Zajęcia piąte
Kl I_gi
Temat: Wiercenie otworów, rozwiercanie i pogłębianie.
Wierceniem nazywamy wykonanie otworów okrągłych w materiale za pomocą
narzędzi zwanych wiertłami. Wiercenie może odbywać się za pomocą wiertarek ręcznych i na
wiertarkach mechanicznych. Podczas wiercenia na wiertarkach przedmiot zamocowany jest
nieruchomo, wiertło zaś wykonuje jednocześnie ruch obrotowy i ruch posuwowy wzdłuż osi
wierconego otworu. Otwory długie wymagające większej dokładności wiercimy na tokarkach.
Jeśli wiercenie odbywa się prawidłowo, to wióry wychodzą z obu rowków jednakowymi
zwijającymi się wstęgami (stal), albo jednakową ilością wiórków (żeliwo). Dość często
należy wyjmować wiertło z otworów i oczyszczać go z wiórów znajdujących się w rowkach.
W ślusarstwie stosowane są dwa rodzaje wierteł: piórkowe i kręte. Ze względu na część
chwytową można je również podzielić na: wiertła z chwytem walcowym i wiertła z chwytem
stożkowym. W zależności od przeznaczenia rozróżniamy wiertła: ogólnego przeznaczenia
i specjalnego przeznaczenia. Kąty wierzchołkowe wierteł dla stali, żeliwa i mosiądzu
wynoszą 118o +/-2o , a miedzi i aluminium 140o. Wiertła z uchwytem walcowym (rys. b)
mocuje się w uchwytach wiertarki, a wiertła z chwytem stożkowym (rys. a) mogą być
zamocowane bezpośrednio w gniazdach stożkowych wrzeciona wiertarki, albo za pomocą
tulei redukcyjnej. Zarówno gniazda wrzecion jak i chwyty wierteł są znormalizowane i
wykonane wg stożków metrycznych lub Morse a.
Podczas wiercenia stosuje się również ciecz chłodzącą tzw. emulsję na bazie oleju
wiertniczego. W przypadku wiercenia aluminium można stosować naftę. Mosiądz i żeliwo
wierci się na sucho. Przed przystąpieniem do wiercenia przedmiot należy napunktować lub
nawet nakiełkować.
Rys. 1 Wiertło kręte a) z chwytem stożkowym, b) z chwytem walcowym (cylindrycznym)
Pogłębianie i rozwiercanie.
Pogłębianiem nazywa się obróbkę polegającą na powiększaniu od czoła średnicy części
otwory wstępnie obrobionego, którą wykonuje się za pomocą pogłębiaczy.
Pogłębiacze posiadają część roboczą stożkową lub walcową. Pogłębianie odbywa się przy
pomocy wiertarki.
Rozwiercaniem nazywa się obróbkę wstępnie wykonanego otworu, polegającą na
powiększaniu jego średnicy za pomocą rozwiertaka w celu uzyskania otworu walcowego lub
stożkowego o większej dokładności. Przy rozwiercaniu stosujemy rozwiertaków zdzieraków,
a następnie rozwiertaków wykańczających. Poza tym rozróżnia się rozwiertaki ręczne
i maszynowe. Ze względu na część roboczą dzielimy na: nastawne i rozprężne, nasadzane
i z zębami wstawianymi. Ze względu na rodzaj zębów rozróżnia się rozwiertaki z zębami
prostymi i z zębami śrubowymi. Liczba zębów rozwiertaka jest najczęściej parzysta,
co ułatwia mierzenie średnicy. Główne wymiary rozwiertaków stożkowych dla gniazd
metrycznych czy Morse a określone są PN.
Do rozwiercania otworów pod nity stosuje się rozwiertaki kotlarskie.
Tab. 1 Najczęściej stosowane wartości naddatków:
Średnica otworu w mm
4 - 6 6 - 18 18 - 30 30 - 50 50 - 75
Naddatek w mm
0.2 0.3 0.4 0.5 0.6
Rozwiercanie powinno się odbywać zawsze zgodnie z ruchem roboczym rozwiertaka,
w przeciwnym razie narażamy powierzchnię obrabianego otworu na zniekształcenia.
Rozwiercanie na sucho stosuje się tylko dla żeliwa, mosiądzu i brązu.