Azot występuje w glebie zarówno w formie organicznej, jak i mineralnej, przy czym
zdecydowanie dominują połączenia organiczne, które mogą stanowić do 99% całkowitej zawartości azotu. (do 99%).Całkowita ilość N w warstwie ornej większości gleb na ogół waha się wgranicach od 0.02 do 0.4%. W glebach organicznych (torfowych)zawartość N jest wielokrotnie wyższa i wynosi do 3.5%.
Głównym źródłem azotu w glebie są resztki roślinne.

Azot występuje w formach
organicznych reprezentowanych przez:

- swoiste związki próchniczne
- aminokwasy
- aminocukry
- kwasy nukleinowe

Ponadto niewielkie ilości azotu występują w glebie w postaci glicerofosforanów, amin,
witamin i pestycydów oraz produktów ich rozkładu

Przemiany form mineralnych azotu: NH4+ i NO3- i NO3-

W skład przemian form mineralnych azotu wchodzą trzy zasadnicze procesy:


amonifikacja
nitryfikacja
denitryfikacja

Wymienione procesy zachodzą przy współudziale wyspecjalizowanych grup
mikroorganizmów glebowych.

Efektem ich działania jest:

Przekształcenie związków organicznych azotu do amoniaku (NH3) - proces amonifikacji, który może przebiegać zarówno w warunkachtlenowych jak też beztlenowych.

Utlenianie amoniaku do azotynów przez bakterie z rodzaju Nitrosomonas, utlenienie NO2- do NO3- przez bakterie z rodzaju Nitrobacter. Jest to proces nitryfikacji. Do normalnego przebiegu procesu potrzebna jest dostateczna ilość w glebie P, Ca i innych makroskładników oraz odpowiedni stosunek Mn do Cu.

Redukcja azotanów do azotynów (denitryfikacja właściwa) i następnie wydzielenie wolnego azotu (denitryfikacja całkowita) występuje w głębszychwarstwach gleby lub w wierzchnich, gdy odcięty jest dostęp tlenu. Optimumtemperatury wynosi ok.25oC, najodpowiedniejszy jest odczyn obojętny lub słabo zasadowy.
Procesy amonifikacji i nitryfikacji są korzystne, gdyż w ich wyniku nieprzyswajalne dla
roślin związki azotowe przekształcają się w łatwo dostępne (NH4+, NO3-). Jeżeli nie zostaną one zasorbowane przez kompleks sorpcyjny gleby (NH4+) lub pobrane przez rośliny (NO3-), łatwo ulegają wymyciu z profilu glebowego, zanieczyszczając wody gruntowe.
Proces denitryfikacji jest niepożądany, gdyż powoduje straty azotu wskutek ulatniania się.


Stabilizacja azotu może zachodzić w następujący sposób:

1. stabilizowanie składników białkowych poprzez reakcję z innymi organicznymi składnikami, takimi jak: lignina, tanina, chinony,
2. tworzenie bilogicznie odpornych kompleksów azotowych w wyniku reakcji form mineralnych azotu z ligniną lub substancjami próchnicznymi,

3. adsorpcja składników azotowych przez minerały ilaste,

4. formowanie kompleksów pomiędzy organicznymi formami azotu a wielowartościowymi kationami (np. Fe), które są stabilne.