analizy i materiały
Cięcie drzew i krzewów
ozdobnych w obiektach
zabytkowych
Marek Siewniak
Obok zapewnienia lub/i poprawy warunków siedli- dziej witalnej, w zewnętrznych jej partiach. Regene-
skowych, cięcie jest jednym z głównych zabiegów racja polega na krótkim przyroście licznych młodych
uprawowych i pielęgnacyjnych. W ostatnich latach pędów. Efektem jest zagęszczenie tzw. płaszcza ko-
zmieniły się istotnie zasady cięcia drzew. rony i wycienienie jej wnętrza. Celem fizjologicznym
Wyróżniamy główne zakresy cięcia drzew. jest zmniejszenie asymilacji i spowolnienie wzrostu
I. % Cięcie pielęgnacyjne, wykonywane niejako  w in- roślin. Jest to cięcie dla uzyskania dekoracyjnych
teresie drzewa . Celem cięcia pielęgnacyjnego jest form topiarystycznych, żywopłotów, szpalerów, ba-
rozwój i utrzymanie zdrowych, bezpiecznych oraz rokowych boskietów i szeroko rozumianej  zielonej
właściwych pokrojowo koron. Cięcie pielęgnacyj- architektury . Właściwie wykonywane nie powoduje
ne zastępuje naturalne procesy odrzucania gałęzi. problemów statycznych ani fizjologicznych. Zabiegi
II. % Cięcie bezpieczeństwa, wykonywane dla ograni- te są pracochłonne i kosztowne.  Bogate ogrodnic-
czenia zagrożenia otoczenia przez drzewo. two renesansu czy baroku uporało się z tym zabie-
Podział ten jest istotny ze względu na skutki giem przy pomocy setek ogrodników. Dzisiaj pracę
dla drzewa, pozytywne w pierwszym, a negatywne ułatwiają narzędzia elektryczne, spalinowe czy pneu-
w drugim przypadku. Przy czym konieczność wyko- matyczne.
nywania cięcia bezpieczeństwa jest z reguły konse- Konsekwencją zaniechania systematycznego cię-
kwencją braku lub niewłaściwej pielęgnacji albo zda- cia formującego jest niepożądane rozrastanie zrege-
rzenia losowego. nerowanych pędów; rozwijają się duże, nadmierne
Zakres i cele cięcia pielęgnacyjnego uwzględnia gałęzie (kandelabry); powstają problemy statyczne.
aspekty fizjologii drzewa, biologii drewna i estetyki Sytuacje takie pojawiają się zarówno w wyniku zanie-
i obejmuje 5 czynności: usuwanie posuszu, chorych dbań, jak i estetycznie uzasadnionych przekształceń
i obumierających gałęzi, prześwietlenie korony, ko- stylowych.
rekcję korony, częściową redukcję korony i odtworze- 2. Usuwanie posuszu. Ustawicznie muszą być
nie korony. usuwane suche i obumierające gałęzie, zwłaszcza
Przyjmuje się następujący podział gałęzi według wtedy, gdy ich opadanie stwarza zagrożenie dla oto-
grubości mierzonych u nasady: czenia. Przeciwnie, w ustronnych zakątkach parków
Pęd do 1 cm czy zieleńców suche gałęzie mogą być ze względów
Cienka gałąz
1,0-3,0 cm ekologicznych pozostawiane.
Drobna gałąz
3,0-5,0 cm 3. Prześwietlenie korony. Celem tego cięcia
Średnia gałąz
5,0-10,0 cm jest: zmniejszenie naporu oddziaływania wiatru, po-
Gruba gałąz
(konar) powyżej 10,0 cm prawa warunków świetlnych, zmniejszenie wilgotno-
ści wewnątrz korony, co sprzyja asymilacji i pogarsza
I. CI
CIE PIEL
GNACYJNE warunki rozwojowe grzybów. Prześwietlenie wyko-
nywane regularnie nie powinno przekraczać 5-10%
Podstawowe rodzaje cięcia drzew maksymalnie do 15% masy asymilacyjnej drzewa.
ozdobnych Prześwietlenie dokonywane jest równomiernie w ca-
1. Formowanie albo ciÄ™cie dekoracyjnych Å‚ej koronie w obrÄ™bie gaÅ‚Ä™zi cienkich Ø 1,0-3,0 cm,
form. Nadawanie pożądanego ksztaÅ‚tu i wielkoÅ›ci ko- drobnych gaÅ‚Ä™zi Ø 3,0-5,0 cm. PrzeÅ›wietlenie nie
ronie jest zabiegiem wykonywanym w strefie najbar- może wpłynąć na pokrój drzewa.
18
analizy i materiały
analizy i materiały " kurier konserwatorski 8 2010
instrukcje "
Drzewa stare poprzez prześwietlenie korony pró-
buje się pobudzić do regeneracji i odbudowy korony
bliżej pnia. Z fizjologicznego punktu widzenia jest
to skrócenie transportu wody. Jest to więc próba od-
młodzenia albo rewitalizacji starego drzewa, o coraz
mniej wydolnym systemie korzeniowym. Stwarza to
jednocześnie możliwość przedłużania życia nawet po-
nad jego  normalnie osiÄ…galny wiek.
4. Korekcja korony. Dotyczy koron zdeformo-
wanych w wyniku zaniedbań, z
le ciętych albo od-
kształconych na skutek nienormalnych warunków,
jak np. ocienienia, silnych wiatrów. Korekcja korony
polega na usuwaniu niepotrzebnych pędów konku-
rencyjnych i zapobieganiu niepożądanym kierunkom
jej rozwoju. W ramach korekcji korony podobnych za-
biegów wymagają poszczególne gałęzie. Ten cel zmu-
sza niekiedy do cięcia nawet średnich gałęzi (powyżej
5 cm Ø). Korekcja korony bÄ™dzie konieczna w przy-
padku kolizji z budowlami, innym drzewem itd.
5. Częściowa redukcja korony. Wykonywana
jest dla zmniejszenia jej wymiarów, odciążenia ko-
rony o tendencji wychylania siÄ™ od pionu, czyli po-
prawienia statyki. CiÄ™cie odbywa siÄ™ w Ø 1,0-3,0 cm,
drobnych gaÅ‚Ä™zi Ø 3,0-5,0 cm i ewentualnie Å›rednich
gaÅ‚Ä™zi Ø 5,0-10,0 cm. Zakres ciÄ™cia nie powinien
przekroczyć 30% masy asymilacyjnej. Dla złagodze-
1. Drzewo przed cięciem.
nia szoku wskazane jest rozważenie etapowania prac
2. Podkrzesanie korony; do 30% korony, skrajnia pionowa dla
na kilka lat. Typowy pokrój powinien być zachowany,
pieszych i pojazdów.
a korona rozwijać się dalej w sposób normalny. Nie-
3. Prześwietlenie korony; do 20% korony.
wielka dopuszczalna deformacja nie powinna powo-
4. Redukcja korony z zachowaniem pokroju. Rys. 1-4 za:
dować problemów statycznych. Podstawowy cel to
M. Siewniak, D. Kusche, Baumpflege heute, Berlin-Hannover 2009.
przywrócenie bezpiecznej statyki drzewa. Tutaj też
należy wykonać cięcie dolnych gałęzi (podkrzesy-
wanie) dla zapewnienia porządku przestrzennego prześwietlenie i korekcję korony, a nawet częściową
i widoczności, złagodzenia konfliktów z budowlami, redukcję korony, natomiast przy drzewach starych,
rzez
bami, uniknięcia konfliktów granicznych z są- obok częściowej redukcji korony, konieczne będzie jej
siadami, a także innymi drzewami. Pojawienie się odtwarzanie.
silnych pędów regeneracyjnych, tzw. reiteratów, jest 7. Cięcie drzew iglastych. Drzewa iglaste z
le
niekorzystne. Należy je na bieżąco usuwać. znoszą cięcie i generalnie go nie wymagają  poza cię-
6. Odtworzenie korony. Jest szczególnym ciem formującym. Słabo wytwarzają bariery ochron-
rodzajem cięcia na drzewie, którego korona uległa ne. Znanym objawem obronnym jest zalewanie ran
zniszczeniu. Zniszczenie korony może nastąpić sa- żywicą. Stosunkowo najlepiej cięcie znoszą żywot-
morzutnie (w efekcie przypadku losowego) lub w wy- niki, cisy, cyprysiki, modrzewie i dlatego często są
niku świadomej redukcji korony ( ogłowienia ). Poja- używane do formowania strzyżonych żywopłotów
wienie się reiteratów jest korzystne. Muszą one być i szpalerów. Oczywiście, ze względów kompozycyj-
przerzedzane a ich rozwój kontrolowany. nych i fizjologicznych, konieczne jest coroczne cięcie
Oczywiście, poszczególne rodzaje pielęgnowania cienkich gałęzi. Najwłaściwsza pora cięcia drzew igla-
drzewa w praktyce zachodzą na siebie. Tzn. silne stych przypada na okres od początku maja do końca
prześwietlenie przybiera znamiona odciążenia koro- września.
ny i może przechodzić w częściową redukcję korony. 8. Cięcie drzew ładnie kwitnących. Magnolie,
Cele cięcia zmieniają się częściowo wraz z wiekiem jabłonie, śliwy, wiśnie najlepiej ciąć po kwitnieniu, na
i stanem drzewa. Podczas gdy cięciu młodych drze- przełomie wiosny i lata. Częstą feralną reakcją śliw
wek przyświeca jako główny cel formowanie korony, i wiśni na cięcie jest gumoza, dlatego można je wy-
drzewom dojrzałym należy się położenie nacisku na konywać wyjątkowo np. w przypadku suchych gałęzi.
19
analizy i materiały
Zimozielone laurowiśnie najlepiej ciąć pod koniec Szczególnym rodzajem cięcia bezpieczeństwa jest
zimy i na przedwiośniu. cięcie polegające na redukcji niebezpiecznych partii
9. Cięcie korzeni. Istnieje duże podobieństwo silnie uszkodzonego lub zdeformowanego drzewa,
pomiędzy cięciem gałęzi i korzeni. Korzenie nie po- zagrożonego  samozniszczeniem . W tym przypadku
siadają korowiny, chroniącej przed przesychaniem celem jest przywrócenie statyki pnia i korony. Mówi-
i mrozem. Dlatego ich odkrycie i samo przycięcie po- my więc o cięciu odciążającym (zwanym nieraz też
winno być wykonane natychmiast po odkryciu. Cięcie technicznym).
dokonywane jest przy pomocy ostrych sekatorów (ew. Zmniejszenie rozmiarów cięcia odciążającego jest
piłek ręcznych). Prace ziemne w obrębie systemu ko- często możliwe i celowe poprzez równoczesne zasto-
rzeniowego muszą być wykonywane ręcznie. Koparki sowanie mechanicznego zabezpieczenia korony.
rwą, szarpią i niszczą korzenie na długich odcinkach Niedopuszczalne jest ogławianie drzew, polegają-
(powodując obsmyczenie drobnych korzeni wraz ce na całościowym usuwaniu górnych partii pnia lub
z włośnikami). Wszelkie poszarpane korzenie muszą konarów.
być przycięte gładko, prostopadle do osi korzenia.
Przed ponownym zasypaniem powierzchnie cięcia mechanika i fizjologia gałęzi
należy spryskać środkiem ukorzeniającym. Coroczne wzajemne obrastanie przyrostów na gru-
Cięcie grubych korzeni I rzędu jest identyczne jak bość gałęzi i pnia tworzy połączenie konstrukcyjne
ogławianie i jako takie niedopuszczalne. Przyjmu- wewnątrz pnia i jest widoczne z zewnątrz, w postaci
je siÄ™ odpowiednio: korzenie cienkie Ø 0,1-0,5 cm, charakterystycznego zgrubienia zwanego obrÄ…czkÄ…,
drobne Ø 0,5-2,0 cm, grube Ø 2,0-5,0 cm, najgrubsze wokół nasady gaÅ‚Ä™zi. WewnÄ…trz pnia, wokół nasady
powyżej 5,0 cm. gałęzi drzewo uruchamia mechanizm ochronny, po-
legajÄ…cy na tworzeniu chemicznej strefy ochronnej.
II. CI
CIE DLA BEZPIECZEC
STWA Mechanizm ten uruchamiany jest wraz z procesem
Cięcie bezpieczeństwa to zakres prac koniecznych odrzucania gałęzi i trwa kilka, a czasem wiele lat.
dla ograniczenia zagrożenia ludzi i mienia przez stare Odbywa się to w drewnie bielastym z żywymi pro-
drzewa, które doznały zaniedbań pielęgnacyjnych lub mieniami drzewnymi. Drewno w tych partiach jest
z innych powodów stały się niebezpieczne ( drzewo wysycane chemicznymi związkami i wytwarzana jest
uszkodzone ). Niektórych zaniedbanych zabiegów na bariera ochronna przeciw przenikaniu grzybów do
młodym drzewie, np. usunięcia pędów konkurencyj- wnętrza pnia. Podczas cięcia nie może dojść do naru-
nych, nie można nadrobić zabiegami pielęgnacyjnymi. szenia albo zranienia tworzonej strefy ochronnej. Ga-
Konieczne zabiegi o charakterze amputacji muszą być tunki takie jak klony, graby, buki, dęby i lipy dobrze
wykonane natychmiast; są alternatywą dla usunięcia wykształcają bariery ochronne wokół pozostających
drzewa. Amputowane są grube gałęzie lub konary. nasad ciętych gałęzi (dobrze kompartymentalizują);
Cięcie grubych gałęzi, a nawet konarów, dokony- natomiast kasztanowce, brzozy, jesiony, jabłonie, to-
wane jest przy konarach lub przy pniu. Dopuszczal- pole, wiśnie i wierzby  słabiej. W osłabionym stanie
na redukcja aparatu asymilacyjnego nie powinna fizjologicznym różnice te zanikają.
przekroczyć 30% aparatu asymilacyjnego. Przy ko- Cięcie drzew jest ważnym i kreatywnym elemen-
nieczności przekroczenia tej granicy redukcję należy tem uprawy drzew. Zarówno w swym aspekcie pielę-
rozłożyć na kilka lat. Deformacja pokroju drzewa jest gnacyjnym, jak i leczniczym musi być wykonywane
nieunikniona; nie mogą być uwzględnione względy w dostosowaniu do celu cięcia i stanu drzewa. Zakres
estetyczne. Uwzględnianie względów fizjologicznych i rozmiar cięcia w jego fizjologicznym wymiarze musi
drzewa jest możliwe tylko częściowo. Aspekty bio- być dostosowany do stanu zdrowotnego, budżetu
logii drewna są niemożliwe do przestrzegania. Efek- energetycznego, fazy rozwojowej i specyficznej kon-
tem cięcia bezpieczeństwa są drzewa zniekształcone, strukcji i metamorfozy drzewa. Jego przekrocze-
osłabione, o dużych ranach, narażone w nieograni- nie powiększa deficyt energetyczny, prowadzi do
czony sposób na szkodniki, choroby i biokorozje. Dal- obumierania drzewa, do przyspieszenia biokorozji
sza egzystencja drzew z amputowanymi konarami drewna. Należy zawsze rozważyć etapowanie cięcia
jest silnie skrócona. Drzewa takie stają się drzewami oraz rekompensatę poprzez poprawę warunków sie-
szczególnej troski i wymagają ustawicznej kontroli. dliskowych.
Cięcie bezpieczeństwa wywołuje dwa przeciwstawne Każde z
le wykonane cięcie drzewa jest równo-
zjawiska. Z jednej strony poprawia naruszonÄ… statykÄ™, znaczne z jego uszkodzeniem lub zniszczeniem i po-
z drugiej  przyspiesza biokorozję drewna. Pojawie- winno być traktowane jak naruszenie prawa.
nie się reiteratów, jako próbę odbudowy korony, moż- Każdy zabieg cięcia jest stresem i ingerencją w fi-
na uznać za zjawisko korzystne. zjologię rozumianą jako bilans asymilacji i pogłębia
20
analizy i materiały
analizy i materiały " kurier konserwatorski 8 2010
instrukcje "
deficyt energetyczny drzewa. Cięcie korony oznacza 3. Usuwanie gałęzi bez widocznej obrączki
redukcję masy asymilacyjnej, pociąga za sobą niedo- Płaszczyzna cięcia zaczy-
żywienie i samo dostosowującą się redukcję korze- na się u góry na zewnątrz
ni oraz innych organów i tkanek. Zakres cięcia jest krawędzi kory i prowa-
pytaniem o możliwość regeneracji i czas jej trwania. dzona jest jak najbliżej
Regeneracja jest rozumiana przede wszystkim jako pnia, ale bez jego naru-
odbudowa utraconych części i przywrócenie równo- szenia.
wagi pomiędzy poszczególnymi organami. Proces re- W przypadku wątpliwości
generacji nie jest jednorazowy, tylko jest wieloletnim lepiej jest prowadzić ją
powtarzaniem i wzajemnym dostosowywaniem siÄ™ bardziej  na zewnÄ…trz .
wszystkich organów drzewa. Młode, witalne drzewa,
rosnące w dobrych warunkach siedliskowych, regene- 4. Usuwanie suchej lub obumierającej gałęzi
rują łatwiej i szybciej. Odwrotnie drzewa stare, słabe, Płaszczyzna cięcia powin-
wegetujące w niekorzystnych warunkach miejskich, na znajdować się jak naj-
znoszą gorzej każdy stres. bliżej wydatnej obrączki
Poszczególne gatunki charakteryzują się zróżnico- (zwanej w tym stadium
wanymi możliwościami regeneracyjnymi po redukcji już  kołnierzem poże-
korony. Lepiej regenerujÄ… lipy, klony jesionolistne, gnalnym ) i prowadzona
dęby, topole, wierzby, jesiony i cisy. Gorzej regene- bez jej naruszenia.
rujÄ… kasztanowce, robinie, iglicznie, wiÄ…zy, klony
(z wyjÄ…tkiem jesionolistnych), buki, brzozy, orzechy,
skrzydłorzechy, orzeszniki. Bardzo słabo regenerują
wszystkie drzewa iglaste (z wyjątkiem modrzewi, ży- 5. Usuwanie gałęzi z wrastającą
wotników i cisów). Drzewa egzotyczne zachowują się krawędzią korowiny
różnie, w zależności od stopnia dostosowania się do Płaszczyzna cięcia zaczy-
nowych warunków. na się u góry, tam gdzie
Ciecie gałęzi drzew zasiedlonych przez huby wpły- zaczyna się krawędz
ko-
wa dodatkowo na ich  biologiÄ™ drewna . Przyspiesza- rowiny, i jest prowadzona
ne są procesy zgnilizny drewna pnia przez huby. jak najbliżej pnia, bez na-
Poprawa warunków siedliskowych, np. poprzez ruszenia go.
podlewanie w okresie letnim, poprawienie warunków Należy ciąć raczej pod nie-
glebowych, pomaga drzewu przeżyć stres. wielkim kątem od pnia.
technika cięcia 6. Usuwanie jednej części
1. Skrócenie ciętej gałęzi współdominującego rozwidlenia
Dla uniknięcia uszko- Pozostawiany element
dzenia pnia (tzw.  ob- przyjmuje stopniowo
rywu ) cięta gałąz
musi funkcje dominujÄ…cego
być wstępnie skrócona. przewodnika, a w rozwi-
Wykonuje się podcięcie 1, dleniu wytwarzana jest
następnie nadcięcie 2. bariera ochronna. Ko-
Dopiero pozostałą małą rzystniejsze dla drzewa
nasadę gałęzi usuwamy jest etapowane usuwa-
cięciem ostatecznym 3. nie grubej gałęzi lub konaru, rozłożone na tym wię-
cej lat, im grubszy jest usuwany konar czy gałąz
.
2. Usuwanie gałęzi z widoczną obrączką Rozróżniamy dwa rodzaje rozwidlenia:  U  gdy
Płaszczyzna cięcia powin- korowina wypychana jest do góry i tworzy zewnętrz-
na znajdować się poza ob- ną krawędz
i  V  gdy korowina wrasta pomiędzy
rączką, tak aby nie doszło rozwidlające się drewno.
do naruszenia/zranienia
drewna pnia. 7. Cięcie redukcyjne grubej gałęzi
Miejsce dokonania redukcji na konarze lub grubych
gałęziach musi przypaść za (licząc od pnia) gałęzią
o grubości przynajmniej 1/3 usuwanego konara. Po-
21
analizy i materiały
dokonujący lub zlecający prace, w wyniku których na-
zostawiana gałąz
musi zastąpić
fizjologicznie usuniętą masę asy- ruszone zostaną powyższe nakazy, pociągnięty zosta-
milacyjną i staje się gałęzią  napę- nie do odpowiedzialności karnej.
Zabezpieczanie rany różnorodnymi dotychcza-
dową całej regeneracji. W miarę
możliwości powinna się ona znaj- sowymi środkami jest niepotrzebne, a nawet niewska-
zane. Przy cięciu letnim (od maja do września) moż-
dować z górnej strony powstającej
na całkowicie zaniechać malowania ran. Pokrywanie
rany, co ułatwi spływ asymilatów.
powierzchni rany żadnym z dotychczas stosowanych
Cięcie redukcyjne konara może
środków nie zabezpiecza przed infekcją z zewnątrz,
lub powinno być rozłożone na
za to poprawia warunki rozwoju grzybów już doko-
kilka lat.
Zaleca się wykonywanie cięcia drzew przy pomo- nujących rozkładu drewna w ciętej gałęzi. Odsłonięte
drewno usuniętej gałęzi powinno jak najszybciej prze-
cy ręcznych pił. Bardzo przydatne są sekatory i piły
sychać. Brzeżne partie dużych ran po cięciu grubych
ręczne na tyczkach. Powierzchnia cięcia powinna być
gałęzi mogą być malowane środkami ogrodniczymi.
gładka, a brzeg rany nieposzarpany. Zapewnić to
Zabezpiecza to odsłonięte żywe tkanki, tzn. miazgę,
mogÄ… dobre, ostre brzeszczoty.
Ewentualne nierówności powierzchni i brzegi cię- łyko i promienie drzewne przed wyschnięciem i przy-
spiesza rozwój tkanki przyrannej (kalusa).
cia powinny zostać wyrównane ostrym nożem. Piły
mechaniczne mogą być użyte wyłącznie do cięcia
najważniejsze błędy popełniane
redukcyjnego konarów i ścinki drzew. Cięcie może
przy cięciu drzew
być wykonywane techniką linową lub z podnośnika
1. Zbyt intensywne cięcie, tzn. usunięcie powyżej
(niedopuszczalne sÄ… ciÄ…gle stosowane w parkach tzw.
50% korony masy asymilacyjnej, równoznaczne
polskie drzewołazy).
jest ze zniszczeniem drzewa. Tylko młode, witalne
Stres jest łatwiejszy dla drzewa do przeżycia, gdy
cięcia wykonywane są w mniejszym zakresie, a czę- drzewa są w stanie przeżyć taką redukcję. Starsze
drzewa po takim zabiegu zaczynają obumierać.
ściej. Zalecane turnusy cięcia wynoszą dla drzew
2. Zdeformowanie pokroju drzew, np. przez ogło-
najmłodszych dwa lata, dla drzew młodych 4-5 lat,
wienie, nadmierne podkrzesanie.
dla drzew dojrzałych 5-10 lat, a drzew starych 5-8 lat.
Formowane żywopłoty i szpalery muszą być cięte co- 3. Cięcie zbyt grubych gałęzi w ramach cięć pielęgna-
cyjnych.
rocznie, a figuralne topiary nawet dwukrotnie.
Najwłaściwsza pora cięcia z powodów fizjolo- 4. Smarowanie ran po ciętych gałęziach środkami
impregnacyjnymi lub tworzÄ…cymi nieprzepusz-
gicznych przypada na okres lata, po pełnym rozwoju
czalne warstwy (stosowanie innych środków jest
liści. Drzewa są wtedy aktywne i dzięki temu najlepiej
niepotrzebne).
indukowane są mechanizmy ochronne wokół nasad
ciętych gałęzi. Dotyczy to szczególnie gatunków re- 5. Pozostawienie ciętego drzewa bez dalszej kontroli
i opieki.
agujących  płaczem wiosennym , m.in. klonów, brzóz,
orzechów. Korzystna pora cięcia tych drzew, podob- 6. Stosowanie tzw. drzewołazów jest niedopuszczal-
ne (ewentualnie dopuszczalne użycie tylko do
nie jak i bardzo słabych drzew-weteranów, przypada
tuż po opadnięciu liści, kiedy gros materiałów zapa- ścinki drzew).
Niektóre błędy są równoznaczne ze zniszczeniem
sowych zostało już przemieszczonych do gałęzi, pnia
i korzeni. Niekorzystne jest też wszelkie cięcie pod- drzewa i powinny pociągać za sobą konsekwencje
prawne.
czas opadania liści. Drzewa takie jak wiśnie i śliwy
najłatwiej znoszą cięcie wykonane po przekwitnięciu.
CI
CIE KRZEWÓW
Tradycyjne cięcie zimą ma jedyną zaletę: uwidacznia
wszelkiego rodzaju defekty strukturalne korony (acz- Krzewy nie posiadają pnia, nie osiągają większej wy-
sokości i dzięki temu nie stwarzają zagrożenia dla
kolwiek suche gałęzie  giną w koronie). Usuwanie
otoczenia. Krzewy też wymagają cięcia. Cele cięcia
posuszu może być wykonywane przez cały rok.
Cięcia koron drzew i krzewów nie należy wyko- krzewów można podzielić na:
" cięcie po posadzeniu
nywać w okresie lęgowym ptaków, jeżeli w koronach
drzew i krzewów znajdują się ich gniazda. Zgod- " cięcie dla zapewnienia funkcji
" cięcie odmładzające albo zachowawcze.
nie z art. 52 ustawy o ochronie przyrody okresem
Cięcie po posadzeniu wykonywane jest bezpo-
ochronnym ptaków jest czas pomiędzy 1 marca a 15
paz
dziernika. W tym czasie obowiązuje bezwzględ- średnio po posadzeniu i powinno ułatwić przyjęcie się
rośliny. Może być silniejsze przy sadzeniu krzewów
ny zakaz niszczenia gniazd, ostoi, siedlisk i jaj. Za
z gołym korzeniem, a mniejsze lub wręcz niekoniecz-
zniszczenie miejsc lęgowych ptaków i lęgów ptasich
22
analizy i materiały
analizy i materiały " kurier konserwatorski 8 2010
instrukcje "
ne przy sadzeniu z bryłką lub z pojemnika. Celem jest lone, ostrokrzewy, jaśminy, mahonie, perukowce, pi-
dostosowanie korony do zniszczeń korzeni. gwowce, szczodrzeńce, przycina się nieznacznie.
Cięcie dla zapewnienia funkcji, czyli pod- Cięcie odmładzające albo zachowawcze wyko-
stawowe cięcie. Jest to najtrudniejsze zadanie, wy- nywane jest ciągle na starych krzewach zarówno soli-
magające znajomości roślin i kunsztu ogrodniczego. terowych, jak i w powierzchniowych zakrzewieniach.
Muszą być wzięte pod uwagę właściwości i zalety Celem jest przedłużenie życia krzewów i zachowania
zdobnicze różnych gatunków, np. zróżnicowana pora ich właściwego stanu zdrowotnego oraz wyglądu i po-
kwitnienia, tj. czy roślina kwitnie wiosną, latem czy kroju. Usuwa się pędy najstarsze, tzw. stare drewno.
jesienią, różne umiejscowienie pąków kwiatowych, tj. Krzewy pobudzane są w ten sposób do regeneracji
na pędach jednorocznych, dwuletnich czy starszych, i rozwijają nowe, młode pędy. Wybrane grube pędy
okres dekoracyjności owoców, czy owoce zapewnia- wycinamy sekatorem na wysokości ok. 30 cm nad zie-
ją pożywienie zimowe ptakom. Oczywiście musi być mią. Wycinamy co roku ok. 30% najstarszych pędów.
uwzględniony pokrój krzewów, a usunięte te pędy, Usuwamy też pędy obumierające, chore, pokładające
które rozwijają się niezgodnie z typowym dla gatunku się, krzyżujące się itd. Przy dużych zakrzewionych po-
wzrostem. wierzchniach zabieg taki może być przeprowadzany
Krzewy kwitnące wczesną wiosną na pędach ze- co dwa albo nawet co trzy lata, ale wtedy odpowied-
szłorocznych, np. forsycje, jaśminowce, oczary azja- nio intensywniej. Zapewnia to zachowanie ciągłości
tyckie, porzeczki krwiste, krzewuszki, tawuły norwe- zakrzewienia. Usunięcie wszystkich pędów krzewu
skie, tawuły wczesne, tawuły van Houtte`a, tniemy na jest niewłaściwe. Przez okres dwóch-trzech lat bra-
wiosnę po zakończeniu kwitnienia. kuje zakrzewienia. Regenerujący się krzew wytwarza
Krzewy kwitnące latem lub jesienią na pędach dużo odrostów, które wymagać będą zwiększonych
tegorocznych, jak budleje, tawuły japońskie, niby- nakładów dla ich kilkuletniego przerzedzania.
wierzbolistne, tniemy na wiosnÄ™ (w lutym i marcu), tj. W przypadku losowego zdarzenia, np. wymarz-
przed okresem wegetacyjnym. nięcia krzewu soliterowego lub całego zakrzewienia,
Krzewom uprawianym dla dekoracyjnych owoców, trzeba usunąć wszystkie wymarznięte pędy, licząc się
np. wielu kalinom, irgom, mahoniom, zaraz po kwit- z tym, że krzewy zregenerują.
nieniu pozwalamy zawiązać owoce, a cięcia dokonuje- Odbudowa krzewu trwa kilka lat i polega na stop-
my wczesną wiosną. niowym usuwaniu nadmiernych pędów.
Niektórym krzewom o kwiatach wybitnie deko- Cięcia krzewów można dokonywać przez cały rok.
racyjnych a obfitych, suchych owocostanach, raczej Tradycyjna pora jesień  wiosna nie powoduje kolizji
o przykrym widoku, usuwamy zawiązki owocostanów z lęgami ptaków, poza tym lepiej widoczny jest stan
zaraz po przekwitnięciu (dotyczy to popularnych lila- pędów. Celem towarzyszącym jest prześwietlenie
ków, jaśminowców). Dzięki temu krzewy kwitną obfi- krzewów.
ciej w roku następnym. Cięcie krzewów soliterowych powinno stale za-
Zapewnienie dobrego stanu żywopłotów, figur to- pewnić typowy dla gatunku/odmiany pokrój. Cięcie
piarystycznych itp. wymaga regularnego cięcia, nieraz krzewów tworzących powierzchniowe zakrzewienia
nawet dwukrotnego w ciągu roku. Krzewy o liściach ma na celu zagwarantowanie trwałego, równomierne-
sezonowych najlepiej ciąć na wiosnę. Krzewy o li- go pokrycia.
ściach zimozielonych lub półzimozielonych tniemy Właściwe narzędzia do cięcia krzewów to sekatory
pod koniec zimy (lepiej nie używać nożyc, zwłaszcza i piły ręczne. Do cięcia żywopłotów przydatne są no-
elektrycznych, uszkadzających liście). Szczególnego życe. Nożyce elektryczne lub spalinowe ułatwiają pra-
cięcia wymagają krzewy prowadzone w formie szpale- cę, ale przy braku wprawy łatwo można zdeformować
rów rozpinanych na murach i konstrukcjach. kształty. Do uzyskania równych brzegów i powierzch-
Dodatkowym celem cięcia podstawowego jest ni żywopłotów stosuje się napinane sznury lub przy-
prześwietlenie krzewów; poprawiamy w ten sposób gotowane szablony pokrojowe.
warunki kwitnienia. Usuwa się też przy okazji pędy
chore, suche, krzyżujące się itd. Gatunki o dużych
literatura
przyrostach rocznych, np. budleje Dawida, wymaga-
S. Bradley, Przycinanie drzew i krzewów, Warszawa 2006.
ją silnego cięcia podstawowego. Silne cięcie zwiększa
European Treeworker, European Arboricultural Council, Berlin-
atrakcyjność malowniczego zabarwienia kory pędów
-Hannover 2002.
np. derenia białego odmiany syberyjskiej albo odmia-
M. Siewniak, Marg. Siewniak, Cięcie drzew, krzewów i pnączy.
ny złotokora derenia rozłogowego.
Przewodnik dla arborysty, Kluczbork 2009.
Gatunki o mniejszych przyrostach rocznych, np.
M. Siewniak, D. Kusche, Baumpflege heute, Berlin-Hannover
hibiskusy, hortensje, kaliny, irgi  zwłaszcza zimozie- 2009
23