MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Zofia Fereniec
Uprawa drzew i krzewów ozdobnych
321[03].Z3.03
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr Tomasz Kałuski
dr in\
. Stefan Wolny
Opracowanie redakcyjne:
mgr in\
. Joanna Wdowska
Konsultacja:
mgr in\
. Marek Rudziński
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 321[03].Z3.03,
 Uprawa drzew i krzewów ozdobnych , zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu technik ogrodnik.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Klasyfikacja i znaczenie roślin drzewiastych 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 11
4.1.3. Ćwiczenia 11
4.1.4. Sprawdzian postępów 13
4.2. Rozmna\
anie drzew i krzewów ozdobnych 14
4.2.1. Materiał nauczania 14
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 17
4.2.3. Ćwiczenia 18
4.2.4. Sprawdzian postępów 19
4.3. Planowanie prac w poszczególnych etapach produkcji 20
4.3.1. Materiał nauczania 20
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 22
4.3.3. Ćwiczenia 22
4.3.4. Sprawdzian postępów 23
4.4. Uprawa drzew i krzewów liściastych i iglastych 24
4.4.1. Materiał nauczania 24
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 30
4.4.3. Ćwiczenia 30
4.4.4. Sprawdzian postępów 32
4.5. Pielęgnacja drzew i krzewów ozdobnych po posadzeniu 33
4.5.1. Materiał nauczania 33
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 37
4.5.3. Ćwiczenia 37
4.5.4. Sprawdzian postępów 38
4.6. Choroby i szkodniki roślin ozdobnych 39
4.6.1. Materiał nauczania 39
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 41
4.6.3. Ćwiczenia 42
4.6.4. Sprawdzian postępów 43
5. Sprawdzian osiągnięć 44
6. Literatura 49
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu uprawy drzew i krzewów
liściastych i iglastych, a tak\
e ułatwi Ci dobór metod do rozmna\
ania roślin, umo\
liwi Ci
poznanie pielęgnacji roślin po posadzeniu, jak równie\
poznanie chorób i szkodników
występujących na roślinach.
W poradniku zamieszczono:
1) wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej,
2) cele kształcenia tej jednostki modułowej,
3) materiał nauczania (rozdział 4), który umo\
liwia samodzielne przygotowanie siÄ™ do
wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów; obejmuje on równie\
ćwiczenia, które
zawierają wykaz materiałów potrzebnych do realizacji ćwiczeń; przed ćwiczeniami
zamieszczono pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do ich wykonania; po ćwiczeniach
zamieszczony został sprawdzian postępów; wykonując sprawdzian postępów, powinieneś
odpowiadać na pytania tak lub nie, co oznacza, \
e opanowałeś materiał albo nie,
4) sprawdzian osiągnięć, w którym zamieszczono instrukcję dla ucznia oraz zestaw zadań
testowych sprawdzających opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki;
zamieszczona została tak\
e karta odpowiedzi,
5) wykaz literatury obejmujący zakres wiadomości, dotyczącej tej jednostki modułowej, która
umo\
liwi Ci pogłębienie nabytych umiejętności.
Je\
eli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela
o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Jednostka modułowa: Upraw drzew i krzewów ozdobnych, której treści teraz poznasz
stanowi jeden z elementów modułu 321[03].Z3.  Produkcja roślin ozdobnych i jest oznaczona
na schemacie na stronie 6.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpo\
arowych, wynikajÄ…cych z rodzaju wykonywanych
prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
321[03].Z3
Produkcja roślin ozdobnych
321[03].Z3.01
321[03].Z3.02
Uprawa roślin ozdobnych
Uprawa roślin ozdobnych pod
w gruncie
osłonami
321[03].Z3.03
Uprawa drzew i krzewów
ozdobnych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- określać znaczenie roślin ozdobnych dla człowieka,
- stosować ró\
ne sposoby rozmna\
ania roślin ozdobnych,
- dobierać materiały do okrywania roślin,
- wykonywać zabiegi pielęgnacyjne, fitosanitarne oraz zabiegi ochrony roślin,
- rozpoznawać choroby i szkodniki roślin ozdobnych,
- stosować metody i środki zwalczania chorób i szkodników roślin ozdobnych,
- rozró\
niać rodzaje i gatunki roślin o ozdobnych kwiatach, liściach, pędach, owocach,
- określać i zastosować metody przerywania spoczynku roślin,
- określać jakość wyprodukowanego materiału ozdobnego,
- stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony środowiska podczas uprawy
roślin ozdobnych pod osłonami.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- dokonać klasyfikacji drzew i krzewów ozdobnych,
- określić znaczenie roślin drzewiastych,
- określić podstawy szkółkarstwa ozdobnego,
- rozpoznać rodzaje oraz gatunki drzew i krzewów ozdobnych,
- określić morfologiczne cechy liści, kwiatów i innych części roślin,
- sporządzić harmonogram prac dotyczących uprawy drzew i krzewów ozdobnych,
- dobrać metody i terminy rozmna\
ania drzew i krzewów,
- zaplanować wykonanie prac w poszczególnych etapach produkcji określonych gatunków
drzew i krzewów,
- dobrać drzewa i krzewy do ró\
nych typów nasadzeń zgodnie z ich wymaganiami i walorami
zdobniczymi,
- posadzić lub przesadzić sadzonki drzew i krzewów,
- sporządzić harmonogram zabiegów pielęgnacyjnych określonych gatunków drzew
i krzewów,
- dobrać terminy, metody i techniki cięcia drzew i krzewów,
- rozpoznać choroby i szkodniki roślin ozdobnych,
- dobrać oraz zastosować metody i środki zwalczania chorób,
- dobrać oraz zastosować metody i środki zwalczania szkodników roślin ozdobnych,
- określić walory zdobnicze i u\
ytkowe drzew i krzewów,
- określić wymagania uprawowe drzew i krzewów,
- określić i zastosować metody konserwacji i leczenia drzew,
- zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony środowiska podczas
uprawy drzew i krzewów ozdobnych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Klasyfikacja i znaczenie roślin drzewiastych
4.1.1. Materiał nauczania
Drzewa odgrywajÄ… du\
Ä… rolÄ™ w \
yciu człowieka, dostarczają m.in. jednego z materiałów
budowlanych, jakim jest drewno, a tak\
e takich substancji jak \
ywica lub kauczuk. Pewne części
niektórych drzew i krzewów mogą być wykorzystywane w celach spo\
ywczych - przede
wszystkim owoce, ale tak\
e kora (cynamonowiec), liście (herbata), nasiona (kawa), a nawet
kwiaty (goz
dzikowiec). Drzewa liściaste tłumią hałas do 50%. Drzewa wpływają na klimat
zatrzymują wiatry w 20-70%. W okresie letnim pochłaniają energie słoneczną i wydzielają ją,
gdy jest zimno. Gdy jest du\
o drzew wilgotność wzrasta i spada temperatura. Utrzymują glebę
w pewnej strukturze.
Podział roślin drzewiastych
Rośliny drzewiaste  są to rośliny, które wytwarzają zdrewniałe pędy i rosną przez całe
\
ycie. Biorąc pod uwagę wielkość i charakter wzrostu wyró\
niamy:
- drzewa  ze względu na szybkość wzrostu dzielimy na szybko rosnące (wierzby, topole)
oraz wolno rosnące (dęby, cisy). Wysokość drzew 10 115 m,
- krzewy  kilka równosilnych pędów wyrastających z szyjki korzeniowej, lub tu\
nad
ziemią. Biorąc pod uwagę wysokość dzielimy je na rozesłane, niskie 50-100 cm (irga
pozioma), średnie 110-180 cm (forsycja pośrednia), wysokie 2-5 m (dereń biały),
- podkrzewy  rosną tak jak krzewy lecz mają pędy niecałkowicie zdrewniałe tzn. nasada
pędu jest zdrewniała a pozostała część jest zielna. Dorastają do 1,5 m (hortensja ogrodowa),
- krzewinki  20-30 cm, pędy zdrewniałe (wrzos pospolity),
- pnącza  rośliny wytwarzające długie, wiotkie, pło\
Ä…ce siÄ™ po ziemi lub wznoszÄ…ce siÄ™ ku
górze, porastające pionowe elementy architektoniczne (winobluszcz pięcioklapkowy,
wisteria).
Walory dekoracyjne
O walorach dekoracyjnych, które są szczególnie cenione w kształtowaniu krajobrazu
decydują: pokrój rośliny i jej rozmiary, charakter wzrostu, barwa liści jej trwałość, kolor,
wielkość i zapach kwiatów, barwa, kształt i wielkość owoców, barwa, kształt oraz faktura pędów
i kory. Jednym z najistotniejszych walorów jest pokrój rośliny, charakterystyczny dla
poszczególnych gatunków a nawet odmian. Kształty koron drzew mogą mieć charakter
nieregularny lub regularny i przyjmować formę (rys. 1).
- kulistÄ…  o wyraz
nie kulistym kształcie koron (klon pospolity odmiana kulista),
- kopulastą  o kształcie zbli\
onym do kulistego, w dolnej części bardziej wyrównana
(kasztanowiec pospolity),
- jajowatą o kształcie lekko wydłu\
onym i zaokrąglonym (topola berlińska),
- sto\
kowatą  o kształcie wydłu\
onym i zaostrzonym u góry (świerk kłujący),
- kolumnową  o bardzo wąskim, wydłu\
onym kształcie (topola czarna odmiana włoska)
- zwisającą  z charakterystycznymi zwisającymi pędami (wierzba płacząca).
Do form pło\
Ä…cych, zadarniajÄ…cych nale\
ą rośliny, których pędy nie wznoszą się w górę,
lecz pło\
ą się po ziemi oraz rośliny o pędach rozkładających się nad ziemią poziomo lub ukośnie
(igra Dammera, jałowiec chiński).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
 Wzrost roślin mo\
e być:
- monopodialny  o wyraz
nym zarysowanym pędzie głównym charakterystyczny u roślin
iglastych,
- sympodialny  z wykształconym pniem, który na pewnej wysokości rozwidla się,
przechodzÄ…c w konary korony.
Wa\
nym elementem dekoracyjnym są liście. Mogą mieć ró\
ną wielkość (du\
e - katalpa
zwyczajna, małe  brzoza brodawkowa), ró\
ną budowę (pojedyncze i zło\
one), oryginalny
kształt (tulipanowiec amerykański), pozostawać na zimę (ostrokrzew, mahonia), przebarwiać się
(większość roślin). Barwa liści uzale\
niona jest od rodzaju i ilości zawartych w tkankach
barwników. Do najatrakcyjniejszych walorów dekoracyjnych roślin nale\
ą kwiaty, zarówno ze
względu na ich barwę, budowę, wielkość, ilość i zapach (ró\
e).
Owoce stanowiÄ… tak\
e element dekoracyjny, pozostają na roślinie krócej lub dłu\
ej, osiÄ…gajÄ…
większe lub mniejsze rozmiary (ognik ciernisty, berberys Thunbergia, jabłoń ozdobna).
Rys. 1. Pokroje drzew: a) kulisty, b) kopulasty, c) jajowaty, d) sto\
kowaty, e) szerokosto\
kowaty f) cylindryczny,
g) kolumnowy, h) forma zwisajÄ…ca, i) wrzecionowata [6, s. 250]
Dobór gatunków drzew i krzewów
Podstawową zasadą przy doborze drzew i krzewów do nasadzeń jest dostosowanie
gatunków do warunków siedliskowych i do charakteru ju\
istniejÄ…cej zieleni tak, aby
w końcowym efekcie uzyskać harmonijne układy kompozycyjne wymagające zarazem mo\
liwie
najmniej zabiegów ochronnych i pielęgnacyjnych. Przy sadzeniu drzew korzystne jest
wprowadzanie du\
ej ilości roślin wydzielających olejki eteryczne, przy czym wydzielane olejki
przez rośliny iglaste działają na człowieka uspokajająco, natomiast olejki eteryczne z drzew
liściastych  pobudzająco. Podobnie zalecane jest sadzenie roślin wywołujących jonizację
ujemną, korzystnie oddziaływującą na człowieka  między innymi lipy, sosny, brzozy. Warto
mieć na uwadze unikanie nasadzeń drzew i krzewów, których całe rośliny lub ich owoce są
trujące w miejscach bezpośredniego dostępu przez dzieci (place zabaw, tereny rekreacyjne). Do
takich roślin nale\
ą między innymi cis, kruszyna, bez czarny, złotokap, śnieguliczka, wawrzynek
wilczełyko.
W zbiorowiskach największe zastosowanie mają jodły, świerki, sosny i modrzewie.
Zwiększają dynamikę kompozycji. Najpiękniej prezentują się rośliny iglaste w nasadzeniach
pojedynczych lub w małych grupach. W małych ogrodach sadzi się wąsko sto\
kowe
i kolumnowe formy oraz odmiany o regularnym, sto\
kowatym i kulistym pokroju korony.
Nasadzenia mieszane, zło\
one z niejednakowych roślin są bardzo malownicze. Pod drzewami
o gęstych koronach nale\
y sadzić krzewy, które dobrze znoszą warunki cieniste. Zbyt wysokie
krzewy sięgające korony drzew, nie są odpowiednie do tego typu nasadzeń. Mo\
na je sadzić
jako akcent uzupełniający na otwartych przestrzeniach. Zwarte grupy drzew i krzewów są to
grupy zamykające pewną przestrzeń, jako grupy osłonowe i ochronne. Jedną z form tego typu
nasadzeń są \
ywopłoty (naturalne lub formowane).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Morfologia roślin drzewiastych
Drzewa liściaste - grupa roślin, do której zaliczają się największe rośliny lądowe. Wiele drzew
charakteryzuje się długowiecznością. W budowie morfologicznej drzewa wyró\
niamy część
podziemną w postaci korzenia oraz część nadziemną. Młode korzenie roślin drzewiastych są
cienkie i delikatne, z wiekiem stają się grubsze i zdrewniałe. Główna masa korzeni mieści się na
głębokości 10-40 cm. Zasięg korzeni związany jest z warunkami glebowymi. Na glebach
lekkich i ubogich jest większy, a na glebach cię\
kich i \
yznych mniejszy. Zasięg korzeni jest
tak\
e właściwością gatunkową rośliny (rys. 2). Drzewa o płytkim systemie korzeniowym to
brzoza brodawkowa, klon jesionolistny, o średniej głębokości - miłorząb, leszczyna turecka,
jabłoń ozdobna i o głębokim systemie korzenienia to kasztan jadalny, orzech włoski. Drzewa
posiadają zró\
nicowaną budowę części nadziemnej. Z powierzchni ziemi wyrasta pień, który od
pewnej wysokości otoczony jest koroną składającą się z rozdzielających się gałęzi
zakończonych liśćmi. Korona drzewa mo\
e być osadzona na pniu na ró\
nych wysokościach nad
ziemiÄ…, jest to uzale\
nione od gatunku drzewa, ale przede wszystkim od warunków środowiska,
a głównie nasłonecznienia.
Rys. 2 Systemy korzeniowe roślin ogrodowych [Mój piękny ogród 10/2003]
Drzewa rosnące pojedynczo, na otwartych przestrzeniach, będą miały korony osadzone
nisko, niekiedy sięgające gałęziami ziemi, jak np. świerk, natomiast drzewa rosnące w zwarciu,
w lesie (w drzewostanie), będą miały korony osadzone wysoko, a pnie pozbawione gałęzi.
Liście najczęściej składają się z ogonka i blaszki liściowej. Czasami u nasady ogonka
liściowego mogą występować przylistki, które mogą być wolne, bądz
przyrośnięte do ogonka
liściowego. Liście dzielimy na pojedyncze (rys. 3) o blaszce liściowej niepodzielnej,
całobrzegiej lub o ró\
nej głębokości wcięć i na liście zło\
one, składające się z kilku odrębnych
listków (rys. 4).
Rys. 3. Liście pojedyncze [Kwietnik 2/2007]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Rys. 4. Typy liści zło\
onych; 1 - liść dłoniasto zło\
ony trójlistkowy, 2 - liść dłoniasto zło\
ony pięciolistkowy,
3 - liść dłoniasto zło\
ony siedmiolistkowy, 4 - liść parzysto pierzasto zło\
ony, 5 - liść nieparzysto pierzasto
zło\
ony, 6 - liść podwójnie pierzasto zło\
ony [5, s. 13]
Na podstawie osadzenia liści na łodydze rozró\
niamy liście: ogonkowe, siedzące,
obejmujące łodygę, zbiegające po łodydze, dwa liście zrośnięte nasadami i przerośnięte (rys. 5).
Rys. 5. Sposoby osadzenia liści z pędem [5, s. 13]
Kwiaty są skróconym i przekształconym pędem, najczęściej występują w kwiatostanach.
W zale\
ności od rozgałęzienia łodygi, na której skupione są kwiaty, rozró\
niamy kwiatostany
groniaste i wierzchotkowe. Wśród krzewów typem kwiatostanu groniastego są: grona, kłos,
baldach, baldaszek i wiecha. Z kwiatostanu wierzchotkowego najczęstsza jest wierzchotka.
Ró\
ne typy kwiatostanów przedstawia rysunek 6
Rys. 6. Ró\
ne typy kwiatostanów 1 - grona, 2 - kłos, 3 - baldach, 4 - baldachogrono, 5 - wiecha, 6 - wierzchotka
[5, s. 14]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Rośliny iglaste - są roślinami wieloletnimi o zdrewniałych pniach i pędach. Wyró\
niamy część
podziemną w postaci korzenia oraz część nadziemną w postaci pędu, który składa się z łodygi,
liści, kwiatów i nasion. System korzeniowy stanowi korzeń palowy z dobrze rozwiniętymi
korzeniami bocznymi.
Korony drzew zbudowane są z pędów, które uło\
one są w regularne okółka, skrętolegle lub
spiralnie. Rośliny iglaste posiadają wąskie liście - igły. Liście mogą być łuskowate oraz
igiełkowate. Igły na krótkopędach uło\
one są spiralnie tworząc pęczki. Liście igiełkowate
wyrastają pojedynczo, a w przypadku sosen zebrane są w pęczkach po 2, 3, i 5. Cechą
charakterystyczną u roślin iglastych jest sposób osadzenia igieł na pędzie (rys. 7).
Rys. 7. Osadzenie igieł na pędach; 1 - cis, 2 - jedlica, 3 - świerk, 4 - jodła, 5 - choina, 6 - sekwoja, 7 - szydlica
[9, s.8]
Kwiaty u roślin iglastych są jednopłciowe, zebrane w szyszki, które występują tu\
pod
wierzchołkiem młodego tegorocznego pędu. śeńskie szyszki są czerwonawe, męskie \
ółte.
W Polsce najdłu\
ej \
yją dęby oraz cisy, dochodząc do granicy 1000 lat, jednak nawet
najkrócej \
yjÄ…ce drzewa - gatunki parkowe lub owocowe, osiÄ…gajÄ… wiek co najmniej
kilkudziesięciu lat. Na świecie zaś rosną gatunki, które mogą osiągać nawet 4000 lat, np. cedr
libański. Najstarszym drzewem na świecie jest mająca około 5000 lat sosna sędziwa.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są kryteria klasyfikacji roślin drzewiastych?
2. Jakie znaczenie dla człowieka mają rośliny drzewiaste?
3. Czym kierujemy się dobierając gatunki drzew i krzewów do nasadzeń?
4. Jakie znasz elementy dekoracyjne roślin drzewiastych?
5. Jakie znasz rodzaje liści?
6. W jaki sposób osadzone mogą być się liście na łodydze?
7. Jakie liście występują na roślinach iglastych?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozpoznaj gatunki roślin drzewiastych oraz wymień ich elementy ozdobne.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) pogrupować rośliny drzewiaste według ich elementów ozdobnych,
2) sporządzić tabelę wg wzoru,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Nazwa rośliny Nazwa rośliny Nazwa rośliny Nazwa rośliny
o ozdobnych kwiatach o ozdobnych liściach o ozdobnych owocach o ozdobnych pędach
1 2 3 4
3) rozpoznać gatunki roślin i wpisać je do odpowiednich kolumn w tabeli,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- kolekcja zdjęć lub barwnych tablic z roślinami drzewiastymi,
- linijka, kartki papieru, materiały piśmiennicze.
Ćwiczenie 2
Rozpoznaj rośliny drzewiaste na podstawie cech morfologicznych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) dokładnie obejrzeć roślinę,
3) zapisać na kartce swoje spostrze\
enia,
4) wpisać do tabeli rozpoznane gatunki roślin drzewiastych,
5) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Rodzaj Gatunek Liście Rodzina Rysunek
rośliny
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- \
ywe okazy roślin drzewiastych,
- kartki papieru, materiały piśmienne,
- karta pracy,
- atlasy roślin ozdobnych,
Ćwiczenie 3
Dobierz drzewa i krzewy do ró\
nych typów nasadzeń, na podstawie filmu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) obejrzeć film o doborze drzew i krzewów,
2) określić typy nasadzeń na podstawie filmu,
3) dobrać gatunki drzew i krzewów do ró\
nych typów nasadzeń,
4) określić wymagania klimatyczno-glebowe poszczególnych gatunków,
5) uzasadnić swój wybór,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
6) zapisać w zeszycie gatunki drzew i krzewów do ró\
nych typów nasadzeń,
7) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- film dotyczący doboru drzew i krzewów do ró\
nych nasadzeń,
- magnetowid, telewizor,
- zeszyt,
- materiały piśmiennicze.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić znaczenie roślin drzewiastych w \
yciu człowieka?
1
1

2) określić walory dekoracyjne roślin drzewiastych, podając przykłady?
1
1

3) wyjaśnić podział roślin drzewiastych?
1
1

4) wskazać elementy budowy morfologicznej roślin liściastych?
1
1

5) wskazać elementy budowy morfologicznej roślin iglastych?
1
1

6) określić typy nasadzeń i podać przykłady roślin?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
4.2. Rozmna\
anie drzew i krzewów ozdobnych
4.2.1. Materiał nauczania
Dział ogrodnictwa zajmujący się produkcją materiału roślinnego ozdobnego; drzew,
krzewów, bylin nazywa się szkółkarstwem ozdobnym. Produkcja szkółkarstwa ozdobnego
przeznaczona jest do zakładania, urządzania i konserwacji terenów zieleni oraz dla potrzeb
u\
ytkowników działkowych i przydomowych. Drzewa i krzewy ozdobne zale\
nie od gatunku
i odmiany rozmna\
a siÄ™ generatywnie i wegetatywnie.
Rozmna\
anie generatywne
Jest tanim i Å‚atwym sposobem. Z wysiewu nasion mo\
na uprawiać większość roślin
drzewiastych, które w naszym klimacie zawiązują nasiona. Do rozmna\
ania tÄ… metodÄ…
wybieramy rośliny, dające du\
o łatwo dostępnych owoców np. głóg, kasztanowiec, ró\
a
pomarszczona, których nie da się łatwiej i szybciej rozmno\
yć innymi metodami. Wybór
sposobu rozmna\
ania jest tak\
e uzale\
niony od specyficznych właściwości danego gatunku oraz
spodziewanych efektów. Większość odmian ogrodowych i mieszańców poszczególnych
gatunków, nie powtarza cech rośliny matecznej, takich jak oryginalne wybarwienie czy
atrakcyjny pokrój. Wśród wyjątków, które w du\
ym stopniu powtarzają cechy roślin
matecznych jest świerk kłujący (około 50% otrzymanych siewek zachowa niebieskie
wybarwienie igieł) oraz purpurowa odmiana berberysu Thunberga (ponad 80% siewek mo\
e być
właściwie wybarwionych).
Zbiór nasion
Okres zbioru nasion jest długi, trwa od maja do grudnia, jednak większość nasion drzew
dojrzewa we wrześniu lub paz
dzierniku. W przypadku iglaków nale\
y zwrócić szczególną
uwagę na szyszki jodeł, świerków i sosen, których nasiona wypadają same i mo\
na je stracić.
Metoda wydobywania nasion z owoców lub jagód zale\
y od wielkości owoców i typu mią\
szu.
Owoce du\
e, np. ozdobnej jabłoni mo\
na rozkroić i wyjąć nasiona. Mniejsze owoce, takie jak
np. jarzębiny, nale\
y moczyć przez kilka dni w ciepłej wodzie. Nasiona mo\
na te\
wydobyć
i oczyścić przecierając je przez sita o odpowiednich oczkach przemywając je wodą. Tak
postępujemy z nasionami berberysu, cisa, jałowca i mahonii. Nasiona buka, dębu, kasztanowca
i orzecha zbiera się, gdy opadną na ziemię. Po zbiorze nasiona trzeba oczyścić i podsuszyć.
Nasiona niektórych drzew wysiewa się od razu po zbiorze. W ten sposób postępujemy
z nasionami takich roślin jak: ałycza, buk, dereń właściwy, jesion, leszczyna, lipa, ró\
a
pomarszczona. Nasiona drzew, których nie wysiewamy od razu po zbiorze, wymagają
odpowiednich warunków przechowywania a\
do wiosny.
Przechowywanie nasion
Najprostszym sposobem przechowywania nasion, jest przechowywanie na sucho. W takim
przypadku nasiona umieszczamy w skrzyneczce, kartoniku bÄ…dz
płóciennym woreczku
zawieszonym w przewiewnym miejscu. Gatunki, których nasiona przechowuje się na sucho
przedstawione sÄ… w tabeli 1.
Tab.1 Gatunki drzew liściastych i iglastych przechowywanych na sucho [opracowanie własne]
Przechowywanie nasion na sucho
rośliny liściaste rośliny iglaste
azalia pontyjska, brzoza, budleja, katalpa, choina kanadyjska, cyprysik Lawsona,
jesion amerykański, modrzew, sosna czarna,
robinia biała, wią\
świerk kłujący, świerk serbski,
złotokap zwyczajny. sosna górska, \
ywotnik zachodni.
Inne nasiona nale\
y poddać stratyfikacji, zabieg ten polega na wymieszaniu nasion
z wilgotnym piaskiem, utrzymanie niskiej temperatury (od 0ºC do 8-10ºC) i dostÄ™pu powietrza.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Termin, w jakim nale\
y rozpocząć stratyfikację oraz długość jej trwania ró\
ni siÄ™ w zale\
ności
od rośliny, z jakiej pochodzą nasiona tabel 2.
Tab. 2. Terminy stratyfikacji i długość ich trwania [opracowanie własne]
Roślina Długość stratyfikacji Początek
(miesiÄ…ce) zabiegu
Liściaste
Berberys 5 XI
DÅ‚awisz 5 X/XII
Grab 7 IX
Klon zwyczajny X
3-3,5
Pigwowiec 3 3,5 X/XI
Ró\
a wielokwiatowa 2 I/II
Iglaste
Cis 8 X
Cyprysik groszkowy 1 IV
Jodła pospolita 6 VI
Modrzew europejski 2 III
Sosna czarna 1 IV
Świerk kłujący 1 IV
śywotnik zachodni 1 IV
Wysiew nasion
Nasiona mo\
emy wysiewać do pojemników lub od razu wprost do gruntu. Du\
e nasiona
o bardzo twardych łupinach (np. dębu czy piwonii drzewiastej) nale\
y naciąć ostrym no\
em.
Natomiast mniejsze nasiona, które cię\
ko jest naciąć, nale\
y potrzeć papierem ściernym. Siew
przeprowadza się najczęściej w połowie maja, gdy mamy ju\
pewność, \
e roślinom nie zagro\
Ä…
przymrozki. Nasiona roślin iglastych wysiewamy bądz
do gruntu, bÄ…dz
pod osłonami. Termin
wysiewu jest taki sam jak dla roślin liściastych. Do gruntu mo\
na wysiewać prawie ka\
dy
gatunek. W przypadku roślin, których siewki są wra\
liwe na mróz (m.in. choina kanadyjska,
ró\
anecznik, miłorząb, cyprysik, ketmia syryjska czy wisteria), nasiona lepiej wysiać w tunelu
lub zimnym inspekcie. W pierwszych tygodniach wymagajÄ… bardzo troskliwej opieki
i zacieniania. Trzeba tak\
e bardzo starannie przygotować glebę, która musi zawierać du\
o
próchnicy. Aby uchronić siewki przed zgorzelą, po wysiewie i przykryciu nasion stosuje się
ściółkowanie piaskiem, zarówno przy wysiewie do gruntu jak i pod osłonami.
Rozmna\
anie wegetatywne
Drzewa i krzewy ozdobne rozmna\
ają się przez: sadzonkowanie, odkłady, okulizację
i szczepienie. Metody te zostały omówione w jednostce modułowej Zakładanie i prowadzenie
szkółki sadowniczej 321[03].Z1.02.
Przez sadzonki zdrewniałe mo\
emy rozmna\
ać np. derenia białego, jaśminowca,
śnieguliczkę, tamaryszek, wierzbę.
Przez sadzonki korzeniowe - dotyczy tych gatunków, które wytwarzają pąki przybyszowe
na korzeniach. Sadzonki sporządzamy w okresie spoczynku roślin póz
nÄ… jesieniÄ… lub wczesnÄ…
wiosną. Wybieramy korzenie młode (jednoroczne lub dwuletnie) dobrze wykształcone i zdrowe.
Tniemy sekatorem na kilkucentymetrowe kawałki (5-8 cm). Pozyskane jesienią dołujemy
w skrzynkach wypełnionych wilgotnym torfem. Gatunki szybko ukorzeniające się i szybko
rosnÄ…ce mo\
na przesadzić do pojemników lub do gruntu (przełom wiosny, lata).
W rozmna\
aniu roślin iglastych stosuje się sadzonkowanie pędowe. Sadzonkowanie iglaków
(rys. 8) najczęściej wykonuje się wczesną wiosną lub na przełomie sierpnia i września.
Tradycyjnie przyjmuje siÄ™, \
e najlepiej ukorzeniają się sadzonki iglaków wykonywane z tzw.
 piętką . Jest to nasada starszego, dwuletniego pędu zawierająca fragment starszego drewna.
Wielkość sadzonek jest zró\
nicowana i zale\
y głównie od gatunku i odmiany. Typowa sadzonka
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
powinna mieć długość 5-10 cm. W przypadku niektórych karłowych odmian świerków,
jałowców i innych roślin iglastych stosowane są sadzonki nawet 3  centymetrowe.
Przygotowane sadzonki trzeba pozbawić na odcinku 1-3 cm od nasady bocznych odgałęzień
igieł.
Rys.8. Sposoby pobierania sadzonek iglastych: a) odrywanie, b) odcinanie no\
em, c) nacinanie i odrywanie
[Działkowiec 3/2003]
Podło\
e do ukorzeniania iglaków stanowi mieszanina torfu z piaskiem. Sadzonki umieszcza się
w podło\
u i dobrze się je obciska. W celu skrócenia ukorzeniania (do kilku miesięcy) stosuje się
preparaty stymulujÄ…ce wytwarzanie korzeni, czyli tzw. ukorzeniacze. Nale\
y utrzymywać
temperaturę podło\
a w granicach 16-20ºC. Przez caÅ‚y czas ukorzeniania sadzonki powinny być
wystawione na działanie światła.
Odkłady proste są doskonałą metodą rozmna\
ania wielu drzew i krzewów, zarówno
zimozielonych jak i zrzucających liście na zimę (m.in. hortensji ogrodowej, jaśminowca, kaliny,
klonu, magnolii, oczaru, porzeczki krwistej, tawuły, \
ylistka i niektórych ró\
aneczników).
Odkłady wielokrotne - to metoda wykorzystywana głównie do rozmna\
ania roślin o długich
i giętkich pędach - przede wszystkim pnączy.
Odkłady pionowe - tą metodę rozmna\
ania stosuje się u nielicznych krzewów ozdobnych
zrzucających liście na zimę: m.in. dereni i lilaków.
Odkłady powietrzne - ten rodzaj odkładów wykonuje się, gdy rośliny mają pędy sztywne,
łamliwe i nie dające się przyginać do ziemi. W ten sposób rozmna\
amy krzewy ozdobne (min.,
magnolii i niektórych ró\
aneczników). Wybrany pęd płytko nacinamy, a w powstałą szczelinę
nasypujemy ukorzeniacza. Następnie w miejsce to przykładamy wilgotny torf (rys. 9a)
i owijamy dookoła folią. (rys. 9b). Obrze\
a folii zwiÄ…zujemy sznurkiem. Nale\
y pamiętać
o podlewaniu, dlatego górna część "opatrunku" powinna być nieco luz
niejsza. Po pewnym
czasie w miejscu nacięcia powstaną korzenie przybyszowe.
Rys. 9. Rozmna\
anie przez odkłady powietrzne a - miejsce nacięcia, przyło\
enie wilgotnym torfem,
b - obwiązanie folią w dwóch miejscach [www.poradnikogrodniczy.pl]
Szczepienie jest jednym ze sposobów rozmna\
ania wegetatywnego roślin - głównie drzew
i krzewów, polegającym na przeniesieniu odciętego z odmiany szlachetnej odcinka pędu
z kilkoma pączkami tzw. zrazu, na podkładkę. Po ich zrośnięciu powstaje nowa roślina, której
podkładka daje odporność na choroby, szkodniki i mróz, a zraz przekazuje cenne cechy
u\
ytkowe (np. ozdobne kwiaty, liście, ciekawy pokrój rośliny). Wybór metody zale\
y od
terminu wykonywania zabiegu i od grubości pędów. Z wielu znanych sposobów szczepienia do
najczęściej stosowanych a jednocześnie najłatwiejszych w wykonaniu nale\
Ä…: szczepienie przez
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
stosowanie, szczepienie na przystawkÄ™ i szczepienie za korÄ™, czyli tzw. ko\
uchówka. Przez
szczepienie rozmna\
a się: jabłoń, jesion, kasztanowiec, lilak, migdał trójklapowy, ró\
a.
U roślin iglastych podkładkami są zazwyczaj 3-4 letnie siewki, które powinny być rok
wcześniej wysadzone do doniczek. W przypadku świerków stosuje się czasami wysadzanie do
doniczek we wrześniu w sezonie poprzedzającym szczepienie. Podkładki muszą być grubsze od
zrazów. Zrazy pozyskuje się bezpośrednio przed szczepieniem i powinny pochodzić
z wyrastających pionowo pędów odpowiednio prowadzonych roślin matecznych. Pobieranie na
zrazy pędów bocznych mo\
e prowadzić do uzyskania roślin, które będą miały nieodpowiedni
pokrój i mniej atrakcyjny wygląd. W przypadku odmian karłowych i krzaczastych nie ma to
specjalnego znaczenia. Rośliny iglaste uszlachetnia się poprzez szczepienie na przystawkę
boczną. Uszlachetnianie roślin iglastych najczęściej wykonywane jest w okresie zimowym,
u sosny mo\
na szczepić od listopada do końca stycznia (rys. 10). Póz
niej uszlachetnia siÄ™
świerki a na końcu pozostałe rośliny. Podkładki przeznaczone do szczepienia zimowego
powinny być podpędzone, dlatego trzeba je umieścić w ciepłym i jasnym miejscu na 3-4
tygodnie przed planowanym zabiegiem. Przy szczepieniu na przystawkę boczną, cięcia powinny
być mo\
liwie długie, a do wiązania stosuje się paski gumowe. Miejsca szczepienia nie trzeba
smarować maścią ogrodniczą, gdy\
jest ono zalewane \
ywicÄ….
- w boczną szparę, b - na przystawkę, c - w rozszczep ze ścięciem wierzchołka przystawki, d - w rozszczep obok
lub w pąk wierzchołkowy [Działkowiec 3/2003]
Po zabiegu szczepy umieszcza się w jasnym miejscu. Trzeba przykryć je cienką folią, która
powinna być mo\
liwie często odwracana, gdy\
skraplajÄ…ca siÄ™ na niej woda mo\
e działać
niekorzystnie na szczepy. Po całkowitym zrośnięciu się obydwu komponentów podkładkę
skraca się o połowę, a szczepy stopniowo hartuje przenosząc do tunelów foliowych.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Czym zajmuje się szkółkarstwo ozdobne?
2. Jakie znasz sposoby rozmna\
ania roślin drzewiastych?
3. W jaki sposób pozyskujemy nasiona?
4. Które nasiona roślin wysiewamy bezpośrednio po zbiorze?
5. Jak postępujemy z nasionami do wysiewu o ró\
nej grubości łupiny nasiennej?
6. Jakie znasz metody rozmna\
ania wegetatywnego?
7. W jaki sposób pozyskujemy sadzonki pędowe iglaków?
8. Jakimi metodami szczepimy rośliny iglaste?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
SporzÄ…dz
sadzonki z ligustra.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) naciąć pędy ligustra,
2) określić rodzaj sadzonek,
3) sporządzić sadzonki z ligustra,
4) powiązać w pęczki po 50 sztuk,
5) przygotować skrzynki do zadołowania sadzonek,
6) wsypać do skrzynki 20 centymetrową warstwę piasku,
7) uło\
yć sadzonki pionowo pod lekkim skosem tak, aby cięcie górne ukośne znajdowało się
na górze,
8) przykryć piaskiem wystające pędy,
9) umieścić w chłodnym pomieszczeniu,
10) podlać skrzynkę z sadzonkami,
11) zaprezentować wyniki ćwiczeń.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- matecznik z roślinami,
- skrzynki, piasek,
- sekator, nó\
,
- sznurek,
- konewka.
Ćwiczenie 2
Zbierz nasiona ró\
y i przygotuj je do stratyfikacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić zasady bezpiecznej pracy,
2) zgromadzić materiał, narzędzia do wykonania ćwiczenia,
3) określić zasady zbioru i wydobywania nasion,
4) zebrać owoce ró\
y,
5) oczyścić nasiona,
6) przygotować poletko do wysiewu ró\
y,
7) określić sposób siewu,
8) wysiać nasiona ró\
y,
9) przykryć nasiona podło\
em,
10) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 matecznik z ró\
Ä…,
 wiadra, sita, rękawice gumowe,
 wyznaczone poletko,
 znacznik, sznurek,
 szpadel, grabie,
 etykiety, flamaster.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Ćwiczenie 3
Przeprowadz
okulizację ró\
.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować podkładkę dla ró\
,
2) przygotować zraz do zdjęcia oczek,
3) wybrać sposób okulizacji,
4) wykonać okulizację ró\
,
5) zało\
yć łatki gumowe lub paski foliowe w miejscu okulizacji,
6) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 podkładki dla ró\
,
 zrazy,
 okulizak, szczepak, scyzoryk,
 Å‚atki gumowe, paski foliowe.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) scharakteryzować rozmna\
anie wegetatywne?
1
1

2) scharakteryzować rozmna\
anie generatywne?
1
1

3) określić zasady zbioru nasion roślin liściastych i iglastych?
1
1

4) określić metody rozmna\
ania, podając przykłady roślin?
1
1

5) określić, w jaki sposób sporządza się sadzonki z roślin iglastych?
1
1

6) scharakteryzować metody szczepienia roślin iglastych?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
4.3. Planowanie prac w poszczególnych etapach produkcji
4.3.1. Materiał nauczania
Młode rośliny otrzymane w dziale rozmna\
anie nale\
y przesadzić na nowe miejsce, na
kwatery w dziale formowania. Przesadzanie na kwatery szkółkowe nazywa się szkółkowaniem.
Przed przystąpieniem do szkółkowania nale\
y wykonać dokładny plan nasadzenia. Plan
sadzenia robi się oddzielnie dla roślin liściastych i dla iglastych. Rośliny liściaste dzieli się na
krzewy i drzewa. W ka\
dej grupie zestawia siÄ™ gatunki i odmiany o podobnych wymaganiach
glebowych, o jednakowym okresie przebywania na kwaterze, podobnych zabiegach
uprawowych i pielęgnacyjnych. Nie nale\
y łączyć na kwaterze roślin wolno rosnących
z roślinami szybko rosnącymi. Podobnie grupuje się rośliny iglaste.
Sadzenie roślin na kwaterach uzale\
nione jest: od siły wzrostu, wymagań pokarmowych,
mechanizacji prac. Sadzenie drzew i krzewów liściastych na kwatery odbywa się w okresie ich
spoczynku, jest to jesień. Wiosną sadzi się gatunki wra\
liwe na mróz np. ró\
aneczniki, ognik
ciernisty, tulipanowce, magnolie, dęby, graby, buki. Drzewa i krzewy iglaste sadzimy od chwili
rozmarznięcia gleby do połowy maja i od połowy sierpnia do września.
Drzewa i krzewy posadzone na kwaterach w dziale formowania, wymagają zabiegów, które
pozwolą na uzyskanie określonej wielkości rośliny. Zabiegi te polegają na: cięciu i formowaniu
roślin, utrzymaniu gleby w dobrej kulturze, nawo\
eniu, odchwaszczaniu i ochronie przed
chorobami i szkodnikami w szkółce.
Formowanie krzewów liściastych
Polega na odpowiednim cięciu. Pierwsze cięcie wykonuje się po posadzeniu. Celem
przycięcia jest zmuszenie rośliny do szybszego rozgałęzienia się. Wykonuje się ten zabieg
dwukrotnie w ciągu zimy lub wczesną wiosną. W drugim roku rośliny szybko rosnące, jesienią
nadają się do ekspedycji np. dereń biały, tawuły, forsycje, śnieguliczka. Krzewy pozostawione
na trzeci rok nie przycina siÄ™.
Formowanie drzew liściastych
Drzewa liściaste prowadzi się w formie naturalnej, krzaczastej i piennej. Najdłu\
ej
przebywają w szkółce i najwięcej zabiegów wymagają formy pienne. Prowadzenie drzew
w formie naturalnej nie wymaga \
adnych zabiegów przy formowaniu. Prowadzenie drzew
w formie krzaczastej polega na przycięciu pędu głównego siewki, mo\
liwie nisko nad ziemiÄ….
Prowadzenie drzew w formie piennej odbywa się w dwóch etapach:
 otrzymanie prostego pędu przewodniego (przyszłego pnia),
 formowanie korony.
U niektórych drzew np. kasztanowca, orzecha, jarzębiny, buka pospolitego, wyprowadzenie
prostego pnia jest Å‚atwe i nie wymaga \
adnych zabiegów. U większości drzew, wyprowadzenie
przewodnika odbywa się z pędów bocznych np. u klonów, topoli, lip, wiązów. Aby
wyprowadzić przewodnik, w drugim roku po posadzeniu wczesną wiosną nale\
y siewki przyciąć
krótko, pozostawiając czop wysokości 10-15 cm (cięcie na czop). Z czopa usuwa się wszystkie
pÄ…ki, z wyjÄ…tkiem najni\
ej poło\
onego (będzie wyprowadzany przewodnik). Wiosną w dolnej
części czopa wyrastają pędy boczne. Na przewodnik wybiera się pęd najsilniejszy i wyrastający
z najni\
szej części czopa, pozostałe wycina się. Pozostawiony pęd przywiązuje się rafią do
czopa (rys. 11). W lipcu lub sierpniu wycina się czop (rys 12). W trzecim roku, jeśli pęd
przewodni jest dostatecznie gruby i wysoki formuje się koronę (u roślin wolno rosnących
wyprodukowanie pnia trwa dłu\
ej).
Formowanie korony rozpoczynamy, gdy pęd przewodni osiągnie wysokość 250-300 cm.
Wykonuje się cięcie na koronę przycinając wierzchołek pędu. Cięcie na koronę wykonuje się
zimą lub wczesną wiosną. Pędy boczne wyrastające z pędu przewodniego skracamy usuwając
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
ich część wierzchołkową (jest to uszczykiwanie). Pędy boczne wyrastające z pnia usuwa się
(czynność tą nazywamy podkrzesywanie), wykonujemy w czerwcu lub w lipcu. Podkrzesywanie
wykonuje siÄ™ na obrÄ…czkÄ™ (rys. 13) tu\
nad dobrze widocznym pierścieniem nasadowym pędu
bocznego.
Rys. 11. Przywiązanie pędu przewodniego do czopa [6, s.448]
Rys. 12. Wycinanie czopa; kreska ciągła wskazuje prawidłowy kierunek cięcia [6, s.448]
Rys. 13. Cięcie na obrączkę a - za długie, b - prawidłowe, c - za głębokie [9, s. 232]
Formowanie drzew i krzewów iglastych
Formowanie polega na częstym przesadzaniu, które wpływa na ukształtowanie
prawidłowego i gęstego systemu korzeniowego. Niektóre gatunki, które wytwarzają du\
e ilości
drobnych korzeni np. cis, \
ywotnik, cyprysik, mo\
na przesadzać rzadziej. Częściej przesadzamy
rośliny tworzące słabo rozgałęziony system korzeniowy np. jodła, świerk, sosna, jałowiec.
Drzewa i krzewy iglaste przesadza się w dwóch terminach wiosną (koniec kwietna początek
maja) lub sierpień - wrzesień.
Prawidłowy wzrost i rozwój roślin zale\
y od warunków, w jakich rosną w szkółce. Dla
stworzenia lepszych warunków nale\
y utrzymać glebę w dobrej strukturze, zwalczać chwasty
przez cały okres wegetacji oaz nawozić pogłównie nawozami mineralnymi. Nawozy fosforowe
i potasowe nale\
y rozsiać wiosną przed ruszeniem wegetacji. Nawozy azotowe daje się w 2-3
dawkach.
W szkółkach najczęściej spotykane są następujące choroby: mączniaki właściwe, rdze,
plamistości liści, zaraza ogniowa. Spośród szkodników to mszyce, opuchlaki, przędziorki.
Choroby i szkodniki zostały omówione w jednostce modułowej Zakładanie i prowadzenie
szkółki sadowniczej 321[03].Z1.02.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Po osiągnięciu przez drzewa i krzewy wymaganych wielkości przystępuje się do ich
wykopywania. Drzewa i krzewy zrzucające liście, ze szkółki wydaje się jesienią - od
paz
dziernika do końca listopada, i wiosną - do rozpoczęcia wegetacji. Drzewa i krzewy iglaste
oraz krzewy liściaste zimozielone, ze szkółki wydaje się od połowy sierpnia do paz
dziernika
i wiosną od kwietnia do połowy maja. Wykopane rośliny powinny zostać zadołowane. Je\
eli
zostaną wydane w ciągu kilku dni, to dołuje się je prowizorycznie w płytkich rowach,
przysypując korzenie ziemią bez ugniatania. Jeśli rośliny mają być przetrzymywane przez
dłu\
szy czas (od jesieni do wiosny), to nale\
y dołować je trwale (głębokość rowów 50 cm)
przysypuje siÄ™ ziemiÄ… i mocno ugniata.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest szkółkowanie?
2. Kiedy sadzimy drzewa liściaste na kwatery?
3. Jakie zabiegi wykonuje siÄ™ w dziale formowanie?
4. W jakich formach powadzi się drzewa liściaste?
5. U jakich roślin wyprowadza się przewodnik z pędów bocznych?
6. Na czym polega cięcie na czop?
7. Kiedy rozpoczynamy formowanie korony?
8. Na czym polega formowanie drzew i krzewów iglastych?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wysadz
cisa do doniczek.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) dobrać doniczki do sadzonek cisa,
2) dobrać podło\
e do sadzenia cisa,
3) napełnić doniczki podło\
em,
4) wykonać selekcję sadzonek cisa,
5) posadzić sadzonki do doniczek,
6) rozmieścić w odpowiedniej rozstawie doniczki z cisem,
7) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- doniczki ró\
nej średnicy,
- podło\
e,
- rękawiczki,
- materiał do sadzenia (sadzonki cisa),
- Å‚opatka, konewka.
Ćwiczenie 2
Przygotuj partiÄ™ drzewek ozdobnych do sprzeda\
y.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić zasady bezpiecznej pracy,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) przygotować narzędzia, materiały,
4) przeprowadzić defoliację,
5) wykopać drzewka
6) umieścić na drzewkach etykiety,
7) posortować drzewka,
8) powiązać po 10 szt.,
9) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
 narzędzia ogrodnicze (wyorywacz, łopata)
 środki chemiczne do defoliacji,
 etykiety,
 sznurek,
Ćwiczenie 3
Zaplanuj harmonogram prac wyprodukowania drzewa w formie piennej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
6) określić gatunek drzewa, prowadzony w formie piennej,
7) określić sposób rozmna\
ania,
8) określić zabiegi pielęgnacyjne w poszczególnych etapach produkcji,
9) napisać w zeszycie harmonogram prac,
10) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- zeszyt,
- materiały piśmienne,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić, na czym polega planowanie nasadzeń?
1
1

2) scharakteryzować, na czym polega formowanie drzew piennych?
1
1

3) wymienić zabiegi pielęgnacyjne w dziale formowanie?
1
1

4) określić zasady formowania krzewów iglastych?
1
1

5) zabezpieczyć wykopane rośliny na krótki okres?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
4.4. Uprawa drzew i krzewów liściastych i iglastych
4.4.1. Materiał nauczania
Uprawa drzew liściastych
Większość gatunków drzew nie ma specjalnych wymagań, co do gleby. Do sadzenia drzew
nadaje się większość gleb, z wyjątkiem gleb zbyt cię\
kich - ilastych oraz zbyt lekkich -
piaszczystych. Podczas wyboru stanowiska do sadzenia drzew i krzewów liściastych powinno
się uwzględnić specyficzne wymagania roślin w stosunku do nasłonecznienia czy jakości gleby,
tj. jej odczynu, zasobności w składniki pokarmowe. Większość drzew i krzewów liściastych
dobrze rośnie i rozwija się na słonecznych stanowiskach. Do gatunków cieniolubnych lub
znoszÄ…cych zacienienie nale\
ą: klon palmowy, klon japoński, derenie, trzmieliny, hortensje,
ligustry, rododendrony, jaśminowce, winobluszcze oraz większość zimozielonych krzewów
liściastych.
PrzygotowujÄ…c siÄ™ do sadzenia nale\
y starannie rozplanować miejsca pod nowe nasadzenia.
Wyznaczenie prostych rzędów i odpowiednich odległości między roślinami ułatwi w przyszłości
wykonywanie prac pielęgnacyjnych, a roślinom zapewni odpowiednie warunki do wzrostu.
Przygotowanie gleby powinno być bardzo staranne, gdy\
rośliny sadzimy na wiele lat, a po
posadzeniu wszelkie poprawki sÄ… trudne do przeprowadzenia. Drzewa i krzewy sadzi siÄ™ do
dołów o objętości, dwukrotnie większej ni\
objętość bryły korzeniowej. Wykopaną glebę
powinno się wymieszać z taką samą objętością dobrze rozło\
onego obornika, kompostu lub
z podło\
em ogrodniczym do sadzenia roślin. Jeśli wymagają tego rośliny do przygotowania
gleby mo\
emy u\
yć mączki dolomitowej, która podniesie odczyn gleby i wzbogaci ją w magnez
i mikroelementy. W przypadku sadzenia gatunków lubiących kwaśny odczyn, glebę podczas
sadzenia nale\
y wzbogacić w surowy torf lub inny materiał zakwaszający, np.: korę sosnową,
trociny czy igliwie sosnowe. Drzewa wykopywane ze szkółki  sprzedawane bez bryły
korzeniowej (z odkrytymi korzeniami) mo\
na sadzić w paz
dzierniku i listopadzie albo wczesnÄ…
wiosną. Rośliny uprawiane w pojemnikach mo\
na wysadzać przez cały rok, za wyjątkiem, gdy
gleba jest zmarznięta. Przed sadzeniem nale\
y wstawić rośliny z pojemnikami (doniczkami) na
kilka minut do wody lub obficie podlać w celu dobrego nasiąknięcia bryły.
Drzewa do sadzenia pojedynczo lub w niewielkich grupach powinny się odznaczać
malowniczym pokrojem, zabarwieniem liści, obfitym kwitnieniem. Sadzi się je głównie
w parkach, bÄ…dz
w niewielkich grupach.
Sadzenie rozpoczynamy od wykopania dołka, którego wielkość powinna być dostosowana
do wielkości systemu korzeniowego rośliny (korzenie powinny swobodnie się w nim mieścić).
Dla większości gatunków wystarczające są dołki o głębokości 50-60 cm i średnicy 40-50cm.
Przed sadzeniem nale\
y obejrzeć korzenie, które są uszkodzone i długie, przycinamy je
(rys. 14a). Przed umieszczeniem drzewka w dołku, wbijamy palik, do którego przywią\
emy
drzewko. Wierzchnią warstwę ziemi próchniczej odrzucamy na jedną stronę, ziemię z głębszych
warstw - na drugą. Na dnie dołka robimy kopczyk z ziemi próchniczej, na którym rozło\
ymy
korzenie (rys. 14b). Ustawiamy drzewko w dołku w pozycji pionowej i przysypujemy korzenie.
Drzewka umieszczamy w dołkach tak głęboko, jak rosły w szkółce o 5-8 cm głębiej. Od czasu
do czasu nale\
y potrząsnąć drzewkiem, aby między korzeniami nie tworzyły się puste
przestrzenie. Dookoła drzewka tworzymy wgłębienie, które dobrze jest wyściółkować torfem
lub korą sosnową (rys. 14c). Chroni to glebę przed nadmiernym wysychaniem i jednocześnie
dostarcza drzewkom odpowiednich składników od\
ywczych. PrzywiÄ…zujemy drzewko do palika
za pomocÄ… obejmy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Rys. 14. Etapy sadzenia drzew [www.muratordom.pl]
Charakterystyka gatunków drzew liściastych i krzewów liściastych
Poni\
ej przedstawiono opisy wybranych gatunków drzew liściastych I krzewów liściastych.
Kasztanowiec czerwony (Aesculus carnea) - drzewo do 20 m wysokości kwiaty ciemno
czerwone, pojawiajÄ… siÄ™ w maju. Wymaga gleb \
yznych, dostatecznie wilgotnych
i przepuszczalnych. Toleruje wapń w glebie. Jest drzewem światłolubnym, znosi okresowo suszę
i zanieczyszczenia powietrza, średnio odporny na mróz. Podstawowym walorem dekoracyjnym
są kwiaty i przebarwienia liści.
Klon pospolity (Acer platanoides) - du\
e drzewo do 20 30 m wysokości. Jest tolerancyjny
w stosunku do jakości gleb, rośnie na ka\
dej glebie z wyjątkiem gleb torfowych i podmokłych.
Stanowisko słoneczne lub półcieniste. Jest odporny na mróz, dobrze znosi upały, suszę i silne
wiatry.
Buk pospolity  Purpurowy (Fagus silvatica cv. Atropunicea) - du\
e drzewo do 30 m
wysokości. Preferuje gleby zasobne, wilgotne, lekko gliniaste zawierające wapń. Potrzebuje
wysokiej wilgotności powietrza. Rośnie tak\
e na słabych glebach i na lekko kwaśnych.
Stanowisko słoneczne lub cieniste, wytrzymały na mróz. Wra\
liwy na upały, suszę i zalewanie
oraz na zanieczyszczenia powietrza i gleby (mo\
e reagować uszkodzeniami kory).
DÄ…b czerwony (Quercus rubra) - du\
e drzewo do 25 m wysokości i 12-18 m szerokości.
Gatunek tolerancyjny, dobrze rośnie na glebach głębokich, przepuszczalnych od średnio suchych
do wilgotnych. Preferuje gleby lekko kwaśne lub obojętne, nie lubi wapnia w glebie (reaguje
chlorozą liści). Stanowisko słoneczne. Du\
a odporność na mróz, suszę, upały oraz
zanieczyszczenia środowiska. Bardzo dobrze rośnie w warunkach miejskich, tolerancyjny na
zasolenie.
Wierzba biała (Salix alba) - drzewo do 25 m wysokości, korona luz
na, szeroka. Preferuje
gleby \
yzne, wilgotne i zasadowe. Znosi okresowe zalewania. Stanowisko słoneczne. Jest
odporna na mróz i dobrze znosi zanieczyszczenie środowiska.
Lipa drobnolistna (Tilia cordata) - drzewo wysokości 25 30 m wysokości. Lubi gleby \
yzne,
-
-
-
dostatecznie wilgotne. Stanowisko słoneczne lub półcieniste. Du\
a odporność na mróz, dobrze
znosi upały. Wra\
liwa jest na zasolenie gleby. Lipy maja du\
ą siłę odroślową i dobrze znosi
cięcie.
Jarząb pospolity (Sorbus aucuparia) drzewo średniej wysokości 10 15 m. jest tolerancyjny
co do gleb, rośnie na ka\
dej glebie szczególnie dość wilgotnych. Stanowisko słoneczne lub
półcieniste. Wra\
liwy na upały i dłu\
szą suszę. Całkowicie odporny na mróz.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Krzewy o ozdobnych liściach
Poni\
ej przedstawiono opisy wybranych krzewów o ozdobnych liściach.
Berberys Thunberga (Berberis thunbergii) - wyrasta do 1,5 m, silnie rozgałęziając się od
-
-
-
dołu, dzięki czemu ma gęsty kulisty pokrój. Ciernie pojedyncze, liście całobrzegie, a jesienią
przebarwiajÄ… siÄ™ na czerwono. Kwiaty pojawiajÄ… siÄ™ w maju, czerwcu, umieszczone na
gałązkach pojedynczo lub w pęczkach koloru \
ółtego. Udaje się na ka\
dej glebie, wymaga
stanowiska słonecznego. Jest odporny na niskie temperatury i na zanieczyszczenie powietrza.
Nadaje siÄ™ do sadzenia pojedynczo lub w grupach.
Dereń biały (Cornus alba) - krzew rozrastający się na boki do 2-
- -
- -3 m i osiÄ…gajÄ…cy takÄ… samÄ…
- -
wysokość. Zimą pędy są intensywnie czerwone i błyszczące. Liście w okresie letnim zielone,
jesienią przebarwiają się na kolor karminowo-pomarańczową. Dereń biały ma niewielkie
wymagania glebowe, lubi gleby wilgotne i stanowisko słoneczne. Jest odporny na suszę
i odporny na mróz, dobrze znosi zanieczyszczenia powietrza. Mo\
na go silnie ciąć, krzew ładnie
się zagęszcza.
Trzmielina Fortune a odmiana pło\
ąca (Eunymus fotrunei var. Radicans) - niski, pło\
Ä…cy
-
-
-
po ziemi krzew do 0,3 m wysokości i 1 m szerokości. Liście zimozielone, eliptyczne,
ciemnozielone, unerwienie kontrastowo białe. Najlepiej rośnie na glebach \
yznych, dostatecznie
wilgotnych od słabo kwaśnych do obojętnych. Stanowisko słoneczne lub cieniste. Odporny na
mrozy.
Leszczyna południowa odmiana purpurowa (Corylus maxima var.  Purpurea ) - krzew
-
-
-
wysokości 4 m. Początkowo pędy rosną pionowo z czasem rozkładają się na boki. Liście koloru
ciemnoczerwonego. Najlepiej rosnÄ… na glebach \
yznych, od lekko kwaśnych do obojętnych
i wilgotnych. Stanowisko słoneczne lub ocienione.
Krzewy o ozdobnych kwiatach
Forsycja pośrednia (Forsythia intermedia) - rozło\
ysty krzew osiągający wysokość 2- m.
- -
- -3
- -
Pokrój forsycji zale\
y od przycinania. Kwitnie wczesnÄ… wiosnÄ…. Forsycje najlepiej rosnÄ… na
glebach \
yznych, dość wilgotnych. Nie mają du\
ych wymagań co do światła, choć najlepiej
kwitną w miejscach nasłonecznionych. Na suchej glebie podczas suszy liście forsycji więdną,
związane jest to z płytkim systemem korzeniowym. Dobrze rosną w warunkach miejskich.
Podczas silnych mrozów przemarzają głownie pąki kwiatowe. Krzewy te nale\
y sadzić
w zacisznym miejscu osłoniętym od mroz
nego wiatru. NadajÄ… siÄ™ na \
ywopłoty formowane
i nieformowane. Cięcie regulujące wysokość najlepiej wykonywać w drugiej połowie zimy.
Cięcie odmładzające co parę lat.
Hortensja ogrodowa (Hydrangea macrophylla) - krzew wysokości 1 1,5 m ma dość grube
-
-
-
jajowate liście, gęsto osadzone na łodydze. Ma du\
e wymagania glebowe i siedliskowe. Dobrze
rośnie i kwitnie na glebach \
yznych, próchnicznych i lekko kwaśnych. Kwitnie od końca
czerwca a\
do mrozów. Zabarwienie kwiatów zale\
y od odczynu. Na glebie kwaśnej
kwiatostany są bardziej ró\
owe, a na glebie zasadowej niebieskie. Hortensji nie nale\
y sadzić
w miejscu o du\
ej zawartości wapnia, mo\
e wystąpić chloroza. A
ubi wilgotne gleby, na
niedobór wody reagują więdnięciem. Dobrze rosną na stanowisku półcienistym i słonecznym.
Jest wra\
liwa na mróz, i wymaga okrycia na zimę. Większość odmian zakwita na końcach
tegorocznych pędów, ich cięcie polega na corocznym niskim skróceniu wszystkich pędów
wczesna wiosnÄ….
Kalina koralowa (Viburnum opulus) - krzew dość wysoki, osiąga 3 4 m, liście du\
e, zielone,
-
-
-
a jesieniÄ… przebarwiajÄ… siÄ™ na czerwono. Kwiaty du\
e kuliste, rozwijają się w końcu maja
i czerwcu, a po przekwitnięciu lekko ró\
owieją. Wymagania glebowe dość du\
e. RosnÄ… na
glebach \
yznych i wilgotnych. Dobrze znoszą ocienienie więc mo\
na je sadzić wszędzie nawet
pod większymi drzewami. Najobficiej kwitnie na stanowisku słonecznym i osłoniętym od
silnych wiatrów Są wytrzymałe na mróz i na zanieczyszczenia powietrza. Nie wymaga cięcia,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
usuwa się jedynie pędy uszkodzone lub zasychające. Odmłodzenie krzewu polega na silnym
przycięciu wszystkich pędów na wysokości 20-
-30 cm nad ziemiÄ….
-
-
Lilak pospolity (Syringa vulgaris) - popularnie nazywany jest bzem. Krzew wysokości 4-
- -
- -6 m,
- -
wytwarza liczne odrosty. Kwiaty pojawiajÄ… siÄ™ w maju i sÄ… silnie pachnÄ…ce. Mo\
e rosnÄ…c na
ubogich i średnio wilgotnych glebach, lubi wapń w glebie. Stanowisko słoneczne lub lekko
ocienione. Dobrze znosi mróz, upały, silne wiatry i zanieczyszczenie powietrza. Mo\
na je
hodować w du\
ych ogrodach. Sadząc rośliny szczepione nale\
y systematycznie usuwać odrosty
podkładki.
Ró\
anecznik katawbijski (fioletowy) (Rhododendron catawbiense) - zwarty krzew wysokości
-
-
-
3- m. Liście zimozielone, skórzaste. Kwiaty pojawiają się w maju i czerwcu. Wymagania
-4
-
-
glebowe dość specyficzne. Kwaśne podło\
e (pH 4- gleby próchniczne, przepuszczalne
-4,5),
-
-
i wilgotne. Krzewom tym najbardziej odpowiada powietrze nasycone parą wodną, mgła
i pochmurna pogoda. Sadząc ró\
aneczniki wybieramy miejsca zaciszne, osłonięte od północnych
wiatrów i półcieniste. Mo\
na je sadzić pod du\
ymi drzewami W uprawie nale\
y nie dopuszczać
do zarośnięcia powierzchni pod krzewami, trawą lub chwastami. Najlepiej ziemię wyściółkować
liśćmi, korą albo torfem z obornikiem. Na zimę dosypać tyle torfu, aby podstawa krzewu okryta
była wysoko. Młode krzewy warto obło\
yć gałązkami drzew iglastych. Ró\
aneczniki nie
wymagają cięcia. Powinno się usunąć resztki kwiatostanów, aby nie dopuścić do zawiązywania
się owoców.
Tamaryszek drobnokwiatowy (Tamarix parviflora) - rozło\
ysty krzew o silnych, luz
no
-
-
-
ustawionych gałęziach. Dorasta do 2 m wysokości. Kwitnie w kwietniu i maju, pokrywają się
drobnymi ró\
owymi kwiatami. Liście drobne, nitkowate, barwy zielonej. Tamaryszek dobrze
rośnie na ubogich i suchych glebach. Znosi niewielkie zasolenie gleby. Najlepiej udaje się na
stanowiskach słonecznych. W mroz
nie zimy mo\
e przemarznąć. Przemarznięte krzewy,
w marcu nale\
y przyciąć nisko nad ziemią. Tamaryszki mają głęboki system korzeniowy,
dlatego trudno przesadza się starsze krzewy, jeśli musimy przesadzić, to jednocześnie nale\
y
silnie przyciąć pędy.
Krzewy o ozdobnych owocach
Ognik (Pyracantha sp.) - gęsty krzew wysokości 1,5- m. pędy silnie cierniste. Owoce
- -
- -4
- -
dojrzewają na początku września i utrzymują się długo zimą. Gatunek tolerancyjny odnośnie
jakości gleb. Rośnie na glebach suchych i o odczynie lekko kwaśnym. Stanowisko słoneczne
i ocienione. Młode rośliny wra\
liwe na silne mrozy, starsze odporne. Du\
a odporność na letnią
suszÄ™
Rokitnik pospolity (Hippophae rhamnoides) - krzew wysokości 6-10 m. najlepiej rośnie na
-
-
-
glebach przepuszczalnych i zasobnych w wapń. Stanowisko słoneczne - światło\
ądny. Pędy
-
-
-
ocienione szybko zamierają. Odporny na mróz, suszę, upały i silne wiatry. Tolerancyjny na
zasolenie gleby i na zanieczyszczenie powietrza.
Irga pozioma (Cotoneaster horizontalis) - niski krzew, osiągający 1m wysokości, szeroko
-
-
-
rozrastający się wszerz. Liście skrętoległe, całobrzegie. Kwiaty drobne białe, kwitnie od maja do
czerwca. Owoce kuliste czerwone Roślina ta charakteryzuje się niezawodnym wzrostem,
małymi wymaganiami glebowymi, rośnie zarówno na stanowisku słonecznym jak i cienistym.
W rejonach o mroz
nych zimach nale\
y irgę zabezpieczyć na zimę. Irga pozioma dość
efektownie prezentuje siÄ™ na rabacie, na trawniku czy ogrodach skalnych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Uprawa drzew i krzewów iglastych
Rośliny iglaste uprawiane w naszych ogrodach, pochodzą z ró\
nych stref klimatycznych
w stanie naturalnym rosną na ró\
nego rodzaju glebach. WymagajÄ… gleb \
yznych, bogatych
w substancje organiczne, strukturalne, o dobrych stosunkach powietrzno-wodnych. Większość
gatunków zaliczanych do tej grupy rośnie lepiej na glebach kwaśnych i lekko kwaśnych ni\
na
zasadowych tab. 3.
Tab. 3. Wymagania roślin w stosunku do odczynu gleby (pH) [opracowanie własne]
Odczyn gleby
kwaśny lekko kwaśny obojętny zasadowy
4,5-5,0 6,0-6,5 6,8-7,0 7,0-8,0
świerk pospolity, jodła pospolita, cyprysik sosna czarna, sosna jodła kalifornijska,
sosna pospolita, groszkowy, większość sosen górska. jałowiec sabiński,
sosna Banksa. i świerków. świerk serbski,
modrzew.
Pod względem wilgotności podło\
a, rośliny iglaste rosną: na glebach wilgotnych (\
ywotnik
zachodni, choina kanadyjska, cyprysik groszkowy, sosna błotna, świerk biały i kaukaski.),
zlewnych i podmokłych (metasekwoja chińska i cyprysik błotny). Pozostałe gatunki drzew
i krzewów iglastych wymagają gleb o umiarkowanej wilgotności. Nale\
y pamiętać o właściwym
doborze stanowiska dla konkretnych gatunków roślin. Do uprawy w miejscach cienistych nadaje
się cis pospolity oraz choina kanadyjska. Do uprawy w warunkach półcienistych mo\
na wybrać
jałowiec pospolity, świerk pospolity i jego odmiany karłowate. Do gatunków wybitnie
światłolubnych nale\
ą między innymi cyprysik, jodła koreańska, jodła jednobarwna, wszystkie
gatunki jałowca, liczne gatunki sosny i świerka (zwłaszcza świerk kłujący i biały) oraz
\
ywotniki (tuje).
Gleba pod sadzenie powinna być starannie przygotowana, przekopana, odchwaszczona,
wolna od kamieni, gruzu oraz wzbogacona w nawozy. Na gleby piaszczyste, ubogie w próchnicę
stosuje siÄ™ kompost. Na gleby ciÄ™\
kie dodaje się torf lub dobrze rozło\
ony kompost. Przy
wiosennym sadzeniu roślin mo\
na stosować nawozy mineralne. Większość drzew i krzewów
sprzedawane sÄ… w pojemnikach, workach jutowych. Mo\
na je sadzić przez cały okres
wegetacyjny, ale nie póz
niej ni\
do września. Najlepiej sadzić w pochmurny dzień. Roślinę
z bryłą korzeniową wkładamy do wody na tak długo, a\
przestaną się wydobywać pęcherzyki
powietrza lub obficie ją podlewamy. Następnie bardzo delikatnie wyjmujemy z pojemnika, by
nie uszkodzić korzeni. Korzenie uszkodzone usuwamy sekatorem. Dołek powinien być
dostatecznie głęboki, tak aby przestrzeń między bryłą korzeniową a ścianą mo\
na było wypełnić
dobrą, próchniczną ziemią. Na jego dno sypiemy \
yzną ziemię i wstawiamy roślinę. Dobrze jest
dodać torf o niskim pH lub kompostowaną korę z drzew iglastych. Przy sadzeniu roślin
kupowanych bez pojemnika nale\
y uwa\
ać, aby korzenie nie zwijały się do góry. Jeśli są za
długie mo\
na je skrócić. Następnie ostro\
nie udeptujemy i podlewamy (rys. 13). Przy sadzeniu
wiosennym wokół rośliny formujemy misę czyli zagłębienie, aby zbierała się tam woda. Przy
sadzeniu jesiennym wokół pnia nale\
y uformować kopczyk na wysokość około 10 cm, by
chronił zimą szyjkę przed przemarznięciem Rośliny sadzi się na takiej głębokości, na jakiej rosły
w szkółce. Sadzenie drzew i krzewów jest czynnością prostą, ale musi być wykonane
prawidłowo i starannie, gdy\
znacząco wpływa na dalszy rozwój roślin i ich plonowanie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Rys. 15. Sadzenie z bryłą korzeniową a - przygotowanie rośliny, b - wyjmowanie z pojemnika i moczenie,
c - osuwanie część ziemi, d - wstawianie rośliny i uzupełnianie ziemią, e - udeptywanie, f - formowanie
zagłębienia (miski) i podlewanie, g - ściółkowanie [ J. Zatorski Działkowiec 3/2003]
Charakterystyka drzew i krzewów iglastych
Poni\
ej przedstawiono opisy wybranych drzew i krzewów iglastych.
Cyprysik Lawsona (Chamaecyparis lawsoniana) - młode rośliny mają wąski kolumnowy
pokrój, który w miarę upływu czasu przechodzi w sto\
kowy. Rosną umiarkowanie silnie, około
20 cm rocznie. A
uski sÄ… intensywnie \
ółte. Odmiana "Ivonne" wymaga gleb dostatecznie
\
yznych i niezbyt wilgotnych oraz słonecznych stanowisk, inaczej barwa nie będzie intensywna.
W chłodniejszych rejonach kraju zalecane jest okrywanie młodych roślin.
Świerk pospolity (Picea abies) - Ma drzewiasty pokrój, szybko rośnie i mocno się rozrasta
-
-
-
(podobnie jak inne świerki). Igły są \
ółte przez cały rok, ale najbardziej efektownie wyglądają
młode wiosenne przyrosty o niemal fluorescencyjnej barwie. Odmiana "Końca" ma przeciętne
wymagania glebowe i mo\
na ją uprawiać w całym kraju.
Jałowiec pospolity (Juniperus communis) - wolno rosnąca forma roślina o wąskim
-
-
-
kolumnowym pokroju. ZÅ‚ocisto\
ółte igły najpiękniej prezentują się wiosną i latem. Odmiana jest
popularna, łatwo ją kupić. W uprawie nie sprawia kłopotów. Wymaga gleb umiarkowanie
\
yznych, toleruje gleby słabsze (wolniej rośnie). Jest odporna na suszę. Najlepiej rośnie
w pełnym słońcu. Starsze egzemplarze nale\
y przed zima związywać w kilku miejscach
sznurkiem. Zapobiega to rozłamywaniu krzewów przez mokry śnieg.
śywotnik zachodni (Thuja occidentalis var. "Smaragd") - krzew osiągający 4 m wysokości.
-
-
-
Ma kształt regularnego, wąskiego sto\
ka. CechÄ… charakterystycznÄ… tej odmiany jest zielone
zabarwienie łusek przez cały rok. Wymaga gleb \
yznych, wilgotnych i stanowiska słonecznego.
Roślina ta nadaje się na szpalery nienormowane jak i na \
ywopłoty formowane.
Jodła kalifornijska (Abies concolor) - jest silnie rosnącym drzewem o regularnej sto\
kowatej
-
-
-
koronie. Igły są długie, srebrzystoniebieskie. Wymaga \
yznych, zwięzłych gleb. Dobrze rośnie
w terenach o zanieczyszczonym powietrzu. Jest dość odporna na suszę i na mróz. Najlepiej
rośnie na stanowisku słonecznym.
Cyprysik groszkowy (Chamaecyparis pisifera "Rogrsii") - karłowa odmiana
-
-
-
o szerokosto\
kowym, bardzo regularnym pokroju. Dorasta do 1 m wysokości. Ma miękkie,
niekłujące igły w stalowym odcieniu. Rośnie powoli. Wymaga \
yznych i wilgotnych gleb.
Niema du\
ych wymagań co do stanowiska mo\
e rosnąć w półcieniu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Jałowiec chiński (Juniperus chinensis) - roślina o zmiennym pokroju. Pokrój młodych roślin
-
-
-
jest wÄ…ski, sto\
kowo - kolumnowy. Starsze krzewy sÄ… szersze, sto\
kowate. Niebieskie igły
mocno kłują. Roślina nadaje się na szpalery. Niestety, starzejąc się, traci na urodzie. Gałęzie
Å‚atwo deformujÄ… siÄ™ pod ciÄ™\
arem śniegu, dlatego przed zimą krzewy nale\
y oplatać \
yłką lub
sznurkiem. Nie sÄ… wymagajÄ…ce co do gleby, rosnÄ… na ka\
dej glebie. Stanowisko słoneczne lub
ocienione.
Świerk kłujący (Picea pungens) - osiąga wysokość 25 m. Koronę ma regularną, sto\
kowatÄ….
-
-
-
Gałęzie wyrastają od samej ziemi. Wiosenne przyrosty mają barwę kremową, póz
niej igły stają
się srebrnoniebieskie. Jest mało wymagający co do gleby, stanowisko słoneczne. Bardzo dobrze
znosi suche powietrze, jest odporny na mróz i na zanieczyszczenia środowiska.
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz drzewa liściaste lubiące stanowisko cieniste?
2. Jak nale\
y przygotować glebę pod sadzenie roślin?
3. Jak sadzimy drzewa i krzewy liściaste?
4. Jakie znasz drzewa liściaste, które znoszą zanieczyszczenia środowiska?
5. Jakie znasz krzewy liściaste o ozdobnych kwiatach?
6. Na jakich glebach uprawiamy rośliny iglaste?
7. Jak sadzimy rośliny iglaste z bryłą korzeniową?
8. Jakie znasz rośliny iglaste?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
SporzÄ…dz
harmonogram prac uprawy drzew i krzewów liściastych na podstawie filmu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) obejrzeć film dotyczący uprawy drzew i krzewów liściastych,
2) zapisać w zeszycie zabiegi związane z uprawą drzew i krzewów,
3) uło\
yć harmonogram prac dla drzew i krzewów,
4) zaprezentować swoje wyniki ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- telewizor, magnetowid,
- film dotyczący uprawy drzew i krzewów liściastych,
- zeszyt,
- materiały piśmiennicze.
Ćwiczenie 2
Dobierz krzewy na stanowisko słoneczne, z uwzględnieniem koloru owoców, rodzaju liści,
kwiatów, na podstawie filmu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) obejrzeć film, dotyczący uprawy drzew i krzewów,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
2) określić krzewy o ozdobnych owocach, liściach i kwiatach,
3) dobrać krzewy na stanowiska słoneczne,
4) zapisać w zeszycie gatunki krzewów na stanowisko słoneczne,
5) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- telewizor, magnetowid,
- film dotyczący uprawy drzew i krzewów,
- zeszyt,
- materiały piśmiennicze.
Ćwiczenie 3
Określ wymagania świetlne i glebowe gatunków roślin drzewiastych wskazanych przez
nauczyciela.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) sporządzić tabelę według wzoru,
Lp. Gatunek wymagania świetlne wymagania glebowe
(stanowisko)
1
2
3
4
5
2) wpisać podane gatunki roślin do właściwej kolumny,
3) określić wymagania świetlne i glebowe ka\
dego gatunku, zapisujÄ…c w kolumnie,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- foldery z roślinami,
- atlasy roślin,
- arkusze papieru,
- przybory do rysowania.
Ćwiczenie 4
Wykonaj sadzenie klonu pospolitego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wykopać dół odpowiedniej głębokości,
2) ocenić stan korzeni drzewa, w razie potrzeby przyciąć,
3) uformować kopczyk na dnie dołka,
4) wbić palik,
5) umieścić drzewo na kopczyku i przysypać \
yznÄ… ziemiÄ…,
6) zrobić misę wokół drzewa,
7) podlać i wyściółkować,
8) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
 Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- drzewka klonu pospolitego,
- paliki,
- Å‚opata, konewka,
- kora.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić krzewy o ozdobnych kwiatach, owocach i liściach?
1
1

2) scharakteryzować wymagania uprawowe drzew i krzewów liściastych?
1
1

3) scharakteryzować wymagania uprawowe drzew i krzewów iglastych?
1
1

4) sporządzić harmonogram prac dotyczących upraw drzew i krzewów?
1
1

5) wyjaśnić, w jaki sposób sadzimy drzewa liściaste?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
4.5. Pielęgnacja drzew i krzewów ozdobnych po posadzeniu
4.5.1.Materiał nauczania
Do podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych w uprawie drzew i krzewów iglastych
i liściastych nale\
ą; podlewanie, odchwaszczanie i ściółkowanie, nawo\
enie, cięcie, ochrona
i zabezpieczenie przed zimÄ….
Młode, świe\
o posadzone drzewa oraz krzewy wymagajÄ… regularnego podlewania. DÅ‚u\
sze
okresy niedoboru wody powodują zahamowanie wzrostu i zasychanie pąków wierzchołkowych.
Rośliny podlewamy regularnie, najlepiej wieczorami. Częstotliwość uzale\
niona jest od
wymagań uprawianego gatunku i warunków atmosferycznych. Wilgotność gleby pomaga
utrzymać ściółkowanie korą, które przy okazji ogranicza równie\
rozwój chwastów. Przy
ściółkowaniu wokół roślin nale\
y zwiększyć nawo\
enie azotem, bakterie rozkładające ściółkę
konkurują z roślinami o azot.
Kolejnym zabiegiem jest nawo\
enie, W uprawach roślin drzewiastych, nawo\
enie stosuje siÄ™
po zdjęciu zimowych osłon z roślin. Do nawo\
enia drzew i krzewów mo\
na zastosować nawozy
wieloskładnikowe, przeznaczone dla poszczególnych grup roślin (np. nawozy do iglaków, do
ró\
aneczników, nawozy do ró\
). Do wyboru jest równie\
szereg nawozów wolnodziałających,
które wystarczy zastosować jednorazowo na początku sezonu wegetacyjnego. Rośliny
wysadzone jesienią, nawozimy wiosną po ruszeniu wegetacji (kwiecień - maj). Wysadzone
wiosną nawozimy po 6-8 tygodniach stosując połowę zalecanej dawki. Roczna dawka nawozu
wieloskładnikowego (np. Azofoski) wynosi około 30 g/m2, zastosowana w 2-3 terminach.
Ostatnie nawo\
enie powinno być wykonane w lipcu. Bardzo dobrymi i wygodnymi
w stosowaniu są nawozy o spowolnionym działaniu, które stosujemy jednorazowo w dawce
około 10 g pod rośliny młode i około 20g pod rośliny starsze. Nawóz rozsypujemy, co najmniej
tak szeroko jak sięgają gałęzie rośliny. Rozsypywanie nawozu tu\
przy nasadzie roślin jest mało
skuteczne, a często wręcz szkodliwe. Zastosowany nawóz nale\
y płytko zmieszać z ziemia lub
teren podlać. Dawki nawozów fosforowych i potasowych, zale\
ą głównie od potrzeb
pokarmowych roślin i zasobności gleb.
Krzewy i drzewa roślin iglastych z reguły nie wymagają cięcia. Mo\
na je przycinać na
przedwiośniu, je\
eli prowadzone mają być w postaci sztucznych form (np. kolumna, sto\
ek,
kula). Czasem wymagają równie\
usunięcia uszkodzonych lub pora\
onych przez choroby gałęzi.
W przypadku \
ywopłotów iglastych, cięcie wczesną wiosną polega na wyrównaniu wysokości,
usunięciu wyłamanych lub wystających gałęzi, a u młodych \
ywopłotów - na przycięciu
wierzchołków w celu zagęszczenia dolnych partii krzewów. Do roślin dobrze znoszących cięcie
zaliczamy: cis pospolity, \
ywotnik, jałowce.
W miarę starzenia się drzew i krzewów liściastych zabiegi pielęgnacyjne polegają na
przycinaniu i usuwaniu konarów, klamrowanie starych konarów, czyszczeniu powstałych
dziupli, które ma przeciwdziałać zbieraniu się wody i gniciu drzewa. Ka\
dy gatunek czy
odmiana ma charakterystyczny sposób wzrostu i budowania rozgałęzień. Rozró\
niamy cięcie
pielęgnacyjne oraz techniczne - stosowane w przypadku kolizji koron drzew z zabudowaniami
czy ciÄ…gami komunikacyjnymi. Wa\
na jest znajomość, na jakich pędach zawiązują się pąki
kwiatowe i jak są rozmieszczone. Właściwy termin i rodzaj cięcia dla ró\
nych gatunków jest
ró\
ny - zale\
y od wymagań roślin i ich zastosowania. Niektóre drzewa i krzewy ozdobne nie
wymagają cięcia w ogóle, inne tniemy w czasie zimowego spoczynku, a jeszcze inne dopiero po
kwitnieniu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Rodzaje cięć pielęgnacyjnych
Podstawowym rodzajem cięcia pielęgnacyjnego jest cięcie formujące - ma ono za zadanie
utrzymanie dominacji przewodnika (czyli pędu głównego w stosunku do pozostałych pędów
tworzących koronę drzewa), niedopuszczenie do powstania rozwidleń gałęzi pod ostrym kątem
(zabieg ten przeciwdziała wyłamywaniu się du\
ych konarów i gałęzi - rys. 16). W przypadku
krzewów polega ono przede wszystkim na skróceniu pędów, w celu zagęszczenia ni\
szych
partii, a tak\
e usunięciu pędów zbędnych, krzy\
ujących się i konkurujących o światło. Ten
rodzaj cięcia ma szczególne znaczenie w przypadku roślin młodych.
a b
Rys. 16. Cięcie formujące a - nasada o ostrym kącie pomiędzy konarami, w tym przypadku w wyniku przyrostu na
grubość obu konarów zachodzi zjawisko tzw. klina, które mo\
e prowadzić do wyłamania, b - nasada siodełkowa
nie stwarzająca ryzyka wyłamania i nie wymagająca cięcia [www.poradnikogrodniczy.pl]
Cięcie prześwietlające - zadaniem jest rozluz
nienie korony i dopuszczenie światła do jej
wnętrza. Tego rodzaju cięcia nie powinno się nadu\
ywać, jednorazowo mo\
na usunąć nie więcej
ni\
15% masy korony drzewa. Nie nale\
y ciąć starych i grubych gałęzi, gdy\
powstajÄ…ce rany sÄ…
du\
e i z
le siÄ™ zabliz
niajÄ….
Cięcie sanitarne - polega na usunięciu gałęzi lub pędów suchych, chorych i połamanych
(rys. 17). Cięcie to wykonuje się w okresie spoczynku pod koniec zimy lub na przedwiośniu.
Cięcia korygującego - wykonuje się na ju\
ukształtowanych w sposób niewłaściwy
koronach starszych drzew i krzewów.
Cięcie odmładzające - wykonuje się u roślin starszych. Polega ono na sukcesywnym
usuwaniu starych, chorych i uszkodzonych konarów i gałęzi. Jego celem jest pobudzenie rośliny
do wytwarzania nowych i silnych pędów. Drzewa starsze, które poddawane są cięciu, nie zawsze
właściwie reagują na taki zabieg.
Rys. 17. Cięcie sanitarne, A - gałęzie martwe usuwamy sposobem na obrączkę. Najpierw nieco dalej odcinamy
uschniętą gałąz
, B - na styku drewna martwego i \
ywego wykonujemy cięcie wyrównujące
[www.poradnikogrodniczy.pl]
Narzędziem podstawowym do cięcia drzew jest sekator - zwykły lub o przedłu\
onych
ramionach, piłki, no\
yce \
ywopłotowe oraz ró\
nego rodzaju no\
e. Narzędzia u\
ywane przy
cięciu powinny być dobrze naostrzone, wyczyszczone i odka\
one. Większe rany powstałe po
cięciu powinny być zabezpieczone środkiem do zasmarowywania ran (Funaben 3, Santar SM,
lub farba emulsyjna z 2% dodatkiem Funabenu 4, Topsinu lub Miedzianu 50). Åšrodki te
ułatwiają gojenie ran powstałych po cieciu oraz zawierają składniki bakterio i grzybobójcze.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Terminy cięcia
Podstawowym czynnikiem decydującym o terminie cięcia jest pora kwitnienia. Zasady
wykonywania cięcie krzewów ozdobnych zrzucających liście dotyczą dwóch grup roślin:
- krzewów wczesnokwitnących - takich jak forsycja, pigwowiec, wiśnia czy migdałek, tworzą
-
-
-
one pąki kwiatowe jesienią, w związku z czym obcina się je po zakończeniu kwitnienia,
wiosną, skracając długie pędy od 1/2 do 1/4 długości. Przycinanie tych krzewów przed
kwitnieniem mogłoby spowodować, \
e roślina w ogóle nie zakwitnie. Krzewy migdałka
nale\
y przycinać dość rzadko, co 3-4 lata i nie za mocno bowiem kwiatki zakwitają na całej
długości pędu.
- krzewów kwitnących latem i jesienią - np. hortensji, pięciornika lub budleji - kwitną one na
-
-
-
tegorocznych przyrostach, przycina siÄ™ je wczesnÄ… wiosnÄ…, gdy minie ju\
ryzyko silnych
mrozów.
Zimnozielone krzewy liściaste wymagają przycięcia tylko w wypadku powa\
nych
uszkodzeń. Krzewy rododendronów mo\
na odmłodzić przycinając pojedyncze pędy (na
poczÄ…tku kwietnia).
y
le znoszÄ… przycinanie azalie, ketmie syryjskie, magnolie, oczary omszone, perukowce
podolskie, sumaki octowce, wawrzynki wilcze łyka i złotokapy. Unikamy równie\
cięcia drzew,
których korona została uformowana ju\
w szkółce. W takim przypadku usuwamy jedynie pędy
wyrastajÄ…ce wadliwie lub konkurujÄ…ce z przewodnikiem. Nie powinno siÄ™ tak\
e ciąć pnączy,
których du\
ym walorem dekoracyjnym jest wiotki pokrój. Cięcie pędów traktujemy jako
ostateczność w przypadku zbytniego zagęszczenia rośliny, wykonujemy je wiosną.
śywopłoty formowane z drzew i krzewów liściastych przycina się dwa razy w roku (na
przedwiośniu i w lipcu lub sierpniu). Za ka\
dym razem usuwa się większą część ostatniego
przyrostu. Przy usuwaniu gałęzi grubszych powstają większe rany, co zagra\
a roślinie infekcją.
Rany o średnicach mniejszych ni\
10 cm zasmarowujemy preparatem Funaben lub farbÄ…
emulsyjną z dodatkiem środka grzybobójczego. Rany o większej średnicy, jakie mogą powstać
przy cięciu du\
ych drzew, trzeba zabezpieczyć podwójnie - na brzegu (około 2 cm) smarujemy
środkiem grzybobójczym, natomiast wewnętrzną część rany pokrywamy specjalnym środkiem
impregnujÄ…cym. Ka\
de cięcie wykonujemy starannie. Nie wolno dopuścić do wyłamywania
gałęzi i otarć kory. Mo\
e być to szczególnie trudne w przypadku cięcia grubych konarów
i gałęzi. Sposób usuwania grubych gałęzi przedstawia (rys. 18).
Rys. 18. Grube gałęzie usuwamy w 3 etapach: A - cięcie podcinające na głębokość około 1/4 średnicy gałęzi
B-cięcie docinające, wykonywane do chwili oderwania się nasady usuwanej gałęzi C - cięcie wyrównujące,
którym usuwamy kikut po wyłamanej gałęzi [www.poradnikogrodniczy.pl]
Pielęgnacja starych drzew
Ka\
da rana, ka\
de skaleczenie nara\
a rośliny na infekcje. Ranę nale\
y starannie oczyścić,
zasmarować miejsca maścią (np. Lac Balsam). Smaruje się całą powierzchnię otwartej rany,
w celu zabezpieczenia przed zawilgoceniem. Nie leczone rany mogą być przyczyną wystąpienia
próchnicy, która prowadzi do zniszczenia drzewa. W miejscach ran powstają otwory ró\
nej
wielkości zwane dziuplami. Aby przeciwdziałać dalszemu próchnieniu, nale\
y oczyścić
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
z próchna i zniszczonego drewna dłutem lub skrobaczką. Zdezynfekować i po wyschnięciu
zasmarować maścią (Lac Balsam). Często u starych drzew konieczne jest wzmocnienie konarów
w niektórych miejscach rozwidlenia. Do umacniania konarów stosowane są specjalne wiązania
(rys. 19). Najnowsze systemy wzmacniania amortyzatory Å‚agodnie przejmujÄ…ce przeciÄ…\
enia, nie
powodując niebezpiecznych dla drzewa szarpnięć. Leczenie uszkodzeń i ich zabezpieczenie
nale\
ą do zadań trudnych i skomplikowanych.
Rys. 19. Rodzaje elastycznych wiązań wzmacniających konary [2, s. 108]
Wiele roślin wymaga zabezpieczenia na okres zimowy przed wpływem niskich temperatur
i wysuszających wiatrów. Sposobów zabezpieczenia jest wiele. Mo\
emy to osiągnąć stosując
ró\
nego rodzaju materiały izolacyjne. Na przykład dla okrycia ró\
najlepsza i najtańsza jest
ziemia, zgarnywana w odpowiedniej odległości od krzewów, którą obsypujemy pędy, robiąc
kopczyk 20 30 cm wysoki. Krzewy karłowe okrywamy stroiszem (rys. 20) gałązkami świerka
lub innych drzew iglastych.
.
Rys. 20. Zabezpieczenie młodych roślin stroiszem [Działkowiec 3/2003].
Zimozielone liściaste, jak i wra\
liwsze odmiany iglaste wymagają (zwłaszcza w młodym
wieku) zabezpieczenia na zimę, przed wiatrami, oraz słońcem (du\
e ró\
nice temperatur między
dniem, a nocą), często występują w lutym  marcu. Do tego celu u\
ywamy tkaniny
cieniówkowej, tektury falistej, mat słomianych, płótna jutowego czy włókniny (rys. 21). Cię\
ki
zalegający między pędami śnieg, deformuje i wyłamuje gałęzie. Nale\
y strzepywać nadmiar
śniegu z roślin. Niektóre starsze krzewy piramidalne oraz kolumnowe pod cię\
arem śniegu
rozwierają się, tracąc swój ozdobny pokrój. W tych przypadkach, poza usunięciem śniegu z
gałęzi, wskazane jest tak\
e podwiązanie odgiętych gałęzi do przewodnika.
a b C
Rys. 21. Ró\
ne sposoby zabezpieczenia roślin, a - osłona z płótna jutowego, b - osłona z maty słomianej,
c - zabezpieczenie przed rozłamaniem poprzez obwiązanie [Działkowiec 3/2003].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz zabiegi pielęgnacyjne stosowane w uprawie drzew i krzewów liściastych
i iglastych?
2. Jakie rośliny iglaste znoszą dobrze cięcie?
3. Jakie zabiegi pielęgnacyjne stosuje się w uprawie drzew starszych?
4. Jakie znasz rodzaje cięć?
5. Jakie są terminy cięć krzewów ozdobnych?
6. W jaki sposób usuwamy grube gałęzie?
7. Jakie znasz sposoby zabezpieczenia roślin przed mrozami i wiatrem?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj cięcie krzewów kwitnących wczesnym latem.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić, które gatunki kwitną wczesnym latem,
2) dobrać sprzęt do cięcia,
3) dobrać rodzaj cięcia do poszczególnych gatunków krzewów,
4) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania cięcia,
5) wykonać cięcie,
6) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- sekatory ró\
nej długości, piłki, no\
e, maść ogrodnicza,
- rękawice,
- rośliny do cięcia drzewa, krzewy.
Ćwiczenie 2
Zabezpiecz rośliny drzewiaste przed mrozem.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wybrać rośliny przeznaczone do zabezpieczenia na zimę,
2) określić wielkość tych roślin,
3) dobrać materiały ochronne do roślin,
4) zabezpieczyć rośliny na zimę,
5) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- ró\
ne materiały do osłonięcia na zimę
- rękawice,
- rośliny do zabezpieczenia na zimę.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
Ćwiczenie 3
Dobierz zabiegi pielęgnacyjne po posadzeniu drzew liściastych na podstawie filmu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) obejrzeć film o uprawie roślin liściastych,
2) dobrać zabiegi pielęgnacyjne dla roślin liściastych po posadzeniu,
3) uzasadnić wybór zastosowanych zabiegów pielęgnacyjnych,
4) określić termin i sposób ich wykonania,
5) zaprezentować swoje wyniki ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- film prezentujący uprawę roślin liściastych,
- magnetowid,
- poradnik dla ucznia,
- kartki papieru, materiały piśmiennicze,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 4
SporzÄ…dz
harmonogram prac zabiegów pielęgnacyjnych dla roślin iglastych na podstawie
filmu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) obejrzeć film o uprawie roślin iglastych,
2) dobrać zabiegi pielęgnacyjne dla roślin iglastych po posadzeniu,
3) sporządzić harmonogram prac do wybranych zabiegów pielęgnacyjnych,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- film prezentujący uprawę roślin iglastych,
- magnetowid,
- zeszyt,
- materiały piśmiennicze,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić zabiegi w uprawie drzew starszych?
1
1

2) wymienić zabiegi pielęgnacyjne po posadzeniu?
1
1

3) podać terminy cięć dla poszczególnych grup roślin?
1
1

4) omówić w jaki sposób wykonujemy usuwanie grubych gałęzi?
1
1

5) scharakteryzować rodzaje cięć pielęgnacyjnych?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
4.6. Choroby i szkodniki roślin ozdobnych
4.6.1.Materiał nauczania
Rośliny ogrodowe powinny być pod stałą obserwacją, gdy\
istniejÄ… szkodniki i choroby,
które nie tylko osłabiają wzrost i obni\
ają walory dekoracyjne drzew i krzewów, ale mogą
doprowadzić do ich obumierania. Choroby roślin powodowane są przez czynniki
chorobotwórcze, takie jak grzyby, bakterie i wirusy. Wśród roślin ogrodowych najczęściej
występują choroby grzybowe. Typowymi objawami chorób są przebarwienia, zniekształcenia
i więdnięcie roślin. Wśród chorób roślin, mo\
na wyró\
nić równie\
choroby fizjologiczne,
których przyczyną są czynniki nieinfekcyjne, takie jak niedobory makro- i mikroelementów, czy
niekorzystne warunki uprawy. Aby ustrzec się chorób roślin w naszym ogrodzie, warto stosować
działania zapobiegawcze. Nale\
y dokonywać systematycznego przeglądu roślin w poszukiwaniu
szkodników, anomalii wzrostu, uszkodzeń mechanicznych i przebarwień. Na stan zdrowotny
i odporność drzew i krzewów mo\
emy wpłynąć poprzez zdrowy materiał szkółkarski, dobór
właściwych roślin do wymagań środowiskowych, zakładanie jesienią opasek lepowych,
wycinanie chorych konarów, prześwietlanie nadmiernie zagęszczonych koron, dbałość o higienę
cięcia, ściółkowanie gleby. Metody walki z chorobami i szkodnikami mo\
na podzielić na
metody ekologiczne i chemiczne. Metody ekologiczne walki ze szkodnikami i chorobami sÄ…
bezpieczne dla środowiska, działają krótkotrwale i tylko na szkodniki i czynniki
chorobotwórcze. Są to najczęściej preparaty pochodzenia roślinnego, pułapki na szkodniki, oraz
metody walki biologicznej, polegające na wprowadzeniu naturalnych wrogów czynnika
chorobotwórczego czy szkodnika. Metody chemiczne - polegające na stosowaniu środków
chemicznych bezpośrednio na rośliny lub doglebowo. Środków chemicznych nie wolno
nadu\
ywać ze względu na ich fitotoksyczność, czyli niekorzystny wpływ na rośliny. Aby ustrzec
się efektów ubocznych walki chemicznej, nie nale\
y opryskiwać środkami chemicznymi roślin
intensywnie nasłonecznionych, o przesuszonych korzeniach, czy znajdujących się w bardzo
wysokich lub niskich temperaturach. Du\
e zagro\
enie w uprawach roślin stanowią choroby
o podło\
u grzybowym.
Fytoftoroza
Choroba pora\
a głównie: cisy, cyprysiki, jodły sosny, świerki i \
ywotniki.
Charakterystycznym objawem dla fytoftoroz jest cynamonowe zabarwienie pora\
onych tkanek,
widoczne na przekroju podłu\
nym pędu, rozpoczynające się od nasady i rozszerzające
w kierunku wierzchołka i prowadzi nieuchronnie do zamierania roślin (rys. 22). Zapobieganie
polega przede wszystkim na właściwej pielęgnacji, zasilaniu roślin nawozami i ściółkowaniu
ziemi korÄ… oraz usuwanie pora\
onych części roślin, a ze środków chemicznych mo\
na stosować
preparaty zalecane w programie ochrony roślin.
Rys. 22. Fytoftoroza cyprysika [Działkowiec 3/2005]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
Rdza
Choroba pora\
a głównie: jałowce, sosny, świerki, głogi, mahonie, jarząb, wierzby. Na
pędach formowane są wrzecionowate nabrzmienia, na których kora ulega silnemu spękaniu.
Ka\
dego roku wiosną lub latem w tych miejscach widoczne są pomarańczowe skupienia
zarodników. Z czasem część pędu znajdująca się powy\
ej obumiera. Zapobieganie to wycinanie
i palenie chorych pędów. W przypadku sosny, gdy objawy pojawią się na przewodniku chore
miejsca wyciąć no\
em, a ranę zasmarować.
Osutka
Choroba pora\
a głównie: jałowce, jedlice, sosny, świerki. Jest jedną z najgroz
niejszych
chorób igieł. W zale\
ności od przebiegu pogody i rozwoju rośliny, objawy chorobowe mogą się
pojawić od wiosny do jesieni. Na igłach pojawiają się brązowe plamy lub kreski, a następnie
tkanki brÄ…zowiejÄ… i czerniejÄ…. W przypadku sosny bardzo skuteczne jest wygrabienie i palenie
opadłych igieł. a z metod chemicznych preparaty zalecane w programie ochrony roślin.
Rys. 23. Choroby igieł osutka sosny [Działkowiec 3/2003]
Zamieranie pędów
Choroba pora\
a wszystkie gatunki drzew i krzewów iglastych. Jest jedną z najczęściej
występujących chorób części nadziemnych u jałowców i \
ywotników. Cechą charakterystyczną
jest brązowienie i zamieranie pędów w miejscu stykania się krzewów ze sobą lub wewnątrz
korony. Powodem tych objawów jest silny niedobór lub brak światła. Aby nie dopuścić do
rozwoju grzybów chorobotwórczych na zamierających pędach, nale\
y je wyciąć i spalić,
stosować opryski zgodnie z zaleceniami w programie ochrony roślin.
Szara pleśń
Choroba pora\
a głównie: cyprysiki, jałowce, świerki, \
ywotniki. Pierwsze objawy występują
w postaci brązowych, wodnistych, szybko powiększających się plam widocznych na igłach lub
Å‚uskach. Choroba jest groz
na dla roślin tworzących zwarte, kolumnowe lub kuliste korony.
Zapobieganie polega na stosowaniu oprysków zgodnie z zaleceniami w programie ochrony
roślin.
MÄ…czniak prawdziwy
Choroba pora\
a głównie: powojniki, perukowiec podolski, głogi, mahonie, hortensje. Liście
pokryte są białym mączystym nalotem widoczne na górnej stronie liścia, brązowieją i opadają.
Nale\
y wybierać odmiany odporne na mączniaka oraz stosować środki grzybobójcze zgodnie
z zaleceniami w programie ochrony roślin.
Szkodniki występujące na roślinach ozdobnych
Przędziorek sosnowiec - powoduje mozaikowate \
ółknięcie igieł, które z czasem brązowieją
i opadajÄ…, dostrzec mo\
na w lipcu i sierpniu.
Mszyce - występują na drzewach i krzewach roślin iglastych i liściastych. Ró\
nego typu galasy
(wyrośla, z reguły barwy zielonej, przypominające szyszki lub w kształcie ananasa) na pędach
sygnalizują obecność mszyc z rodziny ochojnikowatych np. ochojnika świerkowego, zielonego,
świerkowo-modrzewiowego, czy ochojnika świerkowo-sosnowego. W póz
niejszym okresie na
roślinach mo\
na dostrzec \
erujące samice mszyc, pokryte białawym nalotem. Je\
eli zauwa\
ymy
galasy, nale\
y je usunąć i spalić, gdy\
właśnie w galasach przebywają larwy szkodnika.
Zwalczanie chemiczne ochojników mo\
na przeprowadzać w dwóch terminach. Od póz
nej
jesieni do wczesnej wiosny niszczymy zimujÄ…ce larwy lub samice, zanim zdÄ…\
ą zło\
yć jaja.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
a b
Rys. 24. Uszkodzenia wywołane przez mszyce, a - dojrzały galas ochojnika uwalniający larwy,
b - galas ochojnika świerkowego zielonego [Działkowiec 7/1998]
Czerwce - miseczniki, tarczniki i wełnowce. Szkodniki te powodują zamieranie
-
-
-
i zniekształcanie pędów, a w szczególnych przypadkach mogą prowadzić nawet do zamierania
całej rośliny. Najlepszym terminem zwalczania miseczników, tarczników i wełnowców jest
okres wylęgania się larw z jaj i okres wędrowania młodych larw po krzewach (w przypadku
tarczników i wełnowców jest to czerwiec, a w przypadku miseczników - lipiec).
Rys. 25. Samice misecznika tujowca [www.poradnikogrodniczy.pl]
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie czynniki wywołują choroby roślin?
2. Jakie są przyczyny chorób nieinfekcyjnych?
3. W jaki sposób mo\
emy wpłynąć na zdrowotność roślin?
4. Jakie znasz metody walki z chorobami i szkodnikami?
5. Na czym polegajÄ… metody ekologiczne?
6. Wymień najgroz
niejsze choroby roślin?
7. Wymień szkodniki roślin?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozpoznaj choroby i szkodniki na roślinach iglastych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wyszukać informacji na temat szkodników i chorób w poradniku dla ucznia,
2) opisać objawy uszkodzeń w zeszycie,
3) rozpoznać szkodnika lub chorobę,
4) wykonać rysunek objawów uszkodzeń w zeszycie,
5) zaprezentować swoje wyniki.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- dostęp do Internetu,
- rośliny z objawami uszkodzeń,
- kartki papieru, materiały do pisania, zeszyt,
- lupa,
- atlasy chorób i szkodników roślin ozdobnych,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Zaplanuj program ochrony dla dowolnej rośliny.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zaplanować uprawę gleby pod dowolną roślinę,
2) dobrać odpowiednie zabiegi pielęgnacyjne,
3) dobrać odpowiednie środki ochrony roślin w czasie wegetacji,
4) podać środki chemiczne do zwalczania chorób i szkodników,
5) zaprezentować swoje wyniki.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- program ochrony roślin ozdobnych,
- arkusze papieru,
- materiały piśmiennicze.
Ćwiczenie 3
Scharakteryzuj środki ochrony roślin stosowane w uprawach roślin ozdobnych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przestrzegać zasad bhp,
2) przeczytaj treść etykiet na opakowaniach,
3) uzupełnić tabelę,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
toksyczność forma
nazwa preparatu substancja aktywna zastosowanie
u\
ytkowa
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- środki ochrony roślin (opakowania),
- karta pracy,
- materiały do pisania.
4.6.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) scharakteryzować choroby występujące na roślinach drzewiastych?
1
1

2) scharakteryzować szkodniki występujące na roślinach drzewiastych?
1
1

3) rozpoznać uszkodzenia na roślinach spowodowane przez szkodniki?
1
1

4) scharakteryzować metody ekologiczne?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcjÄ™.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Przeczytaj zestaw zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o ró\
nym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru.
5. Za ka\
dÄ… poprawnÄ… odpowiedz
mo\
esz uzyskać 1 punkt.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla ka\
dego zadania podane sÄ…
cztery mo\
liwe odpowiedzi: a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedz
jest poprawna; wybierz jÄ…
i zaznacz kartkÄ™ z odpowiadajÄ…cÄ… jej literÄ… znakiem X.
7. Staraj siÄ™ wyraz
nie zaznaczyć odpowiedzi. Je\
eli się pomylisz i błędnie zaznaczysz
odpowiedz
, otocz ją kółkiem i zaznacz ponownie odpowiedz
, którą uwa\
asz za poprawnÄ….
8. Test składa się z dwóch części. Część I zawiera zadania z poziomu podstawowego,
natomiast w części II są zadania z poziomu ponadpodstawowego i te mogą przysporzyć Ci
trudności, gdy\
sÄ… one na poziomie wy\
szym ni\
pozostałe.
9. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję wykonanego zadania.
10. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, wtedy odłó\
rozwiÄ…zanie
zadania na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
11. Po rozwiÄ…zaniu testu sprawdz
czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na KARCIE
ODPOWIEDZI.
12. Na rozwiÄ…zanie testu masz 35 min.
Powodzenia
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
-
-
-
- zestaw zadań testowych,
-
-
-
- karta odpowiedzi.
-
-
-
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Wzrost monopodialny jest to
a) wyraz
ne zarysowanie pędów głównych występujących u roślin liściastych.
b) wyraz
ne zarysowanie pędu głównego występujący u roślin iglastych.
c) wykształcenie pnia i rozwidlenie konara.
d) wykształcenie pędów wyrastających bezpośrednio z szyjki korzeniowej.
2. Krzewinki to rośliny wysokości
a) 2-3 m.
b) 10-30 m.
c) 20-30 cm.
d) 50-80 cm.
3. Koronę formujemy, kiedy przewodnik osiągnie wysokość
a) 100-150 cm.
b) 350-400 cm.
c) 250-300 cm.
d) 800-850 cm.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
4. Drzewa posiadające płytki system korzeniowy to
a) brzoza brodawkowa, klon jesionolistny.
b) orzech włoski, świerk.
c) leszczyna turecka, orzech włoski.
d) brzoza bąbelkowa, orzech włoski.
5. Igły u sosen zebrane są w pęczki po
a) 3, 8, 10.
b) 5, 10, 20.
c) 2, 3, 5.
d) 3, 5, 15.
6. Bezpośrednio po zbiorze wysiewa się nasiona
a) ałyczy, ró\
y pomarszczonej, grabu.
b) buka, dębu, grabu.
c) buka, lipy, ró\
y pomarszczonej.
d) brzozy, sosny czarnej, \
ywotnika zachodniego.
7. Sadzonka z  piętką to jest
a) jednoroczny pęd z tarczką okulizacyjną.
b) dwuletni pęd z fragmentem drewna.
c) wieloletni pęd z miazgą.
d) dwuletni okulant.
8. Przez odkłady wielokrotne rozmna\
amy rośliny
a) zdrewniałe.
b) pólzdrewniałe.
c) pnÄ…cza.
d) drzewa.
9. Podkrzesywanie jest to
a) nacinanie kory.
b) formowanie korony.
c) rozmna\
anie przez odkłady.
d) usuwanie pędów z pnia.
10. Zamieranie pędów drzew i krzewów spowodowane jest
a) nadmiarem nawo\
enia.
b) brakiem światła.
c) niedoborem wody.
d) niedoborem składników pokarmowych.
11. śywopłoty formowane z krzewów liściastych przycinamy
a) zimÄ… i w sierpniu.
b) w kwietniu i w paz
dzierniku.
c) na przedwiośniu i w lipcu.
d) w lutym i w listopadzie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
12. Występujące na pędach roślin galasy sygnalizują obecność
a) misecznika tujowego.
b) ochojnika
c) wełnowca.
d) przędziorka.
13. Rośliny nadające się na \
ywopłoty formowane to:
a) cis, \
ywotnik, jałowiec.
b) sosna, jodła, świerk.
c) świerk, wierzba, jałowiec.
d) jałowiec, jabłoń, kasztan.
14. Rysunek przedstawia
a) młode ananasy.
b) galas ochojnika.
c) rozwijajÄ…ce siÄ™ szyszki.
d) kwiaty jodły.
15. Cięcie krzewów kwitnących latem i jesienią wykonujemy
a) w okresie zimowym.
b) wczesna wiosnÄ….
c) latem tu\
po przekwitnięciu.
d) na jesieni przed przymrozkami.
16. Rysunek przedstawia
a) zamieranie pędów.
b) osutka sosny.
c) fytoftorozÄ™.
d) przędziorka chmielowca.
17. Do roślin trujących zaliczamy
a) cis, wawrzynek wilcze Å‚yko, kruszynÄ™.
b) kruszynÄ™, lipÄ™ aksamitkÄ™.
c) bez czarny, lipÄ™, topolÄ™.
d) aksamitkÄ™, lobeliÄ™, anturium.
18. Rośliny soliterowe to takie, które reprezentowane są
a) w grupach z innymi roślinami.
b) w szpalerze z roślinami iglastymi.
c) jako rośliny przeznaczone na kwiat cięty.
d) samotnie.
19. Podkładkami u roślin iglastych są siewki
a) 2-3 letnie.
b) 5-8 letnie.
c) 3-4 letnie.
d) 7-9 letnie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
20. Pędy na długość w przypadku krzewów wczesno kwitnących skracamy
a) od 3/4 do 1/3 długości.
b) od 1/2 do 1/3 długości.
c) od 1/3 do 2/3 długości.
d) od 1/2 do 1/4 długości.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Uprawa drzew i krzewów ozdobnych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1
a b c d
2
a b c d
3
a b c d
4
a b c d
5
a b c d
6
a b c d
7
a b c d
8
a b c d
9
a b c d
10
a b c d
11
a b c d
12
a b c d
13
a b c d
14
a b c d
15
a b c d
16
a b c d
17
a b c d
18
a b c d
19
a b c d
20
a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
6. Literatura
1 Dąbski M.: Cięcie krzewów ozdobnych i pnączy. Działkowiec Sp. z.o.o, Warszawa 2003
2 Kosmala M.: Pielęgnacja drzew i krzewów ozdobnych. PWRiL, Warszawa 2000
3 Lachota P.: Rośliny ozdobne w kształtowaniu krajobrazu cz. III i IV. Hortpress Sp. z.o.o,
Warszawa 2006
4 Mynett M., Tom\
yńska M.: Krzewy i drzewa ozdobne. Multico, Warszaw 1997
5 Remesova D., Oswald Z.: Leksykon krzewów liściastych. Mulico, Warszawa 1993
6 Rośliny ozdobne. WSiP, Warszawa 1984
7 Startek L. Mynett K.: Rośliny ozdobne. Hortpress Sp. z.o.o, Warszawa 1996
8 Steller G.: Choroby szkodniki roślin ozdobnych w ogrodzie. Mulico, Warszawa 1993
9 Terpiński Z.: Szkółkarstwo ozdobne. PWRiL, Warszawa 1984
10 Vrestiak P., Oswald Z.: Leksykon iglaków. Mulico, Warszawa 1994
Czasopisma:
- Kwietnik,
- Działkowiec,
- Ogrody
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49