tezyreligiipsychologii 1.przedmiot I CELE PSYCHOLOGII RELIGII. Przedmiotem badań p.r. jest struktura, procesy formowania się, miejsce i funkcja motywacyjna religijności w osobowości człowieka. 2.ROZRÓŻNIENIE ZNACZENIOWE POJĘĆ: RELIGIA A RELIGIJNOŚĆ. Przez pojęcie religii rozumiemy zbiór twierdzeń i norm, które wyjaśniają i regulują stosunek zachodzący między człowiekiem i Bogiem. Przez religijność rozumie się indywidualne, podmiotowe ustosunkowanie się człowieka wobec Boga i nadprzyrodzoności, czyli jak ja to osobiście przeżywam. To ustosunkowanie wyraża się w sferze pojęć i przekonań, uczuć oraz zachowań jednostki. Sprowadza się do subiektywnego odniesienia człowieka do rzeczywistości opisywanej i wyjaśnianej w religii. Jest strukturą złożoną z wielu elementów(sądy przekonania, przeżycia, stany emocjonalne, predyspozycje do zachowań, same zachowania). Elementy te są zapodmiotowane w człowieku i spolaryzowane do przedmiotu religii. Religijność nie stanowi struktury wyizolowanej z całokształtu życia psychicznego człowieka, jest czymś wkomponowanym, co konstytuuje osobowość człowieka, przenika ją. Zawiera w sobie odniesienie do transcendencji. Mówi się o religijności: fundamentalnej i oświeconej, autorytarnej i humanistycznej, wewnętrznej i zewnętrznej, dojrzałej i niedojrzałej. 3.PSYCHOLOGICZNE ŹRÓDŁA RELIGIJNOŚCI. 1)instynkt religijny
doszukiwanie się skłonności i predyspozycji do religii, które spontanicznie stać się mogą instynktownym przeczuciem i pełnym tęsknoty podążaniem za instynktem religijnym, które uspokoją się, gdy znajdzie się swój cel, wyjaśni samego siebie; 2)wrodzony temperament
niektórzy są bardziej temperamentalnie dysponowani do przeżywania religii niż inni; 3)"szósty zmysł"- umiejętność kontaktowania się z tym, co Boskie, pragnienie przeżywania czegoś innego od zwykłej codzienności, co jest pewną tajemnicą: - misterium tremendum
lęk przed czymś co jest nieznane, - misterium fascynosum
zachwyt Bogiem i pięknem np. Stworzenia 4)totemizm i magia
(psychoanaliza, Freud)- czczenie jakiegoś totemu, aby zagłuszyć w sobie poczucie winy; 5)poczucie winy
wg Freuda jeśli "kompleks Edypa" nie zostanie pozytywnie rozwiązany, jest źródłem poczucia winy, co może prowadzić do odniesień religijnych, do samego Boga, którym jest taki "zwielokrotniony ojciec"; 6)przeszczepienie religii od rodziców i osób znaczących
nie jest to do końca prawdą, rodzice mogą być jedynie przekazicielami własnych doświadczeń; 7)pragnienie redukowania czy zaspokajania potrzeb
np. gdy ktoś posiada potrzebę sensu życia, poszukuje go, nie znając odpowiedzi, dochodzi do wniosku, że Bóg może być ostatnim odniesieniem; 8)redukowanie niepokoju człowieka
redukowanie np. lęku przed śmiercią; 9)intelekt
nie buduje on jednak prawdziwej religijności. Ona potrzebuje witalności, ciepła, pasji, energii. 4.CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE RELIGIJNOŚĆ CZŁOWIEKA. a)czynniki konstytucjonalne, wewnętrzne, b)czynniki środowiskowe, c)własna aktywność, d)rola emocji w zaangażowaniu religijnym: -dojrzałość emocjonalna, -kontrola emocjonalna, -emocje a religijność 5.ETAPY ROZWOJU RELIGIJNOŚCI CZŁOWIEKA. -1-szy okres areligijny, 1-szy rok życia, -2-gi okres początków religijności człowieka, 2
3 rok życia, -3-ci okres religijności magicznej, 4
7 rok życia, -4-ty okres rel. autorytarno
moralnej, 7
12 lat, -5-ty okres to kształtowanie rel. autonomicznej, 12
17 lat, -6-ty okres to kształtowanie rel. autentycznej, 18
25 lat, -7-my okres stabilności religijnej, 25
30 lat, -8-my okres dojrzałej religijności, 40
60,70 lat, -9-ty okres rel. eschatologicznej, pow. 60 lat. Harms religijność podzielił na 3 etapy: -1-szy etap to etap bajki, 3
6 lat, pojęcie Boga cechuje bardziej fantazyjność i emocjonalność niż racjonalność, -2-gi etap to stadium realizmu, okres szkoły podst., pojęcie Boga staje się bardziej realistyczne, modlitwa zaczyna mieć charakter prywatnej rozmowy, -3-ci etap to stadium indywidualistyczne , okres młodzieńczy, cechuje się wrażliwością emocjonalną i oryginalnością, własnym stanowiskiem wobec kwestii religijnych. 6.CHARAKTERYSTYKA RELIGIJNOŚCI OKRESU DZIECIĘCEGO. -na etapie rozwoju myślenia konkretno
wyobrażeniowego dziecko pewne zjawiska religijne przyjmuje dosłownie, -doświadczenia rel. dziecka są ostrzejsze w swoich konturach, -dziecięca rel. obfituje w groteskowe twory wyobraźni, -egocentryzm
dziecko wykazuje tendencję do ciągłego odnoszenia wszystkiego do siebie, swoją religijność zawdzięcza rodzicom, -antropomorfizm
dziecko kształtuje sobie obraz Boga na podobieństwo człowieka, szczególnie na obraz ojca, -magiczny sposób myślenia- Bóg jako czarodziej czy św. Mikołaj, -przeżycia dziecka nasycone są subiektywizmem, co odznacza się w wartościowaniu prawd religijnych, bezkrytycyzmie, -w późniejszym okresie szczerość poglądów rodziców wywiera na dziecko duży wpływ, dzieci są wyczulone na szczerość otoczenia, -stosowanie mechanizmów racjonalizacji, -rel. dziecięca znamionuje w rytualizm. EWOLUCJA PRZEŻYĆ RELIGIJNYCH OKRESU DZIECIĘCEGO: a)pojęcia związane z naturą Boga: -małe dzieci- antropomorfizm, -dzieci starsze- interpretacja Boga w kategoriach fizycznych zastępowana jest kategoriami symbolicznymi a następnie abstrakcyjnymi, b)pojęcia związane z Bogiem a światem przyrody: -małe dzieci- nie odróżnianie cudu od magii, -dzieci starsze- uwzględnianie praw fizycznych działających w świecie na zasadzie przyczyna- skutek, c)Bóg w relacji do ludzi: -nieadekwatne rozumienie kontaktu Boga z ludźmi. Religijność dziecka od 3-go do17-go roku życia -1-szy rok- areligijność, -2-gi rok- religijność na wzór matki, -3-ci rok-początki rel. indywidualnej, -4-ty
6-ty rok- religij. magiczna; dzieci uważają Boga za nieśmiertelnego, wszechmocnego, niewidzialnego, wszystkowiedzącego; nie rozumieją pojęcia grzechu, nie różnicują Boga od Jezusa; modlitwa ich jest zwykle prośbą, zwykle nudzą się na Mszy Św, -7-my
12-ty rok- etap religijności opartej na autorytecie: silne uzależnienie od wzorców, zanik rel. magicznej, -12-ty
17-ty rok- etap rel. autonomicznej: bezpośredniość w stosunku do Boga, wzrost znaczenia duchowości, rozwój sumienia, skrupulatne podejście do przepisów. 7.CHARAKTERYSTYKA REL. OKRESU MŁODZIEŃCZEGO. a)gwałtowny skok w rozwoju psychicznym, religijnym, b)młodzieńcze przebudzenie sprawia, że religijność się umacnia lub zanika, c)w oparciu o swoje ideały młody człowiek krytykuje swoje otoczenie i siebie, co może prowadzić do zniechęcenia religijnego, d)czas intensywnego kształtowania własnego światopoglądu
16 lat, e)w tym okresie połowa wierzących staje się ateistami, ci co pozostają przy Bogu bardziej angażują się w swojej wierze, f)wypracowanie sobie własnego obrazu Boga, g)do 24 roku życia rozwój religijności "chwieje się". 8.POSTULATY WYCHOWAWCZE W ZAKRESIE ROZWOJU RELIGIJNEGO DZIECKA. -nie można straszyć dziecka: Bogiem, piekłem, karą itp., może to doprowadzić do powstania nerwic, lęków, fobii; wówczas mogą one kojarzyć bodźce lękowe z religijnością; -wprowadzanie w świat religii następuje poprzez nauczanie religijnych czynności i odpowiedzi na pytania dzieci dotyczące religii; -religijność powinna być przekazywana na zasadzie zapalania świecy od innej już palącej się; -rodzice powinni zachęcać dzieci do poznawania religii, inscenizować sytuacje, by dzieci zadawały pytania; -nie należy słuchać modlitwy dzieci, jeżeli tego nie chcą, sterowność przy modlitwie nie jest wskazana. 9.KSZTAŁTOWANIE SIĘ OBRAZU BOGA U DZIECI. a)internalizacja- przyjęcie pewnych wartości, obrazów, które powstały na podstawie wartości innych, np. rodziców jako swoje własne, b)obraz Pana Boga -obraz wspomnieniowy - porównanie do rodziców, *dzieci myślą o Bogu ukształtowanym w nich przez rodziców, dlatego pośrednio myślą o rodzicach, -obraz symboliczny
poprzez role pełnione przez rodziców, c)dla dziecka "pierwszym Bogiem" są rodzice, są ideałem, dlatego porównuje ich z Bogiem (wszechwiedza, sprawiedliwość, bezpieczeństwo), d)dla dziecka ważne jest odniesienie do ojca, jeśli jest prawidłowe- wzrost wiary, nieprawidłowe- kontakt z Bogiem słabnie, słabnie wiara, e)Freud mówił, że Bóg jest wyobrażany na wzór ojca, człowiek ma taki stosunek do Boga, jaki ma do ojca, ten stosunek może ulec zmianie, tęsknota za ojcem jest wyrazem tęsknoty do religijności, f)pozytywny obraz ojca ziemskiego
pozytywny obraz Boga, negatywny- odwrotnie; negat. Obraz matki- negatywny obraz Boga, pozytywny- odwrotnie, g)relacje emocjonalne w rodzinie są ważne dla właściwego kształtowania się obrazu Boga, h)gdy dziecko odkrywa, że rodzice nie są idealni, wówczas odchodzi od autorytetu, może odejść od Boga. 10.KRYTERIA DOJRZAŁEJ RELIGIJNOŚCI WG ALLPORTA. Allport podaje 6 wymiarów, na podstawie których można powiedzieć, że religijność jest dojrzała. Jest dojrzała wtedy, gdy jest: 1)ZRÓŻNICOWANA (różnorodność elementów, które tworzą religijność): a)wymiar podmiotowy: religij. angażuje całość psychiki człowieka -czynnik poznawczy- wnosi orientację znaczeniową i uprzedmiotowanie rel., -czynnik emocjonalny, -oba te czynniki tworzą sferę motywacyjną, zapewniającą religijny charakter człowieka. b)wymiar przedmiotowy: dostrzeżenie złożoności przedmiotu religijnego: -widzenie religii wielowymiarowo, -dostrzeganie złożoności problematyki rel., dostrzeganie czynnika ludzkiego oraz boskiego w religijności; 2)DYNAMICZNA- kształtuje się w wątpliwości, poszukiwania nowych rozwiązań: a)wystarczy prawdopodobieństwo, b)Bóg dostępny jest pośrednio przez Jego dzieła, c)wiara nie opiera się na pewności empirycznej, d)człowiek akceptuje prawdy wiary, choć ich nie rozumie, e)z modlitwą są związane fascynacje i niepokoje, f)raz zdobyta wiedza nie zamyka wszystkiego, g)aspekt motywacyjny(behawioralny); 3)ZINTEGROWANA w aspekcie: a)podmiotowym(zgodność m-dzy wiedzą, emocjami i postępowaniem): -element poznawczo- przekonaniowy zwanym też kognitywnym, -el. emocjonalno- wartościujący, -el. behawioralny, czyli praktyk rel. b)przedmiotowym: -wewnętrzną spójność całego obszaru przekonań religijnych z zachowaniem hierarchii jaka z nich wynika w odniesieniu do rzeczywistości, -powiązanie religijności z całokształtem spraw życia, moralności, poglądu na świat; 4)ZINTERIORYZOWANA(uznanie wartości rel. za własne): -religijność przenika całą osobowość i całe myślenie człowieka, -wiązanie religijności z osobowością człowieka; 5)AUTONOMICZNA: a)okres indywidualizacji, niedojrzałości rel., typowy dla dzieci: -swoista motywacja, życie rel. rozwija się w oparciu o zasadę naśladownictwa za rodzicami, -psychologiczny mechanizm potrzeb, b)o rel. dojrzałej można mówić w procesie socjalizacji: -motywacja związana z wartościami tkwiącymi w przedmiocie rel., -zdolność przyjęcia prawdy dla niej samej, -uznanie dobra niewygodnego z subiektywnego punktu widzenia, -motywacja trwała, autonomiczna w stosunku do potrzeb człowieka; 6)PERSONALNA -relacja rel. m-dzy człowiekiem a Bogiem nabiera cech dialogowych, -czł. odnajduje się jako podmiot odpowiedzialny za rozwój tej relacji, -czł. nie tylko wierzy w Boga, ale może się odnosić do Niego z zaufaniem, z nadzieją. 11.DOŚWIADCZENIE RELIGIJNE (KOMPONENTY I FAZY WG W. GRUHNłA). Gruhn wyodrębnia 3 komponenty dośw. religij.: 1)czynnik jaźni, czyli świadomość mojego zaangażowania w przeżycie religijne, 2)czynnik myśli o Bogu, czyli myślę o Bogu, kiedy przeżywam coś o charakterze rel., 3)czynnik nastawienia psychicznego, czyli postawy otwartej na to, co związane z rel. Gruhn wyróżnia 8 faz dośw. religijnego: 1)faza czysto myślowego rozumienia, 2)faza doznania, kiedy podmiot doświadcza osobliwego uczucia na jakąś myśl, 3)faza wzruszenia, w której następuje zwiększone zaangażowanie jaźni, 4)faza świadomej decyzji: dać się porwać tej myśli, 5)faza maksymalnego spotęgowania przeżycia, czyli indentyfikacja z przeżywanymi treściami, 6)faza, w której przeżycie nie ulega dalszemu spotęgowaniu, faza, której dotykają mistycy, -forma mało egzaltowana, -forma właściwa, -formy ekstatyczne, 7)faza stopniowego słabnięcia zaangażowania się podmiotu, czyli wyciszenie, 8)faza ilość przepracowania (nieświadomego) silnie dopiero co przeżytych wrażeń. 12.RELIGIJNOŚĆ JAKO POSTAWA (CECHY POSTAW). Cechy postaw: a)zakres postawy
określa ilość desygnatów przynależnych danej postawie, b)kierunek postawy
wskazuje na dyspozycję ukierunkowującą człowieka "od" albo "do", kier. pozytywny lub negatywny, c)siła postawy, d)intensywność postawy-częstotliwość występowania charakterystycznych dla tej postawy zachowań lub nawet tendencji do takich zachowań, int. Minimalna lub maksymalna, e)centralność postawy- wyraża się w 3 płaszczyznach: intelektualnej, emocjonalnej, motywacyjno- dążeniowej, uwzględnia miejsce postawy w całym systemie układu zachowań, f)trwałość postawy- dotyczy czegoś, co trwa, g)złożoność postawy- na podstawie łączenia się postaw opiera się możliwość stosowania tzw. rachunku korelacyjnego, tzn jak dane uwarunkowania wpływają wzajemnie na siebie, h)zwartość postawy- jest stopniem zgodności m-dzy 3 elementami postawy: poznaniem, emocjami, postępowaniem, i)treść przedmiotowa postawy, czyli to do czego kieruje się działanie, myślenie, odczuwanie czł., j)ambiwalencja postawy- przeżywanie stanów ambiwalencji, czyli niezgodności ocen i emocji. Podział postaw wg Trybusiewicza: 1)postawa tradycjonalistyczna, której funkcją jest ułatwianie zaspokojenia potrzeb afiliacji, 2)postawa emocjonalna, która jest narzędziem umożliwiającym zaspokojenie potrzeby bezpieczeństwa, 3)postawa intelektualistyczna- autonomiczny i autentyczny typ religijności. 13.FUNKCJA MOTYWACYJNA RELIGIJNOŚCI W OSOBOWOŚCI CZŁ. 1)Żeby wartości religijne mogły pełnić f. motywacyjną w osobowości czł musi nastąpić proces zapisania tych wartości w strukturę osobowości. Jest to proces rozwojowy, polegający na instalowaniu przedmiotu rel. w osobowość, które odbywa się w 3 wymiarach: a)poznawczym- rozwój religijności związany jest z dopływem informacji o religii, wiadomości te : -formułują obraz przedmiotu religijnego i charakteryzują te wartości, kształtuje się obraz Boga, -spełniają pozytywną rolę, kiedy następuje integracja obrazu religij., -mogą być przyczyną dualizmu światopoglądowego, jeśli na płaszczyźnie poznawczej wystąpią braki ilościowe i jakościowe, -ukierunkowują motywację człowieka dla formowania się religij.; b)emocjonalnym- proces ten ma swoje uwarunkowania, które sprawiają, że poszczególne jednostki osiągają różny poziom interioryzacji, czyli wiedza o wartościach rel. jest przyjmowana na różnym poziomie; c)dążeniowym. 2)Religijność pełni funkcję motywacyjną w os. czł. w najwyższym stopniu, kiedy jest w centrum wszystkich wartości, wartości rel. stanowi wówczas czynnik przenikający i organizujący motywacyjne elementy osobowości. 3)wartość rel. jest mniej ważna, jeśli związek z układem motywacyjnym jest bardziej luźny, jest ona traktowana instrumentalnie, podporządkowana innej, centralnej wartości. 4)Kiedy w osobowości znajdują się 2 wartości wiodące: religijne i inne, następuje dualizm motywacyjny, którego rezultatem jest osłabiony wpływ wart. rel. na sferę motywacyjną czł., co doprowadzić może do negatywnej postawy wobec religii. 14.ZNACZENIE RELIGII DLA ZDROWIA PSYCHICZNEGO. 1)Religia usuwa podstawę psychicznej depresji. 2)R. redukuje strach i niepokój, zwłaszcza obawę przed śmiercią. 3)R. redukuje poczucie niższości. 4)R. jest czynnikiem terapeutycznym. 5)R. zaspokaja podstawowe potrzeby psychologiczne. 6)R. napełnia człowieka radością, pomaga w odbieraniu lepszym świata. 7)R. obdarza człowieka nową dziedziną siły. 8)R. zmniejsza egoizm, dostarcza nam środka samoobiektywizacji w postaci spowiedzi, pokuty. 9)R. daje człow. poczucie sensu życia. 10)Jest składnikiem duchowego lecznictwa. Zarzuty pod adresem wpływu religii na zdrowie psych.: 1)R. staje się często źródłem samoudręczeń. 2)R. nie jest najskuteczniejszą formą stabilizacji, integracji psychicznej. 3)R. jest źródłem urazów emocjonalnych poprzez rozbudzanie strachu, grzeczności. 4)Istnieje duża korelacja chorób psychicznych z religią. 15.PSYCHOPATOLOGIA ŻYCIA RELIGIJNEGO. Normą jest to, co występuje w większości przypadków. Są pewne kryteria: a)społeczno- kulturowe, b)prawne, c)idealne, d)statystyczne, e)kliniczne. Zachowania typu religijnego, które charakteryzują choroby psychiczne: -histeria, np. stygmaty nieautentyczne, -hipochondria, -natręctwo, -schizofrenia. 16.RELIGIA A PSYCHOLOGIA (FREUD,JUNG, MASLOW). Dla FREUDA źródłem religijności jest redukcjonizm: poznawczy (nie neguje istnienia Boga, ale neguje religię jako drogę ku poznaniu prawdy), ontologiczny (zaprzecza istnieniu Boga neguje religię jako drogę ku prawdzie). Mówił, iż religia jest iluzją. Człowiek pragnie: ładu moralnego, bezpiecznego świata, Boga. Bóg istnieje w świadomości, bo czł. ma taką potrzebę. JUNG nie negował religii. Tradycje religijne powinny mieć wpływ na życie psychiczne czł. Człowieka tworzą archetypy religijne. Jeśli rozumem nie możemy poznać Boga, to nie znaczy, że nie istnieje. Bóg nie jest stworzony, ale wybierany. Wg Junga psychologia zastąpi religię. MASLOW twierdzi, że przyszłość ma religia oparta na doświadczeniu szczytowym, zadaniem psychologii jest wyzwolenie w człowieku tych najwyższych dośw. Religia jest ważna dla życia psychicznego, gdyż ukazuje więzi między Bogiem a człow., , może być przedmiotem badań naukowych, aby lepiej wyjaśnić pewne zachowania czł. Jej rolą jest wyjaśnianie i pomoc rozumienia przeżyć człow. 17.SPECYFICZNE CECHY SEKT JAKO ZJAWISKA SPOŁECZNEGO. -misjonarska działalność- tylko przez nich Bóg może sprowadzić zbawienie lub potępienie, oni znają o Nim całą prawdę, -charyzmatyczne przywództwo guru, -założenie wyłącznej prawdy, że zbawienie tylko u nich, -uczą, że są instytucją nadrzędną, że zastąpią rodzinę, -w sekcie obowiązuje ścisła dyscyplina, -dławienie indywidualności, nie ma swobody myśli, nie ma miejsca dla buntowników, -odchylenia doktrynalne- sekty dodają do Biblii ludzkie źródła autorytetu utrzymując, że jedynie słuszna interpretacja Biblii proponowana jest przez ich przywódcę, odnośnie zbawienia sekty wymagają, by ludzie sami je sobie przygotowali. Chrystus staje się szczególną istotą ludzką, a obraz Boga różni się od Swego biblijnego obrazu. 18.PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY PRZYNALEŻNOŚCI DO SEKT. Sekty oferują nie tyle religię, co terapię, oferują zbawienie tu i teraz, nie proponują żadnej wiary, dają tylko możliwość doświadczenia wewnętrznej wolności, odmiennej od tej, która opiera się na rozumie i indywidualnym sumieniu. Mamy tu do czynienia z doświadczeniem opartym na emocjach, na sentymentach, na uczuciach, w których wielką rolę odgrywa płacz, okrzyki radości, albo zj. Ponadzmysłowe: trans, proroctwo, uzdrowienie. W ten sposób osoba skupia się na sobie samej i na swoim własnym "ja", nowe religie zaspokajają potrzebę tożsamości, harmonii, uczucia, opieki, poczucia bezpieczeństwa, uznania, akceptacji, zrozumienia. 19.PODSTAWOWE RODZAJE SEKT. a)sekty o charakterze religijnym- podstawową ich działalnością jest określona doktryna wiary. Wiele z nich odwołuje się do Biblii, inne do wschodnich sys. Religijnych, jeszcze inne do okultyzmu, są i takie, których doktryna jest wyłącznie dziełem przywódcy. Większość twierdzi, że ich działalność ma czysto duchowy wymiar, a mimo to wielką wagę przywiązują do wart. materialnych, np. Kościół Scjentologii; b)sekty o charakterze politycznym w środkach masowego przekazu są określane jako skrajne lub ekstermistyczne. Podstawą działalności jest określona doktryna polityczna, np. grupa "Move" ("Ruch") czy sekta Moona; c)sekty o charakterze edukacyjnym- prowadzą warsztaty, seminaria terapeutyczne, edukacyjne, których uczestnicy płacą setki dolarów, by uzyskać oświecenie, wgląd w siebie. Za sprawą technik kontroli umysłu uczestnicy tych warsztatów doświadczają poczucia pełni, jedności z wszechświatem. Ci, którzy ukończą kilka poziomów kursu, stają się członkami sekty; d)sekty prowadzące działalność handlową- podstępnie zmuszają do ciężkiej pracy nie przynoszącej członkowi zysków, bądź minimalne, ale rozbudzają nadzieję na potencjalne zyski. Są to organizacje rynkowe, wielopoziomowe, mające piramidową strukturę. Sukces w sekcie zależy od tego, jak wielu nowych członków pozyskają, np. Amway, sekta "Rodzina". 20.METODY REKRUTACJI DO SEKT. 1)Za pośrednictwem przyjaciół, krewnych, którzy są już w sektach. 2)Poprzez obcą osobę, której udaje się zaprzyjaźnić z rekrutowaną osobą. 3)Za pomocą finansowanych przez sektę wykładów, sympozjów czy filmów. Jednostka bardzo często nie zdaje sobie sprawy, że próbuje się ją wciągnąć do sekty. Jeżeli rekrutujący jest obcy, stara się być przyjacielem, zdobywa zaufanie takiej osoby i jeżeli trafi na kogoś, kto potrzebuje oparcia osobowego sukces murowany. Nie wszyscy nawiązują kontakt z sektą w sposób bezpośredni, niektórzy ulegają poprzez książki wydawane przez sekty, np. w TV rekomendowane jako bestsellery. Inni znajdują zaproszenie gdzieś w skrzynce na listy na sesję poświęconą np. studiom nad Biblią. Inni podejmują pracę w przedsiębiorstwie należącym do sekty. Sekta stara się stopniowo wciągać w swe szeregi tych, którzy okazali zainteresowanie. 21.KONTROLA ŚWIADOMOŚCI A PRANIE MÓZGU. PRANIE MÓZGU dokonuje się przemocą. Osoba poddawana temu nie ma żadnych wątpliwości, że znajduje się w rękach wroga. Podział ról jest od początku wiadomy, kto jest więźniem, a kto strażnikiem. Znęcanie się nad więźniem to chleb powszedni. KONTROLA ŚWIADOMOŚCI, zwana też procesem doskonalenia umysłu polega na tym ,że bezwiednie zaczyna się współpracować z ludźmi, którzy chcą zyskać kontrolę nad jednostką wprowadzając swoje sprawy, dostarcza się takiej os. informacje, które później mogą być wykorzystane przeciwko niej samej. Nowy system staje się z czasem częścią nowej tożsamości i wtedy trudniej to odrzucić. w sektach fizyczne znęcanie się nad ofiarą należy do rzadkości, nie ma charakteru jawnego, właściwa indoktrynacja jest skuteczna poprzez hipnozę lub systematycznego oddziaływania grupy. Wszystkie działania z punktu widzenia grupy odnoszą pozytywny skutek, bo wtedy człowiek dobrowolnie się temu poddaje. 22.KONTROLA ZACHOWAŃ JAKO KONTROLA ŚWIADOMOŚCI W SEKTACH. Kontrola zachowań oznacza poddanie całej sfery życia codziennego określonym regułom. Potrzeba kontrolowania zachowań jest powodem dla którego większość sekt narzuca członkom b. ścisły regulamin, plan zajęć. Część jest przeznaczona na działalność obrzędową i na indoktrynację, przed każdym czł. stawia się określone cele, pozbawiając go wolnego czasu i ograniczając swobodę zachowań. W celu skutecznego kontrolowania zachowań wymaga się, aby wszystkie działania podejmowane były wspólnie. Wszelkie zachowania w sektach są nagradzane lub karane. Posłuszeństwo wobec przywódców grupy to pierwsza i najważniejsza umiejętność, jaką nowo przybyli muszą zdobyć. Osoba stojąca na czele sekty wie, że sterowanie zachowaniem wpływa na najbardziej skryte myśli i uczucia. 23.KONTROLA MYŚLI JAKO KONTROLA ŚWIADOMOŚCI W SEKTACH. Kontrola myśli obejmuje przede wszystkim intensywną indoktrynację. Stosowanie technik wyciszania myśli zbędnej, nieakceptowanej i koncentrację umysłu sprawia, że myśli są pod kontrolą. By okazać się wartościowym członkiem grupy, trzeba nauczyć się manipulować własnymi procesami myślowymi. Każdym aspektem kontroli myśli jest uodpornienie członków sekty na konkretny rodzaj informacji. Cały proces ma następujący przebieg: 1- próba zaprzeczenia- nie dzieje się nic takiego o czym ty mówisz; 2-racjonalizacja- owszem podobne zdarzenia mają miejsce, ale nie ma w tym nic złego; 3- uzasadnienie- dzieje się to, co się dziać powinno; 4- myślenie życzeniowe- chciałbym, aby to była prawda, więc tak jest. Najbardziej upowszechnioną formą sprawowania kontroli nad proc. myśl. Członków sekty jest tzw. niemyślenie. To najprostszy sposób, by pozbawić jednostkę zdolności oceny zjawisk i sytuacji, w której się znajduje. Kontr. myśl. Umożliwia skuteczne wypieranie wszelkich uczuć niepożądanych z punktu widzenia obowiązującej w grupie doktryny, pozwala uczynić członka sekty posłusznym wykonawcą poleceń. 24.KONTROLA UCZUĆ JAKO KONTROLA ŚWIAD. W SEKTACH. Kontrola uczuć, kontr. emocji zmierza, by ograniczyć skalę ludzkich uczuć i nimi manipulować. Strach i poczucie winy są podstawowymi narzędziami w kontroli nad człowiekiem. Poczucie winy jest najistotniejszym czynnikiem w wyrabianiu postawy konformistycznej i wymuszaniu uległości. Przywódcy sekt potrafią wykorzystać wszystkie rodzaje poczucia winy: związane z wydarzeniami historycznymi, dotyczące poczucia tożsamości, związane w przeszłości podjętym działaniem, wywołane problemami ogólnoludzkimi. Strach jest w dwojaki sposób wykorzystywany do wzmacniania grupowej więzi: poprzez wykreowanie wizerunku wroga, który zagraża sekcie i poprzez wywołanie lęku przed karą, jaką za każde przewinienie może wymierzyć przywódca sekty. Często też zmienia się definicję uczuć. Do najbardziej cenionych uczuć należą lojalność, oddanie grupie, cierpienie. Obwinianie siebie jest jak najbardziej wskazane. Niewłaściwe wykorzystywanie technik kształtowania postaw, jakimi są kary, nagrody, powoduje, że człow. staje się bezradny i całkowicie zależny od sekty. Najskuteczniejsze spos. kontr. uczuć to wywołanie i podsycanie fobii. Systematyczna kontrola uczuć po pewnym czasie ułatwia kontrolowanie myśli i zachowań. 25.KONTROLA INFORMACJI JAKO KONTR. ŚWIAD. W SEKTACH. Kontrola informacji. Podstawowym źródłem informacji są publikacje wydawane przez sektę. Dostęp do pozostałych środków masowego przekazu jest b. ograniczony. Kontroli podlegają także rozmowy członków sekt, nie wolno im się dzielić krytycznymi uwagami na temat przywódcy, doktryny czy metod działania organizacji. Muszą natomiast wzajemnie siebie szpiegować, donosić na siebie. Pod kontrolą są rozmowy telef., korespondencja. Informacje są na ogół poddawane ścisłej selekcji, co sprawia, że członkowie sekty są wciąż niedoinformowani. Wszyscy są przekonani, że są świetnie zorientowani o tym, co się dzieje na świecie, w polityce, w sekcie. jest wiele kręgów wtajemniczenia, często długoletni członkowie przekonani są o tym, że dostąpili pełnego wtajemniczenia, choć nie są wprowadzani we wszystkie tajniki. Ciekawscy, którzy chcieliby się dowiedzieć za wiele za szybko, są wykluczeni z grona wtajemniczonych do momentu, gdy staną się mniej dociekliwi. 26.CHARAKTERYSTYCZNE CECHY UMOŻ. ROZPOZN., ŻE DANA GRUPA RELIGIJNA MOŻE BYĆ SEKTĄ. -sekta daje poczucie bezpieczeństwa, podejmuje rolę rodziny, -oferuje szybki sukces, np. sekty ekonomiczne: Amway, że można szybko się dorobić, -oferuje proste, gotowe odpowiedzi na skomplikowane problemy, sytuacje, -synkretyczną naukę jako nową naukę (wybór i połączenie pewnych aspektów z różnych filozoficznych kierunków), -oferuje pragmatyczną teorię sukcesu, -sekty jawią się jako ostoje czystości wiary, mówią, że tylko tam można odpowiedzieć na wszystkie pytania, ale żeby to poznać trzeba zaakceptować wodza, który przyjmuje postawę jako tego ważniejszego od Boga, -proponuje nową wizję świata, wydobywa z anonimowości, zaspokaja potrzebę afiliacji, -sekty izolują młodych ludzi ze środowiska rodzinnego, i od tego, z którego młodzi ludzie pochodzą. Naleze do systemu BannerPower