drugiej strony obrosły w tyle legend i podań, że stan wiedzy w tej dziedzinie
Jerzy Pertek
niepomiernie się zmniejszył i wypaczył. W okresie po upadku rzymskiej kultury i
sztuki, gdy panowało straszliwe ogólne zacofanie, ciemnota i obskurantyzm, zwęził się
Bandera Polska na równiku
także horyzont geograficzny, a miejsce dawnej wiedzy i znajomości mórz, zwłaszcza
dalekich, zajęła niewiedza przyprawiona
najbardziej fantastycznymi bajdami,
Wydawnictwo Morskie
wierzeniami i wymysłami. Mówiono, iż
Gdynia 1968
na zachód i południe od hiszpańskich i
portugalskich wybrzeży, czyli poza
 słupami Herkulesa (tj. Gibraltarem i
Ceutą), znajduje się przerażające mare
tenebrosum  morze ciemności.
Od dziobu w stronę śródokręcia zbliża się barwny korowód: Władca Mórz
Bezkresne przestworza tego okalajÄ…cego
Neptun z małżonką i orszakiem królewskim. Neptun jest dostojny i wiekowy, ma
ziemię oceanu miały być ponoć
długą siwą brodę, na równie siwej głowie koronę, w ręku zaś dzierży ogromny trójząb.
siedliskiem grozy i trwogi, nie rokujÄ…cym
Królowa jest młoda i urocza, również z koroną na głowie, a jej posągowe kształty
żadnemu śmiałkowi, który by się tam
kryją się pod złocistymi napierśnikami i takąż przepaską na biodrach. W świcie kroczy
zapuścił, nadziei ocalenia i powrotu.
marszałek dworu Tryton  prawa ręka Neptuna, nadworny astrolog z ogromnym
Istniały tam strefy ciemności, różne
sekstantem, lekarz z wielkimi narzędziami, fryzjer z potężną brzytwą i jego pomocnik
wędrujące wyspy, podwodne skały
z pędzlem wielkości miotły, wreszcie zamykają pochód czarne jak smoła, rogate
magnetyczne unieruchamiajÄ…ce
diabły uzbrojone w widły.
przepływające statki, wody rojące się od
Po dojściu do śródokręcia, gdzie oczekuje kapitan i starszyzna okrętowa,
przedziwnych potworów, niekiedy tak
pochód staje, a Tryton zawiadamia obecnych o przybyciu Władcy Mórz. Kapitan
gigantycznych rozmiarów, że mogły
statku wita dostojnych gości, po czym Neptun wygłasza krótką mowę, wyjaśniając cel
połykać cały statek wraz z ludz
mi,
swego przybycia. Następnie królewska para zajmuje miejsca na przygotowanych dla
W drugiej połowie XV wieku południowa
podobnie jak biblijna ryba połknęła
niej wygodnych fotelach, a tryton rozwija rulon papieru i odczytuje pierwsze z
część Atlantyku, poniżej równika,
Jonasza, itp. OstatecznÄ… przeszkodÄ™ w
figurujących na nim nazwisk. stanowiła jeszcze białą plamę na mapie
próbie podróży na południe oceanu miała
Wtedy Neptun woła:  Diabły, brać go!  i rozpoczyna się główny punkt
stanowić strefa gorąca, która jak obręcz dzieliła północną i południową półkulę. Woda
ceremonii: chrzest morski na równiku.
morska w tej strefie znajdowała się rzekomo w stanie wrzenia. Panujące tam gorąco
było nie do zniesienia, każdy zaś, kto zdołał ją przekroczyć, przemieniał się z białego
Tradycja chrztu morskiego
człowieka w czarnego. Nic więc dziwnego, że jeden z przylądków Maroka na
wysokości Wysp Kanaryjskich zwano przylądkiem Nun  co miało pochodzić od
Tradycja chrztu morskiego, zwanego też równikowym, należy do najstarszych
łacińskiego non ( nie ) i oznaczać, że dalej już nie można żeglować. Ostatnią zaporą
zwyczajowych obrzędów marynarskich i swymi początkami sięga najprawdopodobniej
był położony nieco na południe przylądek Bojador ( wysunięty w morze ), zwany też
połowy XVI wieku. Związana jest z przepłynięciem równika, który w owych czasach,
Caput finis Africae.
zwłaszcza zaś w okresie poprzedzającym epokę wielkich odkryć geograficznych,
Te wszelkie jak najbardziej fantastyczne przesądy i wierzenia stanowiły
uważany był za linię dzielącą znaną część świata od nieznanej , pełnej tajemnic,
największą trudność i przeszkodę w drodze na ocean, a zwłaszcza na południową
dziwów i niebezpieczeństw. Przekazywane z pokolenia na pokolenie wiadomości
półkulę, poza równik. Trzeba więc w było nie lada przyczyny, aby pomimo tak
żeglarzy starożytnego świata, którzy przecież wyrobili sobie wcale dokładny obraz nie
okropnych perspektyw odważyć się na próbę sforsowania wspomnianego mare
tylko basenu śródziemnomorskiego i mórz otaczających zachodnią, a nawet północną
tenebrosum oraz strefy gorąca. Stało się to wówczas, kiedy Europa została w połowie
Europę, ale także i wód oblewających Afrykę (wiadomo bowiem, iż Fenicjanie zdołali
XV wieku odcięta przez Turków od połączeń ze Wschodem i trzeba było szukać
kontynent ten opłynąć), w ciągu kilkunastu wieków tak bardzo się rozcieńczyły, a z
nowych dróg handlowych do Indii. Drogi te prowadziły trasą morską wokół Afryki, a
pierwszymi żeglarzami, jacy się na nich pojawili, byli Portugalczycy. przez tę do niedawna uważaną za granicę dwóch światów linię uznano za uzyskanie
Ich intensywna działalność morska wiąże się z osobą księcia Henryka niejako wyższego stopnia wtajemniczenia w żeglarskim fachu, za coś w rodzaju
zwanego Żeglarzem, który był inicjatorem portugalskiej ekspansji w pierwszej zdobycia ostróg rycerskich i pasowania mieczem na lądzie. Kto przepłynął równik, ten
połowie XV wieku. W jej trakcie nastąpiło opłynięcie przylądka Bojador. Dokonał przestał być nowicjuszem i z początkującego adepta w morskim rzemiośle stał się co
tego kapitan Gil Eannes w 1434 roku, przy czym nie poprzestał on na przebyciu tej najmniej czeladnikiem. Z tą przemianą połączono też poddanie każdego
ostatniej  jak do niedawna przypuszczano  zapory w drodze na południe, ale  wyzwoleńca przeróżnym próbom, takim jak praca przy linach i żaglach, wchodzenie
przepłynął jeszcze około dwustu mil zanim zawrócił do kraju. na maszty i reje, itp., w których musiał wykazać swą biegłość w sztuce żeglarskiej.
Ten udany wypad Eannesa przyczynił się w dużej mierze do podjęcia Umiejętność pływania była wówczas wśród marynarzy bardzo rzadka, wątpliwe jest
dalszych, póz
niejszych wypraw, skoro okazało się, że za przylądkiem Bojador nie więc, czy program obrzędu równikowego zawierał także i taką próbę. Spuszczano
napotkał on ani żadnej z niebezpiecznych dla życia żeglarzy stref, ani też nie dotarł do prawdopodobnie delikwenta do morza na linie, kończąc w ten sposób czynności
morza ciemności. Z drugiej jednak strony nie należy zapominać, że od równika  właściwej ceremonii chrztu równikowego.
wówczas zwanego ekwator  dzieliło Eannesa jeszcze ponad tysiąc pięćset mil... Dlaczego tę ceremonię  pasowania na doświadczonego marynarza, czyli 
Rozpoczęte wyprawy wzdłuż wybrzeża Afryki były jednak kontynuowane, a jak to się dziś mówi  na  wilka morskiego , nazwano dokonaniem chrztu
żeglarze powoli i nieśmiało zapuszczali się coraz dalej na południe. Alfonso Gonsalez, równikowego? Wiąże się to zapewne z faktem powstania tego zwyczaju na statkach
Nuńo Tristćo, Dinis Diaz docierali kolejno do ujścia Rio de Oro, Przylądka Białego i hiszpańskich i portugalskich, a więc należących do państw ultrakatolickich, w których
Przylądka Zielonego. W 1460 roku zmarł Henryk Żeglarz i portugalskim Żeglarzom sprawy religii odgrywały  zwłaszcza wówczas, w szczytowym okresie inkwizycji -
zabrakło protektora i żarliwego propagatora wypraw odkrywczych, ale dzieło jego dominującą rolę. Na statkach tych zawsze w kapitańskiej świcie znajdował się
prowadzili, choć może z mniejszym zapałem, inni książęta i królowie Portugalii. kapelan, który miał dodawać załodze odwagi w dalekich wyprawach oraz chrzcić
Zmuszała ich do tego konieczność szukania nowej drogi do Indii. I tak doszło do pogan na nowo odkrytych ziemiach, nic więc dziwnego, że także marynarskiej
kolejnych rejsów, aż wreszcie w 1471 roku Joćo de Santarem i Pedro Escovar odkryli ceremonii równikowej nadano nazwę jednego z najważniejszych obrzędów
ujście rzeki Niger oraz Kamerun, Wyspę Książęcą, Wyspę Św. Tomasza i Wyspę chrześcijańskich, a ksiądz był jednym z jej uczestników.
Nowego Roku, przekroczyli jako pierwsi równik oraz dotarli do Przylądka Św. Jest bardzo prawdopodobne, że urządzenie uroczystości z okazji przebycia
Katarzyny, czyli do 1°51 szerokoÅ›ci poÅ‚udniowej. NastÄ™pni żeglarze zapuszczali siÄ™ równika nastÄ…piÅ‚o po raz pierwszy w 1535 roku na hiszpaÅ„skim statku, na którym
coraz dalej: w 1485 roku Diego Cćo dotarÅ‚ do 20°50 szerokoÅ›ci poÅ‚udniowej, a w dwa ówczesny biskup ZÅ‚otej Kastylii (Castilla del Oro)  jak Hiszpanie nazwali terytorium
lata póz
niej Bartolomeo Diaz jako pierwszy osiągnął południowy kraniec Afryki, Panamy  udawał się do Peru. Znoszony zimnym wschodnim prądem i przeciwnymi
nazwany przez niego Przylądkiem Burz, przemianowany póz
niej przez króla Jana II na wiatrami statek krążył przez wiele tygodni to oddalając się od lądu stałego, to zbliżając
Przylądek Dobrej Nadziei. się do niego, aż wreszcie przed przerażonymi i wyczerpanymi tym długim błąkaniem
Tak więc portugalscy żeglarze w swych wyprawach na południe nie tylko się ludz
mi wyłonił się ląd. Była to jedna z wielu wysp, które  od wielkiej liczby
przekroczyli równik, ale zdołali dotrzeć do południowego krańca Afryki, a potem olbrzymich żółwi  zostały przez Hiszpanów nazwane Galapagos (Wyspy Żółwie), a
opÅ‚ynąć go, nie natrafiajÄ…c nigdzie na żadne z uprzednio wspomnianych dziwów i biskup ZÅ‚otej Kastylii, Tomé Berlenga, staÅ‚ siÄ™ mimowolnym odkrywcÄ… tego
okropności natury. Życie obaliło więc przesądy i wierzenia, ale w świadomości archipelagu. Leży on  podobno udało się biskupowi to określić  pod samym
portugalskich ludzi morza, a potem również żeglarzy innych nacji, zachowała się równikiem, i Berlenga odbył tuż po przekroczeniu równika mszę dziękczynną z racji
pamięć o znaczeniu przypisywanemu kiedyś przekroczeniu równika jako tej linii, która niemal cudownego ocalenia. Msza ta zapoczątkowała podobne uroczystości
dzieliła świat znany od nieznanego i morza nadające się do żeglugi od mórz dla niej dziękczynne na równiku. Ponieważ zaś na każdym hiszpańskim a także portugalskim
niedostępnych. Zapewne też odbiciem tych poglądów i przeświadczeń o wadze, jaką statku znajdował się podówczas duchowny świecki lub zakonny, jest więc oczywiste,
dla żeglarza miało mieć przepłynięcie linii ekwatora, stała się ceremonia chrztu że właśnie on celebrował każdorazowo ceremonię równikową, którą od nazwiska
równikowego. odkrywcy wysp Galapagos zaczęto nazywać chrztem Berlenga.
Jak już wspomniano. Tradycja tego zwyczaju pochodzi prawdopodobnie z Zeświecczenie ceremonii chrztu morskiego nastąpiło już u schyłku XVI
połowy XVI wieku, a więc z czasów, w których przepłynięcie równika nie należało już wieku na statkach angielskich, holenderskich, a potem skandynawskich i
do rzadkości (przynajmniej we flotach portugalskiej i hiszpańskiej), a w których nie brandenburskich. Wiązało się to z jednej strony z faktem religijnej przynależności
zaginęła jeszcze pamięć o przesądach i wyobrażeniach, z jakimi wiązano żeglugę w Anglików, Holendrów czy Skandynawów do obozu protestanckiego, a z drugiej zaś 
rejony ponoć dla niej niedostępne, czyli do równika i na półkulę południową. Przejście z pewnymi tradycjami anglosaskimi i normańskimi wywodzącymi się podobno od
Wikingów, którzy rzekomo odbywali podobne praktyki podczas swych dalekich Galapagos) celebrowane były na modłę kościelną, zaś przez Holendrów koło Wysp
wypraw oceanicznych. Jest jednak zastanawiające, że na przykład we flocie Berlenga lub na wysokości Lizbony, a przez Skandynawów przy opuszczaniu Bałtyku,
holenderskiej utrzymała się nazwa chrztu Berlenga, obchodzonego jednak nie na po ominięciu przylądka Kullen  na modłę świecką. Trzeba bowiem pamiętać, że
równiku, a przy przechodzeniu koło brzegów Portugalii, mniej więcej na wysokości holenderscy żeglarze nie brali jeszcze w XVI wieku udziału w wielkich odkryciach
Lizbony. Dotyczyło to głównie statków płynących na Morze Śródziemne, które nie geograficznych i dlatego chrzest Berlenga odbywany u brzegów Portugalii był dla
miały możności przebycia równika, podobnie jak i statków zmierzających do nich, podobnie jak dla Duńczyków czy Szwedów koło przylądka Kullen, czymś w
zachodnich brzegów Afryki. Wytłumaczenie może leży w tym, że na północny zachód rodzaju namiastki chrztu równikowego.
od Lizbony, w odległości 9 km od przylądka Carvoeiro leży archipelag Berlenga, i
Holendrzy  Å›wiadomie lub nieÅ›wiadomie  ceremoniÄ™ chrztu Berlenga Å‚Ä…czyli nie z Transportowiec  Saône na równiku
osobą hiszpańskiego biskupa, lecz z grupą małych portugalskich wysepek.
Dowodem wspomnianego już zeÅ›wiecczenia ceremonii chrztu Berlenga w Transportowiec żaglowo  parowy  Saône odbywaÅ‚ na poczÄ…tku 1858 roku
holenderskim wydaniu jest to, że polegała ona przede wszystkim na wykazaniu się rejs do Chin, mając na pokładzie 550 żołnierzy przeznaczonych do służby kolonialnej
przez marynarzy różnymi sprawnościami żeglarskimi. Ponadto musieli oni spełnić w tamtejszych francuskich posiadłościach. Biorący udział w rejsie oficer opisał
różne życzenia Władcy Mórz oraz spożyć wiele  morskich potraw . W ten sposób przebieg ceremonii równikowej w korespondencji nadesłanej do popularnego
marynarze niejako składali ofiary Władcy Mórz i dokonywali zapłaty za łaski i tygodnika  L Illustration zaznaczając, że chodzi o zwyczaj morski na ogół mało
przywileje, jakie miał im on w zamian świadczyć. znany, a bardzo interesujący i stanowiący doskonałą rozrywkę marynarską.
W tej wersji chrztu Berlenga Zbliżała się godzina 18 w dniu 26 marca, kiedy nagle z bocianiego gniazda
spotykamy się po raz chyba pierwszy w rozległ się silny huk podobny do grzmotu, a na pokład transportowca posypał się jak
dziejach chrześcijańskiej żeglugi okresu grad deszcz suszonej fasoli. Chwilę póz
niej usłyszano głos niewiadomego
wielkich odkryć geograficznych z oddawaniem pochodzenia:  Hej, na okręcie!
hołdu mitologicznym bóstwom. Oczywiście Dowódca transportowca wziął do ręki tubę i przyłożył ją do ust:  Mówcie
nawet przyjmując, że obrzęd marynarskiego dalej, słucham.
chrztu był w gruncie rzeczy niczym innym jak Wtedy wywiązał się następujący dialog:
zabawą i igraszką, której człowiek zawsze  Skąd płyniecie?
Å‚aknie, a która szczególnie na morzu  Z Gorée, a przedtem z Brestu.
przyczyniała się w dużym stopniu do  A dokąd się udajecie?
urozmaicenia i ubarwienia niełatwego przecież  Do Chin.
życia marynarzy, to jednak i tak trudno sobie  Jak brzmi nazwa okrętu?
wyobrazić, aby można byÅ‚o podówczas czcić i   La Saône .
honorować Posejdona czy Neptuna na  Kapitanie, zbliżacie się do imperium Pana Równika. Pamiętajcie, że wielka
pokładach karawel i karrak króla Filipa II. Był jest jego potęga i zgubny jego gniew. Poddajcie się więc jego woli i bądz
cie posłuszni,
on przecież nie tylko prawnukiem i gdy wyda rozkazy. Powiedziałem.
kontynuatorem ekspansjonistycznej polityki Głos zamilkł, a rozległ się ponownie grzmot i na pokład znów spadł grad
W pierwszej połowie XVI wieku
Izabelli Katolickiej i jej męża Ferdynanda fasoli. Teraz powstało zamieszanie na rufie, a znajdujący się tam ludzie zaczęli
horyzont geograficzny siÄ™
Katolickiego, ale także głową europejskiej rozstępować się na boki. W środku powstałego szpaleru ukazali się trzej przybysze:
rozszerzył, a pozostałością dawnych
kontrreformacji; nie na darmo mówiono o nim, herold, obrzucający gapiów fasolą, a za nim, na zaimprowizowanych  koniach ,
przesądów są potwory morskie
że jest bardziej katolicki niż papież. wysłannik Pana Równika oraz jego adiutant. Na widok zebranych na rufowej
widniejÄ…ce na oceanie
Tak więc ceremonie chrztu Berlenga nadbudówce oficerów przybysze zsiedli z koni i weszli na pomost. Oznajmili tam
 Południowym
urządzane przez Hiszpanów czy dowódcy okrętu, że następnego dnia zjawi się ich wysoki zwierzchnik wraz ze swą
Portugalczyków w pobliżu równika (na statkach małżonką, po czym, po poczęstunku, opuścili pomost i rufę.
opływających Afrykę w pobliżu Wyspy Św. Tomasza, na udających się do Ameryki Tego jeszcze dnia jeden z oficerów oznajmił wszem wobec, że w imieniu
Południowej  koło Wysp Św. Pawła, a na płynących do Panamy  koło wysp czcigodnego Pana Równika anuluje się wszystkie aktualnie istniejące kary, co zostało
skwitowane gromkim okrzykiem:  Niech żyje Równik! podnosi na myśl o słynnym winie z Konstancy, które znajdziecie na przylądku.
Następnego dnia transportowiec miał przebyć równik. Krótko przed Zrobicie dobrze prosząc dobrego Ojca Równika, aby nie dał, by uszło wam mimo
południem zjawiło się na pomoście dwóch astronomów w cudacznych strojach i z nosa. Tej łaski wam życzę.
ogromnych rozmiarów przyrządami: sekstantem wyciętym z drzewa i korkowym Amen!
chronometrem. Za ich pomocÄ…, robiÄ…c przy tym komiczne miny i gesty, dokonywali Po tej oracji na
pomiarów słońca, czasu i przebytej drogi, po czym doszli do wniosku, że o godzinie pomoście zjawili się
13.20  Saône znajdzie siÄ™ żandarmi z listÄ… wszystkich
na równiku. Około godziny osób, które nie były jeszcze
13 na pokładzie zebrała się na równiku, i w asyście
cała załoga i wszyscy pułkownika piechoty
wiezieni na transportowcu morskiej zaczęli wywoływać
żołnierze, starając się obrać delikwentów mających
jak najbardziej dogodne poddać się obrzędowi chrztu morskiego. Rozpoczął się kulminacyjny punkt ceremonii.
miejsca do obserwowania Wywołanego
tego, co miaÅ‚o nastÄ…pić. Ceremonia chrztu równikowego na pokÅ‚adzie  Saône sadzano na przykrytej
Potem rozległy się werble płachtą namiotową desce,
bębna i ukazał się orszak położonej na balii z wodą, i poddawano zabiegowi golenia za pomocą wspomnianej
Pana Równika. On sam i już ogromnej brzytwy drewnianej. Po ogoleniu, za które pacjent musiał uiścić zapłatę
jego małżonka jechali w wysokości pięciu franków, podchodził do niego ksiądz i kazał mu przysięgać na
rydwanem zrobionym z liczne i tak wymyślnie wyszukiwane rzeczy, że autor relacji nie podjął się ich
Świta  Pana Oceanu wchodzi na pokład francuskiego
lawety haubicy górskiej, powtarzania. Teraz ksiądz pozwalał delikwentowi odejść, ale zanim ten zdołał wstać,
transportowca  Saône
obręczy z beczek i płótna wyciągano spod niego deskę, na której siedział. Rezultat był nietrudny do odgadnięcia:
namiotowego; na głowach nieszczęśnik wpadał grzbietem do wody, a zanim zdołał wydostać się z kąpieli,
mieli korony, a w rękach trójzęby. Zresztą wszyscy byli ubrani fantazyjne w miarę i aplikowano mu jeszcze dodatkowy prysznic z gaśnicy przeciwpożarowej. Prysznic ten
 bogate stroje oraz wyposażeni w odpowiednie narzędzia pracy, jak gigantycznych kontynuowano również po wyjściu skąpanego z balii, tak że ślizgając się w strugach
rozmiarów brzytwa, topory i widły, wiadra, miotły itp. W orszaku nie brakło księdza z wody delikwent rozkładał się nierzadko jak długi na deskach pokładu.
kropidłem oraz czarnych, rogatych diabłów ciągnących rydwan, a nawet Trzeba dodać, że chrzest ten rozpoczynano od oficerów. Ci, którzy już się
prowadzonego na lince prosiaka. poddali mokrej ceremonii, z tym większą chęcią uczestniczyli póz
niej w kÄ…paniu
Po przejściu orszaku na rufę, gdzie za pomostem znajdowało się specjalnie na swych kolegów. Oficer wachtowy, upoważniony przez Pana Równika do
ten cel przygotowane  pomieszczenie otoczone z trzech stron zasłonami z płótna przeprowadzenia okrętu
namiotowego, królewska para usiadła na fotelach, a ksiądz wygłosił przemówienie przez równik, czynił to
następującej treści: wydając jak najbardziej
 Moi bracia drodzy! Jest tu gorÄ…co, cierpicie z pragnienia, a wasze jedzenie absurdalne, dostosowane do
nie jest bynajmniej pożywne. Sitient et non bibent, esurient et comedent du lard salé, nastroju chwili komendy.
semper, semper, semper, et des fayots usque in aeternum.1 Dlaczego was żałować? Kiedy przyszła kolej na
Czy nie rozumiecie, że im więcej będziecie cierpieli z pragnienia i niedostatku obranie dalszego kursu,
wszelkiego rodzaju, tym więcej będzie radości w waszym sercu, kiedy przybywając do oficer wachtowy zwrócił się
ziemi obiecanej przylądka będziecie mogli zanurzać się w rozkoszach dobrego jadła? do sternika z zapytaniem:
Cierpcie z rezygnacją, a jeżeli będziecie czuli się pokonani, niech wasz duch się  Gdzie jest
przylÄ…dek?
 Pomiędzy dwoma
1
A
ac. i franc.: PragnÄ… i nie pijÄ…, Å‚aknÄ… i jedzÄ… solonÄ… wieprzowinÄ™, zawsze, zawsze, zawsze, i
kluzami!  brzmiała
Wieczorna zabawa kończy uroczystości równikowe na
suszoną fasolę aż na wieki.
statku  Saône
odpowiedz
. marca albo 12. Lecześmy my wyjechali drugiego dnia Aprili anno 1596 i przetośmy też
Kiedy wszyscy oficerowie, zarówno z zaÅ‚ogi  Saône , jak i z przewożonego
zawsze nie mieli wiatry potrzebne.
batalionu, zostali ochrzczeni, nastąpił zbiorowy chrzest marynarzy i żołnierzy. O
godzinie 15 zakończono tę część równikowej ceremonii. Nastąpiła potem
Relacja Pawłowskiego zawiera pierwszą w naszym piśmiennictwie wzmiankę
kilkugodzinna przerwa, a wieczorem po capstrzyku odbyła się ogólna zabawa. Wziął
o przebyciu jej autora przez równik, nazywany zresztą jeszcze wtedy z łacińska linią.
w niej udział oczywiście Pan Równika wraz z całą świtą, a hasło jej rozpoczęcia dał
Wspomina Pawłowski także o  niewymownej gorącości panującej na trasie rejsu,
dowódca okrętu na życzenie małżonki Władcy Mórz. Marynarze i żołnierze bawili się
można więc przy tej okazji stwierdzić, że chrzest równikowy bywa czasem nazywany
doskonale i tańczyli w takt dz
więków maleńkiej, bo zaledwie trzyosobowej orkiestry
tropikalnym, gdyż ceremonii tej dokonuje się w gorącej strefie tropikalnej. Nierzadko
okrętowej. O godzinie jedenastej w nocy zabawa z okazji przekroczenia równika
okazją do chrztu morskiego  jeśli reks nie prowadzi przez równik  jest przekroczenie
dobiegła końca, a królewska para wraz ze świtą  opuściła transportowiec.
jednego z dwóch zwrotników.
W XVII wieku liczba Polaków, którzy przekroczyli równik, niepomiernie
Najwcześniejsze relacje polskie z ceremonii chrztu równikowego
wzrosła w porównaniu do poprzedniego okresu. Większość z nich podróżowała na
wspomnianym wyżej szlaku z Lizbony do Goa, czy w ogóle do Indii lub innych
InteresujÄ…ca wydaje siÄ™ odpowiedz
na pytanie, kiedy pierwsi Polacy znalez
li
krajów azjatyckich. Byli to bez wyjątku misjonarze, z których w porządku
się na równiku, i czy istnieją relacje polskich podróżników z ceremonii chrztu
chronologicznym można wymienić Gabriela A
ętowskiego, Andrzeja Rudominę,
równikowego odbytych w ubiegłych stuleciach.
Wojciecha Męcińskiego, Jana Ignacego Lewickiego, Mikołaja Smoguleckiego,
Ze znanych nam z nazwiska polskich podróżników, którzy jako jedni z
Michała Boyma, Mikołaja Kazimierskiego, Władysława Milińskiego i Jana Ciołka
pierwszych przekraczali równik, na pierwszym miejscu trzeba wymienić Gaspara da
Drzewieckiego. Kilku Polaków przekroczyło w tym wieku równik płynąc do Brazylii,
Gamę, którego rodzice pochodzili z Polski. Przybył on około 1470 roku zapewne
jak Krzysztof Arciszewski, Zygmunt Szkop, Władysław Wituski oraz misjonarze:
drogą lądową do Indii, a po zjawieniu się tam ekspedycji Vasco da Gamy przeszedł na
wspomniany już Męciński i Stanisław Arlet. Żaden z tych podróżników nie pozostawił
portugalską służbę i w 1499 roku na portugalskim statku popłynął do Lizbony.
jednak relacji ze swego rejsu.
W pierwszej połowie XVI wieku, prawdopodobnie z Lizbony, udał się do
Ceremonię chrztu morskiego opisał inny podróżnik z XVII wieku, nie był to
Indii póz
niejszy kasztelan, Erazm Kretkowski. Z podróży tej nie mamy jednak żadnej
jednak Polak, lecz Niemiec, ale z Polską bardzo ściśle związany służbą wojskową i
relacji, choć niewątpliwie musiała ona w owych czasach wywołać niemałą sensację.
nawet indygenatem. Mowa tu o odbytej niemal sto lat po indyjskim rejsie
Fakt bytności Kretkowskiego w Indiach uwiecznił Jan Kochanowski w utworze pt.
Pawłowskiego podróży Ottona Fryderyka von der Groebena, pochodzącego z osiadłej
Nagrobek Kretkowskiemu.
w Prusach Książęcych rodziny, która wydała wielu gorących zwolenników Polski, a
W Indiach był również inny wielki polski podróżnik XVI wieku, Paweł
przy tym generałów wojsk polskich. Otton Fryderyk von der Groebben w 1673 roku
Palczowski. Prowadził on pamiętnik z podróży po kilku kontynentach, niestety to
poróżował w towarzystwie polskiego pułkownika Meglina (lub Megelina) do Włoch,
bezcenne z
ródło zaginęło póz
niej bez śladu.
na Maltę, Cypr, do Egiptu i Palestyny, zaś w 1694 roku wybrał się do gwinei. W
W tym stanie rzeczy pierwszą zachowaną polską relacją z podróży morskiej
trakcie tego rejsu przeszedł na wysokości Lizbony ceremonię chrztu morskiego,
do Indii jest list Krzysztofa Pawłowskiego, pisany z Goa w końcu 1596 roku. W liście
zapewne tę znaną pod nazwą chrztu Berlenga. Kto nie chciał poddać się tej ceremonii,
tym, pisanym do nieznanego adresata, Pawłowski donosi, że pisał już do niego
musiał okupić się, innych opuszczano na zwieszonej z wielkiej rei za burtę linie i
 listeczek z portu i fortecy  Maszembig (Mozambik)  być więc może, że właśnie w
zanurzano w morzu trzy razy.
nim opisał dokładniej podróż przez Ocean Atlantycki i przejście przez równik. Czy list
Pierwszy polski opis chrztu równikowego pochodzi z pamiętników Teodora
nie dotarł do rąk adresata, czy też zaginął póz
niej  nie wiadomo, w każdym razie nie
Anzelma Dzwonkowskiego spod Ostrołęki, który po dwuletniej służbie w pruskich
jest nam dziś znany. W drugim liście, który zachował się do naszych czasów,
huzarach zaciągnął się jako kapral na 36  działową fregatę holenderską  Zefir . Okręt
Pawłowski wspomina pokrótce o tej
ten został wyznaczony do przeprowadzenia lustracji osad kolonialnych na Dalekim
Wschodzie, dokąd wyruszył w 1786 roku. Na Atlantyku panowała najpierw
...nawigacjej indyjskiej, jako jest przytrudniejsza i przycięższa w sobie,
sztormowa pogoda, a potem bezwietrzna cisza. Dzwonkowski pisał:
którąśmy z ciężkością w całym pół roku odprawiali, bo począwszy od Lizybony żeglując
aż monąwszy linię, pierwszy raz aż do samego Cabo Bona Spei, niewymowna Im lepiej ku linii ekwatora, tym bardziej cisza panować zaczynała tak, iż
gorącość, przytrudniejsza o wiatry dobre, gdy flota się Lizybony nie wyprawi 6 dnia niekiedy wiosłami majtki na okrętach i wysadzonych batach robić musieli, a wszelako
okręty jakby w miejscu stać zdawały się. liniją przebywali, porywają za wiadra i rozmaite naczynia, spuszczają je do morza po
W miarę zbliżania się do równika nastały tak wielkie upały, że  na armatach wodę i wyciągniętą wodą polewają wszystkich tych, co nie byli jeszcze nigdy pod
gołej ręki wytrzymać nie można było, a pech, którym szpary okrętu na pokładzie i
równikiem. Poczyna się krzyk, śmiech, prawie szaleństwo: w momencie cała połowa
wszędy są zatykane, pienił się i na wierzch wyłaził . Wreszcie zerwał się
okrętu należąca do gminu, cały sprzęt na pokładzie zalany jest wodą słoną i wszyscy
umiarkowany wiatr i fregata przecięła równik, co dało asumpt do ochrzczenia
majtkowie do nitki przemokli. Wtenczas starsi porywajÄ… z kolei po jednemu z
nowicjuszy:
nowicjuszów, niosą go i przewracają nogami do góry przed bożkiem i jedni sikawkami,
drudzy z wiader leją nań strumienie wody, a mistrz obrzędu szoruje mu twarz i wciska
Ceremonia krztu nowych marynarzy, którzy pierwszy raz linią przechodzą.
wodę do gęby; tak że biedny człowiek krztusi się i zsiniały, z wytrzeszczonymi oczami,
Starzy, nabrawszy wody z morza, na hasÅ‚o od kapitana wykrzykniÄ™te hura«
prawie umiera w konwulsjach, a wszyscy zachodzą od śmiechu. Nazywa się to golić
wszystkich polewają, a że dla wszczętej tej choroby szkorbutu, na którą już było kilku
marynarza. Potem uwiązują po dwóch czy trzech tak ogolonych na sznurze, ciągną ich
umarło, tudzież dla niedostatku dobrego wina uczta być nie mogła, więc tylko ofiara
w górę i leją wodę na tak zawieszonych, jako i na tych, co ciągną. Na koniec wszystko
pieniężna od każdego zapisana została.
się miesza, niknie różnica między starszymi a młodszymi i jedni na drugich ciskają
wodę, tak że sam bożek, jakby świeżo wyciągnięty z morza, usiedzieć nie może,
Następne króciutkie opisy chrztu morskiego pozostawili legioniści polscy
ucieka, a cała kompanija do zwyczajnej powagi i rozsądku powraca.
wysłani na początku XIX wieku na San Domingo. Wiozące ich okręty francuskie nie
przechodziły oczywiście równika, wobec czego tradycyjny obrzęd został dokonany na
Można by cytować wiele polskich opisów chrztu równikowego z XIX wieku,
Zwrotniku Raka, gdzie  jak czytamy w pamiętniku pułkownika Piotra Bazylego
jednakże zbytnie powtarzanie ich mijałoby się z celem, warto jednak przytoczyć
Wierzbickiego  wojsko nasze na nowo ochrzczone w imieniu Neptuna zostało. Ten
jeszcze dwa opisy, dotyczÄ…ce odbycia tej ceremonii na jednostkach bandery austro 
 komiczny obrzęd został  z wszelką uroczystością przez żeglarzy dopełniony :
węgierskiej i niemieckiej u schyłku XIX wieku. Są one istotne dlatego, że póz
niejsi
współtwórcy polskiej floty wywodzili się z marynarki państw zaborczych i wyniesione
Obrzęd tak zwany Neptuna odbywa się następującym sposobem na okrętach
stamtąd zwyczaje przenieśli w dużej mierze na pokłady naszych statków i okrętów.
przepływających linię równika. Ubierają jednego majtka za Neptuna, drugiego za
W 1881 roku jako młody aspirant odbył rejs do Ameryki Południowej na
księdza i każdego z przepływających po raz pierwszy tę linię zanurzają w kadzi
szkolnym okręcie żaglowym  Fasana krakowianin Napoleon Louis, póz
niejszy
napełnionej wodą; ci tylko uwolnieni zostają od tego, którzy się majtkom okupić
wiceadmirał marynarko austro  węgierskiej i generał dywizji W.P. w stanie
zdołają.
spoczynku. Swe spostrzeżenia z tej podróży przesyłał ojcu, który opublikował je w
formie Listów z Ameryki na łamach krakowskiej gazety  Czas , a potem wydał
Według innej relacji, dotyczącej kolejnej wyprawy na San Domingo w 1803
drukiem w oddzielnej broszurze. O tym, jak odbyła się ceremonia chrztu morskiego na
roku,  wesołą była chwila przepływu przez linie zwrotnika. W tym dniu dozwolono
pokładzie  Fasany , Napoleon Louis napisał:
majtkom różnych zabaw i odbyto chrzest Neptuna .
Jednostajność żeglugi przerwała na chwilę uroczystość Neptuna, której nie
Relacje sławnych Polaków
zaniedbują święcić żeglarze w chwili przeprawy przez równik. Do uroczystości było tym
więcej powodów, iż z wyjątkiem starszyzny niemal cała załoga okrętowa dopełnić
Dość obszerny i ciekawy opis ceremonii równikowej dał w swej relacji z
miała chrztu pierworodnego według odwiecznego zwyczaju.
podróży do Ameryki Południowej Ignacy Domeyko, póz
niejszy światowej sławy
Z pomocą zaimprowizowanych Trytonów herkulesowej postawy Neptun na
mineralog i geolog. Podróżował on z Falmouth do Rio de Janeiro na angielskim brygu
zwykły sposób komiczny odbył swój wjazd tryumfalny na pokład okrętu i dopełnił na
pocztowym  Spey . A oto obrządek chrztu morskiego z okazji  przejścia przez liniją ,
majtkach z całą skrupulatnością chrzciciela oryginalnego obrzędu, używając zamiast
widziany oczyma Domeyki:
kropidła wiadra i sikawek.
Od nas wzięły bóstwa morskie chętnie złożoną indemnizację i oszczędziły
Najstarszy z okrętowej czeladzi, najpoważniejszy ubiera się jakoś dziwacznie i
nasze głowy od niespodziewanych natrysków i zdradzieckich wodospadów.
niby jest bożkiem morskim, który przychodzi w odwiedziny do okrętu, a ma swoje
Również wesoło, choć na sposób odmienny, uczciliśmy pomiędzy sobą tę
mieszkanie pod samym równikiem. Natychmiast drudzy, którzy już nie po raz pierwszy
pamiętną chwilę życia, którą dzięki postępom nauki i dokładności instrumentów zaczerpniętym haustem, a w tejże chwili wyciągano spod niego deskę, tak że wpadał
do balii. Gdy całkiem przemoczony i dodatkowo zlany strumieniami wody z pomp
astronomicznych oznaczyć mogliśmy z matematyczną ścisłością.
okrętowych wychodził z balii na pokład, uznawano, że ceremonii chrztu stało się
zadość.
Równo dziesięć lat póz
niej, udajÄ…c siÄ™ z Port  Saidu do Zanzibaru,
Tak obchodzili
przepłynął równik na pokładzie niemieckiego statku handlowego Henryk Sienkiewicz.
równikowy obrzęd
W swych Listach z Afryki napisał o tym:
Niemcy. O tym zaÅ›, jak
odbywano go na statku
...na pokładzie statku załoga czyniła przygotowania na uroczystość równika.
belgijskim, możemy
Obchodzi się ją jadąc tylko z półkuli północnej na południową, bo rozumie się samo
dowiedzieć się z relacji
przez się, że statek, który wraca, musiał już przejść poprzednio równik. Nie wiem
znanego póz
niej
zresztą, czy ową uroczystość obchodzą również ściśle Francuzi lub Anglicy... Niemcy,
podróżnika i geofizyka
są oni dzielnymi marynarzami, ale przez długie wieki mało żeglowali, a równik
Antoniego
przepływają od niedawna, święcą więc obyczaje morskie z większą może
Dobrowolskiego. Ze
skrupulatnością niż ci, którzy się oswoili z nimi w ciągu całych stuleci.
wszystkich polskich
podróżników XIX
Jaki był przebieg tej ceremonii w niemieckim wykonaniu? Podobnie, jak na
wieku właśnie on opisał
francuskim transportowcu  Saône , w przeddzieÅ„ przejÅ›cia równika zjawiaÅ‚ siÄ™ na
chrzest równikowy
Chrzest morski na niemieckim okręcie wojennym
pokładzie Tryton, awizując
najobszerniej, a przy
(koniec XIX wieku)
wizytÄ™ Neptuna w dniu
tym bardzo barwnie i
następnym. Neptun
interesujÄ…co.
przybywał wraz z obszernym
Antoni Dobrowolski jako 25  letni student wziął udział w belgijskiej
orszakiem ludzi różnych ras i
wyprawie antarktycznej na statku  Belgica . Oprócz niego w skład ekspedycji
kolorów skóry: czarnych i
wchodził drugi Polak, Henryk Arctowski, słynny póz
niej geolog, glacjolog i
żółtych, brązowych i
meteorolog.  Belgica wyruszyła z Ostendy 16 sierpnia 1897 roku, a 6 paz
dziernika
czerwonych. Nie brakowało
dotarła do równika. Dobrowolski wraz z trzecim mechanikiem został przydzielony do
fryzjerów, kata, astronoma,
pomocy przyszłemu Neptunowi i wziął udział w przygotowaniu ceremonii, stąd też
księdza i szambelana
mógł wszystko dokładnie opisać.
królewskiego dworu.
W noc poprzedzającą przekroczenie równika odbyło się przymierzanie
Po przywitaniu  Jego
charakteryzacji i stroju Neptuna, a następnego dnia rano Władca Mórz oraz sześć osób
Mokrego Majestatu przez
jego świty przygotowało się w jednej z kabin do ceremonii. W skład świty wchodził
kapitana statku Neptun
Przybycie króla Neptuna na pokład niemieckiego okrętu
jeden człowiek biały, jeden żółty i jeden czarny, a następnie jezuita  inkwizytor,
zwracał się z wierszowaną
u schyłku XIX wieku
rycerz średniowieczny i kucharz z długą drewnianą brzytwą  wszyscy odpowiednio
przemowÄ… do wszystkich
ucharakteryzowani i w przemyślnie sporządzonych strojach. Kiedy nadeszła godzina
zebranych, potem do kapitana i oficerów, przy czym każdy z wymienionych usłyszał
wyznaczona na pojawienie się Neptuna i jego świty na statku, pokład został na chwilę
słowa nawiązujące do jego cech charakteru lub konkretnych wydarzeń znanych ze
opróżniony z ludzi, a siedem ucharakteryzowanych osób przemknęło na dziób
wspólnej służby morskiej, wreszcie zaś do tych, którzy mieli zostać ochrzczeni.
 Belgiki , stąd już oficjalnie orszak Władcy Mórz pomaszerował na śródokręcie. Tam
Samą ceremonię chrztu rozpoczynano wówczas, kiedy astronom zameldował
Neptun wezwał kapitana statku, aby podał mu listę wszystkich tych, którzy jeszcze nie
Neptunowi, że statek znajduje się na równiku. Kolejno sadzano delikwentów na desce
byli na równiku i za chwilę ceremonia chrztu się rozpoczęła. Oddajmy głos
położonej na wypełnionej wodą balii, mydlono i golono. Następnie kandydat musiał
Dobrowolskiemu:
wznieść za pomocą tuby głosowej trzykrotny okrzyk:  Niech żyje Król Mórz . Przy
trzecim okrzyku w szeroki otwór tuby wlewano wiadrem wodę, delikwent krztusił się
Tu zaczęły się dopiero wesołe sceny. Pierwszy wychodzi Danco. Schował się,
lecz wszystkowiedzący policjanci Neptuna rychło go odszukali. Sadzają go na pieńku. służbę jako statek szkolny, odbywając rejsy z uczniami Szkoły Morskiej w Tczewie.
W trzecim roku działalności  Lwowa zapadła decyzja skierowania go w
Neptun surowo rzuca mu pytania tradycyjne:  SkÄ…d jesteÅ›? Jak siÄ™ nazywasz? A gdy
daleki rejs transatlantycki do Brazylii. Był to pierwszy tak daleki rejs statku pod polską
biedny nowochrzczeniec gębę do odpowiedzi otwiera, wtedy Neptun czernidło z
banderą, w poprzednim bowiem roku  Lwów opuścił wprawdzie dwukrotnie Bałtyk,
jednej, jego  papuga bielidło z drugiej strony bez ceremonii do ust mu pakują. Pluje
ale nie dotarł dalej niż do angielskiego portu Birkenhead koło Liverpoolu. Obecnie
biedak, chrzÄ…ka, kicha, krzywi siÄ™... Chlapanina spada jak grad na twarz, na brodÄ™, na
miał więc po raz pierwszy wyruszyć na ocean.
szyje biedaka. Potem  papuga goli go  oj, oj, jak goli! Golenie skończone i potem
Obsadę dowódczą stanowili następujący oficerowie oraz profesorowie Szkoły
jezuita bezlitosny natychmiast go w swe obroty bierze, w najpierwotniejszy sposób
Morskiej: komendant statku2 kpt. ż. w. Tadeusz Ziółkowski, oficer nawigacyjny kpt. ż.
lejąc nań z rondla brudną wodę morską. Skończył, już zdaje się wolny, ale gdzie tam:
w. Mamert Stankiewicz, I oficer kpt. ż. w. Konstanty Maciejewicz, II oficer kpt. ż. w.
czwarty oprawca chwyta kubeł i raz po raz sprawia nowicjuszowi łaz
niÄ™, prosto w
Tadeusz Szczygielski, III oficer por. ż. w. Józef Borkowski, IV oficer kpt. mar. rez.
pysk, zasmolonÄ…, gorzkÄ… wodÄ…...
inż. Stefan Ancuta, starszy mechanik inż. Franciszek Czarnecki, radiotelegrafista
Zabrukany, czarno  biały, zmoczony jak kura na deszczu lejtnant i  badacz
Alojzy Kwiatkowski, lekarz okrętowy dr Zygmunt Wilkans; ponadto w rejsie wziął
fizyki globu ucieka czym prędzej myć się.  Rrrrakowica!!! Amundsen!!! Arctowski!!!
udział dyrektor Szkoły Morskiej, kmdr ppor. rez. inż. Antoni Garnuszewski.
 idą jeden po drugim, jak na skazanie... Najgorzej wyszedł na chrzcie długobrody
Załogę  Lwowa
Henryk: podwójne smarowidło zlepiło mu jego brodzisko w jeden kołtun.  To
tworzyli: I bosman Jan Kaleta, II
niemożliwe... trzeba będzie brodę zgolić!  mówił z rozpaczą po wyjściu z łaz
ni. Ogolić
bosman Jan Hallmann,
nie ogolił, ale chyba przez cały dzień brodę sobie iskać musiał...  Sommerrrs!!! żaglomistrz Jan Leszczyński,
Indianin i Murzyn przyskakują natychmiast do kryjącego się w drzwiach maszynisty en cieśla okrętowy Feliks Owsik,
starszy sternik Józef Grzelak,
chef. Skrzeczy płaczliwie grubas, zawodzi niby stare babsko, opiera się  nic nie
magazynier Władysław
pomaga; sadzają go na pieńku, walą w paszczękę smarowidłem, golą, aż trzeszczy,
Jakimowicz, motorzysta Feliks
moczą bałwanami brudnymi...  Van Rrrryssselborgh!!! Antonius Laboratorius!!!
Sobieraj, palacz Jan Perkowski,
SpieszÄ™ dobrowolnie na rusztowanie. A
ykam paskudne smarowidło, łykam brudną
marynarze Stefan Rutz i
wodę i pędzę co tchu myć się. Tak samo z resztą nowicjuszów.
Stanisław Szczubełek, kucharz
Wincenty SÅ‚owikowski, steward
NA tym zakończył się chrzest, ale nie był to jeszcze koniec uroczystości
Marcin Byczyk, pomocnik
równikowych. Ich program przewidywał ponadto rozdanie wszystkim ochrzczonym
Żaglowiec  Lwów  pierwszy polski statek, stewarda Stefan Hallmann,
dyplomów przekroczenia równika oraz wieczorek równikowy ze specjalnym
który przekroczył równik młodszy marynarz Franciszek
programem rozrywkowym. Obejmował on koncert na wielkiej pozytywce, trzy
Hohn, chłopcy okrętowi Albert
konkursowe gry zręczności, pokaz fonograficzny, tzn. utrwalania i odtwarzania głosu
Rohde i Franciszek Miszewski.
za pomocą przyrządu będącego poprzednikiem magnetofonu, oraz śpiewy solowe i
Uczniowie wydziału nawigacyjnego, III kurs (najstarszy): Czesław
deklamacje. Na zakończenie wieczoru kapitan poczęstował wszystkich uczestników
Antkowiak, Andrzej Cienciała, Stefan Ciundziewicki, Zygmunt Kinast, Stanisław
kieliszkiem koniaku.
Kosko, Jerzy Prokulski, Zenon SÅ‚omkowski; II kurs: Zygmunt Cedro, Tadeusz
Cieślak, Jan Ćwikliński, Tadeusz Dębicki, Wacław Fedorowicz, Bogdan Gawęcki, Jan
Pierwsze przejście równika pod polską banderą
Gottszalk, Bolesław Hagmajer, Stanisław Kapica, Witold Karpowicz, Kazimierz
Nowak, Zygmunt Prumbs, Wacław Zagrodzki, Antoni Zieliński; I kurs: Roman Budka,
Odzyskanie przez Polskę niepodległości pod koniec pierwszej wojny
Adolf Gałacki, Józef Grzybowski, Alfred Jakowicz, Kazimierz Lipski, Stanisław
światowej, a w kilkanaście miesięcy póz
niej dostępu do morza, stworzyło warunki do
Majewski, Tadeusz Meissner, Marian Rutkowski, kandydaci: Zygmunt Góra, Czesław
powstania polskiej floty wojennej i handlowej. Wprawdzie floty te były początkowo
Piekarski. Uczniowie wydziału mechanicznego, II kurs: Roman Borowiec, Walerian
raczej symboliczne i składały się z niewielu, przeważnie małych jednostek, ale znalazł
się pod biało  czerwoną banderą również jeden większy statek. Był to nabyty w 1920
2
roku w Holandii trójmasztowy żaglowiec przeznaczony do celów szkoleniowych.
Ponieważ na  Lwowie było kilku kapitanów żeglugi wielkiej, więc kapitana statku nazywano
Otrzymał on nazwę  Lwów i po remoncie oraz odpowiedniej adaptacji rozpoczął
komendantem.
Grzybowski; I kurs: Henryk Karls, Stanisław Wojciech. Pan mój podatków jednak nie ściąga
W dniu 23 maja 1923 roku, po uroczystym pożegnaniu statku, jego załogi
I tylko okręt każdy ogląda,
oraz zaokrętowanych uczniów szkoły Morskiej,  Lwów opuścił swój dotychczasowy
Któremu droga tędy wypada,
port macierzysty Gdańsk (port gdyński jeszcze wtedy nie istniał) i wyprowadzony
I kapitanom wizyty składa.
przez holownik na wody zatoki obrał kurs na Gdynię. Tam nastąpiło pożegnanie statku
Bacz, kapitanie tego okrętu,
przez dyrektora departamentu marynarki handlowej Ministerstwa Przemysłu i Handlu,
Co go prowadzisz wśród wód odmętu,
Gabriela Chrzanowskiego, po czym  Lwów ruszył w daleką drogę. Na krótki pobyt
Jutro dosięgniesz już szerokości,
statek zatrzymaÅ‚ siÄ™ koÅ‚o Malmö, gdzie zaÅ‚adowano cement przeznaczony do Brazylii,
Kędy jest środek Neptuna włości!
i w Le Havre, gdzie władze miejskie bardzo serdecznie gościły Polaków. Dalszy ciąg
Neptun chce chrztu wam swego udzielić
podróży przewidywał tylko jeden postój, w Mindelo na wyspie Sćo Vincente, skąd
I między wami wraz się weselić,
 Lwów miał iść już bez przerwy, aż do portu docelowego, Rio de Janeiro. W trakcie
Na dalszą drogę pobłogosławić
tego przejścia przez Atlantyk statek przekroczył równik.
I dobrą aurę i wiatr wam sprawić.
Przygotowania do ceremonii równikowej trwały kilka tygodni. Miał to być
Z Neptuna zatem pytam siÄ™ woli,
pierwszy obrzęd chrztu morskiego przeprowadzony na statku pod polską banderą i nic
Czy pan kapitan na to pozwoli.
dziwnego, że jego uczestnicy pragnęli, aby wszystko zostało dobrze przygotowane i
Cóż więc kapitan na statku  Lwowie
wypadło jak najlepiej. Kapitan Tadeusz Ziółkowski służył długie lata na niemieckich
żaglowcach i kilkakrotnie opłynął przylądek Horn, był więc doskonale zaznajomiony z Na to pytanie Trytona powie?
tradycją ceremonii chrztu równikowego; prawdopodobnie też według jego
wskazówek, a może też korzystając z rad innych doświadczonych marynarzy, jak Kapitan wyraził oczywiście zgodę na przybycie Neptuna, wobec czego
bosmana Jana Kalety czy żaglomistrza Jana Leszczyńskiego, przygotowano wysłannik Władcy Mórz zakomunikował:
uroczystość na  Lwowie
W dzień poprzedzający przecięcie równika, tj. 12 sierpnia 1923 roku, po Dzięki wam składam w imię Neptuna,
południu  przybył na statek wysłannik Neptuna, Tryton. Jego strój, poowijany gęsto
Niechaj wam nadal sprzyja fortuna.
wodorostami, ociekał wodą. Tryton miał bujną, siwą brodę i twarz mieniącą się
Ja muszę znowu skryć się w głębiny,
czerwonym i zielonym kolorem. Przyprowadzony do kapitana statku odezwał się doń
Uprzedzić władcę, że jutro chrzciny.
w te słowa (uwiecznione przez uczestnika rejsu, Tadeusza Dębickiego):
Następnie Tryton ukłonem pożegnał kapitana i oficerów, obszedł statek
Salem alejkum Ci kapitanie,
dokonując przeglądu pomieszczeń i znikł do następnego dnia.
Neptun przeze mnie śle powitanie!
W poniedziałek, 13 sierpnia, od wczesnego rana trwały przygotowania do
Salem alejkum, moi panowie.
ceremonii, podczas których skonstruowano i ustawiono na śródokręciu tron dla
Dokąd dążycie na swoim  Lwowie ? Neptuna i jego małżonki. O godzinie 9 rozległy się dz
więki marsza wykonywanego
przez niecodzienną orkiestrę, która ze znanych i powszechnie używanych
Jeżeli kurs wasz jest południowy,
instrumentów była wyposażona jedynie w harmonię. Inne instrumenty były
To posłuchajcie mojej przemowy.
dostosowane swym wyglądem do strojów uczestników i charakteru całej uroczystości,
Woda, po której okręt wasz bieży,
a dz
więk, jaki wydawały, mógł przerazić każdego. Dotyczyło to szczególnie tzw.
Wszystka do pana mego należy,
diabelskich skrzypiec zrobionych z deski, puszki od konserw, blach i drutów. Teraz z
Neptuna, władcy mórz i otchłani,
jednej strony do śródokręcia zbliżył się kapitan w towarzystwie oficerów, z drugiej zaś
Wy zaś jesteście jego poddani.
 orszak Neptuna.
Bo już od wieków zwyczaj tak każe,
Otwierał go sam Neptun, sędziwy i dostojny, w długiej todze, ze zdobną
Że Posejdona czczą marynarz,
Jeżdżąc po morzu, jako poddani,
Winniście okup płacić mu w dani.
małym trójzębem w ręce. Drugą ręką Neptun prowadził swą małżonkę Prozerpinę3, w
mieniącej się, podobnej do togi sukni z pięknym diademem na okolonej bujnymi Prosimy cię, Posejdonie, niech statek nasz nie zatonie,
jasnoblond włosami na głowie. Królewski orszak tworzyli: astrolog z potężną lunetą i
Damy ci nasze ofiary, lecz puść-że nas, skąpcze stary!
znakami zodiaku wymalowanymi na białym kimonie, trzy nadworne nimfy, których
wdzięki ukryte były pod płaszczem bujnych loków, dalej ogromna mamka w wiejskim
Neptun odpowiada:
stroju, trzymająca w ręku niemowlę w powijakach, na których widniał napis:  Polska
Marynarka Handlowa , wreszcie trzy czarne diabły z ogromną drewnianą brzytwą,
Jest na świecie we zwyczaju: za pieniądze daję chrzest,
pędzlem do golenia i grzebieniem.
Kiedy statek po raz pierwszy na równiku gościem jest.
Kiedy pochód doszedł do podwyższenia na śródokręciu, Neptun z Prozerpiną
Ale tutaj nowe dziwa, bo przyjechał polski  Lwów .
zasiedli na tronach i rozpoczęła się uroczystość poprzedzająca sam chrzest.
Ojczyzna wam wstała żywa, zbudzona z niewoli snów.
Neptun zwraca siÄ™ do kapitana:
Czytałem o gościnności staropolskiej z dawnych lat,
Nie posiadam się z radości, niech się schowa cały świat!
Widziałem was pod Maderą,
Tak mi jakoś dziś radośnie, aż mi serce staje w dąb!
Jechaliście jeszcze w maju,
Niechaj Polska żyje w wiośnie, niech jej służy mój trójząb.
Jakąż igra wiatr banderą,
A teraz w dowód miłości rad was proszę do mnie  tu,
Z jakiegoż jesteście kraju?
Niech się cieszę z drogich gości, proszę  oto jest menu.
Marynarski chór w odpowiedzi wyjaśnia, że statek nazywa się  Lwów i
Potrawy wskazane przez diabłów nie wyglądały zachęcająco, gdyż składały
płynie z Polski.
się z spleśniałego chleba, zjełczałej margaryny, śmierdzących konserw mięsnych oraz
Diabli śpiewają:
słonej wody oceanicznej. Na zakończenie tej części uroczystości odezwał się raz
jeszcze Władca Mórz:
Król nasz bardzo był ciekawy, skąd okręt przybywa,
Teraz się odkrywa  jesteście z Warszawy.
Cześć ci, panie kapitanie, cześć ci, wodzu polskich mórz,
Właśnie w  Warszawskim Kurjerze , który wciąż czytamy,
ÅšlÄ™ ci moje powitanie, zwalniam ciÄ™ od morskich burz,
Były telegramy o was dwa!
Pierwszyś zrzucił swe ordery  przypiął orła polski znak,
Witajcie-że nam kochani, wy Polacy niespodziewani,
Za Beniowskim twej bandery mknie przez równik biały ptak.
Witajcie-że nam kochani, Neptun cieszy się!
Po tej ostatniej
Neptun mówi:
wypowiedzi Neptuna diabły
przystąpiły do ceremonii chrztu.
Jesteście Polacy, moi drodzy goście,
Kolejno zostali wywołani
Proście o co chcecie, o co chcecie, proście!
kandydaci do chrztu, a więc
Wszystko dla was zrobię, bom różne bandery
wszyscy uczniowie Szkoły
Widział, ale waszą pierwszy raz z Madery.
Morskiej oraz ci spośród oficerów
i członków stałej załogi, którzy
Marynarze:
nie byli jeszcze na równiku. Po
namydleniu twarzy papkÄ… z mÄ…ki,
ogoleniu drewnianÄ… brzytwÄ…,
3
Organizatorów obrzędu równikowego nieco zawiodła znajomość mitologii, gdyż mityczna
oblaniu wiatrem wody i
Prozerpina (Persefona) była żoną Plutona (Hadesa), a jako córka Jowisza (Zeusa) bratanicą
uczesaniu, każdy chrzczony musi
Posejdona i równocześnie swego męża Plutona. Żoną Posejdona była natomiast Salacja
spożyć zakąskę z uprzednio
(Amfitryda).
Część uczestników chrztu równikowego
na pokładzie  Lwowa
wspomnianych potraw i popić ją  słonym szampanem . Podczas trwania tych
czynności chór śpiewa każdemu piosenkę dostosowana do jego osoby i nadanego mu Polska flota handlowa była początkowo bardzo mała, nic też dziwnego, że
podczas chrztu nowego imienia. Gdy po godzinie obrzęd chrztu dobiegł, zdawało się, upłynęło z górą siedem lat, zanim następny statek pod biało  czerwoną banderą
końca, przybył jeden z uczniów z depeszą, jaką otrzymał ponoć radiotelegrafista przeszedł przez równik. Ówczesne nasze towarzystwa armatorskie:  Żegluga Polska ,
 Lwowa . W depeszy tej bóg Jowisz przypominał, że Neptun i Prozerpina nie byli Polsko  Brytyjskie towarzystwo Okrętowe, Polsko  Skandynawskie Towarzystwo
dotąd ochrzczeni, dlatego też prosił pierwszego bosmana statku, Jana Kaletę, aby Transportowe  Polskarob oraz Polskie Transatlantyckie Towarzystwo Okrętowe
dopełnił tej czynności. Popularnemu  Bosmankowi nie trzeba było tego dwa razy posiadały już wtedy około dwudziestu statków, ale  z wyjątkiem jednostek ostatniego
powtarzać, namydlił więc i ochrzcił królewską parę oraz wszystkich członków jej armatora  były one używane w żegludze na wodach europejskich. Transatlantyki
świty. P.T.T.O. kursowały wprawdzie za ocean, ale na północnoatlantyckiej trasie do
Kiedy czynność ta dobiegła końca, wszyscy uczestnicy ceremonii dokonali Nowego Jorku, więc i one nie
obchodu statku, śpiewając przy tym ostatnią piosenkę: przekraczały równika. W tym
stanie rzeczy pierwszym polskim
Wszystkie twarze marynarzy spalone, a każdy zdrów, statkiem handlowym, który
przeszedł przez równik, był jeden
Żyje tylko ten, co pływa, niech żyje nam, niech żyje  Lwów .
z nowych wówczas frachtowców
Po raz pierwszy rżnie muzyka  blum, blum, blum,
 Żeglugi Polskiej , s.s.
Obchodzi święto równika polskich marynarzy tłum.
 Niemen .
Statek ten wyruszył 19
W dniu 7 września  Lwów zawinął do Rio de Janeiro na przeszło
września 1930 roku z Gdańska
pięciotygodniowy pobyt, podczas którego doszło m. in. do wzruszających spotkań z
do Ursviken w Zatoce
przedstawicielami brazylijskiej Polonii. 14 paz
dziernika statek wyruszył w drogę
Botnickiej, potem skierowano go
powrotną, a podczas powtórnego przejścia przez równik, 13 listopada, na pokładzie
do Anglii i przez czternaście
pojawił się ponownie Tryton przynosząc wszystkim uprzednio ochrzczonym
tygodni zachodził do wielu
odpowiednie dyplomy od Neptuna.
portów Morza Północnego oraz
Komandor Garnuszewski dostał specjalne podziękowanie od Neptuna o
atlantyckiego wybrzeża Europy i
następującej treści:
Afryki Północnej. W dniu 7
lutego 1931 roku  Niemen
Na wiecznÄ… rzeczy pamiÄ…tkÄ™ Imci Panu Antoniemu Garnuszewskiemu,
opuścił port Barry z ładunkiem
oficyerowi Armady Wodney Nayiaśnieyszey Rzeczypospolitej Polskiey, na korabiu
Oficerowie statku  Niemen , który jako drugi
3500 ton węgla i 510 ton
 Lwów służbę pełniącemu, który, odwagę a cnotę wielką czyniąc, do przewiezienia po
przeszedł równik pod polską banderą
drobnicy do portu Colon w
raz pierwszy bandery polskiey trans aequatorem w wielkiey mierze się przyczynił,
Argentynie. Po drodze zawinÄ…Å‚
documentum niniejsze łaskawie wydać raczymy, własnoręcznym podpisem ye
na krótko do Funchalu na Maderze, a w dalszym rejsie znalazł się w dniu 24 lutego
opatruyÄ…c.
1931 roku na równiku.
Neptun Rex
Ceremonia równikowa na  Niemnie rozpoczęła się w nieco odmienny
Triton Minister
sposób niż na  Lwowie i w ogóle inaczej niż uroczystości dotychczas omówione.
Chociaż obrzędy chrztu morskiego na okrętach i statkach wielu bander różnią się
Po przejściu Atlantyku i przebyciu silnego sztormu w końcowej fazie
trochę od siebie w szczegółach, to jednak zazwyczaj sama uroczystość równikowa
oceanicznego rejsu  Lwów zawinął 11 stycznia 1924 roku do Cherbourga, skąd
zostaje poprzedzona przybyciem na pokład w przeddzień przejścia równika Trytona
uczniowie udali siÄ™ przez Le Havre i DunkierkÄ™ do Polski na parowcu  Pologne .
lub innego wysłannika Władcy Mórz, zapowiadającego przybycie swego pana
 Lwów pozostał w Cherbourgu celem dokonania remontu.
nazajutrz. Tymczasem na  Niemnie odbyło się bez tej zapowiedzi, a w chwili
przejścia przez równik pojawił się sam Neptun.
 Niemen na równiku
Pojawienie się Neptuna na pokładzie statku poprzedziło zatrzymanie maszyn
okrętowych oraz przeciągły ryk syreny. Potem odbył się dialog pomiędzy Neptunem a A więc nie trać czasu i bez ambarasu
kapitanem  Niemna , Leonem Rusieckim:
Ochrzcij prędko nas prosimy, bo my się spieszymy
 Oheej, kapitanie, co za statek?
Ponieść swą banderę dumnie w dal.
  Niemen .
Neptunie nasz ty Neptunie, ochrzcij szybko nas.
 Jakiej nacji?
 Polskiej.
Neptun:
 Dokąd dążycie?
 Do Argentyny.
Zgoda więc Panie Kapitanie,
 Był statek w mojem królestwie?
Życzeniu  Niemna niech się zadość stanie.
 Nie.
Udzielę wam i to darmo chrztu równikowego
 Więc dobrze, przybywam, ażeby zobaczyć, azali mogę was przepuścić.
Byście pamiętali Neptuna starego.
Po tej rozmowie Neptun zszedł na pokład, gdzie już oczekiwał nań królewski
orszak, kapitan i oficerowie statku oraz grupa zakutych w kajdany kandydatów do
Następnie Neptun, poczęstowany przez kapitana kieliszkiem wódki, wypił go
chrztu pod strażą policjanta. Wszyscy podchodzą do stóp pomostu nawigacyjnego,
na zdrowie swego gospodarza, po czym zwrócił się znów do załogi z końcowym
gdzie dla Neptuna i jego małżonki ustawiono fotele, a dla delikwentów urządzono
oświadczeniem:
basenik kÄ…pielowy.
Z kolei nastąpiła, podobnie jak kiedyś na  Lwowie , wymiana poglądów
A za pomyślność polskiej marynarki
pomiędzy Neptunem a chórem marynarzy.
Wypiję z wami wódki ze trzy czarki,
Neptun:
I by owocna była jej robota,
Krzyknijmy razem: wiwat polska flota!
Już stary jestem, czy mnie wzrok nie myli,
Czyż naprawdę na równik Polacy przybyli?
Teraz Neptun dokonał oględzin statku, a kiedy powrócił pod pomost i zajął
Witam tedy całym sercem, witam czułym słowem.
wraz z małżonką miejsce na królewskim tronie, rozpoczęła się ceremonia chrztu.
Opowiedzcie moi mili, co jest z waszym  Lwowem .
Diabli i lekarze ze świty Neptuna przystąpili  przy śpiewie marynarskiego chóru  do
Czołem młody kapitanie, jak się statek mieni,
mydlenia kandydatów do chrztu wielkimi pędzlami i  mydłem sporządzonym ze
Czy dowódca i wiara byli już ochrzczeni?
stęchłej mąki, musztardy, pieprzu, cebuli i wody morskiej. Następnie każdy z
namydlonych został ogolony potężną, metrowej długości brzytwą drewnianą, a
Chór marynarzy:
równocześnie pucybut posmarował każdemu z nich smołą nogi powyżej kolan. Z kolei
droga delikwenta prowadziła przez  faję wentylatora do basenu z wodą, w którym
Neptunowi cześć składamy, bo my go kochamy,
musiał on  zanurzany przez diabłów raz po raz po szyję, a nawet pod wodę  pozostać
Polscy marynarze, z północy żeglarze,
tak długo, aż orzekli, że został dokładnie ochrzczony i umyty.
Od pół roku wędrujemy,  Niemen statek zwiemy,
Po zakończonej ceremonii chrztu Neptun i jego świta opuścili pokład
On  Żeglugi Polskiej chlubą jest.
 Niemna .
Neptunie, nasz ty Neptunie, ekwatora opiekunie,
Neptunie, nasz ty Neptunie, cześć dla Ciebie, cześć. Pierwszy chrzest równikowy na  Darze Pomorza
Stary  Lwów dziś już nie chodzi, lecz to nic nie szkodzi,
Cztery lata po  Niemnie przebył równik trzeci w dziejach biało  czerwonej
Bo na wszystkie morza pływa  Dar Pomorza .
bandery polski statek, następca  Lwowa   Dar Pomorza . Stało się to w trakcie
Towarowców flota cała w Polsce też powstała,
pierwszej w naszych morskich dziejach wyprawy polskiego statku wokół świata, jaką
Z których na równiku dziś pierwszy nasz.
 Dar Pomorza odbył w latach 1934  1935. Komendantem  białej fregaty był kpt. ż.
Neptunie, stary Neptunie, ekwatora opiekunie,
w. Konstanty Maciejewicz  inicjator i autor planu podróży, której trasa prowadziła
Neptunie, Polski przyjacielu, chrzczonych nas niewielu.
przez Północny Atlantyk, Kanał Panamski i Ocean Spokojny do Japonii, następnie w którego wnętrzu znajdował się Tryton oraz pięcioosobowy chór, podpełzł pod
wzdłuż wybrzeży Chin, Półwyspu Malajskiego, Sumatry i Jawy do portu Broome na prowadzący na rufę trap i tam stanął. Potem przy pomocy nurków otworzył paszczę, a
północno  zachodnim brzegu Australii, przez Ocean Indyjski do krańca Madagaskaru z niej wyszedł fantazyjnie ubrany Tryton i odezwał się w następujące słowa:
i wokół Przylądka Dobrej Nadziei, wybrzeży zachodniej Afryki i Europy z powrotem
na Bałtyk. Przekroczenie równika nastąpiło więc po raz pierwszy na Pacyfiku, w Jestem Tryton
drodze z Kanału Panamskiego na wyspy Galapagos, a więc w miejscu, w którym
Prawa ręka wód mocarza.
prawdopodobnie biskup Berlenga odbył pierwszy w dziejach obrzęd chrztu
Neptun śmiałym sprzyjać rad,
równikowego, zwanego póz
niej chrztem Berlenga.
Wód wszechświata możny pan
Wielki rejs dookoła świata  Daru Pomorza został opisany aż w czterech
Oznajmić wam każe, że jutro na  Darze
książkach uczestników tej wyprawy, a mianowicie I oficera Tadeusza Meissnera,
Z dworem was zaszczyci sam.
oficera wachtowego Stanisława Koski, wykładowcy języków Fryderyka Kulleschitza
Korab, pięknie malowany,
oraz świeżo przyjętego do Szkoły Morskiej
Zoczył Neptun, mocarz fal,
kandydata Zbigniewa Rokicińskiego. Dziki
Poznał wnet, że to Polacy
temu istnieją też cztery relacje o odbytym
W groz
ną świata płyną dal.
na  białej fregacie chrzcie równikowym,
Więc posyła mnie, Trytona,
niektóre z nich nawet bardzo dokładne.
Nieść Ci, kapitanie, cześć.
W dniu 9 grudnia 1934 roku w
Lecz obyczaj stary jest,
południe przeciągły ryk syreny okrętowej
Do podmorskich wpisan ksiÄ…g,
obwieścił, że statek znalazł się na równiku.
Że śmiertelnik każdy musi
Była godzina 15:15 i natychmiast
zatrzymano maszynę.  Dar Pomorza Równikowy przyjąć chrzest,
stanÄ…Å‚ pod 89°22 dÅ‚ugoÅ›ci zachodniej. Chrzest z Neptuna przyjąć rÄ…k.
Wszyscy wolni od służby członkowie
Skoro żagle was zaniosły
załogi oraz uczniowie zebrali się na
W Pacyfiku wód połacie,
pokładzie, a kapitan Maciejewicz wrzucił
Przyślim, wierne jego posły,
do wody  niejako w charakterze biletu
Pytać, prosić, komendancie,
wizytowego dla Neptuna  polskÄ… banderÄ™;
Uszanować czy Neptuna,
była ona przymocowana do spełniającej
Kapitanie, prawo chcesz?
rolę pływaka deski z napisem  Dar
(Uroczystość ta ci znana)
Pomorza , u dołu wisiał na niej żelazny
Do morskiego konwie chrztu
ciężarek utrzymujący banderę we
Każ zgotować jutro z rana,
właściwym położeniu. Po wrzuceniu na
 Dar Pomorza  trzeci polski statek,
Gdy zezwolisz, daj zlecenie
wodę bandera zdryfowała przed dziób
który przepłynął równik
By z załogi twojej stu,
statku i okrążyła go, a dopiero potem
Kto raz pierwszy próg równika
statek ją wyprzedził, co wszyscy uznali za dobry omen. Ponadto rzucono do wody
Ma z młodego pokolenia
kilka dodatkowych darów dla Władcy Mórz: hiszpańską pesetę i ekwadorski sucre,
Przejść, niech skrycia się unika
parę starych butów i równie starą talie kart oraz  pocztę butelkową z nazwą, datą i
pozycją  Daru Pomorza . Każdy przyjąć musi chrzest.
Wieczorem przybył wysłannik Neptuna. Odbyło się to w bardzo oryginalny
sposób: od dziobu ku rufie, gdzie zebrali się oficerowie, reszta załogi i uczniowie, Kiedy Tryton zamilkł, rozległ się z wnętrza rekina śpiew chóru:
zbliżał się olbrzymich rozmiarów (7x1,25 m) rekin  kartonowo-brezentowy owoc
kilkudniowej pracy wielu uczniów. Prowadzony na lince przez dwóch nurków potwór, Z dalekiej krainy hej
Witajcie, żeglarze, nam! Słona woda gardło jego
Fala was kołysze, I sług jego gardła płucze.
Wiatr rozwiewa ciszę, Długie wieki, długie lata
Neptun zawsze sprzyja wam. Nie masz wódki, nie masz wina 
Smutku tego  ot, przyczyna...
Kapitan wyraża zgodę i prosi o przekazanie Neptunowi zaproszenia do
odwiedzin statku, po czym częstuje Trytona kieliszkiem wina oraz papierosami. Po
Sprowokowany w ten sposób kapitan  Daru Pomorza musiał, oczywiście,
tym poczęstunku Tryton mówi:
poczęstować królewską parę oraz resztę przybyłych kieliszkiem wina, tym bardziej że
słowa  admirała zostały podchwycone przez królewską świtę słowami piosenki:
Rozewrzyjcie siÄ™ podwoje,
Wód rozstąpcie się odmęty. Więc wypijmy po kieliszku jednym małym,
O, Neptunie! Posły twoje Ale całym, ale całym.
Schodzą z wieścią, wieścią dobrą Może humor wnet odzyska od kieliszka
Przed twój władczy tron prześwięty. Od jednego, od małego...
Teraz Tryton wchodzi do paszczy rekina, paszcza się zamyka i potwór Wino wyraz
nie rozweseliło uczestników tradycyjnego obchodu i z kolei
wycofuje się w kierunku, z którego przybył. Gasną reflektory, zapada ciemność. Coraz Neptun wygłosił mowę zwróconą wpierw do kapitana i oficerów, a potem do reszty
słabiej słychać słowa pieśni:  Fala was kołysze, wiatr rozwiewa ciszę i następuje załogi oraz uczniów. Potem kazał astrologowi obliczyć, czy rzeczywiście  Dar
cisza na statku. Pomorza znalazł się na równiku Wreszcie Władca Mórz zakończył swą wierszowaną
Następnego dnia od świtu montowano na śródokręciu scenę przyszłej orację, długo oczekiwanymi  przez jednych z upragnieniem, przez innych z
ceremonii chrztu morskiego. Około godziny 9 alarmowe dzwonki obwieszczają niepokojem  słowami:
spodziewanych gości. Do prawej burty statku dobija szalupa, a z niej wychodzą na
pokład Neptun, Prozerpina oraz wiele towarzyszących im osób. Kapitan pomaga Chrztu nareszcie nadszedł czas,
siwobrodemu Neptunowi wejść po trapie, a następnie podaje ramię długowłosej
Zwołaj ludzi, kapitanie,
Prozerpinie i prowadzi swych dostojnych gości na scenę, gdzie zasiadają na
Żagle tak ustawić każ,
przygotowanym dla nich tronie. W świcie królewskiej jest oczywiście Tryton, trzy
Niech statek w dryfie stanie.
jasnowłose rusałki ze złocistymi napierśnikami, astrolog z lunetą i jego pomocnik z
No, gotujcie siÄ™ diabliska,
sekstantem, bardzo strojny i barwnie ubrany kapitan okrętowy lub może admirał w
Sprawdz
cie widły i ogony.
fantastycznym kapeluszu, z szerokimi galonami i złotymi epoletami, golibroda z
Hej, Trytonie, rozwiń listę
gigantycznÄ… brzytwÄ…, pirat i Murzyn.
I odczytaj mi niechrzczonych.
Tym razem ceremonię rozpoczął  admirał zwracając się do kapitana z
następującym przemówieniem:
Neptun skończył, a z kuchni okrętowej wypadło ze strasznym wyciem kilku
diabłów i akt chrztu rozpoczął się. Kolejno odczytywani przez Trytona kandydaci
Z królewskiego zszedłszy tronu,
porywani byli przez diabłów,
Pan mój, Neptun, z świtą całą
którzy wiedli ich najpierw do
Zjeżdża do was dzisiaj w goście...
mydlenia i golenia, potem
Mało który z władców świata
zmuszali do przejścia przez
Może jemu zwać się równym 
rekina lub też wrzucali do
Bogactw tyle go oplata
basenu, gdzie delikwentem
 Jednak jest on małomówny:
 opiekowały się rusałki.
Ciężki smutek go przygniata  Wszystko to odbywało się przy
śpiewie chóru, który każdego uhonorował odpowiednią piosenką. starannością. Kpt. Karol Borchardt, który jeszcze jako porucznik żeglugi wielkiej i II
Jako pierwszy został wzięty w obroty lekarz okrętowy, który po ogoleniu oficer uczestniczył w tym rejsie, wspomina, że  gorączka równikowa ogarnęła całą
musiał pogryz
ć dwie pastylki chininy, potem zawisł na rei, a wreszcie został wrzucony załogę i że marynarze postanowili uczcić przejście równika w szczególnie uroczysty
do basenu. Otrzymał on imię sposób. Organizatorem całej imprezy został właśnie Borchardt, który miał odegrać rolę
Neptun w gronie swej świty po uroczystości chrztu
 Admirał Chinozol . Profesor Posejdona (a nie  jak zazwyczaj  Neptuna).
na  Darze Pomorza
języków przechodził przez Na  Pułaskim znajdowało się w tym rejsie ponad siedmiuset pasażerów, w
rekina, tj. długi rękaw zrobiony z brezentu, przy czym przejście odbywało się pod prąd większości emigrantów do Argentyny, głównie pochodzenia ukraińskiego. Dla tych
silnego strumienia wody z węża przeciwpożarowego. Otrzymał on imię  Linguaphon . ludzi zagadnienia tradycji i zwyczajów marynarskich były czymś dotąd zupełnie
Aplikowano też inne przyjemności, jak bujanie za burtą w pasie ratunkowym, obcym i nie znanym, podobnie zresztą jak większość spraw związanych ze statkiem,
poganianie  ogonami diabelskimi , szturchanie widłami, smarowanie mazią i żeglugą i morzem. Wybierając się na obczyznę za ocean jechali w nieznane i nic
posypywanie pieprzem, szczególnie opornych. Umileniem tych przeróżnych prób, dziwnego, że czuli się bardzo nieswojo i zagubieni w tym obcym dla nich otoczeniu.
jakie musiał przejść każdy chrzczony, były wspomniane już piosenki i obietnica Stąd też wiadomość, że załoga urządzi na pokładzie jedyne w swoim rodzaju
otrzymania dyplomu odbytego chrztu równikowego. widowisko, wywołała wśród emigrantów niezwykłe zainteresowanie. Wiedząc o tym
Krótko przed południem ceremonia dobiegła końca, Neptun ze świtą opuścił dobrze, marynarze nie szczędzili trudu i wysiłków, aby przygotowywana ceremonia
pokład, a uczniowie zabrali się do sprzątania i porządkowania, gdyż statek miał równikowa wypadła jak najlepiej.
niedługo zawinąć na wyspy Galapagos. Oprócz normalnego toku obrzędu chrztu miała by specjalna wstawka w
postaci sceny z krnąbrnym marynarzem, który odmawia poddania się ceremonii
Na linii południowoamerykańskiej GAL golenia i chrztu.
Spowoduje to oczywiście represje najpierw ze strony diabłów, którzy chcąc
Kolejnym polskim statkiem, który przeszedł równik, był transatlantyk obezwładnić opornego i zmusić do posłuszeństwa porwą na nim podczas szamotania
 Pułaski . Wiązało się to z utworzeniem w 1936 roku przez towarzystwo Gdynia- ubranie, a potem ze strony samego Władcy Mórz, na rozkaz którego marynarz zostanie
Ameryka Linie Żeglugowe (GAL) nowej linii pasażerskiej z Gdyni do Ameryki surowo ukarany. Śmiałka, który odważył się przeciwstawić Posejdonowi, miał
Południowej. Nastąpiło to wtedy, gdy na pierwszą naszą regularną transatlantycką linię poskromić brat Posejdona, Hefajstos, którego rolę powierzono cieśli odznaczającemu
pasażerską (do Ameryki Północnej) weszły nowe statki pasażerskie:  Piłsudski , a się ogromnym wzrostem i muskularną budową.
potem  Batory , zwalniając dotychczas na niej kursujące stare statki  Pułaski i Zgodnie z dotychczasową praktyką ceremonia równikowa poprzedzona
 Kościuszko , które po przebudowie i modernizacji zostały skierowane na linię została zjawieniem się Trytona w przeddzień przejścia równika. Niespodziewane
południowoamerykańską. Rejsy na trasie Gdynia  Rio de Janeiro  Santos  wyłonienie się zza burty statku dziwnego osobnika, ubranego w łuskowaty strój, który
Montevideo  Buenos Aires zainaugurował 28 lutego 1936 roku  Pułaski , a 20 oświadczył, że jest wysłannikiem Posejdona, wywołało zrozumiałe poruszenie wśród
paz
dziernika tego roku zaczął na niej kursować także  Kościuszko . Trzy lata póz
niej pasażerów będących świadkami tej sceny.
te wysłużone statki zostały zastąpione nowo zbudowanymi transatlantykami: Zaprowadzony do kapitana Tryton zapowiedział przybycie w dniu następnym
 Sobieski i  Chrobry . Posejdona, Amfitrydy i Hefajstosa wraz z liczną świtą, po czym został obdarowany
Ceremonia chrztu butelką, pogawędził z marynarzami i powrócił  w głębiny .
równikowego na  Pułaskim Nazajutrz po południu tłumnie zebrani na śródokręciu pasażerowie oczekiwali
była pierwszą tego rodzaju z niecierpliwością na przybycie zapowiedzianych gości i rozpoczęcie tak długo
uroczystością urządzoną na zapowiadanego widowiska. Ich cierpliwość miała zostać sowicie wynagrodzona, gdyż
polskim transoceanicznym widowisko okazało się doskonale przygotowane, a emocje w scenie z krnąbrnym
statku pasażerskim. Z uwagi na marynarzem zapierały dech w piersi i skończyły się nieoczekiwanym epilogiem.
to, że miała się odbyć podczas Punktualnie o godzinie 16 ukazali się na pokładzie oczekiwani aktorzy
inauguracyjnego rejsu naszego ceremonii. Na czele pochodu szedł Posejdon z koroną na Glowie i trójzębem w ręce
statku na linii wraz ze swą małżonką Amfitrydą, której wdzięki kryły napierśniki ze złotej siatki i
południowoamerykańskiej, opaska na biodrach. Za królewska parą kroczył potężny Hefajstos z olbrzymim młotem
przygotowano ją z dużą oraz Tryton dzierżący pastorał. Burzą oklasków powitane zostały skąpo ubrane
S.S. Pułaski
Nereidy oraz groz
ne, czarne diabły. Resztę świty tworzyli: astrolog, lekarz, fryzjer i, przedstawienie. W wyniku tego nieporozumienia nie zdołano wszystkich ochrzcić i
nie bardzo do tego towarzystwa pasujący, choć barwnie i egzotycznie wyglądający, wydać odpowiednich dyplomów. Posejdon musiał póz
niej, już w swej normalnej
kowboj z lassem. postaci II oficera, wydawać dyplomy tym, których ominęło to podczas ceremonii.
Powitany przez kapitana Edwarda Pacewicza Posejdon wygłosił Póz
niejsze regularne już rejsy południowoamerykańskie  Pułaskiego i
okolicznościowe przemówienie, w którym nawiązał do przebycia równika przez polski  Kościuszki , a od połowy 1939 roku  Sobieskiego i  Chrobrego dawały stałą
statek szkolny  Lwów . Następnie oświadczył, że wszystkich marynarzy, którzy okazję do urządzania chrztu równikowego. O ostatniej ceremonii, jaką urządzono tuż
przekraczają równik, przyjmuje do grona swych podopiecznych po uprzednio odbytym przed wybuchem II wojny światowej, pisał członek załogi tego statku, Michał
przez nich chrzcie i otrzymaniu nowego, morskiego imienia. Po Posejdonie zabrał głos Kochańczyk:
astrolog oznajmiający, że statek przechodzi właśnie przez równik. Odezwała się syrena
okrętowa i to był znak rozpoczęcia równikowego obrzędu. Opisał go w książce Pierwsze dni podróży po wyjściu z Dakaru załoga pokładowa wykorzystywała,
 Krążownik spod Somosierry Karol Borchardt:
jak zwykle, dla przygotowania się odpowiednio do tradycyjnego chrztu pasażerów i
załogi, którzy po raz pierwszy przekraczali równik. Przygotowania polegały na
Olbrzymim pędzlem pieniącym się mydłem smarowano kandydatów do
rozrobieniu odpowiedniej ilości farby do smarowania nowicjuszów, przeglądnięciu
nowych imion, po czym golono ich ostrzem brzytwy przeszło metrowej długości.
 szat i  insygnii władzy boga mórz Neptuna, który dokonuje chrztu, i jego świty.
Następnie przeciągano ogolonego przez olbrzymią rurę nawiewnika, obficie zlewając
Chrzest na równiku, jak to wiemy, jest ważnym wydarzeniem dla marynarzy,
wodą skierowaną z wężów do gardzieli nawiewnika. Bosman z przypiętą brodą,
przywiązuje się do niego wielką wagę i za złego kolegę będzie uważany ten, który
ubrany w ceraty, pilnował, by diabły nie znęcały się zbytnio nad obmywanymi.
uchyli się od uszanowania tego, nie objętego prawem, zwyczaju. Jest to uważane za
Gdy oczyszczony z niedoskonałości ziemskich marynarz stawał przed
swego rodzaju obowiązek. Marynarz, który po raz pierwszy przekracza równik, jest
Posejdonem, ten dotykał go trójzębem i wymawiał imię, pod którym uczestnik chrztu
często zmuszony przez załogę do poddania się  temu nie zawsze przyjemnemu 
miał już być teraz znany na wszystkich morzach. Były to przeważnie nazwy narzędzi
ceremoniałowi chrztu. Oczywiście, że dla opornego delikwenta operacja bywa zwykle
marynarskich, takielunku, żagli, ryb morskich. Tryton wyjmował zza ucha olbrzymie
 dokładniejsza ku wielkiej radości pasażerów i załogi.
pióro i wpisywał nadane imię do Aktu Chrztu, przygotowanego uprzednio przez
Cała ceremonia polega na tym, że nowicjusz staje w spodenkach kąpielowych
statkowych kaligrafów i artystów. Wszystko szło tak gładko, jak gdyby od wieków nikt
przed Neptunem i jego świtą, ma ciało i włosy solidnie namazane różnokolorową
z orszaku nic innego nie robił.
farbą, następnie musi przebiec przez długi rękaw płócienny, do którego marynarze leją
wodę z obu końców za pomocą wężów pożarowych, podczas gdy inni utrudniają mu
Teraz nastąpił kulminacyjny punkt programu, a mianowicie scena z
wyjście z rękawa, starając się zatrzymać go tam jak najdłużej...
nieposłusznym marynarzem. Gdy nie chciał poddać się goleniu, przystąpiła do akcji
czwórka diabłów. Po bardzo realistycznie odegranej scenie szarpania się marynarza z
W latach drugiej wojny światowej
diabłami, w czasie którego  nowe ubranie delikwenta zostało z niego niemal zdarte,
nieszczęśnik mimo stawianego oporu został namydlony i ogolony. Następnie
Przyszły lata wojny. W jej toku nasze statki handlowe i okręty wojenne
przeciągnięto go przez zastępująca rekina rurę nawiewnika, gdzie został gruntownie
niejednokrotnie przechodziły przez równik, ale okolicznościowa ceremonia zejść
zlany strumieniami wody, a potem zmuszono go, aby ukląkł przed Posejdonem, który
musiała na dalszy plan, a często nawet trzeba było zupełnie jej zaniechać. Inter arma
nadał nowo ochrzczonemu morskie imię. Marynarz zaprotestował jednak, obrzucając
silent musae4 i nic dziwnego, że w obliczu stale grożącego na oceanach
Posejdona obelgami. Wtedy Władca Mórz krzyknął do Hefajstosa:  Skończ z nim,
niebezpieczeństwa  najpierw ze strony nawodnych raiderów prowadzących działania
Hefajstosie! Niech więcej nie bluz
ni!
korsarskie przeciwko alianckiej żegludze, a potem U-bootów  nie było na ogół czasu i
Na oczach oniemiałych z przerażenia widzów Hefajstos zbliżył się do
okazji do wesołych obrzędów równikowych.
klęczącego marynarza, podniósł mocarnymi rękoma swój ogromny młot i z wielka siłą
Jako pierwszy polski statek przechodził równik w toku drugiej wojny
spuścił go na głowę klęczącego. Trysnęły strugi krwi, a marynarz zwalił się na pokład.
światowej transatlantyk  Sobieski , skierowany w końcu listopada 1939 roku z Anglii
Misternie skonstruowany młot, którego tekturowa głowica wypełniona była czerwoną
do Nowej Zelandii po kontyngent żołnierzy. O tym, czy podczas tego rejsu odbyła się
farbą, spełnił swe zadanie doskonale i uczestnicy widowiska byli głęboko przekonani,
że na ich oczach dokonano okrutnego zabójstwa. Kapitan kazał natychmiast przerwać
4
W czasie wojny milczÄ… muzy.
na statku uroczystość chrztu morskiego, brak informacji. Odbyła się ona natomiast na
transatlantyku  Batory , który znalazł się na równiku po raz pierwszy w kilka Wydaje się, że ta uroczystość równikowa na  Batorym stanowiła raczej
miesięcy póz
niej. odosobniony wypadek w latach minionej wojny. Potwierdzić by to mogły wojenne
Było to w trakcie rejsu polskiego statku do Australii. Na  Batorym dzieje  Pułaskiego , który od połowy 1941 roku do końca działań wojennych
znajdowało się półtora tysiąca brytyjskich żołnierzy przewożonych do Singapuru oraz przebywał niemal bez przerwy na Oceanie Indyjskim i przeszedł równik kilkanaście
blisko pięćset dzieci, ewakuowanych z Wielkiej Brytanii  w obliczu groz
by razy w każdą stronę, a ceremonii równikowej nie urządzano w tym czasie na statku
hitlerowskich nalotów oraz spodziewanej inwazji  na piąty kontynent. Właśnie też chyba ani razu. Prawdopodobnie tak samo było również i na innych polskich statkach,
głównie z uwagi na dzieci zorganizowano na  Batorym ceremonię chrztu które podczas wojny zdążały na, lub z południowej półkuli, a więc na  Sobieskim ,
równikowego. Odbyła się ona wówczas, gdy statek przeszedł po raz pierwszy w tym  Kościuszce,  Narwiku i innych statkach, a także na okrętach wojennych.
rejsie równik, na Atlantyku, natomiast przy drugim przejściu, na Oceanie Indyjskim, Pierwszym polskim okrętem wojennym, który zapuścił się tak daleko na
dzieci otrzymały dyplom odbytego chrztu. Pisze o tym jedna z opiekunek dzieci, południe, że przebył równik, była
Australijka Meta Maclean:  Burza . Spełniając rolę niszczyciela
eskortowego okręt ten został latem 1943
Uroczyste przekroczenie równika nastąpiło już na Atlantyku; w czasie roku przydzielony do brytyjskich sil
morskich w Zachodniej Afryce z bazÄ…
podwieczorku jacyś  nieznani ludzie  wyłonili się z fal i weszli do jadalni. Powiedzieli
we Freetown. Eskortując konwój z
dzieciom poważnie, że jeśli chcą należeć do morskiego bractwa, muszą zorganizować
wojskiem  Burza odbyła rejs z
przyjęcie dla Neptuna i poddać się obowiązującemu rytuałowi. Pan Kilby ze swej
Freetown do Lagos, a potem do portu
strony uspokoił dzieci, że nie będzie to nic strasznego, tylko przyjemna zabawa. Mimo
Matadi w ujściu rzeki Kongo. Właśnie
to następnego dnia panowało wielkie zaniepokojenie i podniecenie, gdy Neptun w
podczas tej podróży polski okręt
otoczeniu swego dworu zjawił się z wielką paradą na słonecznym pokładzie, a dzieci i
przekroczył równik w dniu 12 lipca 1943
ich opiekunów poddano zabawnemu rytuałowi, przeprowadzonemu z największą
roku rano niedaleko portugalskiej Wyspy
dokładnością. Najpierw każdego dokładnie namydlono,  ogolono , wsadzono do
Św. Tomasza. Z uwagi na to, że rejs
beczki i polano słoną wodą z pończochy. Tak Neptun jak jego żona i otaczający ich
odbywał się w warunkach bojowych, nie
Trytoni mieli wspaniałe kostiumy. Trytoni jednak chwilami zapominali się nie mogąc
można było zadość uczynić tradycji i
opanować śmiechu i powstrzymać się od okrzyków po polsku, choć spełniali
żadnej ceremonii nie urządzano.
najdokładniej to, co do nich należało. Kapitan siedział przy Neptunie, dostrajając się
SkromnÄ… jednak rekompensatÄ…, a przy
do atmosfery wtajemniczania dzieci, a póz
niej postarał się jeszcze o to, aby każde
tym udokumentowaniem przekroczenia
dziecko dostało  prawdziwy dokument na pamiątkę tej podróży.
równika były dyplomy z Manifestem
Takie zaświadczenie opatrzone dużą, czerwoną pieczęcią Neptuna, Króla Neptuna wręczone wszystkim
stwierdzało, że posiadacz jego przeszedł przez chrzest prób i został wtajemniczony w uczestnikom historycznego w dziejach
Polskiej Marynarki Wojennej rejsu.
arkana wiedzy o morzu, wobec tego jest pod specjalną ochroną od piratów, diabłów i
W następnym roku przeszedł
niebezpieczeństw, grożących na siedmiu oceanach. Dokument jest ważny na całe
Dyplom przekroczenia równika przez kmdra
przez równik inny polski niszczyciel,
życie, został spisany i opieczętowany zgodnie z prastarą tradycją.
ppor. F. Pitułkę, dowódcę ORP  Burza
ORP  Garland . Okręt ten, podobnie jak
Świadectwa te rozdano podczas drugiej uroczystości przepływania przez
 Burza , został na pewien czas przydzielony do eskorty konwojów u wybrzeży
równik. Dzieci, za pierwszym razem onieśmielone tym wszystkim, teraz zorientowały
Zachodniej Afryki, i otrzymał m. in. zadanie doprowadzenia konwoju na Wyspę
się, że to nikt inny tylko ich przyjaciele Polacy poprzebierali się za Trytonów, wobec
Wniebowstąpienia. W trakcie tego rejsu przekroczył w dniu 11 lutego 1944 roku
czego z jeszcze większą starannością pochowały te dokumenty na dnie walizek, aby je
równik. Również i na  Garlandzie z przyczyn natury wyższej nie było uroczystej
przechować aż do powrotu do Anglii.
ceremonii, wydano jedynie póz
niej członkom załogi dyplomy równikowe.
Dowcipni Trytoni zastawili też pułapkę na personel wychowawczy, podając
do wypicia wino, piękne w kolorze, ale o smaku soku z solą.
Mniej smaru a więcej humoru
 sygnałowego, a na głowie miał ogromną koronę. Jego małżonka była ubrana w
Po drugiej wojnie światowej obrzęd chrztu równikowego na statkach spódnicę z cienkich lin. Członkowie świty również ubrani byli pomysłowo, a diabli
płynących pod biało  czerwoną banderą przestał być czymś nadzwyczajnym, tak jak straszyli czernią swych ciał i twarzy.
to bywało w latach międzywojennych, zwłaszcza w okresie do 1934  1935 roku. W swym powitalnym przemówieniu Neptun stwierdził:
Wynikało to oczywiście z faktu, ze polskie statki coraz częściej udawały się na drugą
półkulę i przekraczały przy tej okazji równik, co w ostatnich czasach z uwagi na Przybyliśmy na korab państwa nam bliskiego, którego bandera w księgach
poważny wzrost naszej floty oraz dużą frekwencję na liniach dalekowschodnich stało
wieczystych Oceani Atlantici zajmuje zaszczytne miejsce Primus honoris za udział i
się już zwykłą  jeśli tak można powiedzieć  codziennością. Nie spowszedniała
wkład w Grande batalia per la pace aeterne, jak również utrwalenie bezpiecznej i
natomiast sama ceremonia równikowa, która zgodnie ze swą kilkusetletnią historią
swobodnej żeglugi po wszelkie czasy na wszystkich morzach i oceanach.
weszła już do stałego repertuaru tradycji morskich jako jeden z najważniejszych i
najciekawszych obrzędów marynarskich.
Po Neptunie przyszła kolej na astrologa, który zbadał pozycję ogromnym
Trzeba tu jednak stwierdzić, że nie zawsze tak bywało. Zwłaszcza w okresie
sekstantem i oświadczył, że statek jest na równiku. Rozległ się ryk syreny okrętowej i
powojennym chrzest morski na równiku nierzadko  odbębniano byle jak, żeby tylko
Tryton wezwał kandydatów do chrztu. Każdy z nich musiał przejść przez jednego, a
zwyczajowi stało się zadość. Świadczy o tym, m. in. relacja Józefa Balceraka, który
potem  pod prÄ…d strumienia wody z hydrantu  przez drugiego rekina, po czym
jako reporter wziął udział w 1947 roku w rejsie  Narwika do Argentyny. O chrzcie
Tryton odczytał każdemu ochrzczonemu jego  na ogół prawdziwą, a przy tym bardzo
morskim pisze on z widocznym uczuciem zawodu:
dowcipnie napisaną  opinię oraz nadane mu imię. Na tym obrzęd chrztu
równikowego został zakończony.
Wbrew zwyczajowi tym razem odbyło się to, niestety, bardzo prymitywnie, bo
Obrzęd ten przyjął się już na stałe na pokładach polskich statków i wszedł do
bez Neptuna i przy pomocy zwyczajnego gumowego węża. Przechodzi ów  lipny
marynarskich zwyczajów. Wnosząc jednak z publikowanych relacji uczestników
chrzest kilku marynarzy, siłą ściągają poczciwego kucharza w fartuchu. Otrzymuje on
równikowej ceremonii można przypuszczać, że coraz mniej przypomina ona wesołe i
extra  chrzest z pompy, ja zgłaszam się także, oczywiście  dobrowolnie . Silny tryskające humorem przedstawienia urządzane kiedyś na  Lwowie ,  Darze Pomorza
strumień wody z przodu, z tyłu, z boku  i już po obrzędzie. Wówczas ma się prawo do czy  Pułaskim . Brak nie tylko wierszowanych, ale często dowcipnych oracji i
śpiewów, a pomysłowość organizatorów i głównych aktorów obrzędu ogranicza się
otrzymania dyplomu.
głównie do przygotowania jak najbardziej dokuczliwych  tortur . Nacieranie ciała
wraz z głową i twarzą smarem, olejem maszynowym i ropą oraz wszelkimi rodzajami
Potem jednak powrócono do uświęconych zwyczajem form obrzędu, a
farb, maglowanie lub siadanie na delikwencie podczas przechodzenia przez  rekina ,
typowym tego przykładem może być świętowanie przejścia równika przez niemal
w którego wnętrze wlano w dodatku wiadro smaru, zmuszanie do zjedzenia kanapki z
bliz
niaczy statek  Narwika ,  Białystok , siedem lat póz
niej. Tak jak to przekazała
towotem i popicia śledziową miksturą, robienie lewatywy z towotu, nakładanie na
tradycja, w przeddzień przejścia równika pojawił się na statku wysłannik Neptuna,
głowę  suszarki w postaci wiaderka po śledziach  wszystko to jest w gruncie rzeczy
Tryton, i to nie sam, ale w asyście astrologa, giermka i najstarszego z diabłów. Witając
trywialne. I chyba rację miał reporter, który na zakończenie opisu ceremonii chrztu,
kapitana i załogę przemawiał wprawdzie nie wierszem, ale archaizowanym i gęsto
jakiej wraz z innymi współtowarzyszami niedoli został poddany, stwierdził, że życzy
przeplatanym łaciną językiem, przekazując
polskim marynarzom na ekwatorze mniej smaru a więcej humoru.
Chodzi przecież o to, aby po udziale w chrzcie równikowym pozostał nie
[...] od wszechwładnego Neptuna, Prozerpiny i całego dworu Aquarium
tylko trwały dowód w postaci dyplomu z podpisem Neptuna, ale także przyjemne
Nautile serdeczne pozdrowienia oraz czyni wiadomym wszem, wobec i każdemu z
wspomnienie z uczestnictwa w naprawdÄ™ dobrej zabawie.
osobna, komu o tem wiedzieć należy, że na korabiu  Białystok w dniu verendi vingte
się Martio mille Novo cento cinquante Quatro na Adua Aequatore poddani będą
Chrzest morski nie tylko na równiku
ceremonii chrztu morskiego wszelkie szczury lÄ…dowe przez zanurzenie w Adua Oceani
Indiani i imieniem Tipico nazwane.
Chrzest morski jest najstarszym z praktykowanych dziś obrzędów morskich, a
przy tym najbardziej interesującym, barwnym i widowiskowym. Nic więc dziwnego,
Zgodnie z zapowiedzią przybył następnego dnia Neptun z Prozerpiną i
że właśnie ten zwyczaj należy do żelaznego repertuaru rozrywek urządzanych na
licznym dworem. Stary, brodaty Władca Mórz był okryty jedną z flag kodu
pokładach statków handlowych i okrętów wojennych wszystkich narodowości.
Zwłaszcza we flotach wojennych, w których nie tylko przykłada się dużą wagę do mijaniu półwyspu Kullen, a francuskie okręty płynące na San Domingo przy
pielęgnowania tradycji morskich, ale z uwagi na niezbędną w wojsku dyscyplinę przechodzeniu przez Zwrotnik Raka. Podobnie też czci się przejście przez koło
trzeba wszelkie formy działania ująć w odpowiednie ramy, obchodzi się chrzest podbiegunowe północne, zwane też kołem polarnym.
morski według pewnych, bardziej ustalonych norm niż na statkach handlowych. W Polscy marynarze święcili po raz pierwszy przejście przez koło polarne w
marynarce wojennej Stanów Zjednoczonych, której okręty bardzo często przechodzą dniu 23 lipca 1931 roku, w czasie rejsu wycieczkowego transatlantyka  Polonia na
przez linię równika, uroczystość z tym związana odbywa się według z góry Przylądek Północny. Na statku pojawił się, podobnie jak podczas ceremonii
ustalonego, ramowego scenariusza. Przewiduje on czas pojawienia się na pokładzie równikowej, Neptun ze swą świtą, a po powitaniu go przez kapitana  Polonii , kpt. ż.
wysłannika Neptuna, którym u Amerykanów nie jest Tryton lecz Davy Jones5, sposób w. Mamerta Stankiewicza, odbył się chrzest morski. Póz
niej wszyscy ochrzczeni
jego powitania, treść dialogu otrzymali dyplomy morskie na dowód przebycia koła podbiegunowego.
prowadzonego przez przybysza z Obchody chrztu morskiego podczas rejsów polarnych, nazywanych też
oficerem wachtowym i z dowódcą arktycznymi, stały się już tradycyjnym zwyczajem na pokładzie polskich statków
okrętu, itp. Dotyczy to również przybycia handlowych i okrętów wojennych udających się na daleką północ. Wśród tych
w dniu następnym Jego Oceanicznego ostatnich można wymienić okręty szkolne  Iskra i  Gryf oraz okręty podwodne,
Majestatu, Króla Neptuna, Władcy które przebyły koło podbiegunowe podczas rejsu ćwiczebnego do Murmańska.
Siedmiu Mórz i podniesienia jego Od niedawna, i to tylko w dwóch flotach: radzieckiej i amerykańskiej,
osobistej bandery, którą jest  Jolly marynarze mają okazję obchodzenia chrztu morskiego także na biegunie. Wiąże się to
Roger 6, składu jego świty, sposobu z rejsami okrętów podwodnych o napędzie atomowym, ale odbywa się z uwagi na
powitania, prowadzonych dialogów, trudności obiektywne raczej w symboliczny sposób.
przekazania Neptunowi przejściowej Na koniec, żeby wyczerpać
władzy na pokładzie przez dowódcę listę rodzajów chrztu morskiego,
okrętu, wygłaszanych przemówień itp. można jeszcze wspomnieć o chrzcie
Własna inicjatywa i pomysłowość urządzonym z okazji przejścia przez
organizatorów obrzędu ogranicza się do Międzynarodową Linię Zmiany
spraw raczej drugorzędnych i Daty. Zwyczaj ten praktykowany
dodatkowych, których zadaniem jest jest w amerykańskiej marynarce
urozmaicenie ceremonii. wojennej i znany pod nazwÄ…
Oczywiście także inne Crossing the International Date
marynarki wojenne, jak brytyjska Royal Line.
Navy czy francuska Marine Nationale Żywiołowy wprost rozwój
mają swój ustalony rytuał ceremonii lotnictwa po drugiej wojnie
równikowej. Wszystkie dialogi są w nim światowej sprawił, że przewozy
Dyplom równikowy przeznaczony dla
zazwyczaj rymowane. pasażerów samolotami ogromnie się rozwinęły także na liniach transoceanicznych, a
księżniczki Elżbiety, obecnej królowej
Nie wszystkie floty, zwłaszcza równocześnie zmalała frekwencja w
Anglii, podczas jej rejsu
I w samolocie można dziś otrzymać dyplom
wojenne, wysyłają swe okręty na drugą pasażerskiej żegludze morskiej. W
na pancerniku  Vanguard
przekroczenia równika
półkulę, ale mylny byłby pogląd, że tej sytuacji tysiące pasażerów
skutkiem tego ich marynarze nie mają okazji do odbycia chrztu morskiego. Już kiedyś przewożonych drogą powietrzną straciły okazję do odbycia chrztu morskiego. Żeby
Holendrzy urządzali te ceremonie na wysokości Lizbony, Skandynawowie przy więc nie pozbawić ich tej atrakcji, a także dla większej reklamy komunikacji
samolotowej, towarzystwa lotnicze wprowadziły na swych liniach przechodzących
przez równik swoistą namiastkę morskiej ceremonii chrztu równikowego. Dyplomy
5
Davy Jones  diabeł morski, bardzo popularna postać w angielskich podaniach ludowych.
przebycia równika drogą lotniczą na statku powietrznym są wydawane, tak jak na
Stąd też: skrzynia Davy Jonesa  cmentarzysko podwodne.
morzu, w imieniu Neptuna, występującego tym razem jako król przestworzy
6
Jolly Roger  wesoły Roger. Bandera piracka przedstawiająca czaszkę ludzką i skrzyżowane
powietrznych.
piszczele na czarnym tle.