Wpływ przemysłu spirytusowego
na gospodarkÄ™ Unii Europejskiej
Luty 2011
Informacje zawarte w raporcie mogą zostać
wykorzystane wyłącznie z podaniem Związku
Pracodawców Polski Przemysł Spirytusowy
jako z
ródła.
1
Najważniejsze informacje
W 2010 roku Ernst & Young oraz Regioplan Policy Research wspólnie przeprowadziły badanie dotyczące
gospodarczego znaczenia produkcji i sprzedaży napojów spirytusowych w 27 krajach Unii Europejskiej.
Poniżej przedstawiamy najważniejsze dane ekonomiczne wynikające z tego badania.
Najważniejsze informacje dotyczące branży spirytusowej w 27 krajach Unii Europejskiej
w 2009 r.:
º% Wyprodukowano 39 milionów hektolitrów (jeden hektolitr to 100 litrów) napojów spirytusowych.
º% Sprzedaż na rynkach UE 27 wyniosÅ‚a 27 milionów hektolitrów (Å‚Ä…cznie z napojami importowanymi spoza
UE), o wartości 60 mld euro.
º% Eksport (w ramach UE 27 oraz poza UE 27) wyniósÅ‚ 25 mln hektolitrów gotowego produktu,
o wartości 10 mld euro.
º% Kraje EU 27 wyeksportowaÅ‚y poza UniÄ™ EuropejskÄ… napoje spirytusowe o wartoÅ›ci 5,7 mld euro. Daje to
branży spirytusowej pierwsze miejsce wśród produktów spożywczych.
Jak pokazują powyższe dane, znaczenie przemysłu spirytusowego dla gospodarki Unii Europejskiej jest
znaczące. Widać to wyraz
nie dzięki danym dotyczącym zatrudnienia i podatków:
º% 935 000 miejsc pracy jest bezpoÅ›rednio bÄ…dz
pośrednio związanych z produkcją i sprzedażą napojów
spirytusowych. Dokładnie tyle samo miejsc pracy jest łącznie w Estonii oraz Malcie.
º% Sektor napojów spirytusowych bezpoÅ›rednio tworzy 68 tys. miejsc pracy w krajach Unii Europejskiej.
Pozostałe miejsca pracy są generowane przy produkcji surowców rolniczych i innych komponentów
używanych do wytwarzania napojów spirytusowych  118 000 miejsc pracy; w sektorze HoReCa  661
000 miejsc pracy oraz w sprzedaży - 88 000 miejsc pracy. W grupie firm zajmujących się zaopatrzeniem
branży spirytusowej najważniejszą rolę odgrywa sektor rolniczy, butelkowanie oraz konfekcjonowanie.
º% Europejskie firmy branży spirytusowej wydajÄ… na towary i usÅ‚ugi okoÅ‚o 15 miliardów euro rocznie. A
Ä…czna
wartość dodana, wytworzona przez produkcję i sprzedaż napojów spirytusowych jest szacowana na ok.
28 mld euro.
º% A
Ä…czne przychody podatkowe dajÄ… krajom UE co najmniej 32 mld euro.
Dane zebrane w raporcie pokazują, że firmy z branży spirytusowej wzmacniają europejską gospodarkę
pomimo spadku popytu na unijnych rynkach. Sukces ten został osiągnięty w znacznej mierze dzięki silnemu
i stałemu wzrostowi eksportu oraz zwrotowi w stronę wyrobów z najwyższej półki cenowej (z tzw. segmentu
premium). Sektor ten działa jednak w dynamicznym środowisku i jest zależny od wielu czynników. Zmiany
w regulacjach prawnych oraz dalszy rozwój sytuacji ekonomicznej mogą hamować wzrost branży
spirytusowej w najbliższych latach.
2
1. Informacje o badaniu
Cel badania
Badanie wykonano na zamówienie European Spirits Organisation  CEPS (Europejskiej Organizacji
Producentów Napojów Spirytusowych), aby określić ilościowo wpływ sektora napojów spirytusowych
na gospodarkę 27 krajów członkowskich Unii Europejskiej.
Raport wykonany został przez Ernst & Young Tax Advisors oraz Regioplan Policy Research.
Wpływ ekonomiczny
Na pełny obraz ekonomicznego znaczenia branży spirytusowej składają się trzy różne rodzaje efektów:
bezpośrednie, pośrednie oraz indukowane.
Wpływ bezpośredni definiuje się po prostu jako wpływ wywierany bezpośrednio na gospodarkę przez
producentów napojów spirytusowych.
Wpływ pośredni to wpływ producentów napojów spirytusowych na ich dostawców. Do ich produkcji
potrzebny jest zakup bardzo różnorodnych produktów i usług. Są to między innymi: woda, produkty rolne,
(np. ziarno i cukier), opakowania (takie jak butelki i kartony). Producenci angażują także inżynierów,
handlowców, agencje PR oraz wielu innych usługodawców. W niniejszym badaniu wyróżniono sześć
sektorów dostawczych: dostawców surowców, media przemysłowe, branżę opakowaniową, transport, media,
public relations i marketing oraz inne usługi.
Wpływ indukowany to ekonomiczny wkład firm z sektora HoReCa i sprzedaży detalicznej pochodzący
ze sprzedaży napojów spirytusowych. Sprzedaż tych wyrobów w firmach z sektora HoReCa (hotelach,
restauracjach i innych lokalach gastronomicznych) oraz w sklepach detalicznych stanowi ważne z
ródło
korzyści gospodarczych. Ujęte w raporcie efekty indukowane dotyczą wyłącznie efektów wywołanych przez
sprzedaż napojów spirytusowych. Efekty ze sprzedaży innych napojów w hotelach i lokalach
gastronomicznych (np. piwa i wina) nie wchodzą w zakres niniejszego badania, a więc nie są
tu uwzględnione.
Zmierzyliśmy te efekty w trzech obszarach: zatrudnienia, wartości dodanej oraz przychodów państwa.
Zbieranie danych
Większość przytoczonych w raporcie wyników opiera się na ponownym wykorzystaniu istniejących danych.
Zaczerpnęliśmy je z różnych z
ródeł, przedstawionych poniżej według hierarchii ważności:
a dane z ankiety wypełnianej przez krajowe stowarzyszenia reprezentujące sektor spirytusowy;
b dane uzyskiwane bezpośrednio od poszczególnych producentów napojów spirytusowych
w Europie, za pośrednictwem szczegółowej ankiety;
c dane z Komisji Europejskiej i Eurostatu;
d statystyki uzyskane z International Wine and Spirits Record (IWSR);
e dane z innych z
ródeł publicznych, takich jak krajowe urzędy statystyczne oraz OECD.
Analizę przeprowadzono dla roku 2009. Jeśli dane dla tego roku nie były dostępne, wykorzystywano dane
z 2008 r., a w kilku wyjątkowych przypadkach z 2007. Niektóre z przedstawionych tu wyników to szacunki
uzyskane na podstawie modelu opracowanego przez Ernst & Young. Nie są więc to wyniki bezpośrednie
i są uzależnione od decyzji podejmowanych przez Ernst & Young.
3
2. Rynek napojów spirytusowych UE
Najważniejsze informacje
Najważniejsze informacje dotyczące europejskiego rynku napojów spirytusowych
º% Europejscy producenci napojów spirytusowych wytworzyli Å‚Ä…cznie 39 milionów hektolitrów tych
napojów.
º% OkoÅ‚o 2/3 tej produkcji (25 milionów hektolitrów) przeznaczono na eksport (w ramach UE 27
i poza UE 27).
º% A
ączna konsumpcja napojów spirytusowych przez Europejczyków wyniosła 27 milionów
hektolitrów o wartości 60 miliardów euro (z VAT i akcyzą).
º% Przy eksporcie poza UE o wartoÅ›ci 5,7 miliarda euro, zewnÄ™trzny handel napojami spirytusowymi
generuje dodatni bilans handlowy dla krajów członkowskich UE 27 o wartości 4,8 miliarda euro.
º% Sprzedaż w sektorze HoReCa (bary, restauracje itd.) stanowi okoÅ‚o 27% wielkoÅ›ci i 58% wartoÅ›ci
całkowitej sprzedaży napojów spirytusowych.
Produkcja
Kraje Unii Europejskiej odgrywają istotną rolę na światowym rynku napojów alkoholowych.
Europejski przemysł spirytusowy jest największy na świecie. W 2009 roku wyprodukował łącznie 39 milionów
hektolitrów napojów spirytusowych. Europejskie napoje spirytusowe, takie jak francuski koniak, szkocka
whisky i szwedzka wódka, są sprzedawane na całym świecie. Unijny rynek jest bardzo zróżnicowany;
od dużych producentów do małych niezależnych gorzelni, wytwarzających szeroki wachlarz napojów,
co uniemożliwia przedstawienie dokładnego podziału produkcji na różne typy napojów spirytusowych.
Poniższy wykres pokazuje produkcję napojów spirytusowych w poszczególnych krajach.
Produkcja w mln hl gotowego produktu
12
10
8
6
4
2
UK FR DE PL IT ES SE NL IE CZ FI GR SK HU LT LV AT RO DK BG BE PT EE SI CY MT
&
LU
y
ródło: Obliczenia E&Y na podstawie tabeli podatku akcyzowego Komisji Europejskiej, 2010
4
Eksport i import
Swobodna wymiana handlowa na rynku globalnym ma duże znaczenie dla przemysłu spirytusowego:
prawie dwie trzecie produkcji napojów spirytusowych w UE eksportuje się poza granice kraju producenta.
Eksport jest szczególnie ważny dla takich krajów jak Wielka Brytania, Francja, Niemcy, Szwecja i Włochy.
Ich wyroby  w tym whisky, koniak, wódka, gin i likiery  są konsumowane na całym świecie. Poniższy
wykres przedstawia eksport między krajami UE oraz poza UE. Całkowita wielkość eksportu napojów
spirytusowych (w ramach UE i poza UE) wynosi 25 milionów hektolitrów gotowych produktów, zaś całkowita
wielkość importu tych wyrobów  16 milionów hektolitrów.
Eksport wewnÄ…trz UE I poza UE (w mld euro)
4.5
4.0
3.5
3.0
2.5
2.0
1.5
1.0
0.5
-
UK FR DE SE IT NL ES IE BE LV DK PL FI EE GR PT CZ AT SI LT BG RO HU SK LU CY MT
poza UE wewnÄ…trz UE
y
ródło: Eurostat (2009)1
Całkowita wartość eksportu napojów spirytusowych do krajów nienależących do Unii Europejskiej wyniosła
w 2009 roku 5,7 miliardów euro, zaś wartość importu tych wyrobów do Unii  około 940 milionów euro.
Daje to łącznie krajom UE dodatni bilans z handlu zewnętrznego wyrobami spirytusowymi w wysokości 4,8
miliarda euro. Szczególnie korzystają na tym kraje, które eksportują znacznie więcej napojów spirytusowych
niż importują, takie jak Francja, Wielka Brytania i Szwecja. Poniższa tabela pokazuje, że wartość eksportu
poza UE była najwyższa w 2007 roku i wyniosła 6,3 miliarda euro, a w okresie 2007 2009 spadła o 14%
i jest teraz mniej więcej na tym samym poziomie, co w 2005 roku. Najważniejszym rynkiem eksportowym
są zdecydowanie Stany Zjednoczone, a na drugim miejscu znajduje się eksport na Daleki Wschód
(przez Singapur). Istotne rynki eksportowe stanowią także Rosja, Chiny i Republika Południowej Afryki.
1
Dane te obejmują również tzw.  towary w drodze . Dlatego może się zdarzyć, że wskaz
niki eksportu w danym kraju są wyższe niż wskaz
niki produkcji. Tak
się dzieje np. w przypadku Belgii: znaczna część eksportu z tego kraju składa się z  towarów w drodze w porcie w Antwerpii.
5
Eksport napojów spirytusowych poza UE27 w mld euro
7.0
6.0
5.0
4.0
3.0
2.0
1.0
0.0
2005 2006 2007 2008 2009
y
ródło: Eurostat (2009)
10 największych rynków eksportowych poza UE Mln euro
USA 1,998
Singapur 489
Rosja 247
Chiny 227
RPA 187
Kanada 173
Japonia 158
Korea Południowa 143
Australia 136
Wenezuela 136
y
ródło: Eurostat (2009)
W przeliczeniu na czysty alkohol wielkość eksportu do krajów nienależących do Unii Europejskiej wynosi 4,6
milionów hektolitrów. Z tego 45% stanowi whisk(e)y, wódka  21%, brandy  13%.  Inne czyste napoje
spirytusowe , głównie gin i jenever, stanowią 8% eksportu.
W 2009 roku do Unii Europejskiej importowano około 1,3 miliona hektolitrów napojów spirytusowych
(w przeliczeniu na czysty alkohol). Z tego 47% stanowią  inne czyste napoje spirytusowe (głównie biały
rum). Znaczący jest także import whisk(e)y i wódki.
6
Eksport napojów spirytusowych poza UE 27:
4,6 mln hl czystego alkoholu
4%
9%
Whisk(e)y
Wódka
13%
45% Inne czyste napoje spirytusowe
Brandy
Napoje spirytusowe smakowe
8%
Poniżej 15 % alkoholu
21%
y
ródło: Obliczenia Ernst & Young na podstawie Eurostatu 2009.
Import napojów spirytusowych spoza UE 27:
1,3 mln hl czystego alkoholu
3%
5%
3%
23%
Whisk(e)y
Wódka
Inne czyste napoje spirytusowe
Brandy
Napoje spirytusowe smakowe
Poniżej 15 % alkoholu
19%
47%
y
ródło: Obliczenia Ernst & Young na podstawie Eurostatu 2009.
7
Sprzedaż
W 2009 roku sprzedano w krajach UE 27 około 27 milionów hektolitrów napojów spirytusowych2. Szacuje
się, że około 73% tej łącznej ilości kupiono w supermarketach i innych sklepach detalicznych. Pozostałe
27% skonsumowano w sektorze HoReCa (pubach, restauracjach itd.).
Całkowitą wartość (płaconą przez konsumentów) sprzedaży napojów spirytusowych w UE szacuje się na
około 60 miliardów euro (łącznie z VAT). Chociaż sektor HoReCa odpowiada jedynie za 27% wielkości
sprzedaży, to przypada na niego 58% jej całkowitej wartości.
Wielkość sprzedaży w mln hl
Wartość sprzedaży w mld euro
25
40
35
20
30
25
15
Sektor HoReCa
20
35
10 20
Sklepy detaliczne
15
25
10
5
7
5
0
0
y
ródło: Obliczenia Ernst & Young na podstawie danych z krajowych stowarzyszeń producentów napojów spirytusowych,
IWSR oraz Eurostatu.
2
Do 27 mln hektolitrów napojów spirytusowych sprzedawanych w Europie wlicza się sprzedaż tzw. RTD (ang. ready to drink), gotowych koktajli na bazie
napojów spirytusowych, zazwyczaj o zawartości alkoholu ok. 5%. Ich skład bardzo się różni od napojów spirytusowych o pełnej mocy, co może
wprowadzać w błąd przy porównywaniu danych. Stanowią tylko ok. 10% całkowitej wielkości sprzedaży napojów spirytusowych (tj. poniżej 2%
w przeliczeniu na czysty alkohol), a więc nie mają istotnego wpływu na ogólne dane dotyczące UE. Jednak na szczeblu krajowym, np. w Finlandii i Estonii,
ich udział w rynku jest znacznie większy. Ponadto, ponieważ cena za litr gotowego produktu RTD jest znacznie niższa niż przy pełnowartościowych
napojach spirytusowych, może to także mieć wpływ na dane dotyczące średnich cen. Dlatego niektóre kraje, np. Irlandia i Estonia, nie włączyły RTD do
swoich danych.
8
Poniższy wykres przedstawia krajową sprzedaż wyrobów spirytusowych z podziałem na kraje,
w milionach hektolitrów gotowych produktów.
Sprzedaż w mln hl gotowego wyrobu
5.0
4.5
4.0
3.5
3.0
2.5
2.0
1.5
1.0
0.5
0.0
DE FR PL UK IT ES CZ NL GR SK HU BE & FI LT AU LV PT RO BG DK SE IE EE CY SI MT
LUX
y
ródło: obliczenia Ernst & Young (2010)
Jak pokazuje wykres zamieszczony poniżej, w Europie najwięcej konsumuje się wódki i smakowych napojów
spirytusowych. Wykres przedstawia udziały w rynku UE sześciu rodzajów napojów spirytusowych jako
odsetek całkowitej sprzedaży, w przeliczeniu na czysty alkohol. Na podstawie danych z IWSR szacujemy,
że rynkowy udział wódki i napojów smakowych (likierów, wódek gorzkich, aperitifów itd.) może wynosić
nawet po 28%. Sprzedaż whisk(e)y stanowi prawie 17%, czystych napojów spirytusowych (poza wódką) 
15%, a brandy  11% całkowitej sprzedaży napojów spirytusowych.
Udział w rynku UE wg rodzajów napojów spirytusowych
(w litrach czystego alkoholu)
30%
25%
20%
15%
10%
5%
0%
Wódka Smakowe Whisk(e)y Inne czyste Brandy Poniżej 15% Inne
alkoholu
napoje spiryt.
9
y
ródła: Obliczenia Ernst & Young na podstawie danych IWSR, 2009.
3. Zakupy dokonywane przez
producentów napojów spirytusowych
Najważniejsze informacje
Najważniejsze informacje dotyczące zakupów dokonywanych przez producentów napojów
spirytusowych
º% Europejskie firmy branży spirytusowej wydajÄ… na towary i usÅ‚ugi okoÅ‚o 15 miliardów euro
rocznie.
º%
Największe wydatki przeznacza się na pakowanie i butelkowanie wyrobów.
º%
Wytwórcy napojów spirytusowych kupują duże ilości produktów rolnych. Producenci koniaku
wydają 430 milionów euro rocznie na wino; wartość zbóż potrzebnych do rocznej produkcji
wódki wynosi 105 milionów euro, a szkockiej whisky  240 milionów euro.
Zakupy w poszczególnych sektorach
Europejski przemysł spirytusowy wydaje około 15 miliardów euro na towary i usługi wykorzystywane
do produkcji i sprzedaży napojów spirytusowych. Szacuje się, że 80% całkowitych wydatków
przeznaczonych jest na towary i usługi produkcji krajowej. Pozostałe 20% przeznacza się na towary
i usługi importowane spoza danego państwa UE (w obrębie Unii lub spoza niej), czego efektów
nie uwzględniono, gdyż nie zawsze można było zidentyfikować kraj pochodzenia. Można powiedzieć,
że wpływ branży spirytusowej na gospodarkę jest większy niż to wynika z naszego badania, jeśli wez
mie siÄ™
pod uwagę także importowane towary i usługi.
Zakupy towarów i usług
32% 43% 4% 6% 10%
3%
2%
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Surowce Media przemysłowe
Opakowania
Sprzęt i inna działalność przemysłowa
Transport i magazynowanie PR i marketing
Usługi inne
y
ródło: Obliczenia Ernst & Young (2010)
Na podstawie ankiet otrzymanych od 42 producentów z 14 państw członkowskich Unii Europejskiej przyjmujemy,
że firmy z branży spirytusowej (producenci gotowych wyrobów) najwięcej wydają na materiały do pakowania
i butelkowanie (43% całkowitej wartości zakupów), a w dalszej kolejności na surowce (32%), usługi inne (10%),
10
PR i marketing (6%)3, transport i magazynowanie (4%), sprzęt i inną działalność przemysłową (3%) oraz media
przemysłowe (2%)
Wpływ przemysłu spirytusowego na sektor rolniczy
Zakup surowców stanowi 32% całkowitych wydatków producentów napojów spirytusowych w UE. Głównymi
surowcami wykorzystywanymi w europejskim przemyśle spirytusowym są produkty rolne (zboża, ziemniaki,
trzcina cukrowa, buraki cukrowe4 oraz wino). Np. z wina wytwarza siÄ™ brandy, koniak i grappÄ™, zaÅ› whisk(e)y
i większość wódek powstaje ze zbóż. Branża spirytusowa zużywa zatem znaczną część unijnej produkcji
rolnej. Aby przybliżyć skalę wpływu tej branży na rolnictwo, oszacowaliśmy całkowite zużycie surowców
do produkcji kilku najważniejszych napojów spirytusowych wytwarzanych w Europie5:
º% Roczna produkcja wódki wynosi okoÅ‚o 3 275 000 hektolitrów czystego alkoholu. OkoÅ‚o 85% wódki
produkuje się ze zbóż, a w niektórych krajach (w Czechach, na Węgrzech, Słowacji, we Francji
i Wielkiej Brytanii) część wódek destyluje się z melasy. Ponadto około 10% polskich wódek powstaje
na bazie ziemniaków. W oparciu o uzyskane dane szacujemy, że europejscy producenci wódki
zużywają 733 000 ton ziarna, 64 000 ton buraków i 78 000 ton ziemniaków.
º% PrzemysÅ‚ spirytusowy wydaje na te surowce Å›rednio 105 milionów euro rocznie, a Å‚Ä…czny obszar
upraw na te cele to 210 000 hektarów. Prawie połowa wydatków na surowce do produkcji wódki ma
miejsce w Polsce, dużych zakupów dokonuje się także w szwedzkim i brytyjskim sektorze rolniczym.
º% Szacowane wydatki na surowce rolne do produkcji szkockiej whisky wynoszÄ… 240 milionów euro
rocznie. Co roku uzyskuje się około 640 000 ton jęczmienia oraz 642 000 ton pszenicy
i kukurydzy6 z 187 000 hektarów. Te liczby dotyczą wyłącznie produkcji whisky w Szkocji,
więc całkowity wpływ wytwórstwa whisk(e)y w Europie będzie jeszcze większy.
º% Na przykÅ‚ad irlandzcy producenci napojów spirytusowych w 2009 roku wydali na zboża 18 milionów
euro7. W przeważającej większości zostały one wykorzystane do produkcji irlandzkiej whiskey.
Jednak największe wydatki przemysł spirytusowy w Irlandii przeznaczył na śmietanę - produkty
mleczne do wytwarzania irlandzkich likierów kremowych kosztowały 63 milionów euro.
º% Francuscy producenci koniaku kupujÄ… 6,24 miliony hektolitrów czystego wina (10% vol.) rocznie
o wartości 430 milionów euro8. Do wyprodukowania takiej ilości wina potrzeba 8,55 milionów ton
winogron, co daje 74 000 hektarów winnic. Ponieważ jednak koniak nie jest jedynym napojem
spirytusowym destylowanym z wina (jest jeszcze brandy, grappa, armagnac etc.), całkowita ilość wina
kupowanego do produkcji takich napojów w Europie będzie znacznie większa niż liczby podane
powyżej. Np. producenci francuskiej brandy wydają na wino 92 miliony euro, co przekłada się
na 33 000 hektarów winnic.
º% Europejscy producenci ginu kupujÄ… co roku okoÅ‚o 79 000 ton zbóż o wartoÅ›ci 10 milionów euro,
zaś wytwórcy kornu wydają na zboża  8 milionów euro, geneveru  3 miliony euro, a aquavitu 
1 milion euro.
3
Dane dotyczące zarządzania zakupami pochodzą z ankiet wypełnianych przez (małe) niezależne firmy produkujące napoje spirytusowe, a także oddziały
międzynarodowych koncernów. Ponieważ marketingiem często zajmują się centrale, nie wszystkie oddziały były w stanie podać nam takie dane. Mogło to
spowodować zaniżenie szacunkowego udziału wydatków w sektorze PR i marketingu.
4
Melasa jest produktem ubocznym przetwórstwa trzciny cukrowej i buraków cukrowych. Można ją wykorzystywać jako bazę do fermentacji w celu uzyskania
rumu.
5
Niektóre dane dotyczące surowców uzyskano bezpośrednio od przedstawicieli przemysłu spirytusowego. Inne  poprzez obliczenia polegające na
podzieleniu wielkości produkcji w hektolitrach czystego alkoholu przez ilość alkoholu, jaką można wydestylować z jednej tony surowców (hektolitry na tonę).
Np.: roczna produkcja geneveru wynosi 76 545 hektolitrów czystego alkoholu. Ponieważ z 1 tony zbóż można uzyskać 3,8 hektolitrów alkoholi, całkowita
ilość zboża potrzebna do rocznej produkcji geneveru wynosi 20 143 ton (76 545 / 3,8 = 20 143). Przy średniej cenie zboża 132 euro za tonę, całkowita
kwota wydana na zboża do produkcji geneveru to 2,7 mln euro.
6
Szacunki na podstawie danych z Scotch Whisky Association (SWA).
7
y
ródło: Irish Spirits Association
8
y
ródło: Bureau National Interprofessionnel du Cognac (BNIC).
11
4. Pozytywny wpływ na zatrudnienie
Najważniejsze informacje
Najważniejsze informacje dotyczące wpływu przemysłu spirytusowego na zatrudnienie
º% 935 000 miejsc pracy w Europie wiąże siÄ™ z produkcjÄ… i sprzedażą napojów spirytusowych.
º% Sektor spirytusowy odpowiada bezpoÅ›rednio za okoÅ‚o 7,3% miejsc pracy.
º%
Na każde miejsce pracy, jakie powstaje w europejskim przemyśle spirytusowym, przypadają co
najmniej dwa kolejne powstające w sektorze dostaw, więcej niż jedno w sklepach detalicznych
i prawie dziewięć w sektorze HoReCa.
Całkowite zatrudnienie
W poprzednich rozdziałach pokazano, że Europa ma silny przemysł spirytusowy, który przeznacza spore
sumy na zakup towarów i usług w obrębie UE. Sprzedaż napojów spirytusowych generuje także obrót
w handlu detalicznym i sektorze HoReCa. Produkcja i sprzedaż tych wyrobów ma zatem znaczący wpływ
na zatrudnienie  w 2009 roku przy produkcji i sprzedaży pracowało około 935 000 osób. To tyle, ile liczy
w sumie cała siła robocza Malty i Estonii.
Zatrudnienie związane z przemysłem spirytusowym w UE: 935 100
miejsc pracy
7%
9%
Efekt bezpośredni (przemysł spirytusowy)
13%
Efekt pośredni (dostawcy)
Sektor HoReCa
Sprzedaż detaliczna
71%
y
ródło: Obliczenia Ernst & Young (2010).
Zatrudnienie bezpośrednie
Europejski przemysł spirytusowy zapewnia bezpośrednio 68 000 miejsc pracy w całej UE. Najwięcej
pracowników w tym sektorze ma Wielka Brytania (około 12 000), na drugim miejscu jest Francja (8900), na
trzecim Hiszpania (7100).
12
Zatrudnienie bezpośrednie
6%
18%
2%
3%
3%
3%
13%
4%
7%
10%
7%
9%
8%
UK FR ES IT PL DE RO BG CZ
EE HU FI IE NL DK LV Inne kraje
y
ródło: Obliczenia Ernst & Young (2009).
Zatrudnienie pośrednie
Przemysł spirytusowy zapewnia znaczące zatrudnienie pośrednie. Każde miejsce pracy w sektorze produkcji
napojów spirytusowych generuje dwa  pośrednie miejsca pracy w sektorach dostaw. Zatem około 118 000
miejsc pracy w tych sektorach powiązanych jest z produkcją i sprzedażą napojów spirytusowych.
Ponieważ nie dla wszystkich krajów da się podzielić wydatki przemysłu spirytusowego według branż,
w których one trafiają, nie można dokładnie określić pośredniego zatrudnienia w poszczególnych sektorach.
Jednak na podstawie informacji o wydatkach przemysłu spirytusowego w 14 krajach9 można szacować,
że najwyższe koszty dotyczą materiałów do pakowania i butelkowania (42% całkowitej wartości towarów
i usług zakupionych przez branżę spirytusową), a w następnej kolejności surowców (22%) oraz usług innych
(14%). Zatem to pakowanie i butelkowanie oraz surowce, związane z największymi wydatkami,
są sektorami, w których przemysł spirytusowy generuje największe zatrudnienie. 65% pośrednich miejsc
pracy tworzonych przez branżę spirytusową powstaje w tych sektorach.
9
Producenci napojów spirytusowych w tych krajach, które podały nam informacje o podziale swoich wydatków, reprezentują 43% całkowitej produkcji tych
napojów w Europie. Przedstawiony podział na sektory opiera się na informacjach o zakupach, przedstawionych przez firmy z siedzibami w 14 spośród 27
krajów UE.
13
Zatrudnienie pośrednie
22% 5% 42% 3% 6% 7% 14%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Surowce Media przemysłowe Przemysł opakowaniowy
Sprzęt i inna działalność przemysłowa Transport i PR i marketing
magazynowanie
Usługi inne
y
ródło: Obliczenia Ernst & Young (2010).10
Niektóre duże firmy produkują i destylują napoje spirytusowe w krajach nienależących do UE, ale zaopatrują
się w europejskim sektorze opakowaniowym lub kupują surowce od europejskich rolników. Miejsca pracy
generowane w UE przez zagranicznych producentów napojów spirytusowych i gorzelników nie są
uwzględnione w naszym modelu.
Zatrudnienie indukowane
Poza zatrudnieniem generowanym bezpośrednio i pośrednio przez przemysł spirytusowy, miejsca pracy
powstają także dzięki sprzedaży jego wyrobów w sektorze HoReCa oraz handlu detalicznym,
a ich liczba świadczy o jeszcze większym znaczeniu branży spirytusowej. Ze sprzedażą napojów
spirytusowych powiÄ…zanych jest prawie 748 000 miejsc pracy (w sklepach i lokalach gastronomicznych).
W krajach, w których stosunkowo dużą część napojów spirytusowych sprzedaje się w sektorze HoReCa,
wpływ przemysłu spirytusowego na zatrudnienie jest wysoki. Tak wygląda sytuacja np. w Hiszpanii,
gdzie 65% napojów spirytusowych sprzedaje się w lokalach gastronomicznych, na Cyprze (56%),
w Portugalii (56%) i w Grecji (40%). W tych krajach udział zatrudnienia indukowanego w całkowitym jest
bardzo duży. Np. w Hiszpanii 88% miejsc pracy powiązanych z produkcją i sprzedażą napojów
spirytusowych należy do sektora HoReCa. Spore zatrudnienie w tym sektorze, związane ze sprzedażą
napojów spirytusowych, można zaobserwować także w takich krajach UE jak Niemcy, Wielka Brytania
i WÅ‚ochy.
10
Ponieważ nie otrzymaliśmy informacji dotyczących zakupów z podziałem na sektory dla wszystkich państw członkowskich, zakupy na powyższym wykresie
obliczono dla 13 krajów, które dostarczyły nam dane o zakupionych towarach i usługach wykorzystywanych do produkcji i sprzedaży napojów
spirytusowych.
14
Zatrudnienie w sektorze HoReCa
11%
22%
2%
3%
4%
4%
17%
6%
7%
10%
10%
ES DE IT UK PL FR CZ EE NL PT HU BE & LUX
y
ródło: Obliczenia Ernst & Young (2010).
15
5. Wysoka wartość dodana
Najważniejsze informacje
Najważniejsze informacje dotyczące wartości dodanej
º%
Całkowitą wartość dodaną wytworzoną bezpośrednio i pośrednio w wyniku produkcji
i sprzedaży napojów spirytusowych w UE szacuje się na około 28 miliardów euro.
º% Z tego 7,4 miliarda euro generuje przemysÅ‚ spirytusowy, 5,4 miliarda euro sektory dostawcze,
12,3 miliarda euro sektor HoReCa i 2,8 miliarda euro sprzedaż detaliczna (w sklepach).
º% W porównaniu z innymi sektorami, pracownicy firm produkujÄ…cych napoje spirytusowe majÄ…
stosunkowo wysoką wydajność.
Wartość dodana w poszczególnych sektorach
Określono także znaczenie przemysłu spirytusowego dla gospodarki pod względem wartości dodanej.
Wartość dodaną można zdefiniować jako różnicę między kosztami surowców i usług zewnętrznych
potrzebnych do wytworzenia gotowych produktów przez firmy przemysłu spirytusowego,
a przychodami ze sprzedaży tych gotowych produktów. W terminologii ekonomicznej wartość dodaną
określa się także jako dochód wszystkich czynników produkcji (głównie są to praca, kapitał,
przedsiębiorczość).
Całkowitą wartość dodaną w gospodarce UE związaną z produkcją i sprzedażą napojów spirytusowych
szacujemy na około 28 miliardów euro. To kwota porównywalna z PKB takiego kraju jak Litwa.
Wartość dodaną w wysokości 28 miliardów euro generuje 935 000 pracowników, którzy znalez
li zatrudnienie
przy produkcji i sprzedaży napojów spirytusowych. Średnia wartość dodana na jednego pracownika wynosi
39 90011 euro rocznie. To znacznie mniej niż średnia wartość dodana na jednego pracownika w samym
przemyśle spirytusowym (108 800 euro). Co oznacza, że zatrudnieni w tym przy produkcji napojów
spirytusowych mają stosunkowo wysoką wydajność w porównaniu z innymi sektorami. Poniższa tabela
przedstawia zestawienie wydajności pracowników w przemyśle spirytusowym i kilku innych sektorach.
Wartość dodana na 1 pracownia wg sektorów euro
Transport, magazynowanie i komunikacja (NACE I12) 56 280
HoReCa (NACE H) 20 480
Handel hurtowy i detaliczny (NACE G) 36 370
Produkcja (NACE D) 52 490
Produkcja żywności i napojów (NACE DA15) 42 470
Produkcja napojów spirytusowych (obliczenia E&Y) 108 800
y
ródło: Eurostat 2007.
11
Oblicza się to następująco: 28 mld euro podzielone przez 935 100 pracowników.
12
NACE (Nomenclature Statistique des Activités Economiques dans la Communauté Européenne) to standardowy system klasyfikacji dla przemysÅ‚u
europejskiego, stosowany przez Eurostat.
16
Wartość dodana związana z napojami spirytusowymi w UE:
28 mld euro
3
7
Produkcja napojów spirytusowych
Sektory dostawcze
Sektor HoReCa
12
Handel detaliczny
5
y
ródło: Obliczenia Ernst & Young (2010).
17
6. Przychody budżetu państwa
z produkcji i sprzedaży napojów
spirytusowych
Najważniejsze informacje
Najważniejsze informacje dotyczące przychodów państwa z napojów spirytusowych
º%
W 2009 roku całkowite przychody budżetów państw UE płynące z napojów spirytusowych
w postaci podatku VAT, akcyzy, podatków dochodowych i od wynagrodzeń oraz składek na
ubezpieczenie społeczne szacowano na około 32 miliardy euro.
º% NajwiÄ™kszym z
ródłem przychodów budżetów państw UE z tytułu produkcji i sprzedaży napojów
spirytusowych jest akcyza (13,1 miliarda), a po niej VAT (9,6 miliarda).
º% WpÅ‚ywy z podatków dochodowych i skÅ‚adek na ubezpieczenie spoÅ‚eczne szacuje siÄ™ na 8,9
miliarda euro.
Przychody państwa
Ogółem przychody budżetu państwa w 27 krajach członkowskich UE wynoszą około 32 miliardy euro
rocznie. Mowa tu tylko o przychodach z podatku VAT, akcyzy, podatków dochodowych, składek na
ubezpieczenie społeczne i podatków od wynagrodzeń. Wynoszą one mniej więcej tyle samo, co całkowite
przychody z podatku dochodowego w Hiszpanii w 2009 roku, są także porównywalne z całkowitymi
wydatkami państwa na Słowacji (25,8 miliarda euro) i w Bułgarii (27,9 miliarda euro).
Przychody państwa z napojów spirytusowych w UE:
32 mld euro
5
4
13
4
5
Akcyza VAT w sektorze HoReCa
VAT z handlu detalicznego
Podatek dochodowy pracowników przemysłu
Składki na ubezp. społ. i podatki od wynagrodzeń
spirytusowego
w przemyśle spiryt.
Podatek dochodowy pracowników innych sektorów
Składki na ubezp. społ. i podatki od wynagrodzeń w innych sektorach
y
ródło: Obliczenia Ernst & Young (2010).
18
Poza wspomnianymi podatkami, do budżetów państw wpływają także inne, takie jak podatki od osób
prawnych, od nieruchomości, komunalne, ekologiczne (np. brytyjski tzw. podatek od zmian klimatycznych, za
zużytą energię elektryczną), podatek akcyzowy od samochodów oraz opłata skarbowa i podatek gruntowy.
Tych podatków nie uwzględniono w niniejszym badaniu. Co oznacza, że w rzeczywistości przychody
budżetów państw przekraczają 32 miliardy euro.
Najważniejszymi z
ródłami przychodów państw UE są akcyzy i podatek od towarów i usług (VAT). Przychody
z akcyzy stanowią istotny wkład do skarbów państw. Szacuje się je na około 13,1 miliardów euro. Europejscy
konsumenci płacą średnio 20-procentowy VAT od napojów spirytusowych (od 15% na Cyprze do 25%
w Danii i na Węgrzech). Przychody z VAT-u na napoje spirytusowe szacuje się na 9,6 miliarda euro.
Ponieważ państwa członkowskie UE 27 mają pewną swobodę w ustalaniu poziomu opodatkowania napojów
spirytusowych, przy minimalnej stawce 550 euro za hektolitr, stawka akcyzy różni się między
poszczególnymi krajami. Także podatki akcyzowe od wina i piwa różnią się od tych od napojów
spirytusowych we wszystkich krajach członkowskich UE. Poniższy wykres przedstawia sytuację na
1 maja 2010 roku13.
Kolejne istotne z
ródło przychodów państw stanowią podatki dochodowe i od wynagrodzeń, a także składki
na ubezpieczenie społeczne płacone przez pracodawców i pracowników  w sektorze gorzelni, dostawczym,
handlu detalicznego oraz HoReCa, gdzie miejsca pracy są powiązane ze sprzedażą napojów spirytusowych.
Wpływy z tych podatków i składek szacuje się na 8,9 miliarda euro.
Podatek akcyzowy od napojów spirytusowych, wina niemusującego i
-
piwa, stan na 1 maja 2010 (Euro na hl czystego alkoholu)
5000
4500
4000
3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
AT BE BG CY CZ DK EE FI FR DE GR HU IE IT LV LT LU MT NL PL PT RO SL SI ES SE UK
Napoje spiryt. Wino Piwo
y
ródło: Komisja Europejska, 2010.
13
Przychody z akcyzy przytoczone w tym badaniu dotyczą roku 2009 i nie zostały obliczone przez nas, ale zaczerpnięte z raportu Komisji Europejskiej Excise
duty tables. Part I: alcohol beverages (Tabele podatku akcyzowego. Część I: napoje alkoholowe), ref1.030, styczeń 2010.
19
7. Rozwój sytuacji gospodarczej i zmiany
w regulacjach prawnych
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) konsumpcja napojów spirytusowych per capita spadła w UE
w latach 1983 2003 o ponad 35%. Z danych branżowych wynika, że od tamtej pory utrzymuje się ona na
stałym poziomie. Jak pokazuje niniejszy raport, przemysł spirytusowy w UE nadal znacząco wzmacnia
europejską gospodarkę, mimo spadku popytu na rynku unijnym. Sukces ten osiągnięto głównie dzięki dwóm
czynnikom:
º% silnemu i staÅ‚emu wzrostowi na rynkach eksportowych;
º% dÅ‚ugofalowemu zwrotowi w stronÄ™ napojów spirytusowych z wyższej półki cenowej (tzw. segmentu
premium), co zwiększa jednostkowe przychody ze sprzedaży.
Przemysł spirytusowy działa jednak w złożonym i szybko zmieniającym się środowisku. Niektóre zmiany,
na przykład w międzynarodowej sytuacji ekonomicznej albo regulacjach prawnych, miały w ostatnich latach
negatywny wpływ na wkład przemysłu spirytusowego w gospodarkę i mogą także osłabiać go
w nadchodzących latach. W ostatnim czasie sektor spirytusowy odczuł negatywne skutki globalnego spadku
koniunktury gospodarczej. W oparciu o badania literatury przedmiotu oraz dane pochodzące od większych
producentów napojów spirytusowych można wyróżnić różne wynikające stąd konsekwencje i zagrożenia.
Pogorszenie koniunktury spowodowało nie tylko spadek sprzedaży napojów spirytusowych i zmiany
w modelu konsumpcji, ale także pojawienie się groz
by podwyższenia akcyzy oraz zwiększenie ilości
podrobionych produktów (fałszerstwa).
Wpływ na wielkość i wartość sprzedaży
Międzynarodowy kryzys gospodarczy miał nieunikniony wpływ na europejski przemysł spirytusowy.
W 2009 roku sprzedaż w UE spadła, jak sugerują wstępne dane, o 13% ogółem, a na niektórych rynkach
znacznie bardziej: najmocniej ucierpiały Hiszpania, Wielka Brytania, Irlandia, Bułgaria i Rumunia. Spadła nie
tylko wielkość, ale także wartość sprzedaży, gdyż część konsumentów zwróciła się w stronę tańszych marek
i przeszła od konsumpcji w lokalach (w sektorze HoReCa) do mniej kosztownych zakupów w handlu
detalicznym. Wyniki finansowe największych firm branży spirytusowej pokazują, że w pierwszej połowie
2010 roku sprzedaż napojów spirytusowych w UE zaczęła znowu rosnąć.
Z danych uzyskanych od większych producentów wynika, że spadek sprzedaży w 2009 roku na innych
rynkach był mniej drastyczny niż w samej Unii. Mimo że eksport unijnych wyrobów spirytusowych w 2009
roku skurczył się pod względem wartości o 8%, głównie z powodu słabego rynku amerykańskiego,
w pierwszej połowie 2010 roku zaczął się poprawiać. Wzrost popytu na europejskie napoje spirytusowe był
widoczny zwłaszcza w Azji, ponowny silny wzrost odnotowano także na ważnym rynku rosyjskim.
Według raportów firm w 2010 roku zaczął się także nieco poprawiać popyt na rynku USA, pojawiają się także
oznaki powrotu do konsumpcji w sektorze HoReCa i do większego popytu na wyroby z najwyższej półki
cenowej (super-premium).
Podwyższona akcyza
Kryzys gospodarczy spowodował ostry wzrost deficytów budżetowych państw, co doprowadziło do kryzysu
długu publicznego w kilku krajach, przede wszystkim w Grecji. Stojąc przed koniecznością opanowania
długu publicznego, rządy państw są zmuszone podnosić przychody i ciąć wydatki. Dotychczasowe
doświadczenia pokazują, że podwyższenie akcyzy na alkohol często jest uznawane za łatwy sposób na
zwiększenie przychodów. Dziewięć państw członkowskich UE już podniosło stawkę akcyzy na napoje
spirytusowe w 2010 roku. Największą podwyżkę wprowadziła Grecja, co zaowocowało dalszym spadkiem
sprzedaży na tym rynku. Można oczekiwać, że 2011 rok przyniesie dalszą presję na podnoszenie stawek
akcyzy.
Protekcjonizm
20
W obliczu niepewności gospodarczej rządy narodowe odczuwają także większą pokusę chronienia swojego
krajowego przemysłu spirytusowego poprzez wprowadzenie barier handlowych. Jak potwierdziła niedawno
Światowa Organizacja Handlu (WTO), jeszcze do tego nie doszło na taką skalę, jak można by się obawiać,
a ogólna koniunktura w handlu wręcz wzrosła w 2010 roku. Powody do niepokoju daje jednak to, że
w obrębie UE Rumunia i Węgry podjęły w 2010 roku środki, które wyraz
nie utrudniają import wyrobów
spirytusowych, w tym import z innych państw członkowskich UE.
Nielegalna produkcja
Nielegalna produkcja napojów spirytusowych  destylacja w domu, wyroby nieoclone lub fałszywki  zawsze
stanowiła zagrożenie dla unijnych producentów. Przy rosnącej popularności europejskich marek napojów
spirytusowych na takich rynkach jak Chiny, gdzie fałszowanie napojów alkoholowych już osiągnęło znaczne
rozmiary, to zagrożenie rośnie. Nielegalna produkcja jest także znacząca na niektórych rynkach UE,
zwłaszcza w nowych państwach członkowskich. Np. w Bułgarii nielegalne napoje spirytusowe
przypuszczalnie stanowią ponad 50% krajowej konsumpcji. Atrakcyjność fałszowanych i nielegalnych
napojów spirytusowych nieuchronnie wzrasta, kiedy spadają dochody konsumentów. Ponadto im bardziej
rośnie akcyza na legalne wyroby, tym bardziej powiększa się różnica w cenie między produktami legalnymi
a nielegalnymi, co jeszcze wzmaga atrakcyjność tych ostatnich.
Regulacje prawne
Przemysł spirytusowy podlega ścisłym regulacjom prawnym na większości światowych rynków,
a Europa nie jest tu wyjątkiem. Oprócz norm produkcji, głównymi elementami podlegającymi regulacji w UE
są ceny, dostępność oraz reklama i marketing. Ze względu na dużą różnorodność modeli konsumpcji
alkoholu w poszczególnych krajach członkowskich, wiele wymogów nie jest zharmonizowanych na szczeblu
unijnym. Regulacja cen i dostępność to prerogatywa rządów narodowych; reklama i marketing podlegają
ustawodawstwu UE, ale państwa członkowskie mogą wprowadzać wymogi surowsze od tych unijnych,
określających wspólne minimum.
To istotne znaczenie narodowej specyfiki, wynikające w dużej mierze z różnych modeli konsumpcji,
a także tradycji i stosunku do alkoholu, znalazło odzwierciedlenie w Strategii Globalnej WHO mającej na celu
zmniejszenie szkodliwego spożycia alkoholu, przyjętej przez Światowe Zgromadzenie Zdrowia (WHA)
w maju 2010 roku, w Rezolucji WHA 63.13. Strategia Globalna proponuje wprowadzenie wspólnych zasad
i szerokich międzynarodowych ram politycznych, nie rekomenduje jednak i nie narzuca żadnych konkretnych
rozwiązań, dając zamiast tego rządom narodowym możliwość wyboru spośród różnych wariantów
strategicznych. Ma to umożliwić państwom członkowskim opracowanie narodowych strategii redukcji szkód,
dopasowanych do lokalnego kontekstu.
Reklama
º% Ustawodawstwo UE14 dotyczÄ…ce reklamy alkoholu koncentruje siÄ™ na ochronie osób niepeÅ‚noletnich.
Zakazuje kierowania do nich wszelkich audiowizualnych przekazów reklamowych napojów
alkoholowych, a także zachęcania do nieumiarkowanego spożycia. Zasady te zostały
uszczegółowione w Rekomendacjach Rady Europejskiej z 2001 roku 15. Unijne restrykcje dotyczące
reklamy i marketingu alkoholu są włączane do krajowego ustawodawstwa, a ich wdrażaniem
zajmują się głównie organizacje samoregulujące dla sektora reklamowego, obecne w większości
państw członkowskich UE. Polityka UE w tym zakresie, bazująca na uzupełniających się rolach
ustawodawstwa ramowego i mechanizmów samoregulujących, także znajduje odzwierciedlenie
w rekomendacjach Strategii Globalnej WHO.
º% Poza wspólnymi przepisami, paÅ„stwa czÅ‚onkowskie UE mogÄ… dodatkowo wprowadzać surowsze
restrykcje dotyczące reklamy i marketingu alkoholu. Np. Irlandia, Austria i Francja zakazały
reklamowania napojów spirytusowych w radiu i telewizji. W Portugalii zabronione jest reklamowanie
16
napojów spirytusowych w kinie i na billboardach . W Szwecji, Słowenii, Polsce i Finlandii
obowiązuje niemal całkowity zakaz reklamowania tych produktów. Te różnice mają znaczący wpływ
14
Dyrektywa o audiowizualnych usługach medialnych.
15
Rekomendacje Rady Europejskiej z dn. 5 czerwca 2001 dotyczące picia alkoholu przez młodocianych, zwłaszcza przez dzieci i młodzież (2001/458/EC).
16
Dane z Institute of Alcohol Studies  Alkohol a reklama (IAS Factsheet - Alcohol and advertising).
21
na jednolity rynek europejski, bo firmy działające w więcej niż jednym państwie członkowskim muszą
dostosowywać kampanie i materiały marketingowe do różnych przepisów prawnych. Poza
ograniczeniem możliwości marketingowych firm na tych rynkach, na których obowiązują
najsurowsze regulacje, ta różnorodność przepisów podwyższa koszty marketingowe.
Cena i dostępność
Chcąc zredukować nadużywanie alkoholu i spożywanie go przez osoby niepełnoletnie, niektóre rządy już
wprowadziły lub rozważają wprowadzenie ustawodawstwa podnoszącego cenę napojów alkoholowych i/lub
ograniczającego ich dostępność. Od dawna praktykuje się to na niektórych rynkach skandynawskich; także
nowa strategia WHO podsuwa takÄ… praktykÄ™ pod rozwagÄ™ przy opracowywaniu polityki alkoholowej
i zdrowotnej. Takie środki mają na celu osiągnięcie istotnych celów z zakresu zdrowia publicznego, istnieje
jednak ryzyko, że wprowadzenie ich na szerszą skalę, w oparciu o Strategię WHO lub w inny sposób, może
mieć niezamierzone konsekwencje. Mogą to być np. zwiększenie produkcji nielegalnych napojów
spirytusowych, handlu przygranicznego i nielegalnego importu, wskutek czego odpowiedzialni klienci będą
poszkodowani pod względem ekonomicznym, a także zmniejszy się wkład legalnych producentów
w gospodarkÄ™.
Możliwości międzynarodowe
Międzynarodowy sukces przemysłu spirytusowego UE jest w znacznej mierze zasługą renomy wysokiej
jakości, jaką cieszą się europejskie wyroby spirytusowe na całym świecie. Wynika to częściowo z siły
międzynarodowych marek, stworzonych przez producentów w UE, ale także z surowych przepisów
dotyczących definicji napojów spirytusowych oraz oznaczeń geograficznych (Geographical Indications  GI),
gwarantowanych przez ustawodawstwo unijne. Zostało ono uaktualnione i wzmocnione w 2008 roku,
co powinno przyczynić się do dalszego podniesienia tej międzynarodowej renomy. W kontekście
Porozumienia w sprawie Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej (TRIPS) można także
oczekiwać, iż międzynarodowa ochrona win i napojów spirytusowych z oznaczeniami GI zostanie
rozszerzona, co podniesie konkurencyjność europejskich marek napojów spirytusowych.
UE aktywnie stara się także likwidować bariery handlowe, czy to w formie ceł, czy barier pozataryfowych,
które chronią lokalnych producentów napojów spirytusowych z krajów trzecich przed konkurencją z Unii.
Obecne możliwości likwidacji tych barier to m.in.:
º% Rozmowy Åšwiatowej Organizacji Handlu (WTO) z Filipinami: zdaniem UE opodatkowanie napojów
spirytusowych na Filipinach dyskryminuje import i narusza przepisy WTO  podatek od
importowanych napojów spirytusowych jest 50 razy wyższy niż podatek od marek lokalnych.
Po nieudanych konsultacjach WTO zwołano panel ds. rozstrzygania sporów WTO. W ostatnich
latach UE zakwestionowała także przepisy, które jej zdaniem dyskryminowały importowane
z UE napoje spirytusowe w Indiach (w 2005) i w Tajlandii (w 2008); w obu przypadkach
dyskryminujÄ…ce regulacje zniesiono.
º% Zawarty ostatnio UkÅ‚ad o Wolnym Handlu miÄ™dzy UE a KoreÄ… PoÅ‚udniowÄ…, który ma wejść w życie
w 2011 roku, m.in. stopniowo zniesie cła importowe na napoje spirytusowe; ujednolici przepisy
dotyczące etykietowania; poprawi ochronę znaków towarowych; zapewni lepszy system importu;
oraz zreformuje dyskryminacyjny obecnie system podatkowy. Można oczekiwać, że w wyniku
podpisania Układu eksport wyrobów spirytusowych z UE do Korei Południowej w nadchodzących
latach wzrośnie co najmniej dwukrotnie.
º% UE prowadzi obecnie rozmowy z różnymi krajami na caÅ‚ym Å›wiecie, z zamiarem negocjowania
układów o wolnym handlu. Do tych krajów należą Kolumbia, Peru, Indie, Kanada, Ukraina, kraje
południowoamerykańskiej organizacji Mercosur i kraje ASEAN (Stowarzyszenia Narodów Azji
Południowo-Wschodniej). Negocjacje dwustronne z tymi krajami znajdują się na różnych etapach,
wszystkie jednak oznaczają istotną szansę dla europejskiego przemysłu spirytusowego;
zdecydowanie największe możliwości dają Indie.
22
8. Polska: gospodarcze znaczenie
gospodarcze znaczenie
gospodarcze znaczenie
napojów spirytusowych
napojów spirytusowych
Najważniejsze informacje
Najważniejsze liczby
Produkcja (w hl gotowego produktu) 200 000
Produkcja (w hl gotowego produktu) 3 200 000
Eksport (w hl gotowego produktu) 400 000
400 000
Import (w hl gotowego produktu) 370 000
370 000
Sprzedaż krajowa (w hl gotowego produktu) 3 170 000
gotowego produktu) 3 170 000
Wartość produkcji sektora spirytusowego Ź 3,4 miliarda
produkcji sektora spirytusowego Ź 3,4 miliarda
Wydatki konsumentów na napoje spirytusowe Ź 3,7 miliarda
Wydatki konsumentów na napoje spirytusowe Ź 3,7 miliarda
Firmy dystrybuujÄ…ce napoje spirytus 265
ce napoje spirytusowe 265
Firmy produkujÄ…ce napoje spirytusowe 136
ce napoje spirytusowe 136
Znaczenie gospodarcze
Zatrudnienie związane z produkcją i sprzeda 93 200 pracowników
ą i sprzedażą napojów spirytusowych 93 200 pracowników
Wartość dodana z produkcji i sprzeda Ź 2,1 miliarda
dodana z produkcji i sprzedaży napojów spirytusowych Ź 2,1 miliarda
Przychody państwa z produkcji i sprzeda Ź 2,6 miliarda
stwa z produkcji i sprzedaży napojów spirytusowych Ź 2,6 miliarda
y
ródła: Najważniejsze liczby  szacunki w oparciu o dane , Eurostatu i IWSR. Dane o znaczeniu gospodarczym
szacunki w oparciu o dane ZP PPS, Eurostatu i IWSR. Dane o znaczeniu gospodarczym
 na podstawie obliczeń E&Y .
Gospodarcze znaczenie przemysłu spirytusowego mo
Gospodarcze znaczenie przemysłu spirytusowego można wyrazić następująco:
º% CaÅ‚kowite zatrudnienie zwiÄ…zane z produkcjÄ… i sprzedażą napojów spirytusowych szacuje siÄ™ na
Całkowite zatrudnienie zwią napojów spirytusowych szacuje si
około 93 200 miejsc pracy, w tym 5700 w samym przemyśle spirytusowym; 26 400 w sektorach
200 miejsc pracy, w tym 5700 w samym przemy le spirytusowym; 26
dostawczych; 44 800 w sektorze HoReCa oraz 16 300 w handlu detalicznym.
800 w sektorze HoReCa oraz 16 300 w handlu detalicznym.
º% A
ącznie osoby zatrudnione przy produ y napojów spirytusowych
osoby zatrudnione przy produkcji i sprzedaży napojów spirytusowych generują 2,1 miliarda
euro wartości dodanej. Z tego 860 milionów euro wytwarza przemysł spirytusowy, 645 milionów euro
ci dodanej. Z tego 860 milionów euro wytwarza przemysł spirytusowy, 645 milionów euro
ci dodanej. Z tego 860 milionów euro wytwarza przemysł spirytusowy, 645 milionów euro
sektory dostawcze, 363 milionów euro sektor HoReCa, a 239 milionów sektor detaliczny.
sektory dostawcze, 363 milionów euro sektor HoReCa, a 239 milionów sektor detaliczny.
sektory dostawcze, 363 milionów euro sektor HoReCa, a 239 milionów sektor detaliczny.
º% Przychody paÅ„stwa wynikajÄ…ce z produkcji i sprzedaży napojów spirytusowych szacuje si na 2,6
stwa wynikają y napojów spirytusowych szacuje się
miliarda euro.
º% W 2009 roku konsumenci wydali na napoje spirytusowe 3,7 miliarda euro. Znaczna cz
W 2009 roku konsumenci wydali na napoje spirytusowe 3,7 miliarda euro. Znaczna cz
W 2009 roku konsumenci wydali na napoje spirytusowe 3,7 miliarda euro. Znaczna część tej kwoty
trafiła do skarbu państwa: 1,5 miliarda euro wpływów z akcyzy i 667 milionów euro przychodów
667 milionów euro przychodów
z podatku VAT.
23
Wpływ sektora spirytusowego na zatrudnienie przedstawia poniższy wykres:
Zatrudnienie związane z produkcją i sprzedażą napojów spirytusowych:
ogółem 93 200 miejsc pracy
6%
18%
Efekt bezpośredni (producenci)
28%
Efekt pośredni (dostawcy)
Sektor HoReCa
Sprzedaż detaliczna
48%
y
ródło: Obliczenia Ernst & Young (2010).
Wkład przemysłu spirytusowego w polską gospodarkę można także wyrazić za pomocą wartości dodanej.
Całkowita wartość dodana z produkcji i sprzedaży napojów spirytusowych wynosi 2,1 miliarda euro.
Wartość dodana z produkcji i sprzedaży napojów spirytusowych:
2,1 mld euro
0.2
Przemysł spirytusowy
0.9
0.4
Sektory dostawcze
Sektor HoReCa
Handel detaliczny
0.6
y
ródło: Obliczenia Ernst & Young (2010).
24
Udział przemysłu spirytusowego w całkowitej wartości dodanej z produkcji i sprzedaży napojów
spirytusowych szacuje się na 41%. To znacznie więcej niż procentowy udział bezpośredniego zatrudnienia
u producentów napojów spirytusowych w całkowitym zatrudnieniu związanym z produkcją i sprzedażą tych
wyrobów (6%). Wynika stąd ważny wniosek, że wydajność w polskim przemyśle spirytusowym, wyrażona
jako wartość dodana na jednego pracownika, jest relatywnie wysoka w porównaniu z innymi sektorami.
Struktura branży i rynku, trendy rozwojowe
Roczna wielkość produkcji napojów spirytusowych w Polsce wynosi około 3 200 000 hektolitrów gotowego
produktu. Sprawia to, że Polska jest jednym z największych producentów napojów spirytusowych w Europie.
Zdecydowaną większość (około 85%) polskiej produkcji w hektolitrach czystego alkoholu stanowi wódka.
Polska jest największym producentem wódki w UE. Jej wytwórstwo ma w Polsce długą tradycję, sięgającą
średniowiecza. Pierwsze rodzaje tego trunku stosowano do celów medycznych, do podniesienia płodności
i pożądania. Niektóre ze znanych polskich produktów, nadal obecne na rynku, mają bogatą tradycję
i pochodzÄ… z XVI i XVII wieku.
Spożycie napojów spirytusowych per capita jest w Polsce stosunkowo wysokie. Podczas gdy
w większości krajów europejskich średnie spożycie per capita wynosi około 5 litrów napojów spirytusowych
rocznie, w Polsce liczba ta wynosi 8 litrów17. Poza tym istnieje także dość spory czarny rynek.
Według Polskiego Przemysłu Spirytusowego wielkość nielegalnej sprzedaży w ostatnich latach nieco
wzrosła. W 2009 roku szacowano, że udział czarnego rynku w całkowitej konsumpcji wynosi około 9-10%,
zaś w 2008 roku szacowano go na 5-7%. Jednak nielegalna sprzedaż napojów spirytusowych w dalszym
ciągu jest znacznie niższa niż w latach 2002-2005, kiedy szacunki dotyczące jej udziału w całkowitej
sprzedaży wahały się od 20 do 45%.
W 2008 roku polski rząd zdecydował o podniesieniu akcyzy na wyroby spirytusowe o 9%, co daje stawkę
akcyzy w wysokości 4960 złotych (1168,34 euro) za hektolitr czystego alkoholu. Podwyżka przyniosła
znaczny spadek wielkości spożycia. Szacuje się go na 6,5 12,5%. Wcześniej, w 2005 roku, podniesiono
akcyzÄ™ o 3,4%.
17
IWSR (2009) The IWSR Yearbook 2009.
25
Bezpośredni wpływ przemysłu spirytusowego na gospodarkę
Wartość produkcji polskiego sektora spirytusowego szacuje się na 3,35 miliona euro. Przemysł ten zatrudnia
około 5700 pracowników i generuje 860 milionów euro wartości dodanej. Bezpośrednie przychody (akcyza,
VAT, podatki dochodowe pracowników firm produkcyjnych) budżetu państwa wynoszą około 2,2 miliarda
euro. Wpływy z akcyzy to 1,5 miliarda euro, z VAT-u  667 milionów euro. Pracownicy i pracodawcy
w sektorze spirytusowym zapłacili 29 milionów euro w podatkach dochodowych, składkach na ubezpieczenie
społeczne oraz podatkach od wynagrodzeń.
Podatki, akcyza i składki na ubezp. społ.
Wartość produkcji (mln Ź )
Zatrudnienie
sektora spirytusowego
Produkcja (tys hl)
(mln Ź )
4 000
3500 2 500
6 000
3 500
3000
5 000
2 000
5,700
3 200 3 000 Akcyza
2500
Wartość dodana
4 000
2 500
VAT handel detaliczny
1 500
2000 1,536
2 000
Zakup surowców 3 000
1500
VAT HoReCa
1 500
1 000
2 000
1000
1 000
Podatki dochodowe
i składki na ubezpieczenie
500 437
500 1 000
500 społeczne
400
230
0 0
0
0
eksport
z czego
y
ródło: Obliczenia Ernst & Young (2010).
Ekonomiczny wpływ producentów napojów spirytusowych na dostawców
towarów i usług
Polscy producenci napojów spirytusowych wydają ogółem 2,5 miliarda euro na zakup towarów i usług.
Średnio 65% z każdego wydanego na te cele euro trafia do dostawców krajowych. Pośredni wpływ sektora
spirytusowego na inne sektory w kraju jest zatem znaczÄ…cy.
Wpływy z
Obrót na
Sektory Wpływy w Polsce
przemysłu
pracownika
Liczba
spirytusowego
pracowników
(mln euro) % (mln euro) (w euro)
Surowce 397,43 51,9% 206,12 85 800 2402
Media przemysłowe 45,65 100,0% 45,65 20 000 2282
Przemysł
724,83 72,1% 522,31 85 800 6088
opakowaniowy
Sprzęt 17,09 97,0% 16,57 85 800 193
Transport 124,25 99,0% 123,01 59 000 2085
Media (PR), marketing 226,40 2,0% 4,53 43 200 105
Usługi 954,20 18,0% 171,76 43 200 3976
Ogółem 2489,85 - 1089,95 - 17,131
Efekt pierwszej rundy jako % całkowitego wpływu sektora spirytusowego na zatrudnienie 65%
Całkowity pośredni wpływ sektora spirytusowego na zatrudnienie 26 355
y
ródło: Obliczenia Ernst & Young (2010).
26
Ponad połowa całego pośredniego zatrudnienia generowanego przez przemysł spirytusowy to miejsca pracy
w sektorze opakowaniowym. Przemysł spirytusowy wywiera też duży wpływ na sektor surowców, transport
i magazynowanie, usługi i inne. Efekt pierwszej rundy, jeśli chodzi o wpływ przemysłu spirytusowego na
zatrudnienie w sektorach dostawczych, to ponad 17 100 pracowników. Ponieważ można szacować, że ten
pierwotny wpływ stanowi około 65% wpływu całkowitego, ten ostatni wyniesie około 26 400 miejsc pracy.
Pośredni wpływ na zatrudnienie przedstawia poniższy wykres:
Zatrudnienie pośrednie: 26 400 miejsc pracy
14% 13% 35% 2% 12% 23%
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Usługi i inne
Surowce Media przemysłowe
Przemysł opakowaniowy Sprzęt i inna działalność przemysłowa
Transport i magazynowanie PR (media) i marketing
y
ródło: Obliczenia Ernst & Young (2010).
Sprzedaż detaliczna i sektor HoReCa
W 2009 roku w Polsce spożyto około 3,2 miliona hektolitrów napojów spirytusowych. Szacuje się, że około
80% tej całkowitej ilości kupiono w supermarketach i innych sklepach detalicznych. Pozostałe 20%
to konsumpcja w sektorze HoReCa (puby, bary, restauracje i hotele). Całkowitą wartość (płaconą przez
konsumentów) polskiej konsumpcji napojów spirytusowych szacuje się na około 3,7 miliarda euro (łącznie
z podatkiem VAT i akcyzą). Chociaż sektor HoReCa odpowiada za jedynie 20% wielkości sprzedaży,
to generują on około 34% jej wartości.
Wielkość i wartość sprzedaży
3 000
2 500
2 529
2 423
2 000
1 500
HoReCa
Sklepy detaliczne
1 275
1 000
500
641
0
Wielkość (tys. hl) Wartość (mln euro)
y
ródło: Obliczenia Ernst & Young (2010).
27
Sektor HoReCa
Wpływ gospodarczy przemysłu spirytusowego na sektor HoReCa można określić następująco:
º% OkoÅ‚o 20% wszystkich napojów spirytusowych spożywanych w Polsce, czyli okoÅ‚o 640 500
hektolitrów, sprzedaje się w sektorze HoReCa (barach, restauracjach, hotelach).
º% ÅšredniÄ… cenÄ™ pÅ‚aconÄ… przez konsumenta za napoje spirytusowe w polskich barach
i restauracjach szacuje się na 19,90 euro za litr (w tym VAT), więc całkowite wydatki konsumentów
na wyroby spirytusowe w sektorze HoReCa wynoszÄ… 1,3 miliarda euro (w tym VAT).
º% Wydatki netto na wyroby spirytusowe szacuje siÄ™ zatem na 1 miliard euro (przy stawce VAT 22%).
º% Przy Å›rednim obrocie w sektorze HoReCa 23 300 euro (bez VAT) na pracownika, daje to 44 800
miejsc pracy powiązanych ze sprzedażą napojów spirytusowych.
Handel detaliczny
Znacznie przemysłu spirytusowego dla handlu detalicznego można ocenić podobnie:
º% OkoÅ‚o 80% caÅ‚kowitej konsumpcji napojów spirytusowych (2,5 miliona hl) w Polsce to wyroby
sprzedawane przez sklepy spożywcze, supermarkety i inne placówki handlu detalicznego.
º% Åšrednia cena pÅ‚acona przez konsumenta to 9,6 euro za litr (w tym VAT), zatem caÅ‚kowite wydatki
konsumentów na napoje spirytusowe szacuje się na 2,4 miliarda euro. Całkowite wydatki bez VAT
wynoszą więc 2,0 miliardy euro.
º% Przy Å›rednim obrocie na jednego pracownika szacowanym na 122 200 euro (bez VAT), 16 300 osób
zawdzięcza swoje miejsca pracy w handlu detalicznym sprzedaży napojów spirytusowych.
28
Przychody państwa
Przychody z akcyzy, podatku VAT oraz podatków dochodowych, wynikające z produkcji i sprzedaży napojów
spirytusowych, szacuje siÄ™ na 2,6 miliarda euro:
º% Przychody z VAT-u szacuje siÄ™ na 667 milionów euro. Generuje je głównie sektor handlu
detalicznego.
º% CaÅ‚kowite przychody z akcyzy na napoje spirytusowe wynoszÄ… 1,5 miliarda euro.
º% WpÅ‚ywy ze skÅ‚adek i podatków od dochodów w produkcji i sprzedaży wyrobów spirytusowych
wynoszą około 435 milionów euro, w tym 99 milionów euro z podatku dochodowego, 168 milionów
euro ze składek na ubezpieczenia społeczne płacone przez pracowników i 169 milionów euro ze
składek na ubezpieczenia społeczne i podatków od wynagrodzeń płaconych przez pracodawców.
Przychody państwa z produkcji i sprzedaży napojów spirytusowych:
2,6 mld euro
0,41
0,44
1,54
0,23
Akcyza
VAT HoReCa
VAT handel detaliczny
Przychody z podatku dochodowego, od wynagrodzeń i składek na
ubezpieczenie społeczne w przemyśle spirytusowym
Przychody z podatku dochodowego, od wynagrodzeń i składek na ubezpieczenie
społeczne w innych sektorach
y
ródło: Obliczenia Ernst & Young (2010).
29