Raport:
Strategie firm
w kryzysie
Raport poświęcony zmianom strategii zarządzania
w polskich przedsiębiorstwach w okresie kryzysu
gospodarczego w 2009 roku.
Warszawa, Lipiec 2009
Metodologia badania
Raport  Strategie firm w kryzysie oparty jest o wyniki badań przeprowadzonych w czerwcu 2009
r. na zlecenie firmy 4 Results. Dane zostały zebrane od 119 polskich przedsiębiorstw,
reprezentujących wyższą kadrę zarządzającą, w ramach badań jakościowych i ilościowych.
O 4 Results
4 Results jest jedną z najszybciej rozwijających się firm doradczych w Polsce, specjalizującą się we
wdrażaniu zmian na poziomie zarządzania operacyjnego. Dzięki unikalnemu połączeniu  twardych
i  miękkich umiejętności wdrożeniowych, bogatej narzędziowni opartej o najlepsze praktyki, 4
Results skutecznie łączy 4 obszary: Procesy, Systemy, Ludzi i Kulturę.
W portfolio partnerów biznesowych 4 Results znajduą się m.in. Agora, Animex, BZ WBK,
Commercial Union, Ikea, Inco-Veritas, Kamis, Kruszwica, Nestle, Philips, Procter & Gamble, PZU,
Raben Group, Samsung.
Więcej: www.4results.pl
Wykonanie badań i opracowanie raportu:
Praktycy.com
Praktycy.com jest agencją marketingowo-PRową. Firmę tworzą doświadczeni specjaliści, którzy w
sposób kompleksowy i strategiczny budują wizerunek oraz promują kluczowe polskie i
międzynarodowe marki. Agencja specjalizuje się w realizacji badań marketingowych i rynkowych,
opracowywaniu raportów, analiz i strategii.
Zaufali nam, m.in.: Grupa Onet.pl (Onet.pl, Zumi.pl, Onet.tv, Onet.eu, OnetLajt.pl), Grupa Fotka
(Fotka.pl, Swistak.pl, media2.pl, Spinacz.pl, Limetka.pl, Supermodelka.pl), zanox, Elefanta.pl,
Kancelaria podatkowa Ożóg i Wspólnicy, Moneybookers, Finansowo.pl, 4 Results, smava.pl
Więcej: www.praktycy.com
2
Spis treści
Metodologia badań 2
Wstęp 4
Rozdział I Kondycja polskiego biznesu w czasie kryzysu 6
1. Wpływ kryzysu na firmę 6
2. Pozytywne i negatywne skutki kryzysu gospodarczego 6
3. Wpływ kondycji gospodarczej przedsiębiorstw na sytuację pracowników 9
4. Zmiany wprowadzone w przedsiębiorstwie w czasie kryzysu 10
4.1. Strategie finansowe przedsiębiorstw 10
4.2 Identyfikacja pracowników ze zmianami 11
4.3 Metody wdrażania zmian w przedsiębiorstwach 13
4.4 Ocena wprowadzanych zmian przez badane firmy 15
5. Wnioski 16
Rozdział II Strategia firmy, a kondycja finansowa 18
1. Stopień zadowolenia z wyników finansowych osiągniętych w 2008 r. oraz
prognozy na 2009 r. 18
2. Pozytywne i negatywne skutki kryzysu gospodarczego 19
3. Metoda i strategia zmian 23
4. Sytuacja pracowników w firmie 25
Rozdział III Dobre praktyki dla firm, które chcą wygrać w kryzysie 30
1. Wybór metody wdrażania zmian 30
2. Efektywne metody obniżania kosztów 32
2.1 Metoda  Pieniądze tkwią pomiędzy 32
2.2 Opakowania 33
2.3 Aukcje internetowe 33
2.4 Transport 34
2.5 Kwestionowanie dotychczasowych założeń kosztowych 34
2.6 Nowe pomysły na zaangażowanie pracowników 34
3. Kryzys okazją do budowania efektywnej kultury biznesowej 35
Podsumowanie 37
3
Wstęp
Polska gospodarka w widoczny sposób zwolniła, choć w dalszym ciągu na tle Europy jesteśmy
jednym z nielicznych krajów, które zdołały utrzymać wzrost PKB. Według najbardziej
optymistycznych prognoz (Eurostat), na ten rok szacuje się wzrost na poziomie 1,9%; choć jego
osiągnięcie wydaje się być mało realne. Wyniki badania 4 Results pokazują niezbicie, że 6. na 10.
firm odczuwa już negatywne skutki kryzysu gospodarczego. Nadmiernym uproszczeniem jest
jednak stwierdzenie, że obecną sytuację gospodarczą można rozpatrywać jedynie jako
zagrożenie dla funkcjonowania firm. Aż co czwarty badany (26%) wskazał, że kryzys nie ma
wpływu na jego firmę lub ma pozytywne skutki! Dlatego wiele firm postrzega perturbacje na
rynku, jako szansę na modyfikację i racjonalizację strategii zarządzania firmą.
Celem niniejszego raportu jest prześledzenie stopnia i kierunku modyfikacji przyjętych,
realizowanych lub dopiero planowanych strategii firm w okresie kryzysu. Wyniki
przeprowadzonych na nasze zlecenie badań w czerwcu 2009 roku, potwierdzają dominujący w
polskiej gospodarce pesymistyczny nastrój  63% przedsiębiorstw przyznaje, że odczuwa
negatywne skutki kryzysu. Zjawisko to na szczęście nie dotyka wszystkich przedsiębiorstw.
16% badanych przedsiębiorstw przyznaje, że nie odczuwa żadnych skutków kryzysu, a co 10.
badany przyznaje, że kryzys oddziałuje na firmę pozytywnie.
Kryzys to nie tylko widmo upadku. Pozytywne skutki kryzysu gospodarczego, na które zwracały
uwagę badane firmy to m.in. możliwość rozwijania nowych form działalności (20% odpowiedzi),
spadek cen od podwykonawców, czy też cen półproduktów zauważony przez 18% firm. Sytuacja
ta przekłada się na zwiększenie sprzedaży/przychodów firmy. Rynek zdestabilizował się, kończą się
dotychczasowe monopole i układy sił. Pozwala to na zwiększenie zakresu prowadzenia działalności
na nowych geograficznie rynkach. Kryzys rozpatrywany jest również w kategorii zmniejszenia
konkurencji na rynku.
Firmy dobrze znoszące czas kryzysu przyznają, że obecna sytuacja to dla nich okazja na
zwiększenie sprzedaży (75%) i rozwój nowych form działalności (75%). Kryzys zmusza do
podejmowania wyzwań, reorganizacji firmy, szukania nowych dróg dotarcia do coraz bardziej
wybrednego odbiorcy. Wyrazem aktywności silnych firm jest również przejmowanie konkurencji
(25% badanych firm).
4
Negatywne skutki kryzysu gospodarczego to przede wszystkim spadek zamówień, a co za tym
idzie zmniejszenie przychodów w 58% badanych firmach. Firmy zmuszone są w połowie
przypadków obniżyć swoją marżę oraz renegocjować kontrakty i ceny z dostawcami oraz
podwykonawcami  39% wskazań.
W obecnej niestabilnej sytuacji gospodarczej można wyróżnić dwie strategie występujące we
wszystkich grupach przedsiębiorstw. Co czwarta (23%) firma koncentruje się na podniesieniu
przychodów - jest to strategia wdrażana przede wszystkim przez firmy odczuwające pozytywny
wpływ kryzysu (42%) oraz, co zaskakujące, przez firmy negatywnie znoszące obecną sytuację
gospodarczą (25%). Jednak dominującą strategią (53% badanych firm) jest obniżenie kosztów
działalności, przejawiające się poprzez: zwolnienia pracowników (28%), obniżki płac (23%),
redukcję wydatków na marketing i reklamę (34%), szkolenia (30%), Public Relations (24%). Firmy
niechętnie tną jednak wydatki na IT i nowoczesne technologie.
Przejawem słabszej kondycji polskich przedsiębiorstw jest fakt, że jedynie 3% badanych firm
przewiduje wzrost wynagrodzeń dla pracowników. Także firmy odczuwające pozytywne skutki
kryzysu nie są hojne dla swojego personelu  tylko 11% z nich deklaruje podwyżki.
Wyniki badania pokazują, że większość firm w Polsce nie odczuwała kryzysu w roku 2008, kiedy
temat spowolnienia gospodarczego lub wręcz recesji stawał się coraz bardziej zauważalny. Teraz
już nikt nie ma wątpliwości - prognozy na 2009 r. pokazują, że przychody nie będą już rosnąć w
takim stopniu, jak w 2008 r. Badane firmy wyrażają umiarkowany optymizm co do dynamiki zmian
przychodów w tym roku. Tylko 24% respondentów spodziewa się w br. wzrostu lub
zdecydowanego wzrostu przychodów. Prawie 1/3 badanych (29%) wyraża przekonanie, że
przychody pozostaną na dotychczasowym poziomie. Warto zwrócić uwagę, że więcej firm (63%)
odczuwa negatywne skutki kryzysu, niż przewiduje spadek przychodów w 2009 r (53%). 24% firm
deklarujących pozytywny wpływ obecnej sytuacji gospodarczej na ich działalność jest mimo to
zdania, że w tym roku przychody pozostaną na obecnym poziomie.
Oddając się lekturze raportu można zauważyć, że kryzys, mimo dominujących niekorzystnych
oddziaływań, jest przez większość firm (51%) postrzegany jako szansa na dalszy pomyślny rozwój
i wzmocnienie firmy.
5
Rozdział I Kondycja polskiego biznesu w czasie kryzysu
1. Wpływ kryzysu na firmę
Analizę sytuacji ekonomicznej polskich przedsiębiorstw rozpoczęliśmy od prośby o określenie, jak
kryzys wpływa na działalność przedsiębiorstwa. 63% przedsiębiorstw w badaniu przyznaje, że
odczuwa negatywne skutki niekorzystnej sytuacji gospodarczej. Warto zaznaczyć, że zjawisko
kryzysu gospodarczego nie dotyka wszystkich przedsiębiorstw. 16% badanych firm przyznaje, że
nie zauważa żadnego wpływu. Co 10. badany przyznaje, że kryzys oddziałuje na firmę pozytywnie.
Jak kryzys gospodarczy wpływa na Państwa firmę?
Ja k kryzys go s po d a rczy wp ływa n a Pa ń s twa fi rmę?
11%
16%
Negatywnie
Pozytywnie
Brak wpływu
Zarówno pozyytywnie jak i ne -
gatywnie
63%
10%
y
ródło: 4 Results - badanie  Strategie firm w kryzysie , n=119, czerwiec 2009 r.
2. Pozytywne i negatywne skutki kryzysu gospodarczego
Słaba kondycja krajowej gospodarki nie musi wiązać się jedynie z negatywnym wpływem na
działalność firmy  spadkiem zamówień i zmniejszeniem przychodów. Wyniki badania wskazują
jednoznacznie, iż czas spowolnienia gospodarczego jest dla aktywnych i kreatywnych firm
doskonałą okazją do rozszerzania swojej działalności oraz umacniania pozycji na rynku.
6
Pozytywne skutki oddziaływania kryzysu na firmę
Pozytyw ne s ku tki o dd zi a ływa ni a kryzys u n a fi rmę
3%
Inna odpowiedz

12%
Zmniejszenie konkurencji na rynku
18%
Spadek cen na rynku, np. od podwykonawców/półproduktów, etc.
8%
Zatrudnianie nowych pracowników
3%
Wzrost płac
3%
Zwiększenie wydatków na logistykę
7%
Zwiększenie wydatków na produkcję
7%
Zwiększenie wydatków w zakresie IT, nowe technologie
8%
Zwiększenie wydatków na szkolenia
6%
Zwiększenie wydatków na HR
7%
Zwiększenie wydatków na Public Relations
8%
Zwiększenie wydatków na marketing i reklamę
13%
Zwiększenie zakresu prowadzenia działalności  nowe geograficznie rynki
20%
Rozwijanie nowych form działalności  wejście w nowe obszary
8%
Przejęcia konkurencyjnych firm
16%
Zwiększenie sprzedaży  przychodów firmy
0% 5% 10% 15% 20% 25%
y
ródło: 4 Results - badanie  Strategie firm w kryzysie , n=119, czerwiec 2009 r.
Negatywne skutki oddziaływania kryzysu na firmę
Ne ga tywn e s ku tki o dd zi a ływa ni a kryzys u n a fi rmę
3%
Inna odpowiedz

11%
Konsolidacja w branży
39%
Renegocjacja kontraktów/cen z dostawcami/firmami podwykonawczymi
32%
Reorganizacja firmy poszczególnych działów
36%
Zmiana strategii działania firmy
25%
Wykorzystanie nowych sposobów pozyskania klientów
49%
Zwiększenie efektywności działań - pracy
50%
Obniżenie marży firmy
23%
Obniżki płac
28%
Zwolnienia pracowników
22%
Obniżenie kosztów na produkcję
13%
Obniżenie kosztów w zakresie IT, nowe technologie
18%
Obniżenie wydatków na logistykę
30%
Obniżenie wydatków na szkolenia
22%
Obniżenie wydatków na HR
24%
Obniżenie wydatków na Public Relations
34%
Obniżenie wydatków na marketing i reklamę
58%
Spadek zamówień  zmniejszenie przychodów firmy
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%
y
ródło: 4 Results - badanie  Strategie firm w kryzysie , n=119, czerwiec 2009 r.
7
Innowacyjne przedsiębiorstwa rozwijają w tym czasie nowe formy działalności i poszerzają swoją
ofertę (20% wskazań) oraz zwiększają zakres prowadzenia działalności na nowe geograficzne rynki
(13% przypadków). Rozszerzanie zasięgu owocuje zwiększeniem sprzedaży, a więc również
przychodów w 16% badanych firm. Zła kondycja przedsiębiorstw z tego samego sektora przejawia
się dla 12% badanych zmniejszeniem konkurencji na rynku, a co silniejszym pozwala na przejęcie
konkurencji (8% odpowiedzi).
Niestety dość marginalnym efektem odczuwania pozytywnych skutków kryzysu gospodarczego
jest wzrost inwestycji w firmę i jej pracowników. Tylko 8% badanych firm deklaruje w tym roku
wzrost nakładów finansowych na szkolenia oraz marketing i reklamę. 7% respondentów
potwierdziło wzrost wydatków na Public Relations oraz inwestycje w zakresie IT i technologii
produkcji.
Nie można w żaden sposób pominąć negatywnych skutków recesji, bo to one kształtują obecne
trendy w polskiej gospodarce. Najbardziej dotkliwy dla badanych firm okazuje się spadek
zamówień  najwięcej firm (58% ) wskazało właśnie taką odpowiedz
. Połowa badanych zmuszona
jest obniżyć marże. Kolejnym utrudnieniem jest konieczność renegocjacji kontraktów z
podwykonawcami i klientami (39% ). Powyższe decyzje prowadzą do obniżenia przychodów.
Pośrednim skutkiem obniżenia przychodów jest spadek nakładów finansowych na promocję:
1/3 badanych firm zredukowała budżet na marketing oraz reklamę, 30% przeznacza mniej
pieniędzy na szkolenia, a co 4. na Public Relations. Pocieszający jest fakt, że jedynie 13% badanych
przedsiębiorstw obniża w tym roku wydatki na IT i nowe technologie, a 18% na logistykę. Są to
relatywnie stabilne pozycje w budżetach większości firm, można więc przypuszczać, że redukcje
zatrudnienia nie powinny dotknąć pracowników tych działów.
8
3. Wpływ kondycji gospodarczej przedsiębiorstwa na sytuację pracowników
Pogorszenie się sytuacji na polskim rynku przekłada się w dużej mierze na sytuację pracowników.
Tylko 3% badanych firm przewiduje w tym roku podwyżki dla swoich pracowników. 8% firm
deklaruje zwiększenie zatrudnienia. Jednocześnie 28% firm planuje zwolnienia pracowników, a
1/4 (23%) obniżkę pensji. Pogorszenie warunków pracy widoczne w przedsiębiorstwach można
rozpatrywać nie tylko w wymiarze finansowym, ale również społecznym. W 1/5 firm obserwuje się
pogorszenie relacji między pracownikiem a przełożonym a 19% badanych zauważa zmianę
nastrojów i pogorszenie relacji pomiędzy samymi pracownikami. Pracownicy w obawie o swoje
miejsce pracy dobrowolnie wydłużają godziny pracy (14% wskazań). Połowa badanych (49%)
zauważyła w czasie kryzysu zwiększenie efektywności pracy, co może być jedynym pozytywnym
przejawem pogarszającej się atmosfery pracy.
Reakcje pracowników na zmiany w firmie wprowadzane w czasie kryzysu
Re a kcje p ra cown i kó w n a zmi a n y w kryzys i e
14%
Dobrowolne wydłużenie godzin pracy przez pracowników
20%
Zwiększenie  napięcia między pracownikiem a jego przełożonym
19%
Zwiększenie  napięcia w relacjach między pracownikami
46%
Obawa o utratę miejsca pracy
9%
Mniejsze zrozumienie dla zmian
27%
Nie widzimy specjalnej różnicy
56%
Większe zrozumienie dla zmian
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%
y
ródło: 4 Results - badanie  Strategie firm w kryzysie , n=119, czerwiec 2009 r.
Pocieszający może być również fakt, że ponad 1/4 (27%) firm nie zauważyła różnicy w relacjach
między pracownikami. Wskazuje on na brak przełożenia sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa
na zagadnienia kadrowe.
9
***
Pełna wersja raportu  Strategie firm w kryzysie dostępna jest bezpłatnie po wysłaniu wiadomości
pod adres [e-mail]. W treści wiadomości należy podać imię, nazwisko, firmę oraz
zajmowane stanowisko.
Życzymy owocnej lektury.
4 Results
1
0