Szymura i SÅ‚abosz
UWAGA SELEKTYWNA A POZYTYWNE I NEGATYWNE KONSEKWENCJE
AUTOMATYZACJI CZYNNOÅšCI
Cel badania: analiza pozytywnych i negatywnych skutków automatyzacji w odniesieniu do czynności polegającej na selekcji
bodz
ców w polu wzrokowym.
Hipoteza: Automatyzacja czynności selekcji będzie prowadzić do zniesienia efektu przetargu pomiędzy tempem a
poprawnością wykonania zadania, i jednocześnie do efektu transferu negatywnego w sytuacji zmiany warunków wykonywania
zautomatyzowanej czynności.
Wyniki:
üð Zgodnie z oczekiwaniami, trzykrotne wykonanie pierwszej wersji testu uwagi selektywnej Moronia prowadziÅ‚o do
efektu automatyzacji procesu selekcji (w zakresie szybkości i poprawności) i tym samym do osłabienia efektu
przetargu pomiędzy szybkością i poprawnością wykonania zadania Natomiast zmiana wersji testu w próbie czwartej
spowodowała pogorszenie wydajności procesu selekcji, charakterystyczne zwłaszcza dla osób, które uprzednio
zautomatyzowały tę czynność bardziej efektywnie.
üð Efekt transferu negatywnego ujawniÅ‚ siÄ™ przede wszystkim w zakresie liczby popeÅ‚nianych bÅ‚Ä™dów i ogólnej
wydajności przebiegu selekcji, nie zaś w zakresie szybkości wykonania zadania.
üð Negatywny transfer wprawy miaÅ‚ jednak mniejszy wpÅ‚yw na wykonywanÄ… czynność poznawczÄ… niż sama wprawa.
üð Zasadne wydaje siÄ™ uzupeÅ‚nienie charakterystyki procesów kontrolowanych jako takich, w przypadku których
obserwuje się zjawisko przetargu pomiędzy szybkością a poprawnością wykonania zadania.
üð Efekt przetargu jest redukowany przez efekt automatyzacji, podczas gdy sztywność mentalna powstaÅ‚a na wskutek
automatyzacji efekt ten wzmaga
1. Automatyzacja i nabywanie wprawy
" Shiffrin, Schneider  model przetwarzania automatycznego i kontrolowanego
üð Każdy opis przetwarzania mimowolnego można opisać na dymensji, której bieguny stanowiÄ… procesy kontrolowane
oraz procesy automatyczne
Czynności zautomatyzowane Procesy kontrolowane
- wykonywane szybko i bezbłędnie (uwolniony - przebiegają wolno, sekwencyjnie
potencjał systemu przetwarzania może być - wymagają wysiłku
przeznaczony d obsługi innych zadań) - podlegają kontroli ze strony podmiotu
- skutki negatywne w przypadku zmiany sytuacji - > - na tych procesach opiera siÄ™ reagowanie w nowych
zjawisko transferu negatywnego bÄ…dz
niespójnych sytuacjach
- przebiegają równolegle
- bez wysiłku
- niezależne od zasobów pamięci krótkotrwałej
- poza kontrolÄ… podmiotu
- raz zapoczątkowaną czynność trudno przerwać
opierają się na stałych sekwencjach zapisanych w
pamięci długotrwałej
- są niedostępne introspekcyjnie
üð Automatyzacja czynnoÅ›ci:
1) Spójność
- w toku kolejnych powtórzeń czynności wymagania nakładane na system poznawczy są zawsze takie same (spójność
wymagań)
- gdy w toku uczenia się dana reakcja jest wyzwalana zawsze w odpowiedzi na ten sam bodziec (spójność mapowania
relacji: bodziec wyzwalajÄ…cy  wymagana reakcja)
2) Liczba powtórzeń
" Andersen, Ackerman  teorie nabywania wprawy
üð Trzy stadia nabywania wprawy:
1) Poznawcze
- duży ładunek poznawczy: zrozumienie i przyswojenie instrukcji
- zaznajomienie się z celem czynności
- wstępne sformułowanie strategii wykonania
2) Asocjacyjne
- proceduralizacja strategii wykonania
- w efekcie skracają się czasy reakcji, spada liczba błędów
3) Automatyczne
- stadium autonomii
- serie systemów produkcji są już ustalone, tak, iż długie ich sekwencje mogą być wyzwalane jednym bodz
cem lub
wewnętrzną intencją
1
Wielokrotne powtarzanie czynności opartej na spójnym mapowaniu bodziec  reakcja prowadzi do jej zautomatyzowania.
2. Negatywny transfer wprawy
Zjawisko transferu negatywnego  dobrze wyuczona czynność utrudnia wykonywanie czynności podobnej, ale nie tożsamej z
uprzedni wyuczonÄ….
Według Wolta, Gardnera i Bella (2000) negatywny transfer wprawy ma zapewne mniejszy wpływ na wykonywaną czynność
poznawczą niż sama wprawa  doświadczający negatywnego transferu są mimo wszystko lepsi w wykonywaniu nowej
czynności niż osoby mające niewielką lub żadną wprawę w jej wykonywaniu. Zyski z automatyzacji zdają się przeważać nad
kosztami.
Sztywność mentalna:
üð Abraham Luchins (1942) ->eksperyment dot. sztywnoÅ›ci mentalnej, nastawienia umysÅ‚owego- trzymania siÄ™
uporczywie strategii,  problemy przelewania wody (informacja z: Sternberg)
üð Badanie Wltz, Bell, Kyllonen, Gardner (1996)  osoby badane, które nabyÅ‚y umiejÄ™tność stosowania reguÅ‚
redukcyjnych na jednym zestawie liczb, wykazywały znacznie wydłużony czas redukcji nowych zestawów liczb, jeśli
reguły redukcyjne zostały tylko nieznacznie zmienione.
üð Badania nad diagnozÄ… medycznÄ… Raufaste a  z nietypowym przypadkiem poradzili sobie najgorzej eksperci.
3. Przetarg między szybkością i poprawnością
W eksperymentach okazuje się, że ludzie są albo szybcy, ale wtedy popełniają wiele błędów, albo są też poprawni, ale
kosztem znacznego spowolnienia przebiegu procesów poznawczych.
Zjawisko przetargu może być wywołane daną instrukcją albo spowodowane presją czasu.
Model elastycznego filtru uwagi Johnstona (1978):
üð Hipotetyczny system selekcjonujÄ…cy informacje może funkcjonować na różnych poziomach przetwarzania informacji
üð Im pÅ‚ytszy jest poziom analizy bodz
ców, tym szybszy jest proces selekcji informacji
üð W sytuacji pÅ‚ytkiego przetwarzania informacji, niewiele jego cech podlega analizie (dlatego jest narażony na bÅ‚Ä™dy)
üð Na gÅ‚Ä™bokich poziomach przetwarzania informacji podejmowane przez hipotetyczny filtr uwagi analizy bodz
ców sa
znacznie bardziej złożone i wymagają znacznie więcej cech stymulacji. Wiąże się to z wyższą poprawnością
procesów selekcyjnych kosztem wydłużenia czasu potrzebnego na podjęcie decyzji.
üð Minimalny czas selekcji informacji na poziomie pÅ‚ytkim wynosi okoÅ‚o 100-180ms (czas reakcji prostej dla bodz
ców
różnej modalności)
üð Minimalny czas reakcji na poziomie gÅ‚Ä™bokim  360-480 ms (prosta kategoryzacja bodz
ców
üð Proces selekcji jest tym gorszy, im wiÄ™cej dystraktorów jest przepuszczanych przez szybki filtr funkcjonujÄ…cy na
płytkim poziomie sensorycznym
Model przewodników Wolfe (1994):
üð W trakcie przeduwagowej fazy kodowania stymulacji informacje dotyczÄ…ce liczby i rodzaju cech aktywnych (w polu
wzrokowym) sÄ… zapisywane w tzw. mapie aktywacyjnej
üð Ta mapa jest wykorzystywana przez system selekcjonujÄ…cy jako przewodnik w selekcyjnym procesie integracji cech
w obiekt
üð W pierwszej kolejnoÅ›ci analizowany jest ruch, w drugiej kolor, w trzeciej cechy statyczne
üð Proces przeszukiwania pola wzrokowego, polegajÄ…cy na integracji cech w poszukiwany obiekt, jest uruchamiany
wtedy, gdy suma pobudzenia w obrębie mapy aktywacyjnej przekroczy pewien próg (im bardziej tym szybciej)
Teoria detekcji sygnałów:
üð Dwa rodzaje bÅ‚Ä™dów: faÅ‚szywego alarmu i ominiÄ™cia
Przyspieszenie procesu selekcji prowadzi bÄ…dz
to do płytkiej analizy sensorycznej, bądz
to do kierowania siÄ™ w procesie
integracji cech w obiekt jedynie cechami priorytetowymi W obu przypadkach, chociaż z zupełnie innych powodów, większość
aspektów stymulacji nie jest uwzględniana przy podejmowaniu decyzji selekcyjnej.
2