Testowanie neoklasycznej teorii
handlu
E. Helpman: Explaining the Structure
of Foreign Trade: Where do We
Stand? , 1998
Test Ricarda: McDougall: dla 1937 r
Pierwszy test teorii Ricarda:
McDougall: 1951 dla danych 1937 r
Test Leontieffa
Pierwszym, który pozwolił na systematyczne zweryfikowanie modelu był
Wassili Leontief, który w 1941 roku zbudował test w oparciu o tabele nakładów i
wyników.
Test Leontiefa został przeprowadzony po raz pierwszy bezpośrednio po
wojnie  dotyczył obrotów handlowych Stanów Zjednoczonych w 1947 roku. Z
powodu braku szczegółowych danych produkcyjnych o towarach importowanych do
Stanów Zjednoczonych Leontief zastosował jako substytut importu dotyczące
produkcji w USA tychże importowanych do USA odpowiednikówPierwszym, który
pozwolił na systematyczne zweryfikowanie modelu był Wassili Leontief, który w
1941 roku zbudował test w oparciu o tabele nakładów i wyników.
Test Leontiefa został przeprowadzony po raz pierwszy bezpośrednio po wojnie 
dotyczył obrotów handlowych Stanów Zjednoczonych w 1947 roku. Z powodu braku
szczegółowych danych produkcyjnych o towarach importowanych do Stanów
Zjednoczonych Leontief zastosował jako substytut importu dotyczące produkcji w
USA tychże importowanych do USA odpowiedników
Test
Leontieffa
Test Leontieffa
Rozwój badań
Przez wiele lat niemożliwym było przetestowanie teorii Heckschera-
Ohlina inaczej niż z użyciem bardzo prostych obserwacji. Przede wszystkim
wynikało to z braku danych, które mogłyby zmierzyć wykorzystanie
czynników produkcji dla poszczególnych gałęzi produkcji tak, by były one
komparatywne pomiędzy różnymi krajami.
Model Heckshera-Ohlina rozwijano w latach sześćdziesiątych i
siedemdziesiątych. Wielu ekonomistów badało z jednej strony relacje
pomiędzy cenami dóbr i wynagrodzeniami czynników produkcji, z drugiej
zaś relacje pomiędzy nakładami i wynikami. Badania te prowadziły do
uproszczeń, które miały na celu ułatwienie w przeprowadzaniu
empirycznych badań.
Zapis funkcji produkcji
Podstawowym problemem w testowaniu modeli handlu zagranicznego
jest dostosowanie teorii do praktyki czyli możliwości związanych z
uzyskiwaniem danych. W tej dziedzinie największe osiągnięcia miał Ed
Leamer.
Dwa rodzaje relacji są podstawą dla ogólnej teorii. Wynikają one
z produkcji i konsumpcji. Pierwszą relację można przedstawić w
następującej formie:
Zależność produkcyjna:
AXk=Vk dla wszystkivh k
Oznaczenia strony produkcyjnej
" A to macierz nakładów i wyników (aij), która bierze pod uwagę
nie tylko proste czynniki jak kapitał, ziemia i praca, lecz pozwala na
ich rozwinięcie i wyszczególnienie różnych rodzajów kapitału
(rzeczowy, finansowy), pracy (niewykwalifikowana siła robocza,
absolwenci wyższych szkół itp.) czy ziemi (pastwiska, gleby uprawne
itp.) oraz wprowadzenie innych czynników produkcji. Pomija się tu
pośrednie nakłady półfabykatów. Jeśli zostają wprowadzone
uproszczenia (technologia i ceny czynników produkcji te same we
wszystkich krajach) to macierz A można stosować dla wszystkich
analizowanych państw;
" Vk to kolumnowy wektor nakładów w kraju k;
" Xk to kolumnowy wektor wyników w kraju k.
Zapis funkcji konsumpcji
Ck = sk X dla każdego k
gdzie:
k
" X zagregowana produkcja X = "k X ;
" sk udział kraju k w konsumpcji. Kiedy handel jest zrównoważony wskaz
nik ten
odpowiada także udziałowi danego kraju w dochodzie (produkcie) światowym.
Oczywiście obowiązuje założenie, że gusty i preferencje są homotetyczne takie same we
wszystkich analizowanych krajach zaś przy braku barier w handlu także ta sama jest jego
struktura.
Analiza empiryczna E. Leamera
Powyższe dwa równania posłużyły Leamerowi do wyprowadzenia zależności pomiędzy
eksportem netto i wyposażeniem w czynniki produkcji, do których zastosował odpowiednio
dobrane dane, co stanowiło początek dla nowej linii badań empirycznych.
Leamer zagregował nakłady i wyniki do równej liczby kategorii (po dziesięć). W ten
sposób doprowadził macierz do postaci kwadratowej i mógł stworzyć macierz odwrotną.
Pierwsze równanie zostało przekształcone do postaci Xk=A-1Vk.
Wprowadzając eksport netto (Tk=Xk-Ck) otrzymał:
1 1
�ł �ł �ł
k k
(3) T = A-1�ł V - X dla wszystkich k.
�ł �ł �ł �ł
sk sk
�ł łł �ł łł
Jest to liniowa postać relacji pomiędzy eksportem netto i wyposażeniem w czynniki
produkcji (obydwie zależności są normalized by relative expenditure). Tego typu relacja może
być obliczona dla każdej gałęzi produkcji przy użyciu danych  cross country .
Leamer: Relative factor endowments,
1975 (% of world endowments)
Factor* Canada Fed. Rep. India Japan Mexico South U.K. U.S.
Germany Korea
GNP 3,46 9,22 1,99 11,14 1,00 0,47 5,10 32,94
Capital 3,65 10,28 1,18 14,92 0,70 0,37 4,87 29,36
Prof. Labor 2,37 6,11 13,47 8,03 1,64 0,70 6,00 24,53
Lit. Labor 1,74 5,19 14,29 11,05 2,35 1,86 4,77 17,11
Illit. Labor 0,02 0,07 65,24 0,20 1,30 1,41 0,06 0,15
Trop. Land 0,00 0,00 9,11 0,00 4,02 0,00 0,00 0,14
Dry Land 2,38 0,00 5,68 0,00 6,24 0,00 0,00 32,44
Temp. Land 38,03 1,27 3,77 1,91 0,00 0,51 1,25 18,47
Coal 1,96 10,80 8,49 1,67 0,32 1,35 11,13 50,87
Minerals 19,06 1,79 3,43 1,89 3,09 0,31 0,98 27,58
Oil 9,76 1,25 0,73 0,16 2,18 0,00 1,63 58,04
Source: E. E. Learner, Sources of International Comparative Advantage: Theory and Evidence.
*Prof. Labor: professional and technical workers; Lit. Labor: literate, nonprofessional workers; Illit. Labor:
illiterate workers; Trop. Land: land in tropical rainy climate; Dry Land: land in dry climate: Temp. Land:
Leamer: Estimates of the effects of
factor endowments on trade, 1975
Commodity group*
Labor- Capital-
Raw
Intensive Intensive
Factor Mtls Animal Cereals Chemicals Machinery
Capital -8,8 0,0 -4,3 1,0 16,5 3,8 29,1
Prof. labor 303,1 -279,4 946,3 -699,7 -1947,9 481,7 -1177,4
Lit. labor -59,4 -17,3 -97,4 78,9 126,7 -53,4 77,7
Illit. labor 2,5 17,9 -18,8 4,8 39,1 -4,4 8,3
Trop. land -0,1 -0,3 2,3 -0,5 -0,8 -0,8 -0,7
Dry land -0,3 0,7 1,0 -0,3 -0,3 -0,2 -0,3
Temp. land 0,6 7,4 20,6 -3,8 -11,8 -8,5 -19,2
Coal 0,4 -0,1 0,0 -0,1 -0,1 0,0 -0,1
Minerals 1,1 0,0 0,0 -0,1 -0,1 -0,1 -0,1
Oil 0,0 0,0 0,2 0,0 -0,2 0,0 -0,2
Source: E. E. Learner, Sources nf Infernritional Comparative Advantage: Theory and Evidence.
"Raw mtls.: raw materials; Animal: animal products; Labor-int.: labor-intensive manufactures; Capital-int.:
capital-intensive manufactures. The unit of measurement for each commodity group is $1000. The unit for
each type of labor is 1000 workers: for each type of land 1000 hectares; for coal, minerals, and oil $1000; and
Wyniki badań E. Leamera:
komentarz
Wyniki otrzymane przez Leamera były zgodne z oczekiwaniami wynikającymi
z modelu H-O. Badał on przekrojowo 60 krajów dla roku 1958 i 1975. Np. w 1975
zwiększył się export netto towarów pochodzących z ropy a zmniejszył eksport maszyn.
Nie są one jednak wyraz
nym potwierdzeniem modelu H-O, który mówi o
występowaniu zależności pomiędzy zasobami czynników produkcji, technologią oraz
handlem. A w równaniu (3) w rzeczywistości estymuje się współczynniki macierzy
odwrotnej do A. Gdyby posiadać nieależne informacje o technologii czyli
współczynnikach aij z macierzy A i porównać je z odwróconymi to dopiero wówczas
można by ocenić jakość dokonanych szacunków.
Dalsze badania:
koncepcja Vaneka
Dalsze badania poszły w kierunku, umożliwiającym badanie
odmiennej ilości nakładów i wyników. Takie podejście, przedstawił
Vanek (1968). Na tej bazie Leamer i Levinhson powrócili do
koncepcji Leontiefa.
Vanek zasugerował on by opierać badanie na zawartości czynników
produkcji w eksporcie netto ( net exports of factor content ).
Zastosował on identyczną macierz nakładów i wyników A dla
wszystkich krajów. Zawartość czynników produkcji w wektorze
produkcji x jest Ax.
Zawartość czynników produkcji
w eksporcie netto
Zawartość czynników produkcji w eksporcie netto kraju k jest równe różnicy
pomiędzy zawartością czynników produkcji w eksporcie i imporcie
Fka"ATk.
Gdzie
Tk=Xk-Ck (jest eksportem netto jako różnica pomiędzy produkcją i konsumpcją)
Vanek otrzymał kluczowe równanie:
V
(4) Fk=Vk-sk dla wszystkich k.
gdzie:
V to zagregowany wektor wyposażenia w czynniki produkcji dla wszystkich państw,
V =ŁkVk.
Zależności wynikające z zawartości
netto czynników produkcji
- lewa strona reprezentuje zawartość czynników produkcji w eksporcie netto danego kraju
- prawa strona stanowi znormalizowaną miarę obfitości w czynniki produkcji w stosunku
do reszty świata.
Po ustawieniu nakładów w szeregu według wzrastającej zasobności w kraju k otrzymuje się
szereg
k
V1k /V1 < V2k /V2 < .... < Vm /Vm .
- Wektor po prawej stronie równania ma elementy z początku szeregu ujemne (Fik <0) i
mamy do czynienia z importem netto czynników produkcji,
- zaś z końca szeregu elementy są dodatnie (Fi k >0) i mamy do czynienia z eksportem netto
czynników produkcji.
==> Tak więc czynniki produkcji, w które kraj jest obfity są eksportowane netto, zaś te, które
są rzadkie w danym kraju są importowane netto.
Weryfikacja paradoksu Leontieffa za
pomocą równania Vaneka
Równanie Vanek a zostało zastosowane przez Leamera (1980) dla pokazania
błędów w badaniu Leontiefa.
Przede wszystkim doprowadził on do dezagregacji pracy na dwa rodzaje:
wykwalifikowanej i niewykwalifikowanej. Wyniki, które osiągnął pokazały, że w 1947
roku Stany Zjednoczone były eksporterem netto towarów zasobnych w pracę, którą
stanowiła wykwalifikowana siła robocza zaś importerem netto produktów zasobnych w
kapitał i pracę ale wykonywaną przez niewykwalifikowaną siłę roboczą.
Badanie Bowena, Lemera i
Sveikauskasa (1987)
Równanie Vanek a zostało zmodyfikowane przez Bowen a, Leamer a i Sviekauskaus a (1987)
do postaci bardziej sprzyjającej do prowadzenia badań empirycznych. Otrzymali oni nowe
równanie dzieląc obie strony przez skVi :
Fi k / sk Vi k / sk
(5) = -1 dla wszystkich i oraz k.
Vi Vi
W powyższym równaniu:
- prawa strona pokazuje o ile w kraju k udział wyposażenia w czynnik produkcji i odbiega od
średniej światowej (wielkość skorygowana o udział kraju w wydatkach, w stosunku do jego
udziału w światowych zasobach czynników produkcji)
- Lewa strona odzwierciedla zawartość czynników produkcji w znormalizowanym eksporcie
netto (też skorygowana o udział kraju w wydatkach, w stosunku do jego udziału w zasobach
czynników)
==> powinna wystąpić zgodność znaków i rankingu sektorów lewej i prawej strony równania.
Wyniki analizy Bowena, Lemera
i Sveikauskasa (1987)
Powyższe dwa równania posłużyły do stworzenia dwóch testów
bazujących na wyliczeniach prawej i lewej strony równania. Te wyliczenia
były pierwszymi, które zostały stworzone na bazie niezależnych informacji o
wyposażeniu w czynniki produkcji, technologii i handlu. Test przeprowadzano
dla 12 czynników produkcji w 27 krajach dla danych z roku 1967.
Przetestowane obydwa równania przez Bowen a, Leamer a i
Svienkauskaus a okazały się niewystarczające do sprawdzenia poprawności
modelu H-O.
- W 1/3 wypadków wystąpiły zakłócenia (niezgodności) w znakach
- w połowie wypadków wystąpiły niezgodności w rankingu.
- Alternatywnie: można jednak utrzymywać, że duża część handlu jest
zgodna z modelem H-O.
Badanie Treflera (1995)
- na podstawie danych z 1983 roku dla 33 państw jak i zdezagregowanych nakładów do 9
rodzajów (kapitału, dwóch typów ziemi i sześciu pracy).
- Wybrane kraje stanowiły � handlu i 80% dochodu światowego.
--> wyniki pozwoliły przede wszystkim na pokazanie o ile dane różnią się od teoretycznych
założeń.
- Korelacja pomiędzy Fik a Vik-skVi wynosiła 0.28 (a z równania Vanek a wynika 1)
- Tylko w � przypadków była zgodność znaków w równaniu (5) B-L-S (a powinno być
100%).
==> równie złe wyniki jak przypadku omówionym Bowena-Leamera-Sviekauskasa.
Badanie Treflera (1995):
jego interpretacja
- Fik jest skompresowane (zmniejszone) w stosunku do Vik-skVi ==> nawet jeżeli mają ten
sam znak to pierwszy wyraz jest znacznie mniejszy niż drugi; Różnica jest tak duża,
że często trudno mówić o eksporcie netto jakiegoś czynnika;
- po uwzględnieniu różnic w PKB per capita z uwzględnieniem PPP kraje ubogie mają
zdecydowanie więcej negatywnych wartości niż kraje bogate --> ilekroć kraje biedne
eksportują czynniki produkcji to eksportują mniej, niż wynikałoby to z miary obfitości
takiego czynnika. Natomiast importują więcej niż wynikałoby to z obfitości czynników.
Odwrotna sytuacja występuje w przypadku krajów bogatych.
- Kraje biedne wykazują w większej ilości czynników obfitość niż kraje bogate : mają
więcej nakładów dla których: Fik > Vik-skVi .
==> pole do licznych interpretacji dlaczego dane nie pasują do teorii.
Trefler(1995): badanie z
uwzględnieniem różnic w
produktywności czynników
Trefler (1995) poprawił swe dane: Jedna z prób miała pokazać jak wyniki testów i ich
dopasowanie do teorii zmieniają się jeśli wprowadzi się rozróżnienie na produktywność w
zależności od czynników produkcji i państw. Można na przykład założyć, że siła robocza w USA
jest trzy razy bardziej produktywna od tej we Włoszech.
Wg. teorii: wyrównanie cen czynników produkcji oznacza, że: w porównaniu
międzynarodowym względne wynagrodzenia czynników produkcji powinny być równe ich
względnej produktywności.
Pomysł Bowena, Leamer a i Sviekauskaus a (1987) polegał na przyjęciu jednego kraju za
punkt odniesienia (kraj wzorzec,  benchmark ), którego wyposażenie w czynnik produkcji i
wynosi Vi k .
k
Wyposażenie w czynniki produkcji kraju k wynosi Ą Vi k , gdzie
i
k
Ą jest produktywnością czynnika produkcji i w kraju k
i
proporcjonalną do czynnika produkcji i w kraju uznanego za kraj  wzorzec (jeśli siła
robocza w USA jest trzy razy bardziej efektywna ot tej we Włoszech, a punktem odniesienia są
k
Stany Zjednoczone, to Ą =1/3). Przy takich założeniach równanie Vanek a przyjmuje postać:
i
k k l
Fi k = Ą Vi k - s Vi l dla wszystkich k i i
i "Ą i
l
gdzie wektor zawartości w czynniki produkcji w eksporcie netto Fk liczony jest na podstawie
technologii w kraju  wzorcu .
Trefler (1993): badanie z
uwzględnieniem różnic w
produktywności czynników: wyniki
Trefler (1993) używał ostatniego równania do obliczenia wskaz
nika
produktywności pracy i kapitału dla grupy państw przyjmując za kraj
 wzorzec Stany Zjednoczone. Wynikiem jego badań było potwierdzenie
teorii o współzależności wynagrodzeń czynników produkcji (factor reward) i
ich relatywnej produktywności.
Przedstawione powyżej przykłady prób testowania teorii Heckschera-
Ohlina są cząstką badań, które aktualnie prowadzi się w tej dziedzinie. Nie
pozwalają one jednak na jednoznaczne potwierdzenie czy odrzucenie teorii H-
O. Stąd tez analizuje się realistyczność założeń oraz poszukuje innych,
alternatywnych teorii lepiej wyjaśniających rzeczywiste strumienie handlu
międzynarodowego.
Testy H-O: podsumowanie
Teoria Heckschera-Ohlina opierająca się na przewagach komparatywnych w
wyposażeniu w czynniki produkcji nie w pełni wyjaśnia przyczyny i charakter
kształtowania się handlu międzynarodowego. Bazuje na zbyt rygorystycznych i
nierealnych założeniach (doskonała konkurencja, homogeniczność produktów, stałe
przychody skali produkcji, jednorodność technologii) zaś w praktyce się nie sprawdza
gdyż nie następuje pełne wyrównywanie się cen czynników produkcji. Ze względu na
nierealne założenia oraz trudności w testowaniu model jest podważany.
Dodatkowo teoria nie wyjaśnia handlu produktami o tej samej intensywności w
czynniki produkcji i tym samym handlu dwu-kierunkowego w ramach pojedynczych
grup towarowych. Tymczasem handel wewnątrz-gałęziowy ma duży udział w handlu
międzynarodowym w szczególności w przypadku dóbr przemysłowych. Dla
wyjaśnienia potrzebne są modele zajmujące się gospodarką niekonkurencyjną.
nowa teoria handlu
Handel Polski z UE: bilans wy-
kwalifikowanej siły roboczej (w tys.)
Year LAB 1 LAB 2
Export Import Net Export Import Net
exports exports
1989 11,6 14,0 -2,4 9,7 11,1 -1,4
1990 20,8 18,8 2,0 17,0 15,6 1,4
1991 22,9 32,3 -9,3 20,1 26,6 -6,4
1992 28,3 36,3 -8,0 25,4 30,1 -4,7
1993 25,8 39,8 -14,0 23,6 32,3 -8,7
1994 31,7 41,7 -10,0 28,7 34,9 -6,1
1995 45,7 65,0 -19,3 41,6 54,5 -12,9
1996 43,5 85,1 -41,6 39,2 69,9 -30,8
1997 44,9 92,6 -47,6 40,3 76,4 -36,1
1998 50,3 103,9 -53,6 45,1 85,6 -40,5
1999 53,8 101,8 -47,9 -47,5 83,1 -35,5
2000 59,2 103,4 -44,2 51,3 83,8 -32,5
PR
l - Pracownicy zawodowi, techniczni i zawody podobne, PR
2 - Praca administracyjna
Handel Polski z UE: bilans średnio-
kwalifikowanej siły roboczej ( w tys.)
Year LAB3 LAB 4 LAB 5
Export Import Net Export Import Net Export Import Net
exports exports exports
1989 14,2 16,3 -2,0 3,1 3,5 -0,5 6,4 7,2 -0,8
1990 25,3 22,3 3,0 5,3 5,1 0,2 11,3 9,8 1,5
1991 29,5 38,3 -8,8 6,6 8,8 -2,2 13,0 17,2 -4,2
1992 37,0 42,9 -5,9 8,3 10,0 -1,7 16,2 19,4 -3,2
1993 34,4 46,5 -12,0 7,7 10,4 -2,7 14,8 21,0 -6,1
1994 41,7 49,6 -7,8 9,2 11.27 -2,1 18,1 22,2 -4,1
1995 60,5 77,8 -17,3 13,3 17,6 -4,3 26,0 34,6 -8,6
1996 57,2 100,7 -43,5 12,6 22,5 -9,9 24,5 44,7 -20,1
1997 58,6 109,4 -50,8 12,9 24,6 -11,6 25,4 48,6 -23,2
1998 65,8 122,3 -56,5 14,4 27.35 -13,0 28,2 54,3 -26,0
1999 69,5 118,9 -49,4 15,0 26,6 -11,6 29,9 52,9 -23,0
2000 74,9 120,1 -45,2 16,0 26,8 -10,8 32,2 53,7 -21,4
Handel Polski z UE: bilans nie-
wykwalifikowanej siły roboczej ( w tys.)
LAB 6 LAB 7
Year Export Import Net Export Import Net
exports export
1989 15,84 12,04 3,8 50,79 46,69 4,1
1990 24,83 12,86 11,97 90,16 67,15 23,02
1991 19,85 17,98 1,87 117,46 115,44 2,02
1992 21,1 19,23 1,87 154,19 130,34 23,85
1993 15,19 22,28 -7,09 152,02 139,52 12,51
1994 17,62 19,47 -1,85 177,62 156,25 21,37
1995 22,38 24,76 -2,38 255,13 251,14 3,98
1996 20,24 36,96 -16,73 238,54 317,55 -79,01
1997 19,65 30,06 -10,4 241,84 347,6 -105,76
1998 23,29 31,34 -8,05 271,65 389,77 -118,13
1999 23,73 25,9 -2,17 283,36 375,98 -92,61
2000 22,29 29,3 -7,01 294,08 379,13 -85,05
LAB 6: Agricultural workers
LAB 7: workers, transportation workers
Handel Polski z UE: bilans przepływu
kapitału (w mln. $US)
Volume Dynamics
Year Export Import Net Export Import Net
export export
1989 6462 6396 66 -
1990 10807 8341 2466 0.67% 30% 3662%
1991 12525 14141 -1616 16% 70% -166%
1992 15730 16442 -711 26% 16% 56%
1993 13695 17363 -3668 -13% 6% -416%
1994 16876 18997 -2121 23% 9% 42%
1995 25484 30597 -5 114 51% 61% -141%
1996 23507 39580 -16073 -8% 29% -214%
1997 24412 42920 -18508 4% 8% -15%
1998 27712 48038 -20 327 14% 12% -10%
1999 28934 47444 -18510 4% -1% 9%
2000 32943 47724 -14781 14% 1% 20%
Handel Polski z UE: bilans przepływu
nośników energii (w tys. $US)
Year ENERGY COAL
Export Import Net Export Import Net exports
exports
1989 702,2 711,1 -8,9 947 942,8 77 766,8 870 176,1
1990 1 237,2 1 129,1 108,1 1 239 425,3 98 657,3 1 140 768,0
1991 1 401,7 2 224,7 -823,0 1 511 886,1 159 253,7 1 352 632,5
1992 1 562,7 3 252,4 -1 689,7 1 677 110,0 180 752,9 1 496 357,1
1993 1 306,6 3 098,0 -1 791,4 1 332 461,5 196 135,5 1 136 326,0
1994 1 582,2 2 931,8 -1 349,5 1 711 289,7 214 724,5 1 496 565,2
1995 2 449,3 4 059,9 -1 610,6 2 230 012,9 376 807,1 1 853 205,7
1996 2 212,4 5 487,0 -3 274,6 2 193 080,6 481 382,6 1 711 698,0
1997 2 237,5 5 434,3 -3 196,8 2 069 301,1 527 696,4 1 541 604,7
1998 2 536,8 5 319,5 -2 782,7 2 185 195,8 628 454,1 1 556 741,7
1999 2 599,7 5 148,0 -2548.28 1 898 820,5 606 272,4 1 292 548,1
2000 3 070,1 5 412,4 -2 342,3 1 854 153,5 608 617,6 1 245 535,9