OCHRONA WA
ASNOÅšCI INTELEKTUALNEJ
Zagadnienia:
1) Wiedza  wartości niematerialne  kapitał intelektualny  własność intelektualna.
2) Rodzaje wiedzy i ochrona wiedzy.
3) Własność intelektualna  rozwiązania (projekty wynalazcze), oznaczenia i utwory.
4) Procedury uzyskiwania praw ochronnych.
5) Udostępnianie przedmiotów własności intelektualnej.
Literatura:
1) W. Kotarba, Ochrona wiedzy w Polsce, Instytut Organizacji i Zarządzania w Przemyśle,
 ORGMASZ , Warszawa 2005r.
2) W. Kotarba,  Zarządzanie wiedzą chronioną w przedsiębiorstwie, Instytut Organizacji i
Zarządzania w Przemyśle,  ORHMASZ , Warszawa 2001r.
Co jest długookresowym celem przedsiębiorstwa?  zysk, rozwój
Wartość przedsiębiorstwa:
Model kapitału intelektualnego w ujęciu T. A. Stewart
Aktywa materialne
Aktywa niematerialne
Aktywa niematerialne:
- kapitał ludzki (umiejętności i wiedza ludzi);
- kapitał strukturalny ( patenty, procesy, bazy danych, sieci, itp.);
- kapitał klienta (relacje z klientami i dostawcami);
Zasoby materialne i niematerialne:
KRYTERIUM ZASOBY MATERIALNE ZASOBY NIEMATERIALNE
Miejsce w - widoczne; - niewidoczne;
konwencjonalnych - składniki bilansu; - brak ujęcie w księgowości;
systemach - znany zwrot z inwestycji; - niewymierna;
rachunkowości. - ocena oparta na założeniach;
Dostępność. - wykorzystanie przez jedną grupę - wykorzystywanie przez jedną
uniemożliwia jednoczesne grupę nie umożliwia korzystania
korzystanie z nich przez innych; z nich przez innych;
- ograniczone zastosowanie; - różnorodne zastosowanie, które
- kojarzone z  obfitością nie zmniejszają ich wartości;
- kojarzone z  rzadkością ;
Ochrona własności intelektualnej 1 K.R.
Stopień - wyczerpują się  mogą tracić na - nie wyczerpują się, lecz zwykle
deprecjacji. wartości szybko lub wolno; gwałtownie tracą na wartości;
- amortyzują się z czasem; - zyskują na wartości, jeśli są
właściwie wykorzystane;
Możliwość - łatwo pomnażane; - nie można ich w całości kupić ani
pomnażania i - mogą być gromadzone i skopiować;
gromadzenia. magazynowane; - dynamiczne  znikają, jeśli się ich
nie używa;
Koszty transferu. - Å‚atwiejsze do kalibracji (koszty - trudne do kalibracji (koszty
zależne od kosztów transportu i wzrastają wraz ze wzrostem udziału
zwiÄ…zanych z transferem); wiedzy cichej);
Ochrona poprzez - generalnie pełna i ścisła ochrona - ograniczone i nieścisłe
prawa własności poprzez prawa własności; uregulowania prawne;
oraz możliwość - stosunkowa łatwość w - stosunkowo duże trudności
egzekwowania egzekwowaniu praw własności; w egzekwowaniu praw własności;
tych praw.
Platforma wartości kapitału intelektualnego:
Wiedza  istota wiedzy:
Dane  fakty, obrazy, liczby ( wyrwane z kontekstu) np. 1 500
Informacje  dane przedstawione w kontekście np. 1 500 zł
Wiedza  informacja wraz z ich zrozumieniem (jak ich użyć) np. 1 500 zł za wycieczkę do Egiptu.
Ochrona własności intelektualnej 2 K.R.
Wiedza  hierarchia wiedzy:
Inteligencja
Wiedza
Informacje
Dane
Wiedza  definicje wiedzy :
Wiedza   uporządkowane odzwierciedlenie stanu rzeczywistości w umyśle człowieka, postawy
twórczej, kreowania nowych rozwiązań oraz procesów . (E. Skrzypek)
Wiedza   jakość posiadana przez ludzi, która stanowi  katalizator ich działania i daje
świadomość możliwości wykorzystania posiadanych zasobów. (P. J. Buckley i M. J. Carter)
Wiedza   potwierdzone przekonanie . Informacja przekształca się w wiedzę, kiedy w
procesie interpretacji do kontekstu i  zakotwiczy się w wierzeniach i zaangażowaniu człowieka. (I.
Nonaka i H. Takeuchi).
Cechy wiedzy:
1) wiedza jest zasobem, który się nie wyczerpuje w trakcie jego wykorzystania  nie ma granic
intensywności i zasięgu stosowania (niewyczerpalność wiedzy);
2) wiedza jest trudna do uchwycenia i pełnego wykorzystania, ale w przeciwieństwie do
zasobów materialnych może być wykorzystywana przez różne osoby w różnych miejscach
(symultaniczność wiedzy);
3) wiedza może być tworzona różnymi metodami, ale wielkość nakładów potrzebnych do
uzyskania najwyższych (optymalnych) efektów wynikających z jej stosowania nie jest znana
(nieokreśloność nakładów);
4) wiedza jest względna i wieloznaczna, co powoduje, że może być różnie interpretowania i
wykorzystywana przez różne osoby (nieokreśloność  a zarazem uniwersalność 
zastosowania);
5) wiedza jest dynamiczna  uchwycenie jej wycieka można powiedzieć do diametralnego jej
przyrostu (nieliniowość wiedzy), posiada też zdolność do przyrostu w trakcie jej stosowania.
6) Wiedza jest zasobem doskonale odnawialną, ale ma właściwość szybkiej dezaktualizacji
(starzenia siÄ™);
7) Wiedza potrafi obniżyć poziom niepewności w zyskownych przedsięwzięciach;
8) Dzięki procesowi kodyfikacji wiedza strukturyzuje się w technologiach, procedurach,
dokumentacji organizacyjnej i bazach danych;
9) Wiedza materializuje się, czyli uzewnętrznia w produktach i usługach, co powoduje, że
może być imitowana (jednak stopień imitacji będzie różny w zależności od rodzaju wiedzy
 jawna, ukryta oraz specyfiki i złożoności zasobów wiedzy);
10) Wiedza jest zasobem, co do którego niezwykle trudno ustalić i wyegzekwować prawo
własności (nieokreśloność własności  nosicielstwa);
11) Wiedza jako sama może stanowić produkt (w odniesieniu do tych jej elementów, do których
zastosować można prawa własności intelektualnej  prawa wyłączne);
Ochrona własności intelektualnej 3 K.R.
Rozwój ochrony wiedzy :
Historia wiedzy chronionej sięga bardzo odległych czasów. Człowiek od początku swojego
istnienia wykorzystywał wiedzę, którą ukrywał z zamiarem realizacji swoich różnorakich celów.
Dawała mu ona większą możliwość przetrwania, służyła w walce z przyrodą i (niestety) dominacji
nad innymi ludz
mi.
Pierwsze na świecie prawo patentowe - tzw. ustawa wenecka  powstało w 1474 r.
Już przed wiekami przyznawano różnego rodzaju przywileje dla tych, którzy wprowadzili nowe
wyroby, doskonalili techniki i sztuki.
Rozwój ochrony wiedzy na świecie :
Przywileje  dla tych, którzy wprowadzali nowe wyroby, doskonalili techniki wytwarzania,
promowali rozwój techniki i sztuki
Ustawa wenecka (1474)
Prawo patentowe USA (1790)  w latach 1790-1800 do ochrony zgłoszono 276
wynalazków, w sto lat póz
niej już 23,5 tys., aktualnie ponad 200 tys. Rocznie (ponad 50% z
zagranicy)
Prawo patentowe w Europie (1800-1882)
Konwencja paryska o ochronie własności przemysłowej (1883 r.)  najważniejszy akt
prawny, ustanawiający podstawowe reguły ochrony tzw. projektów wynalazczych (ponad
160 krajów)
Konwencja bermańska o ochronie dzieł literackich i artystycznych (1886)  (ponad 150
krajów)
Porozumienie madryckie o międzynarodowej rejestracji znaków (1891 r.)  (ponad 60
krajów)
Konwencja rzymska o ochronie wykonawców, producentów fonogramów oraz organizacji
narodowych (1961 r.)
Konwencja strasburska o unifikacji prawa patentowego (1963 r.)
Układ o współpracy patentowej  PCT (1970 r.)  ponad 110 krajów
Konwencja o patencie europejskim (1973 r.)  powołanie Europejskiego Urzędu
Patentowego (29 krajów)
Porozumienie w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej (TRIPS)
(1994 r.)  porozumienie stanowiące załącznik do porozumienia ustanawiającego Światową
OrganizacjÄ™ Handlu (WHO)
Wartości intelektualne tworzone są przez człowieka, który dzięki wyobraz
ni i wiedzy, w tym
również wynikającej z doświadczenia i zdolności, oraz czasami, gdy jest to niezbędne, za pomocą
urządzeń i procesów technologicznych jest w stanie wytworzyć pewien materialny lub
niematerialny efekt.
Korzystanie z tego efektu działania ludzkiego może być dostępne dla innych, bez zgody lub za
zgodą twórcy (w sposób odpłatny lub nie).
Za prawo własności intelektualnej można uznać zespół norm regulujących zachowania społeczne
wobec indywidualnych, dotychczas niespotykanych przejawach umysłu ludzkiego, efektem czego
jest powstanie oryginalnego dzieła w sferze kultury duchowej (ogół dzieł naukowych, literackich i
dzieł sztuki tworzących dorobek ludzkości) lub materialnej (ogół dóbr materialnych i umiejętności
produkcyjno-technicznych społeczeństwa)
Ochrona własności intelektualnej 4 K.R.
Co to jest własność intelektualna?
(szerokie i wąskie rozumienie własności intelektualnej)
Aktywa intelektualne
Know-how, metodologie, technologia, modele biznesowe
Własność intelektualna
Prawa autorskie i pokrewne, bazy danych
Własność przemysłowa
Wynalazki, znaki towarowe,
Wzory przemysłowe,
Wzory użytkowe
Prawo autorskie i prawa pokrewne
+
Prawo własności przemysłowej
Termin własności intelektualna (ang. intellectual property) stosowany jest od 1967 r., czyli od
momentu powołania światowej organizacji własności intelektualnej (WIPO  World Intellectual
Property Organization).
WPIO zrzesza 184 państwa członkowskie w tym także Polskę.
Celem organizacji jest pogłębianie wiedzy na temat ochrony własności intelektualnej na arenie
międzynarodowej oraz zapewnienie współpracy administracyjnej w zakresie egzekwowania praw
własności intelektualnej, a w tym praw autorskich. Organizacja czuwa nad przestrzeganiem
umów międzynarodowych, by przeciwdziałać naruszeniom tych praw. WIPO prowadzi również
różnego rodzaju akcje edukacyjne i programy pomocowe.
Światowa Organizacja Własności Intelektualne (WIPO) definiuje pojęcie własności intelektualne
jako zbiór praw odnoszących się w szczególności do:
- dzieł literackich, artystycznych i naukowych;
- interpretacji artystów interpretatorów oraz wykonań artystów wykonawców;
- fonogramów i programów radiowych i telewizyjnych;
- wynalazków we wszystkich dziedzinach działalności ludzkiej;
- odkryć naukowych;
- wzorów przemysłowych;
- znaków towarowych i usługowych;
- nazw handlowych i oznaczeń handlowych;
- ochrony przed nieuczciwÄ… konkurencjÄ…;
- interpretacji artystów interpretatorów oraz wykonań artystów wykonawców;
- wynalazków we wszystkich dziedzinach działalności ludzkiej;
- wzorów przemysłowych;
- nazw handlowych i oznaczeń handlowych;
Ochrona własności intelektualnej 5 K.R.
Adaptując definicję WIPO do polskich uregulowań prawnych, pod pojęciem własności
intelektualnej należy rozumieć prawa związane z działalnością intelektualną w dziedzinie
literackiej, artystycznej, naukowej, przemysłowej obejmujące:
- prawo autorskie i prawa pokrewne z prawami autorskimi;
- prawa do baz danych;
- prawo własności przemysłowej dotyczące: wynalazków, wzorów użytkowych i wzorów
przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń graficznych oraz topografii układów scalonych.
Najważniejsze akty normatywne:
1) Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
(Dz. U. 1994 r. nr 24 poz. 83 z póz
niejszymi zmianami).
 data  wejścia w życie  23.05. 1994 r.
2) Ustawa z dnia 27 lipca 2001 roku o ochronie baz danych.
(Dz. U. 2001 r. nr 128 poz. 1402 z póz
niejszymi zmianami).
- data  wejścia w życie  10. 11. 2002 r.
3) Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r.  prawo własności przemysłowej.
(Dz. U. 2000 r. nr 49 poz. 508 z póz
niejszymi zmianami).
- data  wejścia w życie  22. 08. 2001 r.
4) Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
(Dz. U. 1993 r. nr 47 poz. 211 z póz
niejszymi zmianami).
5) Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych.
(Dz. U. 1997 r. nr 133 poz. 883 z póz
niejszymi zmianami).
6) Ustawa z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych.
(Dz. U. 1999 r. nr 11 poz. 95 z póz
niejszymi zmianami).
7) Ustawa z dnia 26 czerwca 2003 r. o ochronie prawnej nowych odmian roślin
Własność intelektualna:
1. Odnosi się do wytworów (produktów) ludzkiego intelektu.
2. Nie stanowi kategorii jednorodnej  dotyczy wielu różnych pojęć i dotyka różnych kwestii.
3. Wybiega poza kategorie określone regulacjami prawnymi, dotyczące w szczególności prawa
autorskiego i prawa własności przemysłowej.
RODZAJE WIEDZY I OCHRONA WIEDZY
Wiedza wolna i wiedza chroniona
Rodzaje wiedzy  ze względu na możliwości jej ochrony :
Wiedza wolna  wiedza w pełni dostępna, która bez zastrzeżeń ze strony innych podmiotów może
być wykorzystywana w działalności każdej organizacji.
Składa się na nią wiedza ogólna i wiedza szczegółowa zawarta w publikacjach, podręcznikach,
prezentowana w trakcie procesów nauczania i szkolenia, dostępna na różnych nośnikach, w tym
komputerowych, a także wiedza, która wcześniej podlegała ochronie, lecz ochrona ta z określonych
przyczyn ustała.
Wiedza chroniona  wiedza jawna chroniona + wiedza utajniona + kompilacja wiedzy jawnej
chronionej i wiedzy utajnionej.
Ochrona własności intelektualnej 6 K.R.
Wiedza chroniona w ograniczeniach.
Wiedza chroniona
Wiedza jawna
Wiedza utajniona +
wiedza ukryta
Zarówno wiedza jawna chroniona, jak i wiedza utajniona przekształcają się  po pewny czasie  w
wiedzÄ™ wolnÄ….
Przekształcenie wiedzy
Wiedza odzyskana
Wiedza jawna Wiedza utajniona
Wiedza w pełni jawna
chroniona + wiedza ukryta
Wiedza utajniona, zanim stanie się wiedzą wolną, może przekształcić się w wiedzę jawną
chronionÄ….
Wiedza jawna chroniona  to wiedza, która jest utajniona, lecz podlega ochronie prawej na rzecz
określonego podmiotu (jej właściciela, dysponenta), przez określony czas i na określonym
terytorium.
Jest ona w czasie ochrony dostępna dla innych podmiotów wyłącznie w sensie możliwości
zapoznania się z jej treścią, natomiast nie jest dostępną w sensie możliwości korzystania z niej 
zmaterializowania, gospodarczego wykorzystania (takie wykorzystanie wymaga zgody właściciela,
dysponenta).
Wiedza utajniona  to wiedza stanowiąca nieujawnione do wiadomości publicznej informacje,
których ochrona wynikać może w ogólnie przyjętych dyrektyw (wiedza chroniona na zasadach
ogólnych  np. ochrona danych osobowych, tajemnice państwowe) lub może być związana z
potrzebą zachowania poufności w przypadku działań danej organizacji (ochrona wynika z
wewnętrznego interesu organizacji  np. know  how, tajemnice służbowe).
Wiedza ukryta (inaczej wiedza cicha) to wiedza osobista, nieujawniona  często nieuświadomiona
 wiedza wynikająca z intuicji przekonań, doświadczeń danej osoby.
Ochrona własności intelektualnej 7 K.R.
Rodzaje wiedzy ze względu na możliwości jej ochrony:
WIEDZA
WOLNA CHRONIONA
POUFNA
JAWNA CHRONIONA UKRYTA
UTAJNIONA
WEWN
TRZNA: OGÓLNA:
- know-how - dane osobowe
- tajemnice
- tajemnice służbowe
państwowe
Podział wiedzy jawnej chronionej ze względu na jej przedmiot oraz rodzaj i zakres ochrony:
- ROZWI
ZANIE (R)  projekty wynalazcze  wynalazki, wzory (użytkowe, zdobnicze,
przemysłowe), topografie układów scalonych, nowe odmiany roślin i projekty racjonalizatorskie.
- OZNACZENIA (O)  nazwy handlowe (oznaczenia podmiotów gospodarczych), oznaczenia
towarów i usług  znaki towarowe i usługowe oraz oznaczenia geograficzne.
- UTWORY (U)  m.in. opracowania wyników prac badawczych, opracowania naukowe, dzieła
artystyczne, programy komputerowe.
Wiedza jawna chroniona mieszana  wiedza, która zawiera jednocześnie:
- utwory i rozwiÄ…zania (U+R);
- rozwiÄ…zania i oznaczenia (R+O);
- utwory i oznaczenia (U+O);
- a także utwory, rozwiązania i oznaczenia (U+R+O);
Oznacza to, że w jednym przedmiocie może być skumulowana wiedza zawierająca chronione,
rozwiÄ…zania, znaki towarowe, nazwÄ™ handlowÄ…, utwory.
PRZYKA
AD 1: Puszka na napoje (opakowanie):
- opakowanie (puszka) może być  jako takie  znakiem towarowym, może posiadać znak
towarowy, jednocześnie będący utworem i oznaczeniem przedsiębiorstwa  nazwą handlową;
- opakowanie (puszka) może być wytworzona według sposobu chronionego patentem, bądz

zawierać chronione patentem elementy konstrukcji np. służące do jego otwierania.
Ochrona własności intelektualnej 8 K.R.
PRZYKA
AD 2: Nokia
Utwór  projekt graficzny;
Oznaczenie  nazwa handlowa;
Rozwiązanie  wzór przemysłowy;
PRZYKA
AD 3: Coca  cola
Utwór  projekt graficzny
Oznaczenie  znak towarowy (przestrzenny)
Ochrona wiedzy  sposoby ochrony w odniesieniu do wiedzy jawnej chronionej 
Ochrona wiedzy może być udzielona przy zastosowaniu odpowiednich procedur rejestracyjnych,
prowadzących do wydania określonego świadectwa potwierdzającego jej uzyskanie (rejestracyjny
system ochrony), bÄ…dz
bez potrzeby prowadzenia jakiegokolwiek postępowania czy jakichkolwiek
formalności (system ochrony bez rejestracji).
Rejestracyjny system ochrony:
Rejestracja może być prowadzona z wykorzystaniem procesu badawczego lub bez badań.
Przy zastosowaniu procedury badawczej dokonuje siÄ™ sprawdzenia takich cech jak np.
nowości czy użyteczności rozwiązań. Przy zastosowaniu procedury rejestracji bez badań
dokonuje się wyłącznie formalnego sprawdzenia wniosku (dokumentacji) o udzielenie
ochrony.
Wiedza jawna
chroniona
Rejestracja z Rejestracja bez Bez rejestracji:
badaniem: badań: - utwory;
- wynalazki; - wzory - programy
- wzory użytkowe; przemysłowe; komputerowe;
- nowe odmiany - topografie układów
roślin; scalonych;
- projekty
racjonalizatorskie
Ochrona własności intelektualnej 9 K.R.
Ochrona wiedzy jawnej :
Zastosowany sposób ochrony wiedzy ma wpływ na faktyczny zakres i jakość uzyskanej ochrony.
Ochrona w systemie badawczym (rejestracja Ochrona w systemie często rejestracyjnym
z badaniem) (rejestracja bez badań)
Mocna ochrona, której naruszenie Tworzenie dokumentacji, która może
może być relatywnie szybko być przydatna w sytuacjach
zidentyfikowana i wyeliminowana; kwalifikowanych (ułatwia
dochodzenie praw)  zawiera ona
m.in. informacje dotyczÄ…ce
Potrzeba prowadzenia długotrwałych
pierwszeństwa zgłoszenia oraz
procedur badawczych, co w praktyce
zakresu żądanej i udzielanej ochrony;
ogranicza zasadność ubiegania się o
ochronę w przypadku wyrobów o
Możliwość szybkiego uzyskania
krótkim okresie życia;
ochrony;
Ochrona udzielana jest niejako  w
ciemno (bez badań)  ochrona
udzielana jest na wniosek i na
odpowiedzialność zgłaszającego.
Ochrona wiedzy jawnej - cechy wiedzy chronionej:
wiedza, która może podlegać ochronie prawnej, musi charakteryzować się określonymi
cechami (cechy te są różne w zależności od przedmiotu wiedzy, na który ma być udzielona
ochrona);
jeśli nie zostały spełnione przesłanki uzyskania ochrony, istnienia (unieważnienie praw
wyłącznych, uznania ich od początku za niebyłe)  dotyczy to nawet ochrony uzyskanej w
trybie urzędowym;
w przypadku utworów, ustalenie czy ochrona faktycznie przysługuje, może być dokonane w
postępowaniu sądowym;
PRZEDMIOTY WA
ASNOÅšCI INTELEKTUALNEJ  WYNALAZKI I WYNALAZCY
Wynalazek  w rozumieniu potocznym  to nowe rozwiązanie w dowolnym obszarze działalności
człowieka, choć zazwyczaj rozwiązanie natury technicznej, najczęściej poprzedzone przez pomysł,
nawet ten zupełnie abstrakcyjny.
Tylko niektóre wynalazki techniczne (te, które spełniają ściśle określone kryteria) mają być
opatentowane.
Przykład wynalazku: maszyna parowa (1763-1782) James Watt
Odkrycie naukowe  jest pojęciem pokrewnym do wynalazku  oznacza zaobserwowanie
niepewnego dotąd zjawiska następującego naturalnie w przyrodzie.
Okrycia nie podlegają ochronie patentowej  uważa się, że należą one do domeny publicznej i są
własnością całej ludzkości.
Przykład odkrycia naukowego: teoria heliocentryczna  Mikołaj Kopernik
Pierwszy pozasłoneczny układ planet  Aleksander Wolszczan
Ochrona własności intelektualnej 10 K.R.
Podobnie jak w przypadku pomysłów i odkryć wynalazki często są  bądz
wydają się być 
bezużyteczne.
Specyfikacją wynalazków jest to, że zazwyczaj trudno jest określić ich przydatność przed
zastosowaniem w praktyce czy przed znalezieniem dla nich praktycznego zastosowania.
Proces powstawania wynalazku można podzielić na kilka etapów (chociaż nie wszystkie z nich
muszą wystąpić) :
1. powstanie potrzeby
2. pomysł
3. pierwsza realizacja (powstanie prototypu)
4. wdrożenie
5. dezaktualizacja
Wynalazczość to czynność twórcza, należąca do sfery aktywności umysłowej człowieka, której
rezultatem jest określone przedsięwzięcie, urządzenie, proces bądz
rozwiÄ…zanie technologiczne, na
tyle nowatorskie, aby mogło przyczynić się do ogólnego wzrostu poziomu techniki, a przynajmniej
spowodować znaczącą (pożądaną, ?) zmianę w funkcjonowaniu określonych ?, organizacji, czy
struktur społeczno-gospodarczych.
Podejście 1:
 Potrzeba jest matką wynalazków
Jakie potrzeby majÄ… ludzie?
Podejście 2:
 Wynalazek jest matkÄ… potrzeby
Jaką nową potrzebą zaspokoić nowy produkt (wynalazek)?
Wynalazczość:
Szukanie nowych problemów i okrywanie nowych możliwości.
Poszukiwanie inspiracji:
Szukanie nowych problemów;
Odkrywanie nowych możliwości;
Rozpoznawanie istniejących wzorów;
Liczenie na łut szczęścia;
A
ączenie wiedzy z różnych obszarów;
Identyfikacja i pokonywanie przeszkód;
Stosowanie analogii;
Wizualizacja efektów działań i pomysłów;
Uczenie się na błędach;
Szukanie i powielanie dobrych pomysłów;
Grupy wynalazków:
1. Wynalazki dotyczÄ…ce nowych&
2. Nowe super  produkty;
3. Wynalazki epokowe;
4.  Szczęśliwe strzały  wynalazca coś wymyślił  życie znalazło zastosowanie;
Ochrona własności intelektualnej 11 K.R.
Wynalazki
- wynalazki okresu prehistoryczny: narzędzia kamienne, ognisko, rolnictwo
- wynalazki starożytności: pismo, koło, kalendarz;
- wynalazki średniowiecza: porcelana, proch, armata;
- wynalazki wieków XVI  XVII: mikroskop, silnik parowy, krosno mechaniczne;
- wynalazki wieku XIX: rower, lampa naftowa, radio;
- wynalazki wieku XX: mandat, komputer, reaktor atomowy;
Wynalazcy:
- poświęcają mnóstwo czasu na poszukiwaniu i badaniu problemów;
- znajdują problemy, których nie dostrzegają inni ludzie;
- przedstawiają stare problemy w nowym świetle doszukuje się w nich czegoś, co przynajmniej w
części jest niewyjaśnione;
- muszą zdefiniować problem we właściwy sposób
- zdarza się, że  wyprzedzają swoją epokę ;
Wynalazcy  geniusze i samoucy
Nikola Tesla (1856-1943)
Thomas A. Edison
W założonych i administrowanych przez niego laboratoriach powstało ok. 5000 opatentowanych
wynalazków, m.in.:
- fonograf;
- żarówka;
- oscyloskop;
- silnik i prądnica prądu stałego;
- dyktafon;
- płyta gramofonowa;
- kamera filmowa;
- krzesło elektryczne;
Koniec ery wynalazków dziewiętnastowiecznych, których autorami byli przeważnie samoucy !
Sam Houghton  najmłodszy wynalazca na świecie  wymyślił specjalną miotłę, która czyści
podłoże zarówno z dużych liści jak i kurzu.
POST
P TECHNICZNY
Postęp techniczny  proces zmian rozwojowych wyrażający się przez wprowadzenie do procesu
produkcji nowych, udoskonalonych maszyn, urządzeń, narzędzi i nowych technologii oraz przez
wykorzystanie w sposób doskonalszy istniejących zasobów.
Nurty zmian technicznych :
- dążenie do uniknięcia powstających zagrożeń lub przezwyciężenia ujawniających się barier
rozwoju
- dążenie do doskonalenia prowadzonej działalności celem zmniejszenia ponoszących na nią
nakładów, poprawę jakości realizowanych procesów, zwiększenia wydajności pracy, ochrony
człowieka i warunków naturalnych.
Przykłady postępu technicznego :
1. prędkość pojazdów poruszanych za pomocą różnego rodzaju napędów :
- siła ludzkich mięśni
- zwierzęta pociągowe
Ochrona własności intelektualnej 12 K.R.
- siła wiatru
- napęd mechaniczny
2. postęp w budowie maszyn parowych w wyniku zastosowanych wynalazków
Interesujące może być (& ), że w rozwoju techniki następuje niekiedy powrót do rozwiązań, które
stosowane były przed laty i zdawałoby się przeszły już do lamusa, a jednak w nowych warunkach
mogą stać się atrakcyjnym sposobem realizacji określonych celów.
Przykład 1: wykorzystanie siły wiatru lub połączenia napędu motorowego z żaglowym we
spółczesnych jednostkach pływających;
Przykład 2: Powrót do idei sterowców.
Przykład 1 :
Rotorowiec  statek wodny
Przykłąd 2 :
Sterowiec  statek powietrzny
Złota myśl : Bez wątpienia najwspanialszym wynalazkiem w historii ludzkości jest piwo.
Oczywiście, koło to także świetny wynalazek, ale razem z pizza nie smakuje najlepiej. D.Berry
WYNALAZKI I OCHRONA PATENTOWA
Wynalazek  twórcze i zupełne rozwiązanie pewnego zagadnienia technicznego, nadającego się do
zastosowania w produkcji.
Wynalazek w znaczeniu podmiotowym  to wytwór umysłu ludzkiego  z tego punktu widzenia
nie są wynalazkami odkrycia zjawisk i procesów zachodzących w przyrodzie lub społeczeństwie
ale praw rządzących tymi dziedzinami, jak również rezultaty prac czysto manualnych (chodzi tutaj
o wymóg twórczości umysłowej  kreatywności).
Wynalazek w znaczeniu przedmiotowym  z wynalazkiem mamy do czynienia wtedy, gdy
proponowany przez wynalazcę sposób działania jest zupełny (kompletny), tzn. wskazuje wszystkie
środki niezbędne do osiągania celu praktycznego i poprzez zastosowanie pozwala ten cel osiągać,
stąd też nie uważa się za wynalazki pomysłów ogólnych : samego tylko sformułowania problemu,
wstępnej koncepcji jego rozwiązania ani jakichkolwiek innych wyników twórczości technicznej,
które nie zawierają pełnej i szczegółowej instrukcji skutecznego postępowania.
Kategorie wynalazków :
produkty
urzÄ…dzenia
sposoby
zastosowania
Produkty  substancje lub mieszaniny (np. lekarstwa), a także podlegające opatentowaniu
fragmenty organizmów żywych (tzw. wynalazki biotechnologiczne  np. wyodrębnione
bakterie/wirusy, sekwencje DNA, grzyby, drożdże, GMO)
UrzÄ…dzenia  przedstawiane przez prezentacjÄ™ charakteryzujÄ…cych je cech konstrukcyjnych,
usytuowania poszczególnych części urządzenia względem siebie oraz wzajemne ich powiązania 
np. narzędzia i maszyny
Ochrona własności intelektualnej 13 K.R.
Sposoby  np. sposób wytwarzania lekarstwa  są opisane przez podanie czynności, operacji,
procesów oraz ich kolejności oraz warunków, w których się odbywają, a także przez określenie
użytych surowców, narzędzi, urządzeń itp.
Zastosowania  polegają na przedstawieniu nowych zastosowań znanych już produktów.
Wynalazek  techniczne rozwiązanie, które określa relację między technicznymi elementami, a
technicznymi efektami; wynalazek, który ma być chroniony musi przy tym spełniać warunek
możliwości zastosowana przemysłowego.
Wynalazek  na który może być udzielona ochrona musi dotyczyć techniki i spełniać jednocześnie
trzy kryteria:
Musi być nowy (być rozwiązaniem nieujawnionym)
Nierzeczywisty (być twórczy, posiadać odpowiedni poziom wynalazczy);
Nadawać się do przemysłowego stosowania (być rozwiązaniem kompletnym i nadającym
siÄ™ do urzeczywistnienia w praktyce)
(1) Nowość wynalazku
Wynalazek uważa się za nowy, jeżeli nie jest on częścią stanu techniki, tzn. przed datą
pierwszeństwa rozwiązanie to nie zostało udostępnione do powszechnej wiadomości w formie
opisu (w tym słownego), przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób.
Data pierwszeństwa jest datą dokonania pierwszego prawidłowego zgłoszenia o udzieleniu patentu
na wynalazek.
Ujawnienie istoty wynalazku w biuletynie
UP jeżeli następnie (z jakichś powodów)
niedoszło do udzielenia ochrony
Wystawianie wynalazku na Wykorzystanie i
wystawie publicznej, Sposoby wprowadzenie do
zademonstrowanie w ujawniania obrotu produktów
telewizji, przedstawienie w wynalazku opartych na
audycji radiowej wynalazku
Jawne stosowanie Publikacje
i wystawianie wynalazku
wynalazku
(2) Poziom wynalazczy
Wynalazek uważa się za posiadający poziom wynalazczy (charakteryzujący się nieoczywistością),
jeżeli wynalazek ten nie wynika dla znawcy (fachowca o przeciętnym stanie wiedzy z danej
dziedziny) w sposób oczywisty, ze stanu techniki  wynalazek ma stanowić swego rodzaju
zaskoczenie dla osób specjalizujących się w danej dziedzinie.
Ochrona własności intelektualnej 14 K.R.
(3) Stosowalność przemysłowa
Wynalazek uważa się za nadający się do przemysłowego stosowania, jeżeli według tego wynalazku
może być uzyskiwany dany wytwór lub jeżeli wskazuje on sposób, który może być zastosowany (w
rozumieniu technicznym) w jakiejkolwiek działalności przemysłowej  chodzi tu o każde
gospodarcze wykorzystanie, także handlowe, usługach czy rolnictwie.
Wymóg stosowalności przemysłowej należy rozumieć jako potencjalną  w świetle uznanych
zasad nauki  gotowość wynalazku do realizacji, a więc jako możliwość do urzeczywistnienia,
zmaterializowania i to w sposób powtarzalny (z jednakowym efektem).
Nie uznaje się za wynalazki podlegające ochronie w szczególności:
odkryć, teorii naukowych i metod matematycznych;
wytworów o charakterze jedynie estetycznym;
planów, zasad i metod dotyczących działalności umysłowej lub gospodarczej oraz gier;
wytworów, których niemożliwoścć wykorzystania może być wykazana w świetle,
powszechnie przyjętych i uznanych zasad nauki;
programów dla maszyn cyfrowych (programów komputerowych);
przedstawienia informacji;
Wynalazki w szerokim (potocznym) znaczeniu
Wynalazki spełniające kryteria
zdolności patentowej
Wynalazki wyłączone z
opatentowania
Pewna część wynalazków  pomimo spełnienia kryteriów uzyskania ochrony  jest z niej
wyłączona ze względów humanitarnych i porządku publicznego.
Chodzi tu o wynalazki:
których wykorzystywanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi
obyczajami;
dotyczące odmian roślin i ras zwierząt oraz często biologicznych sposobów hodowli roślin i
zwierząt (z wyłączeniem sposobów mikrobiologicznych i wytworów uzyskiwanych takimi
sposobami);
dotyczące sposobów leczenia ludzi i zwierząt metodami chirurgicznymi i terapeutycznymi
oraz sposoby diagnostyki stosowane na ludziach i zwierzętach (nie dotyczy to produktów,
np. substancji, mieszanin stosowanych w leczeniu i diagnostyce);
Wyłączenia nie dotyczą nowych odmian roślin i raz zwierząt, pod warunkiem zastosowania do tych
celów sposobów innych niż czysto biologiczne  np. sposobów mikrobiologicznych.
Ochrona własności intelektualnej 15 K.R.
Sposoby wyodrębniania, bądz
otrzymywania mikroorganizmów oraz różne procesy z udziałem
takich mikroorganizmów, w tym rozwiązania z dziedziny genetyki, mogą być chronione.
Przedmiotem chronionego wynalazku może być materiał biologiczny, wyizolowany ze swojego
naturalnego środowiska lub wyprodukowany przy pomocy sposobu technicznego, nawet jeśli
poprzednio występował w naturze.
Za sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami uznaje się w szczególności:
- sposoby klonowania ludzi;
- sposoby modyfikacji tożsamości genetycznej linii zarodkowej człowieka;
- używanie embrionów ludzkich dla celów przemysłowych lub handlowych;
- sposoby modyfikacji tożsamości genetycznej zwierząt, które mogą spowodować u nich cierpienia,
nie przynosząc żadnych zasadniczych korzyści medycznych dla człowieka lub zwierzęcia, oraz
zwierzęta będące wynikiem zastosowania takich sposobów;
Np. nadstawka turystyczna na samochód osobowy
silnik wiatrowy z ukośnymi łopatami
Butelka elastyczne typu PET
Stół podwieszony
Optyczny ogranicznik oślepiania
Krzesło przeznaczone do układania w stos
Należy wyraz
nie podkreślić że przy udzielaniu ochrony patentowej istotna jest wyłącznie
możliwość realizacji wynalazku. Nie są natomiast ważne korzyści, które może przysporzyć
wynalazek.
1. Wiele z opatentowanych wynalazków nigdy nie znajduje zastosowania.
2. Duża część opatentowanych wynalazków będzie miała nikłe znaczenie ekonomiczne.
3. Pewna liczba uzyskiwanych patentów służy wyłącznie realizacji określonej polityki patentowej 
np. temu, aby wprowadzić w błąd w celu odciągnięcia uwagi od faktycznie realizowanych
zamierzeń rozwojowych.
Patent  można określić jako umowę pomiędzy wynalazcą (właścicielem, dysponentem
rozwiązania) a społeczeństwem, dotyczącą ochrony danego rozwiązania i przypisującą wynalazcy
(właścicielowi, dysponentowi) określone prawa (przywileje).
Patent  (w rozumieniu prawnym)  jest prawem wyłącznym do komercyjnego (handlowego)
wykorzystania wynalazku w danym kraju w określonym czasie (ochrona do 20 lat).
Prawa wyłączne  zakaz, aby ktokolwiek inny w celach komercyjnych:
- produkował, sprzedawał, opracowywał, używał;
- importował, posiadał wynalazek;
Prawa wyłączne nie obejmują m.in.
- działań wykorzystywanych w celach niekomercyjnych;
- działań w celach eksperymentalnych;
- pojedynczego wytwarzania lekarstwa w aptece;
Skutki naruszeń: nakaz sądowy  wszystkie produkty, na których widnieje znak towarowy lub
wzór przemysłowy mogą zostać usunięte z rynku, zniszczenie produktów, konieczność zapłacenia
odszkodowana, wysoka grzywna, pozbawienie wolności (w najpoważniejszych przypadkach).
Ochrona własności intelektualnej 16 K.R.
Treść praw z rejestracji
Zakres terytorialny Zakres przedmiotowy Zakres czasowy
patentu : patentu : patentu :
prawo wyłącznego przedmiot udzielonego prawa czas trwania patentu
korzystania z wynalazku wyłącznego określają zastrzeżenia wynosi 20 lat od daty
w sposób zarobkowy patentowe zawarte w opisie zgłoszenia wynalazku
lub zawodowy na całym patentowym w UP
obszarze RP
Prawa wyłączne do wynalazków, dotyczących środków farmaceutycznych i środków ochrony roślin
mogą być przedłużone, po upływie czasu trwania patentu, poprzez uzyskanie tzw. dodatkowego
prawa ochronnego.
Okres trwania dodatkowego prawa ochronnego rozpoczyna się od końca obwiązywania patentu
podstawowego i wynosi nie więcej niż 5 lat.
T = (D-Z)  5 lat (nie więcej niż 5 lat)
gdzie : T  czas trwania dodatkowego prawa ochronnego
D  data pierwszego zezwolenia na niedopuszczenie produktu do obrotu
Z  data dokonania zgłoszenia wynalazku
Prawo do uzyskania
patentu przysługuje
Twórcy Współtwórcom Pracodawcy lub Przedsiębiorcy
zamawiajÄ…cemu
W przypadku dokonania W razie dokonania wynalazku przez
wynalazku w wyniku wykorzystania twórcę przy pomocy przedsiębiorcy
przez twórcę obowiązków ze stosunku (który może korzystać z wynalazku we
pracy albo realizacji innej umowy. własnym zakresie, a także w wyniku
umowy z twórcą  stać się uprawnionym
lub współuprawnionym do uzyskania
patentu.
Opłaty związane z udzieleniem patentu :
(wybrane opłaty jednorazowe)
1. Za zgłoszenie wynalazku  550 zł
2. Za zgłoszenie w postaci elektronicznej  500 zł
3. Za każdą stronę ponad 20 stron opisu, zastrzeżeń, rysunków  25 zł
4. Od wniosku o udzielenie prawa ochronnego na zgłoszony wynalazek  100 zł
5. Od wniosku o dokonanie zmiany w rejestrze  od każdej zmiany  70 zł
Istotą monopolu patentowego jest możliwość zakazania przez właściciela patentu korzystania z
chronionego wynalazku przez inne osoby (podmioty).
Ochrona własności intelektualnej 17 K.R.
Ochrona patentowa może dotyczyć:
- produktu;
- urządzeń do wytwarzania produktu;
- procesu;
- zastosowania;
Patent  poza ograniczeniami czasowymi i terytorialnymi  podlega także ograniczeniom
dodatkowym.
Ograniczenia ochrony patentowej wynikajÄ… z: !
żð tzw. wyczerpania patentu  w konsekwencji wprowadzenia zasad dotyczÄ…cych swobody
obrotu towarowego;
żð dopuszczenia przez prawo dziaÅ‚aÅ„ nie powodujÄ…cych naruszenia patentu  przywilej
komunikacyjny, realizacja celów patentowych, postępowanie badawcze i doświadczalne,
ocena, analiza wynalazku, procesu nauczania, postępowanie rejestracyjne, procedura
uzyskiwania zezwoleń na dopuszczenie do obrotu, wykonanie leku w aptece na postawie
indywidualnej recepty;
żð zakazu nadużywania patentu (po okresie 3 lat od momentu udzielenia ochrony) i
możliwości wprowadzenia przymusu udostępnienia wynalazku w przypadku
wystąpienia zależności praw wyłącznych lub w przypadku stanu zagrożenia bezpieczeństwa
państwa  licencji przymusowej;
żð potrzeby uznania praw podmiotów, które już wczeÅ›niej korzystaÅ‚y z wynalazku,
póz
niej opatentowanego na rzecz innego podmiotu (korzystania w chwili stanowiÄ…cej o
pierwszeństwie);
Unieważnienie patentu
Patent może być unieważniony w całości lub w części, jeżeli nie zostały spełnione ustawowe
warunki wymagane do jego uzyskania (przesłanki zdolności patentowej).
Z wnioskiem o unieważnienie patentu może wystąpić :
- każda osoba, która ma w tym interes prawny, jeżeli wykaże ona, że nie zostały spełnione
ustawowe warunki wymagane do uzyskania patentu,
- Prokurator Generalny RP lub Prezes Urzędu Patentowego w interesie publicznym (mogą oni także
przystąpić do postępowania toczącego się w danej sprawie).
Wygaśnięcie patentu
Patent wygasa na skutek :
- upływu okresu, na który został on udzielony,
- zrzeczenia siÄ™ patentu przez uprawnionego przez UP,
- nieuiszczenia w przewidzianym terminie opłaty okresowej,
- trwałej utraty możliwości korzystanie z wynalazku z powodu braku potrzebnego do tego materiału
biologicznego, który stał się niedostępny i nie może być odtworzony na podstawie opisu.
Podstawa prawna : Konwencja o udzielaniu patentów europejskich (EPC) z 1973 roku,
powołująca Europejską Organizację Patentową (EPO).
Celem Konwencji jest zapewnienie łatwiejszego i tańszego uzyskania ochrony wynalazków w
umawiających się państwach poprzez stworzenie jednej europejskiej procedury do udzielania
patentów na podstawie ujednoliconego zbioru przepisów.
Patent europejski wywiera ten sam skutek prawny i przyznaje uprawnionemu takie same prawa,
jakie wynikają z patentu krajowego w danym państwie  nie jest to zatem patent jednolity, a raczej
 wiązka patentów .
Ochrona własności intelektualnej 18 K.R.
Stronami Konwencji i członkami EPO są aktualnie wszystkie kraje Unii Europejskiej oraz Islandia,
Lichtenstein, Monako, Szwajcaria, Turcja, Chorwacja, Macedonia i Albania (od 2010 roku).
Polska jest członkiem EPO od 1 marca 2004 roku.
Uzyskanie patentu europejskiego jest możliwe w dowolnej liczbie krajów członkowskich EPO w
Serbii oraz Bośni i Hercegowinie  łącznie w 39 krajach.
Zgłoszenia mogą pochodzić także z krajów niezwiązanych Konwencją.
Postępowanie o udzielenie patentu europejskiego prowadzone jest przed  jednym z organów EPO 
Europejskim Urzędem Patentowym, który został otwarty w 1977 roku.
Europejski Urząd Patentowy ma siedzibę w Monachium oraz oddział w Hadze i pododdziały w
Berlinie, Wiedniu i Brukseli.
Øð ZgÅ‚oszenia o patent europejski mogÄ… być dokonywane w jÄ™zyku angielskim, francuskim lub
niemieckim.
Øð Jednakże na ostatecznym etapie procedury udzielania patentu konieczne jest zÅ‚ożenie
tłumaczeń: po pierwsze zgłaszający musi złożyć w EUP tłumaczenie zastrzeżeń w dwóch
pozostałych językach urzędowych EUP; po drugie większość państw, dla nadania skutku
patentowi europejskiemu w swoich państwach, wymaga tłumaczenia opisu patentu
europejskiego na eden ze swoich języków urzędowych, jeśli różni się on od języka
postępowania.
Øð Patent europejski zostaje udzielony po badaniu przewidzianym do sprawdzenia czy
europejskie zgłoszenie patentowe oraz będący jego przedmiotem wynalazek spełniają
ustalone w EPC wymogi dotyczące zdolności patentowej.
Øð Procedura udzielenia patentu europejskiego trwa okoÅ‚o 3 do 5 lat od zÅ‚ożenia zgÅ‚oszenia
patentowego.
PRZEDMIOTY WA
ASNOÅšCI INTELEKTUALNEJ  POZOSTAA
E ROZWI
ZANIA
Wzór użytkowy  stanowi odrębny przedmiot ochrony własności przemysłowej, który dotyczy
tylko przedmiotu materialnego o trwałej postaci, określonego przez cechy techniczne przedmiotu,
przejawiające się w ukształtowaniu przestrzennym (kształcie) i/lub budowie (konstrukcji) danego
przedmiotu jako całości bądz
zestawienia elementów (nie połączonych ze sobą konstrukcyjnie),
również określonych co do ukształtowania przestrzennego.
Wzory użytkowe (które mogą podlegać ochronie)  to nowe i użyteczne rozwiązania o charakterze
technicznym dotyczące kształtu budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci.
Kryteria obowiązujące dla wzorów użytkowych podlegających ochronie są bardzo podobne do
tych wynalazków  w obu przypadkach stawiany jest wymóg nowości i możliwości wykorzystania.
Różnice  w odniesieniu do kryteriów uzyskania ochrony  pomiędzy wynalazkami a wzorami
użytkowymi nie dotyczą z kolei:
ograniczenia rozwiązań mogących być wzorami użytkowymi do przedmiotów o trwałej
postaci ( nie wchodzą zatem w grę żadne metody, sposoby, ani substancje płynne),
braku wymogu dotyczÄ…cego poziomu wynalazczego,
istnienia wymogu użyteczności (brak takiego wymogu przy wynalazku).
Ochrona własności intelektualnej 19 K.R.
Oznacza to, że  w przeciwieństwie do wynalazków  wzory użytkowe mogą być rozwiązaniami
zupełnie oczywistymi, ale muszą być użyteczne, czyli pozwalać na osiągnięcie celu mającego
praktyczne znaczenie przy wytwarzaniu lub korzystaniu z nich.
Użyteczność wzoru
Użyteczność wzoru polega na możliwości zaspokojenia określonej potrzeby dotychczas
niezaspokojonej lub też zaspokojenia tej potrzeby w większym stopniu, niż to było możliwe za
pomocą istniejących przedmiotów tego samego rodzaju.
Treść prawa ochronnego
Zakres terytorialny Zakres przedmiotowy Zakres czasowy
- prawo wyłącznego - przedmiot wyłącznego - czas trwania
korzystania ze wzoru prawa korzystania ochrony wynosi 10
użytkowego w sposób określają zastrzeżenia lat od daty złożenia
zarobkowy na obszarze RP ochronnego wzoru w WUP
Prawo ochronne na wzór użytkowy udzielane jest na 10 lat (2 okresy ochrony po 5 lat). Prawo to 
podobnie jak patent  podlega (poza czasowym i terytorialnym) ograniczeniom, które wynikają z :
tzw. wyczerpania praw ochronnych;
dopuszczenia przez prawo działań nie powodujących naruszenia praw;
zakazu nadużywania prawa ochronnego (po okresie 3 lat od momentu udzielenia ochrony) i
możliwości wprowadzenia przymusu udostępnienia wzoru użytkowego  licencji
przymusowej;
potrzeby uznania praw podmiotów, które już wcześniej korzystały z rozwiązania, póz
niej
zarejestrowanego na rzecz innego podmiotu;
Przykłady:
- rower z napędem mechaniczno  elektrycznym;
- koło podporowe;
- lampa solna  SALT LIGHT ;
- etui na telefon komórkowy;
- koło pojazdu, zwłaszcza do samochodu;
Opłaty związane z udzieleniem prawa ochronnego
(wybrane opłaty jednorazowe)
1) Za zgłoszenie wzoru użytkowego  550 zł
2) Za zgłoszenie w postaci elektronicznej  500 zł
3) Za każdą stronę ponad 20 stron opisu, zastrzeżeń i rysunków  25 zł
4) Za publikację o udzielonym prawie ochronnym  70 zł
5) Od wniosku o dokonanie zmiany w rejestrze  od każdej zmiany  70 zł
Wzory przemysłowe (które mogą być chronione w drodze rejestracji)  odnoszą się do nowej i
posiadającej indywidualny charakter postaci wytworu lub jego części, nadanej mu w szczególności
przez cechy linii, konturów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz jego ornamentację.
Ochrona własności intelektualnej 20 K.R.
Wytworem jest każdy przedmiot wytworzony w sposób przemysłowy lub rzemieślniczy, w tym:
złożony (z wymienialnych części),
część składowa widoczna w wytworze złożonym,
część składowa będąca przedmiotem samodzielnego obrotu,
Przemysł
Rynek Wzornictwo Sztuka
przemysłowe
Nauka Technika
W przypadku wzorów przemysłowych (inaczej niż przy wynalazkach, czy wzorach użytkowych)
dopuszczalna jest tzw. ulga w nowości  uważa się, że ujawnienia wzoru nie nastąpiło, jeżeli:
żð nie spowodowaÅ‚o dotarcia do wiadomoÅ›ci osób zajmujÄ…cych siÄ™ zawodowo dziedzinÄ…, której
wzór dotyczy;
żð dokonane byÅ‚o przed osobÄ…, która w sposób wyraz
ny lub dorozumiany była zobowiązana do
zachowania poufności;
żð nastÄ…piÅ‚o w ciÄ…gu 12 miesiÄ™cy przed datÄ… pierwszeÅ„stwa, jeżeli zostaÅ‚o dokonane:
- przez twórcę lub następcę prawnego twórcy;
- za zgodÄ… uprawnionego przez osobÄ™ trzeciÄ…;
- w wyniku nadużycia popełnianego wobec twórcy lub jego następcy prawnego.
Przykłady :
- czapka
- czapka dziecięca
- komputer
- klamra do paska
Prawo rejestracji wzoru przemysłowego wynosi 25 lat (5 okresów po 5 lat), czyli o 5 lat dłużej
niż trwa patent i o 15 lat dłużej niż trwa prawo ochronne na wzór użytkowy.
Część wzorów przemysłowych, które wprawdzie spełniają kryteria wzorów podlegających
ochronie, nie może być chroniona. Chodzi tu o sytuację, w których:
żð udzielenie ochrony byÅ‚oby sprzeczne z porzÄ…dkiem publicznym lub dobrymi obyczajami;
żð wzór zawiera oznaczenia, które nie mogÄ… być (bez uzyskania odpowiednich zezwoleÅ„)
przedmiotem praw wyłącznych, np. nazwy lub herby polskich województw, miast lub
miejscowości;
żð wzór zawiera elementy bÄ™dÄ…ce symbolami, w szczególnoÅ›ci o charakterze religijnym,
patriotycznym lub kulturowym, w zakresie w jakim obrażałoby to uczucie religijne,
poczucie patriotyzmu lub tradycjÄ™ narodowÄ….
Instytucja wzoru przemysłowego Wspólnoty pozwala na uzyskanie ochrony we wszystkich
krajach UE w drodze pojedynczej rejestracji.
Zgłoszenia wzorów przemysłowych mogą być dokonywane :
Øð w UrzÄ™dzie Harmonizacji Rynku WewnÄ™trznego OHIM (Offfice for Harmonization In the
Internal Market) zlokalizowanym w Aliance Hiszpanii,
Øð w centralnym organie zajmujÄ…cym siÄ™ ochronÄ… wÅ‚asnoÅ›ci przemysÅ‚owej w kraju
członkowskim UE (czyli np. Urzędzie Patentowym RP)
Øð w krajach Beneluksu  w UrzÄ™dzie WÅ‚asnoÅ›ci Intelektualnej Beneluksu
Ochrona własności intelektualnej 21 K.R.
Jeżeli zgłoszenie jest dokonywane w urzędzie krajowym, to urząd ten zobowiązany jest  podjąć
wszelkie kroki , aby przekazać je do OHIM w terminie 2-óch tygodni od daty dokonania
zgłoszenia.
Wspólnotowy wzór przemysłowy
Na mocy Rozporządzenia Rady (WE) nr 6/2002 z dnia 12 grudnia 2001 roku wzór przemysłowy
Wspólnoty podlega ochronie jako :
Øð niezarejestrowany wzór wspólnotowy, jeżeli zostaÅ‚ on udostÄ™pniony publicznie, tj.
opublikowany, wystawiony, wykorzystany w handlu lub ujawniony w inny sposób, pod
warunkiem, że wydarzenia te mogły stać się dostatecznie znane środowiskom
wyspecjalizowanym w danej branży, działającym we Wspólnocie  ochrona przez 3 lata
Ochrona niezarejestrowanego wzoru wspólnotowego daje przedsiębiorstwom możliwość
przetestowania na rynku danych produktów, jeszcze przed rejestracją wzoru, co pozwala uniknąć
inwestowania w ochronę produktów, które nie odniosłyby sukcesu. Ma także znaczenie w
przypadku produktów, które charakteryzuje szybki okres  starzenia się  szczególnie w takich
sektorach, jak moda czy przemysł zabawkowy.
Øð zarejestrowany wzór przemysÅ‚owy  jednolity charakter, jego skutek jest jednakowy w caÅ‚ej
Wspólnocie  ochrona przez 25 lat
Topografie układów scalonych  to rozwiązania polegające na przestrzennym, wyrażonym w
dowolny sposób rozplanowaniu elementów, z których co najmniej jeden jest elementem aktywnym,
oraz wszystkich lub części połączeń układu scalonego.
Układ scalony  zminiaturyzowany układ elektroniczny zawierający w swym wnętrzu od kilku do
setek milionów podstawowych elementów elektronicznych, takich jak : tranzystory, diody,
rezystory, kondensatory. Zwykle zamknięty w hermetycznej obudowie  szklanej, metalowej,
ceramicznej lub wykonanej z tworzywa sztucznego.
Ochronie podlegają topografie, które są oryginalne, co oznacza, że są wynikiem pracy
intelektualnej twórcy i nie są powszechnie znane w chwili ich powstania. Prawo z rejestracji
topografii układu scalonego przyznawane jest na okres 10 lat.
Nie są chronione topografie, które były wykorzystywane jawnie w celach handlowych dłużej niż w
ciągu 2 lat. Nie są także chronione topografie, które wynikają z funkcji układu scalonego, w którym
są stosowane, a także topografie dokonane i utrwalone w dowolnej formie i nie wykorzystywane w
celach handlowych po upływie 15 lat.
Przykłady:
- Piezorezystywny czujnik przyspieszony
- chemiczny czujnik jednoselektywny
- detektor gazu
Nowe odmiany roślin - to zbiorowości roślin lub ich części, jeżeli części te są zdolne do
wytworzenia całej rośliny, w obrębie botanicznej jednostki systematycznej najniższego znanego
stopnia, która nie zmienia się (po kolejnym rozmnożeniu albo na końcu właściwego cyklu
rozmnożeń lub krzyżowań) i którą można:
- określić na podstawie przejawianych właściwych wynikających z określonego genotypu lub
kombinacji genotypów oraz
- odróżnić od innej zbiorowości roślin na podstawie co najmniej jednej przejawianej właściwości;
Ochrona własności intelektualnej 22 K.R.
Prawo wyłączne jest przyznawane dla odmiany, która jest odrębna, wyrównana, trwała, nowa oraz
w odpowiedni sposób nazwana. Prawo do ochrony nowej odmiany roślin trwa 30 lat w przypadku
odmian winorośli, drzew i ziemniaka oraz 25 lat w przypadku pozostałych odmian.
Projekty racjonalizatorskie (usprawnienia)  rozwiązania, które spełniają następujące warunki:
- możliwie dokładnie prezentują istotę propozycji zmian (w wybranej lub dowolnej dziedzinie
działalności organizacji)  co, jak, gdzie usprawnić,
- sÄ… nowe w skali danej organizacji,
- nie wynikają z obowiązków nałożonych na pracownika, lecz stanowią wynik dodatkowego jego
wkładu pracy,
- sÄ… przydatne do wykorzystania.
PRZEDMIOTY WA
ASNOÅšCI INTELEKTUALNEJ
rejestracja oznaczeń
Marka a znak towarowy
MARKA (IMAGE, WIZERUNEK, WARTOŚĆ)
WYWOA
UJE: PRZYSPARZA PRZEDSI
BIORSTWU:
- preferowanie przez klientów wyrobów -stałych klientów, co oznacza:
(usÅ‚ug) ze wzglÄ™du na wymierne i/lub żð wymierne efekty bieżące
niewymierne korzyÅ›ci (prestiż, moda) żð umacnianie pozycji na rynku
żð zabezpieczanie przyszÅ‚oÅ›ci
WIZUALIZACJA, ODWZOROWANIE MARKI
ZNACZNIKI, IDENTYFIKATORY, SYMBOLE MARKI:
nazwy, logo, kolory, melodie, slogany, znaki towarowe, oznaczenie graficzne
ROZPOZNAWANIE MARKI
Znaki towarowe  znaki posiadające zdolność odróżniającą towarów i usług jednego
przedsiębiorstwa od drugiego.
Znaki towarowe pomagają konsumentom zidentyfikować i wybrać produkty/usługi w oparciu o
reputację i jakość tychże produktów/usług, mają zapewnić jednoznaczne wskazania pochodzenia
określonego produktu/usługi.
Znakami towarowymi najczęściej są: wyrazy, rysunki, ornamenty, kompozycje kolorystyczne,
przestrzenne formy towaru lub opakowania (znak przestrzenny), rzadko melodie lub inne sygnały
dz
więkowe, a także (bardzo rzadko) zapachy dające się również przedstawić graficznie  w postaci
symbolu (struktury) zwiÄ…zku chemicznego.
Ochrona własności intelektualnej 23 K.R.
Rodzaje znaków towarowych
Znaki towarowe
zwykłe powszechnie znane zarejestrowane
firmowe fabryczne handlowe usługowe
Znak towarowy podlegający rejestracji nie może być:
podobny  dla podobnych towarów  do znaku towarowego już zarejestrowanego lub
zgłoszonego do rejestracji ( o ile ten zostanie zarejestrowany)  jeżeli jego podobieństwo
może wprowadzać w błąd;
podobny  do jakichkolwiek towarów  do sławnego (renomowanego) znaku  jeżeli może
to przynosić nienależną korzyść lub szkodę dla odróżniającego charakteru bądz
renomy
sławnego.
Przykłady:
- ultramaryna
- reserved
- tatuum
- Universitas Nicolai Copernici Toruń
[1] Nie udziela się praw ochronnych  pomimo spełnienia kryteriów ochrony  na oznaczenia :
których używanie narusza prawa osobiste lub majątkowe osób trzecich,
które są sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami,
które ze swej istoty mogą wprowadzać odbiorców w błąd, w szczególności co do charakteru,
właściwości lub pochodzenia geograficznego towaru,
które zostały zgłoszone do ochrony w złej wierze,
które zawierają nazwę lub skrót Rzeczypospolitej Polskiej bądz
jej symbole (godło, barwy
lub hymn), nazwy lub herby województw, miast lub miejscowości, znaki sił zbrojnych,
organizacji paramilitarnych lub porządkowych, reprodukcje orderów i odznaczeń, itd., jeśli
zgłaszający nie wykaże dysponowania odpowiednimi zezwoleniami.
Przykłady :
- Zielone PÅ‚uca Polski NFOÅš
- Twaróg
- Fundacja Fundusz Ochrony Narodowej
- W służbie ojczyzny związek ochotniczych straży pożarnych
- Mundurowy klub motorowy RP Toruń
[2] Nie udziela się praw ochronnych  pomimo spełnienia kryteriów ochrony  na oznaczenia :
które zawierają skróty nazw bądz
symbole (herby, flagi, godła) obcych państw, organizacji
międzynarodowych, a także urzędowe oznaczenia, stemple kontrolne i gwarancyjne, o ile
Ochrona własności intelektualnej 24 K.R.
zakaz ich stosowania wynika z umów międzynarodowych, chyba że zgłaszający wykaże się
zezwoleniami odpowiednich organów.
które zawierają urzędowo uznane oznaczenia  w szczególności znaki bezpieczeństwa,
jakości, cechy legalizacji  w zakresie, w jakim mogłoby to wprowadzić odbiorców w błąd,
co do charakteru takich oznaczeń.
które zawierają elementy będące symbolami  w szczególności o charakterze religijnym,
patriotycznym lub kulturowym  których używanie obrażałoby uczucia religijne,
patriotyczne lub tradycje narodowÄ….
które stanowią formę bądz
inną właściwość towaru lub opakowania, która jest
uwarunkowana wyłącznie jego naturą, jest niezbędna do uzyskania efektu technicznego lub
zwiększa znacznie wartość towaru.
Przykłady :
- Zgodność z dyrektywami Unii Europejskiej
- Opakowanie nadaje siÄ™ do recyklingu
- Opakowanie do ponownego wykorzystania
- Produkt nie testowany na zwierzętach
Prawo ochronne na znak towarowy wynosi 10 lat i może być przedłużone dla wszystkich lub
części towarów na kolejne dziesięcioletnie okresy, licząc od daty (prawidłowego) zgłoszenia znaku
do ochrony.
Prawo ochronne nie daje możliwości zakazu używania przez inne osoby :
ich nazwisk lub adresu
oznaczeń wskazujących w szczególności na cechy i charakterystykę towarów, ich rodzaj,
ilość, jakość, przeznaczenie, pochodzenie czy datę wytwarzania lub okres przydatności
zarejestrowanego oznaczenia lub oznaczenia podobnego, jeżeli jest to konieczne dla
wskazania przeznaczenia towaru, zwłaszcza, gdy chodzi o oferowane części zamienne,
akcesoria lub usługi
nazwy, pod którą prowadzi ona działalność gospodarczą
Instytucja znaku towarowego Wspólnoty pozwala na uzyskanie ochrony we wszystkich krajach
UE w drodze pojedynczej rejestracji.
Znak wspólnotowy istnieje w Unii Europejskiej od 1994 roku.
Wspólnotowy znak towarowy ma jednolity charakter  stosuje się jeden system prawny,
który zapewnia jednolita ochronę na terytorium całej UE.
Oznacza to uproszczenie wymogów formalnych oraz procedur  przede wszystkim ochrona
jest uzyskiwana we wszystkich krajach członkowskich w wyniku dokonania jednego
zgłoszenia, przed jednym urzędem i w jednym języku.
Zgłoszenia znaków wspólnotowych  od 1996 roku  przyjmuje Urząd Harmonizacji Rynku
Wewnętrznego (OHIM  Office for Harmonization in the Internal Market) zlokalizowany w
Alicante w Hiszpanii.
Nazwy handlowe (oznaczenie przedsiębiorcy, oznaczenie przedsiębiorstwa, firma)  to oznaczenia,
pod którymi prowadzona jest działalność danej organizacji  nazwy te służą odróżnieniu pomiędzy
sobą poszczególnych organizacji.
Oznaczenia geograficzne (podlegajÄ…ce ochronie w Polsce w drodze rejestracji)  to oznaczenia,
które odnoszą się bezpośrednio lub pośrednio do nazwy miejsca, miejscowości, regionu lub kraju
(terenu)  mają one identyfikować tereny poprzez wskazanie ich pochodzenia z danego terenu oraz
identyfikować towary, które są wytworzone z surowców lub półproduktów pochodzących z
określonego terenu, większego niż teren wytworzenia lub przetworzenia towaru, jeżeli są one
Ochrona własności intelektualnej 25 K.R.
przygotowywane w szczególnych warunkach i istnieje system kontroli przestrzegania tych
warunków.
Oznaczenia geograficzne : nazwy regionalne + oznaczenia pochodzenia
Przykłady :
- Redykołka
- Bryndza
- Oscypek
Chroniona Nazwa Pochodzenia oznacza nazwę regionu, określonego miejsca lub, wyjątkowych
przypadkach, kraju, która służy do oznaczenia produktu rolnego lub środka spożywczego :
pochodzącego z tego regionu, określonego miejsca lub kraju, oraz
którego określona jakość, renoma lub inna cecha charakterystyczna może być przypisana
temu pochodzeniu geograficznemu, oraz
którego produkcja lub przetwarzanie lub przygotowywanie mają miejsce na określonym
obszarze geograficznym
Chronione Oznaczenie Geograficzne oznacza nazwÄ™ regionu albo konkretnego miejsca albo w
wyjątkowych przypadkach nazwę kraju używaną do opisu produktu rolnego lub środka
spożywczego pochodzącego z regionu, konkretnego miejsca albo kraju.
Produkt ten musi posiadać szczególną jakość, reputację lub inne cechy przypisywane jego
pochodzeniu geograficznemu. Produkcja lub przetwórstwo lub przygotowanie produktu odbywa się
na ściśle określonym obszarze geograficznym.  Środowisko geograficzne jest rozumiane przez
środowisko naturalne i czynniki ludzkie, m.in. klimat, woda, jakość gleby lub lokalne know-how.
Gwarantowana Tradycyjna Specjalność oznacza tradycyjny produkt rolny lub środek spożywczy.
Produkt ten musi spełniać następujące warunki :
jego nazwa musi być sama w sobie specyficzna (np. Mozarella) lub też wyrażać specyficzny
charakter produktu rolnego lub środka spożywczego (np.. belgijskie piwo Lambic)
produkt musi posiadać specyficzny charakter, tj. cechę lub zespół cech odróżniających go od
innych produktów tej samej kategorii. Różnica ta nie może opierać się tylko na
jakościowym lub ilościowym składzie produktu, ani sposobie produkcji ustalonym w
prawodawstwie krajowym lub wspólnotowym.
produkt posiada tradycyjny charakter, który może być wyrażony za pomocą tradycyjnych :
surowców, składu, sposobu wytwarzania.
UTWORY I PRAWA AUTORSKIE
Utwór  każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w
jakiejkolwiek postaci niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.
Indywidualny charakter działalności twórczej (J. Błeszyński)
Utwór to projekcja intelektu twórcy, przejaw wyobraz
ni, osobista interpretacja, osobiste
ujęcie pewnej treści nawet wówczas, gdy dotycz on sfery nauki lub techniki.
Twórczość to podporządkowanie uzyskiwanego rezultatu własnej wersji, osobistemu ujęciu
elementów wykorzystywanych lub relacjonowanych  choćby elementy te zostały
zaczerpnięte z otaczającego nas świata lub pochodziły z cudzego utworu.
Potrzeba rozróżnienia twórczości stanowiącej przejaw obiektywne istniejących zależności
od twórczości będącej przedmiotem prawa autorskiego.
Ochrona własności intelektualnej 26 K.R.
KRYTERIUM WYNALAZEK UTWÓR
Rozwiązanie techniczne Wyłącznie sposób wyrażania
Przedmiot ochrony
każdego przejawu twórczości
Nieoczywistość Każdy
Poziom twórczości
Wymagana Bez znaczenia
Stosowalność
przemysłowa
Efekt nowości i Projekcja intelektu twórcy
Indywidualny
nieoczywistości
charakter
W skali światowej Wynikająca z indywidualnego
Nowość
charakteru utworu
Konkretna Jakakolwiek
Postać
Minimum poznawcza Bez znaczenia
Wartość
Konkretne Bez znaczenia
Przeznaczenie
Rejestracja po badaniu Bez spełnienia jakichkolwiek
Uzyskiwanie ochrony
formalności
Ochroną objęte są w szczególności utwory :
wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie,
publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe),
plastyczne, fotograficzne, lutnicze,
wzornictwa przemysłowego,
architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne,
muzyczne i słowno-muzyczne,
sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,
audiowizualne, w tym filmowe,
opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja,
opracowania, które charakteryzują się twórczym doborem, układem lub zestawieniem,
nawet niechronionych informacji (materiałów) w postaci zbiorów, baz danych itp.
Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać
nieukończoną. Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności.
Nie stanowiÄ… przedmiotu prawa autorskiego :
żð akty normatywne lub ich urzÄ™dowe projekty,
żð urzÄ™dowe dokumenty, materiaÅ‚y, znaki i symbole,
żð opublikowane opisy patentowe lub ochronne,
żð proste informacje prasowe.
Ale np. autorskie projekty aktów prawnych czy też opisy patentowe przed ich opublikowaniem
podlegajÄ… ochronie.
Wyłączne prawo do utworu oznacza możliwość korzystania z niego i rozporządzania nim na
wszystkich polach eksploatacji, znanych w danej chwili i mogących powstać w przyszłości, oraz do
wynagrodzenia za korzystanie z utworu.
Odrębne pola eksploatacji stanowią w szczególności :
żð w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu  wytwarzanie egzemplarzy utworu
(technikÄ… drukarskÄ…, reprograficznÄ…, zapisu magnetycznego, cyfrowÄ…),
żð w zakresie obrotu oryginaÅ‚em albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono 
wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy,
Ochrona własności intelektualnej 27 K.R.
żð w zakresie rozpowszechniania utworu  publiczne wykonanie, wystawienie, wyÅ›wietlenie,
odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie w taki sposób
aby każdy mógł mieć dostęp do utworu w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
Autorskie prawa osobiste chroniÄ… nieograniczonÄ… w czasie i niepodlegajÄ…cÄ… zrzeczeniu siÄ™ lub
zbyciu więz
twórcy z utworem, a w szczególności prawo do :
żð autorstwa utworu,
żð oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostÄ™pniania go
anonimowo,
żð nienaruszalnoÅ›ci treÅ›ci i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania,
żð decydowania o pierwszym udostÄ™pnieniu utworu publicznoÅ›ci,
żð nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.
Autorskie prawa majątkowe gasną z upływem pełnych 70 lat następujących po roku, w którym :
żð zmarÅ‚ twórca (współtwórca, który przeżyÅ‚ pozostaÅ‚ych),
żð po raz pierwszy rozpowszechniono utwór, którego twórca nie jest znany,
żð rozpowszechniono (lub ustalono, gdy nie byÅ‚ rozpowszechniony) utwór, do którego autorskie
prawa majątkowe przysługują z mocy ustawy innej osobie niż twórca,
żð zmarÅ‚a ostatnia spoÅ›ród osób: główny reżyser, autor scenariusza, autor dialogów,
kompozytor muzyki utworu audiowizualnego.
Niezależnie od ochrony utworów, prawa wyłączne przysługują do: artystycznych wykonań,
fonogramów i wideogramów, nadań (swoich) programów, pierwszych wydań (po upływie ochrony)
oraz do wydań naukowych i krytycznych nie będących utworami, a dotyczących utworów już
niechronionych  prawa pokrewne.
Czas trwania praw pokrewnych :
żð 50 lat w przypadku praw artystów wykonawców
żð 50 lat w przypadku praw producenta
żð 50 lat w przypadku praw organizacji radiowej lub telewizyjnej
żð 25 lat w przypadku praw wydawcy pierwszych wydaÅ„ utworów
żð 30 lat w przypadku praw wydawcy wydaÅ„ krytycznych lub naukowych.
Monopol wynikający z praw wyłącznych do utworu podlega ograniczeniom, które dotyczą
przypadków :
żð wyczerpania praw autorskich,
żð dozwolonego użytku (wÅ‚asnego i publicznego) chronionych utworów.
Dozwolony użytek własny (osobisty) oznacza dopuszczenie możliwości nieodpłatnego
korzystania, bez zezwolenia twórcy, z już rozpowszechnionego utworu : (1) dla własnych celów, na
własne potrzeby albo (2) przez krąg osób pozostających w związku osobistym lub stosunku
towarzyskim z osobą, która nabyła prawa do korzystania z egzemplarza utworu.
Ochrona własności intelektualnej 28 K.R.