...w laboratorium
mgr inż. Joanna Pawelczyk
Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska PAN, Zabrze
e-mail: [e-mail]
Akredytacja
szansą dla laboratoriów
Streszczenie Summary
Uzyskanie akredytacji przez laboratoria może być dodatkowym Laboratories which want to have an accreditation could have one
atutem, który pozwoli zatrzymać obecnych oraz przyciągnąć more trump to keep the old customers and find the new one. By
nowych klientów. Poprzez uzyskanie tego certyfikatu laboratoria having an accreditation laboratories can prove that the analysis
udowadniają, że wykonywane przez nie badania spełniają stan- are made by them are making in accordance with PN-EN ISO
dardy określone w normie PN-EN ISO 17025:2005 oraz w doku- 17025:2005 standard and documents require by Polish Centre
mentach Polskiego Centrum Akredytacji. Posiadanie akredytacji of Accreditation. Especially this certificate is very important in
jest szczególnie istotne w laboratoriach, które wykonują analizy laboratories engaged in environmental analysis. This kind of
próbek środowiskowych. Jednostki takie, zgodnie z ustawą Prawo laboratories should have accreditation or the appropriate rights
ochrony środowiska, muszą posiadać stosowne uprawnienia lub to make such service and research.
certyfikat akredytacji na wykonywanie badań środowiskowych.
Słowa kluczowe Key words
laboratoria, akredytacja, system zarządzania jakością laboratories, accreditation, quality management
Laboratoria chcące otrzymać certyfikat akredytacji muszą udowodnić Etap pierwszy  tworzenie dokumentacji
jednostce akredytującej (np. PCA), że są kompetentne do wykonywania Tworzenie dokumentacji systemu zarządzania obejmuje opracowanie
określonych działań. W tym celu muszą postępować zgodnie z wytycz- księgi jakości, procedur ogólnych i badawczych, instrukcji oraz pozo-
nymi określonymi w normie PN-ISO 17025:2005  Ogólne wymagania stałej dokumentacji związanej z wyposażeniem laboratorium. Podczas
dotyczące kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcujących , tworzenia tej dokumentacji należy dokonać rozdziału dokumentacji
a także z dokumentami wskazanymi przez Polskie Centrum Akre- ogólnej od dokumentacji badawczej, tj. dokumentację tę powinny
dytacji (PCA). Szczegółowy wykaz dokumentów można znalez
ć na tworzyć co najmniej dwa zespoły. Pierwszy z zespołów powinien zająć
stronie internetowej Polskiego Centrum Akredytacji: www.pca.gov.pl się dokumentacją ogólną. Osoby wyznaczone do tego zadania powin-
oraz w artykule  Akredytacja laboratoriów kontrolno-pomiarowych ny być przeszkolone w zakresie normy PN-EN ISO 17025:2005 oraz
i naukowo-badawczych. Problemy i wyzwania , zamieszczonym sposobu tworzenia dokumentów na jej podstawie. Głównym zadaniem
w numerze 10/06 miesięcznika  Laboratorium  Przegląd Ogólno- tego zespołu byłoby tworzenie dokumentacji związanej z księgą jakości
polski . Jednostki chcące otrzymać ten certyfikat muszą zgromadzić oraz procedurami ogólnymi, tak aby opisać już istniejące zasady pracy,
szereg dokumentów, przygotować swoje laboratorium do wdrożenia dotychczas nieopisane, natomiast te zagadnienia, które zostały w jakiś
stworzonych dokumentów oraz (jeśli jeszcze tego nie zrobiły) całą sposób uregulowane, zmodyfikować tak, aby były zgodne z systemem
infrastrukturę badawczą do systemu zarządzania. Cały proces opisanym w normie PN-EN ISO 17025:2005.
przygotowania jednostki do złożenia wniosku o akredytację można Stworzona dokumentacja ogólna powinna zostać przedstawiona
podzielić na dwa etapy. do sprawdzenia osobie kompetentnej (np. osobie odpowiedzialnej
Art. 147a. 1. Prowadzący instalację oraz użytkownik urządzenia są
Proces akredytacji
obowiązani zapewnić wykonanie pomiarów wielkości emisji lub innych
Złożenie wniosku o akredytację
warunków korzystania ze środowiska przez laboratoria posiadające:
 certyfikat wdrożonego systemu jakości lub certyfikat akredytacji;
Przegląd wniosku
 uprawnienia do badania właściwości fizykochemicznych, toksyczności
i ekotoksyczności substancji i preparatów:
Przegląd nadesłanej dokumentacji i wizytacja wstępna*
" w zakresie badań, do których wykonywania są obowiązani.
Przygotowanie procesu oceny i powołanie zespołu oceniającego
2. Jeżeli prowadzący instalację jest obowiązany do prowadzenia ciągłych
pomiarów wielkości emisji, powinien zapewnić możliwość automatycznego
Przeprowadzenie oceny w laboratorium
ciągłego zapisu wyników przez przyrząd pomiarowy.
oraz obserwacji prowadzonych usług
Ustawa Prawo ochrony środowiska, tekst jednolity z dnia 4 lipca 2006 r.,
Ocena wdrożenia korekcji lub działań korygujących Dz.U. nr 129, 2006, poz. 902, strona 6708
Podsumowanie oceny
Przez akredytację należy rozumieć uznanie przez jednostkę akredytującą
kompetencji jednostki certyfikującej, jednostki kontrolującej oraz
Decyzja o udzieleniu akredytacji i o jej zakresie
lub o odmowie udzielenia akredytacji
laboratorium do wykonywania określonych działań.
Ustawa o systemie oceny zgodności, tekst jednolity z dnia 24 sierpnia 2004 r.,
Rys. 1. Schemat procesu akredytacji (1)
Dz.U. nr 204, 2004, poz. 2087
* nieobowiązkowa (na życzenie laboratorium)
Laboratorium | 3/2007
14
...w laboratorium
za dany dział, jeżeli nie jest ona odpowiedzialna za przygotowanie przygotować się do audytu, należy stworzyć harmonogram audytów,
tego dokumentu), tzn. takiej, która zajmuje się opisywaną tematyką. Po np. z podziałem na poszczególne komórki organizacyjne jednostki.
zatwierdzeniu choćby jednego dokumentu należałoby zapoznać z nim Kierownicy poszczególnych jednostek powinni zostać poinformowani
wszystkich pracowników, zwracając szczególną uwagę na tych pracow- o takim harmonogramie, w tym o dokładnym terminie audytu i jego
ników, których ten dokument dotyczy w sposób bezpośredni. zakresie. W przypadku wykrycia niezgodności, np. związanych z doku-
Do opracowania dokumentacji badawczej najlepiej wyznaczyć osoby mentacją, normą lub innymi dokumentami, osoba odpowiedzialna za
pracujące w laboratorium i wykonujące w nim analizy. W przypadku, dany obszar powinna określić przyczynę ich powstania i zaproponować
kiedy laboratorium nie korzysta z badań opisanych w normach, musi dla niej działania korygujące, prowadzące do usunięcia niezgodności
opisać wykonywane działania w procedurach badawczych. Stworzone i zapobieganiu ich ponownemu powstaniu.
dokumenty muszą zostać sprawdzone (np. kierownika laboratorium/
/pracowni) i przedstawione do zatwierdzenia dyrekcji. Proces akredytacji
Po etapie opracowania dokumentacji można przystąpić do wdrażania W sytuacji, kiedy została stworzona cała dokumentacja systemu zarzą-
opisanych działań. dzania, jest wdrożony system i są dowody potwierdzające sprawność
systemu (pozytywne wyniki audytów wewnętrznych), można złożyć
Etap drugi  wdrażanie opisanych wniosek do Polskiego Centrum Akredytacji, które może udzielać
założeń systemu zarządzania akredytacji między innymi dla laboratoriów badawczych.
Jak już wspomniano, etap wdrożenia można zacząć już w momencie Na rysunku 1 (s. 14) przedstawiono schemat procesu akredytacji.
zatwierdzania poszczególnych dokumentów, można też go rozpocząć Zgodnie z Ustawą o systemie oceny zgodności proces certyfikacji nie
po zatwierdzeniu całej dokumentacji systemu zarządzania. Wdrażanie powinien trwać dłużej niż 12 miesięcy (2).
dokumentacji (szczególnie ogólnej, tj. dotyczącej między innymi Osoby zainteresowane szczegółami dotyczącymi procesu akredytacji,
zapisów, dokumentacji czy umów) najlepiej przeprowadzić poprzez wzorów wniosków, opłat itp. mogą je znalez
ć na stronie internetowej
szkolenia pracowników. Efekty wdrażania najlepiej sprawdzać poprzez Polskiego Centrum Akredytacji  www.pca.gov.pl.
narzędzie, w które zostały zaopatrzone laboratoria, a mianowicie audyty
wewnętrzne. Norma PN-EN ISO 17025:2005, wymagająca od laborato- Piśmiennictwo
rium prowadzenia w jednostce audytów wewnętrznych, nie podaje ich 1. Polskie Centrum Akredytacji, dokument DA-01  Opis systemu
dokładnej liczby. Sugeruje jednak, aby cykl audytów zamykał się w ciągu akredytacji , wyd. 5 z 8.12.05 r.
roku. Audytom należy poddać wszystkie elementy zarządzania, włączając 2. Ustawa o systemie oceny zgodności, tekst jednolity z dnia 24 sierp-
w nie działania związane z badaniami i/lub wzorcowniami. Aby dobrze nia 2004 r., Dz.U. nr 204, 2004, poz. 2087.