Teka Kom. Arch. Urb. Stud. Krajobr.  OL PAN, 2009, 80-83
DREWNIANE, TRADYCYJNE POKRYCIA DACHOWE
Marek Piróg
Zakład Konstrukcji i Budownictwa Ogólnego, Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej
Faculty of Architecture, Wrocław University of Technology
e-mail: [e-mail]
Streszczenie: Drewno jako wszechstronny materiał budowlany jest od dawna wykorzystywane
również do wykonywania pokryć dachowych. Są one także i obecnie szeroko stosowane, szcze-
gólnie w rejonach gdzie od dawna tradycyjnie były wykonywane. Tego rodzaju pokrycia dachów
oprócz niewątpliwych zalet posiadają również wady, które przede wszystkim ograniczają zakres
ich zastosowania.
SÅ‚owa kluczowe: pokrycie dachowe, drewno
Drewno to jeden z najwszechstronniejszych materiałów budowlanych, natu-
ralny, szeroko dostępny, łatwy w obróbce, a jednocześnie wytrzymały. Drewno
jest materiałem anizotropowym, jego właściwości fizyczne i mechaniczne zależą
od kierunku włókien. Poszczególne gatunki drewna różnią się między sobą wła-
ściwościami fizycznymi, m.in. barwą wielkością skurczu i pęcznienia oraz
przewodnością cieplną. Drewno jest złym przewodnikiem ciepła, czyli dobrym
izolatorem. Dla drewna sosnowego w stanie powietrznosuchym współczynnik
przewodzenia ciepła  = 0,16 W/m K (prostopadła do włókien), a dla dębu
 = 0,22 W/m K.
Wśród cech mechanicznych, którymi różnią się poszczególne gatunki drew-
na, prawdopodobnie najistotniejsze ze względu na zastosowanie są wytrzyma-
łość, twardość i ścieralność. Twardość drewna wzrasta wraz ze wzrostem masy
właściwej, dla sosny wynosi około 30 MPa, dla dębu około 65 MPa, a dla akacji
85 MPa. Obecnie stosowane drewniane pokrycia dachowe to tradycyjny gont
oraz pokrycie wiórami. Gonty wyrabia się z drewna iglastego, jodły, sosny, mo-
drzewia, dębu kanadyjskiego lub cedru.
Tradycyjny gont ma kształt płytki w kształcie klina lub o równej grubości.
Mogą mieć różne wymiary, najczęściej długość pojedynczej płytki bywa od
40 do nawet 60 cm, szerokość od około 6 do 10 cm i grubość 1 do 1,5 cm (gru-
bość węższego buku klina 0,8 cm). Poszczególne elementy wykonuje się ma-
DREWNIANE, TRADYCYJNE POKRYCIA DACHOWE 81
szynowo (gonty cięte) lub jako ręcznie łupane (gonty łupane). Ręczne wykony-
wane gonty są trwalsze, ponieważ nie mając przeciętych włókien, drewna są
mniej nasiąkliwe (woda spływa po nich, a nie wsiąka), a także są mniej podatne
na rozwarstwienia. Gonty układa się w kilku nachodzących na siebie warstwach.
Dwie warstwy ukÅ‚ada siÄ™ na poÅ‚aciach o nachyleniu powyżej 38°, a trzy w ko-
szach, pasach przyokapowych oraz na dachach o kącie nachylenia większym niż
22°. Jednak przed uÅ‚ożeniem na dachu gonty trzeba zaimpregnować przed grzy-
bami, owadami i ogniem. PoczÄ…tkowo gonty majÄ… naturalny kolor drewna, ale
po kilku latach szarzejÄ…. Niekiedy stosowanym, tradycyjny sposobem impregna-
cji jest kÄ…piel w podgrzanym oleju. Niekiedy barwi siÄ™ je bejcÄ… lub pozostawia
siÄ™ w stanie surowym.
Rys. 1. Układanie gontu (fot. Autora)
Fig. 1. Structuring of cover (photo by Author)
Innym, tradycyjnym, znany od wieków materiałem stosowany do krycia da-
chów są wióry drewniane. Przede wszystkim wióry osikowe, ale także wióry
z drewna sosnowego, świerkowego. Drewno osikowe jest miękkie i ma mało
sęków. Mimo że jest słabe i szybko ulega rozkładowi, w specjalnych warunkach
schnięcia staje się trwałe i długowieczne. Wióry (pojedynczy płat ok. 0,5 cm
grubości, długości 30 60 cm i szerokości 6 8 cm) układane są warstwami na
tzw. zakładkę, dzięki temu powstaje od kilku do kilkunastu warstw pokrycie
grubości 5 10 cm.
82 M. Piróg
Rys. 2. Pokrycie dachu gontem (fot. Autora)
Fig. 2. Roof cover by wood (photo by Author)
Wiórami osikowymi można kryć dachy o nachyleniu powyżej 30° (zalecane
powyżej 40°). Gotowe wióry impregnuje siÄ™ roztworem solnym o dużym stęże-
niu. Drewno osikowe wymoczone w wodzie, staje siÄ™ elastyczne i Å‚atwe do pro-
filowania. Wyróżnikiem okładzin zewnętrznych wykonywanych z elementów
drewnianych jest ich mały ciężar, masa pokrycia gontem to około 30 50 kg/m2,
a pokrycia wiórami już od 18 kg/m2. Ponadto dobra izolacyjność termiczna
i akustyczna, w porównaniu z innymi materiałami okładzinowymi, z zastrzeże-
niem jednak, że drewniane pokrycia dachowe nie zastępują koniecznej izolacji
termicznej w konstrukcji poddaszy użytkowych.
Drewno pod wpływem wilgoci pęcznieje, a pod wpływem wysychania kur-
czy się. Nadmierne pęcznienie i skurcz może prowadzić z czasem do deformacji
i uszkodzenia elementu. Gonty i wióry drewniane mają niewielkie wymiary,
przy stałym przewietrzaniu powierzchni dachu zjawisko skurczu i pęcznienia
w odniesieniu do takiego pokrycia ma minimalne znaczenie i nie wpływa na
trwałość pokrycia dachu. Drewno jako materiał budowlany zalicza się do mate-
riałów palnych. Pod względem stopnia palności, niezabezpieczone środkami
ogniochronnymi, jest Å‚atwopalne. Po odpowiednim, powierzchniowym lub
wgłębnym, zabezpieczeniu można uzyskać stopień trudno lub niezapalny.
Szczególnie podatne na zagrożenie ogniem są elementy drewniane o niewielkim
przekroju będące w stałym kontakcie z otwartym powietrzem, takie jak m.in.
gont i wióry osikowe. Ten brak odporności ogniowej w dużym stopniu ograni-
cza możliwość zastosowania drewnianych pokryć dachowych. Wykonuje się je
DREWNIANE, TRADYCYJNE POKRYCIA DACHOWE 83
Rys. 3. Pokrycie wiórami (fot. Autora)
Fig. 3. Cover from wood shaving (photo by Author)
przede wszystkim na budynkach mieszkalnych jednorodzinnych, budynkach
gospodarczych i małych budynkach usługowych, jak restauracje, karczmy,
a także na obiektach zabytkowych. Drewniane pokrycia gontem i wiórami po-
siadają wiele zalet i są stosowane z coraz większym powodzeniem we współcze-
snym budownictwie. Trwałość dobrze wykonanego pokrycia gontem i wiórami
ocenia się na około 40 lat.
PIÅšMIENNICTWO
Mielczarek Z.,1994. Budownictwo drewniane. Arkady, Warszawa.
Stefańczyk B., 2005. Budownictwo ogólne. T. 1. Materiały i wyroby budowlane. Arkady, Warsza-
wa.
TRADICIONAL ROOF COVERS BY WOOD
Abstract. Wood as a versatile material is used also for roof covering. They are also presently
widely used, particularly in the areas where they were executed traditionally. This kind of roof
covering, besides its advantages has also its disadvantages which limit the range of their at most.
Key words: roof cover, wood