebywania w grupie jest w 100% zagospodarowany,
*tylko przynależność do grupy uchroni werbowanego przed zagładą, katastrofą, potępieniem, *świat poza grupą
jest zdecydowanie zły i potępiony, *zaufanie Bogu wyraża się przez ofiarowanie grupie wszystkiego, co się po-
siada *decyzję o przystąpieniu do grupy powinno powziąć się natychmiast, bo to jedyna słuszna decyzja,
*członkowie grupy posługują się znanym sobie żargonem np.  kompleks Kaina i Abla ,  szaraki , *wszyscy
członkowie grupy są zawsze uśmiechnięci, szczęśliwi, *kontakty z osobami spoza grupy są ściśle ograniczane i
kontrolowane - nie ma sensu kontaktować się z nimi, bo mogą skazić duchowo, *każda decyzja werbowanego
wymaga rozeznania przez grupę, *każda najprostsza czynność jest częścią rytuału i ma znaczenie kosmiczne,
*werbowany musi najpierw się zaangażować, potem zrozumie.