Kościół św. Józefa w Zabrzu
Kościół Świętego Józefa w Zabrzu
Kościół parafialny
Narodowy Instytut Dziedzictwa
A/5/99 z 30.04.1999
Państwo
Polska
Miejscowość Zabrze
Wyznanie katolickie
Kościół rzymskokatolicki
Parafia św. Józefa w Zabrzu
Wezwanie Świętego Józefa
Kościół Świętego Józefa  polski rzymskokatolicki kościół parafialny, znajdujący się przy ulicy ul. Roosevelta w Zabrzu,
należący do dekanatu zabrzańskiego w diecezji gliwickiej, metropolii katowickiej.
Historia kościoła
Parafia św. Józefa w Zabrzu została wyodrębniona w 1931 roku z terytorium parafii św. Andrzeja Apostoła. W latach 1930
1931 wybudowano nowy kościół. Budowniczym kościoła został proboszcz parafii św. Andrzeja Apostoła, ksiądz Jan Zwior.
Konsekracji świątyni dokonał 4 września 1932 roku kardynał Adolf Bertram[1].
Architektura i wnętrze świątyni
Kościół to jeden z ciekawszych przykładów architektury modernistycznej na Górnym Śląsku. Autorem projektu jest
Dominikus B�hm z Kolonii. Świątynie projektowane przez B�hma mają specyficzny klimat, zarówno w warstwie
materialnej (surowy monumentalizm, rzetelna konstrukcja oraz szczerość w zastosowaniu materiałów) jak i niematerialnej
(wpływ na emocje odbiorców, stosowanie symboliki, gra światłem). Architekt zastosował w projekcie kościoła wiele cytatów
z historii, m.in.:
�� symbolika światła jako emanacji Boga,
�� symbolika liczb świętych (katedry średniowiecza) (7, 12, 33, 40),
�� plac wejściowy do kościoła  paradisus  podobne place znajdowały się przed starochrześcijańskimi bazylikami,
�� fasada  rzymskie bramy (brama do nieba) lub akwedukt  woda życia,
�� przejście od  profanum do  sacrum  święta brama (porta sacra)  obmycie  oczyszczenie z grzechów,
�� metafora drogi życia  wydłużona nawa kościoła, której towarzyszy 7 okien witraży z siedmioma sakramentami w
witrażach,
�� chrzcielnica u podstawy wieży u wejścia do świątyni  motyw oczyszczenia u progu  świętej drogi na drodze
chrześcijanina do zbawienia, nieba  (symbolicznie wieża i spiralne schody).
Dominikus B�hm uważał, że architekt powinien projektować obiekt całościowo, począwszy od bryły, formy przestrzeni, aż
po wyposażenie i detal (B�hm był również twórcą wnętrz, mebli, witraży, mens ołtarzowych). Kościół zaprojektowany został
na planie łuku, projektant nawiązuje tutaj do starożytnych budowli rzymskich oraz świątyń wczesnochrześcijańskich.
Zbudowany został z cegły, mur jest nieotynkowany. Cegły są w różnych odcieniach, o zróżnicowanym stopniu wypalenia i
zostały celowo sprowadzone z różnych cegielni. Fronton przedstawia potrójny rząd arkad (powtarza się on w otworach
wieży, wewnętrznym obejściu i w oknach). Fronton arkad rozpostartych pomiędzy dwiema surowymi, płasko zwieńczonymi
wieżycami kojarzy się z wyglądem rzymskich akweduktów[2]. W dużych oknach po stronie zachodniej znalazły się witraże w
ciemnych kolorach i przedstawiają sakramenty święte, a okna po stronie wschodniej świątyni dają niewielkie ilości światła.
Najjaśniejsze miejsce kościoła to część ołtarza głównego, który uniesiony jest wysoko nad posadzkę nawy. Witraż -
 Najświętszy Sakrament - zaprojektowany został w 1942 roku. W 1957 roku umieszczono w prezbiterium witraż  Świętej
Rodziny [3].
Założenia ideowe Kościół św. Józefa w Zabrzu uznany został powszechnie za wysokiej klasy zabytek.
Nastąpiło to nie ze względu na jego wiek - wszak należy do nowszych kościołów zabrzańskich - ale ze względu na swoją
ciekawą, bogatą w symbolikę i niespotykaną gdzie indziej architekturę  jest bowiem bodaj najznamienitszym przykładem
nowoczesnej architektury sakralnej okresu międzywojnia na Górnym Śląsku i z tej racji zasługuje na uwagę szczególną . / E.
Chojecka, Kościół św. Józefa. s. 5 /. Bryła kościoła wypiętrza się tuż przy jezdni ulicy Roosevelta i jednocześnie efektownie
zamyka swym frontonem ulicę ks. Konstantego Damrota. Architekturę kościoła można właśnie najlepiej podziwiać od strony
ulicy ks. K. Damrota dawnej ulicy Farnej,- Pfarrstrasse , prowadzącej od macierzystej świątyni św. Andrzeja do nowego
kościoła św. Józefa, który stał się centrum nowej parafii. Wierni, zdążający więc od strony północnej do kościoła mają przed
sobą monumentalną fasadę świątyni, która zamyka ulicę ks. Damrota. Architektura budowli, nie pozwala przejść obojętnie,
zaskakuje bowiem rozmachem, śmiałością konstrukcji, nietypowością rozwiązań. Zadziwia swoją prostotą, ascezą formy,
surowością a jednocześnie monumentalizmem i symboliką. Kościół z zewnątrz oglądany kojarzy się z ogromnym, płynącym
transatlantyckim statkiem lub jest trochę podobny do tak licznie obecnych na Górnym Śląsku budowli przemysłowych, np. do
hali fabrycznej a równocześnie jest doskonale wkomponowany w zabudowę okolicznych ulic i dlatego też zrezygnowano z
tradycyjnego orientowania kościoła - ukierunkowania na wschód - i zbudowano go na osi północ-południe. Zaprojektowany
został na planie łuku, który jest dominującą częścią jego wystroju i architektury. Prof. Dominikus Bohm nawiązał tu do
starożytnych budowli rzymskich oraz świątyń wczesnochrześcijańskich. Fronton kościoła przedstawia potrójny rząd arkad i
stanowi podstawowy motyw dla całego układu i będzie powtarzać się w otworach wieży, wewnętrznym obejściu i w oknach
świątyni. Fronton arkad rozpostartych pomiędzy dwiema surowymi, płasko zwieńczonymi wieżycami kojarzy się z wyglądem
starożytnego akweduktu, który umożliwiał dostarczanie miastom życiodajnej wody. Uzyskany monumentalizm fasady jest zatem
przesiąknięty symboliką  z
ródła życia", które kryje w swym wnętrzu budowla. Przestrzeń między bocznymi kaplicami,
arkadowym frontonem i wejściem do świątyni, wypełnia dziedziniec, zwany  Rajskim Placem . Oddziela on wnętrze kościoła od
gwaru ulicznego, jest przedsionkiem pozwalającym na wewnętrzne wyciszenie tych, którzy wstępują do świątyni, jest przejściem
od profanum do sacrum. Nawiązuje on do tzw.  atrium , które istniało w bazylikach wczesnochrześcijańskich. Dziedziniec taki z
reguły był otoczony arkadami i pozwalał na przejście od świata codziennych spraw w świat ducha. W samym środku atrium była
studnia, zwana  cantarus , która dostarczała wodę do obmywań. W atrium kościoła św. Józefa nazywanym  Paradisum , lub
 Rajskim Placem tak jak w Koloseum rzymskim, stoi krzyż - znak męczeństwa i symbol chrześcijaństwa, będący z
ródłem
nadziei na wieczne zbawienie. Rajski plac połączony jest szklaną ścianą z wnętrzem kościoła i dlatego przy większej liczbie
wiernych może też z nią stanowić jedną całość powiększając jego pojemność. Przechodzień może też poprzez rajski plac wejrzeć
w głębię świątyni i w prezbiterium zobaczyć wieczną lampkę jako znak ostrzegawczy z innego wyższego świata. Surowość
architektury kościoła i jej historyczne nawiązania potęguje materiał budowlany, którym jest cegła. Potężny, nieotynkowany mur,
wzniesiony jest z licznych cegieł symbolizujących poszczególnych wiernych, czyli Żywy Kościół  Lud Boży. Cegły są w
różnych odcieniach, o zróżnicowanym stopniu wypalenia i zostały celowo sprowadzone z różnych cegielni. Odwzorowuje to
poniekąd sytuację Kościoła Powszechnego, na który składają się nie tylko święci, ale także grzesznicy. Każdy członek Kościoła,
obojętnie gdzie  wmurowany w strukturę Kościoła, ma swoją specyficzną rolę do spełnienia. Kościół murowany jest symbolem
Kościoła żywego  Ludu Bożego - złożonego z różnych i jakże odmiennych wyznawców Chrystusa. Wyznając  wierzę w
Kościół mamy właśnie na myśli tę wspaniałą zróżnicowaną wspólnotę, która stanowi jeden  Lud Boży .