Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Wydział Nauk Ekonomicznych
Kierunek: Zarządzanie
studia dzienne
rok III, semestr 5
grupa II
Zarządzanie środkami pieniężnymi
Zarządzanie środkami pieniężnymi
w przedsiębiorstwie
w przedsiębiorstwie
Wykonały:
Ilona Jankowska (150528)
Magdalena Kott (150544)
Warszawa 2013
1
Spis treści
1. Wstęp ........................................................................................................................................ 3
2. Motywy utrzymywania wolnej gotówki w przedsiębiorstwie .................................................. 4
3. Prognozowanie przyszłego poziomu środków pieniężnych ..................................................... 5
4. Model zapasów gotówki ........................................................................................................... 6
4.1. Model Baumola .................................................................................................................. 6
4.2. Model kontroli przypadkowych stanów gotówki Millera  Orra ........................................ 7
5. Preliminarz obrotów gotówkowych ........................................................................................ 7
6. Korzyści wykorzystania cash poolingu w przedsiębiorstwie .................................................... 8
7. Formy lokowania wolnej gotówki w przedsiębiorstwie ........................................................ 10
7.1. Lokaty Overnight .............................................................................................................. 10
7.2. Rachunki depozytowe call................................................................................................ 10
7.3. Lokaty terminowe ............................................................................................................ 11
7.4. Krótkoterminowe papiery dłużne przedsiębiorstw ......................................................... 11
7.5. Bony skarbowe ................................................................................................................. 12
7.6. Akcje ................................................................................................................................. 13
7.7. Fundusze Inwestycyjne .................................................................................................... 13
8. Podsumowanie ....................................................................................................................... 14
8. Bibliografia .............................................................................................................................. 15
2
1. Wstęp
Środki pieniężne to inaczej pieniądze (banknoty i monety) oraz jednostki pieniężne
(rozrachunkowe) krajowe i zagraniczne, tak w gotówce jak i na rachunku bankowym lub
w formie lokaty pieniężnej, czeki i weksle obce, jeżeli są one płatne w ciągu 3 miesięcy od daty
ich wystawienia, oraz metale szlachetne, jeżeli nie są zaliczane do rzeczowych składników
majątku obrotowego1.
Pieniądz jest dobrem, które jest powszechnie i z mocy prawa akceptowane przez
uczestników rynku jako forma płatności za inne towary i usługi. Za emisję pieniądza
odpowiedzialne jest państwo, które zleca to zadanie bankowi centralnemu2.
Pieniądz pełni w gospodarce trzy podstawowe funkcje:
�� jest miernikiem wartości  zapewnia wycenę wszystkich towarów i usług,
�� jest środkiem płatniczym  ułatwia wymianę towarów i usług między tymi, którzy chcą
sprzedać swoje dobra, a tymi, którzy ich potrzebują, czyli pozwala regulować
zobowiązania,
�� jest środkiem tezauryzacji  czyli umożliwia oszczędzanie (przechowywanie wartości) i
pomnażanie majątku.
Na przestrzeni wieków funkcję pieniądza pełniły różne rodzaje dobra  między innymi
skóry, płytki kamienne, korale, monety srebrne i złote, a od około 250 lat powszechnie
stosowany jest pieniądz papierowy. Dziś powoli wkraczamy w nową epokę  pieniądza
elektronicznego, w której rośnie znaczenie płatności bezgotówkowych dokonywanych choćby
za pośrednictwem kart płatniczych.
W czasach pieniądza papierowego, w których żyjemy, zaufanie do pieniądza zależy
przede wszystkim od względnej stałości siły nabywczej pieniądza. Jeśli na skutek inflacji
pieniądz krajowy szybko traci na wartości, uczestnicy rynku tracą do niego zaufanie i szukają
innego miernika wartości, wybierając na przykład waluty zagraniczne lub złoto. Dlatego tak
istotne jest utrzymanie inflacji na niskim poziomie, co jest głównym celem polityki pieniężnej,
za którą w Polsce odpowiada Rada Polityki Pieniężnej.
W potocznym ujęciu pod pojęciem pieniądze rozumiemy posiadane przez nas zasoby
finansowe, zwłaszcza gotówkę.
1
 Metody podejmowania decyzji finansowych. Analiza przykładów i przypadków ; Maria Sierpińska, Tomasz
Jachna; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.
2
www.zrozumfinanse.pl
3
2. Motywy utrzymywania wolnej gotówki w przedsiębiorstwie
Na wstępie należałoby sobie zadać pytanie o to, po co tak właściwie trzymamy środki
pieniężne w ich płynnej postaci. Po pierwsze, służą one do bieżącego regulowania zobowiązań
powstających w trakcie prowadzenia biznesu. Konieczność płacenia za dostarczone materiały
oraz usługi powoduje, że są one niezbędne każdej firmie dla celów transakcyjnych. Drugim
z powodów są nadarzające się okazje do różnego rodzaju inwestycji pomnażających zyski.
Spekulacja jest przecież nierozerwalnie związana z każdym biznesem. Kolejnym ważnym
motywem gotówki jest motyw ostrożnościowy. Pieniądze służą nam nie tylko do regulowania
bieżących płatności. Są także jednym z najlepszych instrumentów zabezpieczenia się przed
wszelkiego rodzaju ryzykami.
Polem do zarządzania gotówką, czy też mówiąc bardziej dokładniej saldem środków
pieniężnych w firmie jest obszar krótkoterminowych decyzji finansowych. Środki pienieniężne
w postaci gotówki, papierów dłużnych bądz
innych walorów są jednym z ważniejszych
zasobów majątkowych przedsiębiorstwa, niezbędnych do prowadzenia działalności
gospodarczej, dlatego efektywne zarządzanie nimi może przynieść spore korzyści.
Przedsiębiorstwa, podchodzą do tego na zasadzie:  Jeśli nie mam gotówki, to znaczy, że mam
problemy. Jeśli pieniądze są, to niech tam będą . Sensowne zagospodarowanie tych środków,
zarówno długoterminowe jak i krótkoterminowe staje się coraz większym wyzwaniem dla
zarządzających firmami. Zarządzanie zasobami gotówkowymi powinno koncentrować się
przede wszystkim na minimalizacji bieżącej gotówki przy jednoczesnej maksymalizacji zysków
płynących z jej posiadania a także na umożliwieniu jak najszybszego jej przepływu
w przedsiebiotstwie. Najbardziej optymalny stan gotówki to taki, który z jednej strony
zapewnia firmie bezpieczeństwo działalności, a z drugiej nie naraża jej na niepotrzebne koszty
związane z utrzymywaniem nadmiernej ilości pieniądza na rachunkach bankowych.
W ostatnich kilku latach zarządzanie środkami pieniężnymi diametralnie się zmieniło.
Nowe technologie i elektroniczna obsługa przepływów środkow pienieżnych na rachunkach
sprawiły, ze zarządzanie nimi stało się sprawniejsze. Większość operacji zwiazanych
z zarzadzaniem środkami pieniężnymi jest prowadzona wspónie przez firmę oraz obsługujące
ją bank. Za efektywne wykorzystanie zasobów środków pienieżnych jest odpowiedzią
przedstawicieli firmy. Może on wykorzystywać techniki zarządzania środków pienieżnych.
Instytucje rynku finansowego oferują przedsiębiorstwom coraz to nowsze produkty
i usługi umożliwiające przedsiębiorstwom skuteczne zarządzanie tymi środkami. Banki,
konkurując na rynku, oferują bogatą gamę produktów, a nieznaczne różnice między nimi
dotyczą kwot lokat, stopy procentowej depozytów i kredytów oraz form zabezpieczania
długów.
Do zarządzania środkami pieniężnymi w przedsiębiorstwie wykorzystuje się wiele
narzędzi. W pracy przedstawiamy wybrane z nich, głównie praktyczne wykorzystanie modeli
optymalizacji środków pieniężnych, preliminarza obrotów gotówkowych oraz cash poolingu.
4
Gotówka i krótkoterminowe papiery wartościowe stanowią najbardziej płynne aktywa,
które w pierwszej kolejności są uruchamiane w celu utrzymania płynności finansowej
przedsiębiorstw. Mimo występowania na rynku dodatniej stopy procentowej, która daje
możliwość lokowania środków pieniężnych w różnych formach, przedsiębiorstwa utrzymują
pewien poziom środków pieniężnych w kasie i na rachunkach bankowych. Wyróżnia się 3
motywy utrzymywania gotówki w przedsiębiorstwie:
�� transakcyjny,
�� ostrożnościowy,
�� spekulacyjnym.3
Motyw transakcyjny wiąże się z koniecznością finansowania bieżących wydatków
wynikających z działalności operacyjnej przedsiębiorstwa, jak również wcześniej
zaplanowanych wydatków inwestycyjnych.
Motyw ostrożności owy utrzymywania gotówki wiąże się z potrzebą jej posiadania na
nieprzewidziane zdarzenia oraz obawą zawiązaną z niepewnością co do poziomu przyszłych
przepływów pieniężnych. Przedsiębiorstwa powinny utrzymywać pewną rezerwą gotówki na
wypadek, gdyby trzeba było szybko dokonywać wydatków pieniężnego.
Motyw spekulacyjny wiąże się z niepewnością co do przyszłego poziomu cen oraz
korzystania z pojawiających się na rynku nieoczekiwanych okazji przynoszących zysk. Wielkość
zasobów gotówkowych utrzymywanych w celach spekulacyjnych zależy od stopy
procentowej. Przy niskiej stopie procentowej na rynkach finansowych przedsiębiorstwa
utrzymują większe zasoby gotówki, gdyż koszty utraconych korzyści są relatywnie niskie.
3. Prognozowanie przyszłego poziomu środków pieniężnych
Utrzymywanie odpowiedniego poziomu środków pieniężnych to nie tylko bieżące
monitorowanie aktualnie posiadanych aktywów bieżących i pasywów, ale również określenia
tych, których należy się spodziewać w przyszłości. W związku z tym konieczne jest planowanie
wpływów i wypływów gotówki. Prognoza zapotrzebowania przedsiębiorstwa na środki
pieniężne jest jednym z najważniejszych elementów krótkoterminowego planowania. Celem
tejże prognozy jest:
�� programowanie wpływów i wypływów środków finansowych gwarantujące utrzymanie
środków pieniężnych na docelowym poziomie
�� określenie działań, jakie powinny być podjęte, aby zapewnić dodatkowe z
ródła
finansowania lub inne rozwiązania problemów, które mogłyby nastąpić w związku ze
spiętrzeniem płatności, jeśli miałyby one zagrażać brakiem środków pieniężnych
�� określenie najkorzystniejszych sposobów lokowania przewidywanych
krótkoterminowych nadwyżek środków pieniężnych.4
3
www.wikipedia.org
5
Prognoza dokonywana jest na podstawie środków pieniężnych. W szczególności
zawiera prognozę ściąganych należności, wydatków na utworzenie zapasów i spłat
zobowiązań.
Budżet środków pieniężnych najczęściej budowany jest na kilka okresów do przodu
w zależności od potrzeb firmy. Najczęściej spotkać można wersję na 6 okresów miesięcznych.
Wykorzystywana jest zasada planowania kroczącego wymagająca stałego i regularnego
uzupełniania budżetu o kolejne okresy tak, aby cały czas przedsiębiorstwo dysponowało
prognozą na stałą ilość okresów prognozy. Sporządzając budżet najpierw należy dysponować
prognozą poziomu przychodów ze sprzedaży. Następnie prognozuje się poziom
zapotrzebowania na środki pieniężne, wynikający z posiadania aktywów trwałych i zapasów
wyrobów gotowych przeznaczonych do sprzedaży. Uwzględnia się również terminy płatności
podatkowych, spłaty odsetek i inne.5
4. Model zapasów gotówki
4.1. Model Baumola
Podstawowym, klasycznym modelem zarządzania gotówką w przedsiębiorstwie jest
model Baumola-Allaisa-Tobina. Zakłada on, iż jednostka wykazuje niezmienne w czasie
zapotrzebowanie na środki pieniężne wynikające z działalności operacyjnej, a wielkości te są
firmie znane i łatwo przewidywalne. Dodatkowo stopa procentowa inwestycji w papiery
wartościowe pozostaje stała przez cały okres, a transfery między gotówką a papierami
wartościowymi następują natychmiastowo po ustalonym koszcie, bez względu na wielkość
transferu. Dopiero przy spełnianiu tych założeń model ten znajduje zastosowanie przy
ustalaniu optymalnego poziomu gotówki w przedsiębiorstwie.
W przedsiębiorstwie wiele procesów występuje regularnie, a popyt na gotówkę jest
stały (jest niezmienny w czasie). W praktyce, w momencie kiedy poziom gotówki wynosi zero,
przedsiębiorstwo zgłasza zapotrzebowania tego niedoboru. Popyt ten jest odnawialny.
Zgodnie z omawianym modelem określenie optymalnego poziomu gotówki dokonuje
się na drodze minimalizacji:
�� całkowitych kosztów transakcji,
�� kosztów alternatywnych.
Koszty całkowite transakcji spadają wraz ze wzrostem wartości jednorazowej transakcji
zamiany na gotówkę. Powoduje to jednak wzrost przeciętnego stanu gotówki, a w
konsekwencji wzrost kosztów utraconych korzyści. Dążąc do osiągnięcia minimalnego poziomu
4
Michalski G., Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005.
5
L.J. Gitman, J.Madura, Introduction to Finance, Addison Wesley Longman, Boston 2001, s. 428-431
6
kosztów całkowitych, można określić optymalną kwotę jednorazowo pozyskiwanych środków
pieniężnych.6
4.2. Model kontroli przypadkowych stanów gotówki Millera  Orra
Model ten zakłada, że zmiany stanu środków pieniężnych są losowe. Istota zarządzania
środkami pieniężnymi na podstawie omawianego modelu polega na określeniu takiego
obszaru stanów gotówki, który zapewniałby oczekiwany poziom płynności. Zarządzanie
środkami pieniężnymi polaga na dokonywaniu transakcji sprzedaży bądz
zakupu papierów
wartościowych w momencie, gdy ich poziom wykracza poza obszar uznany za bezpieczny.
Poodstawowymi wielkościami opisującymi obszar bezpieczeństwa są:
�� limit dolny, tzn. określony przez przedsiebiorstwo stan gotówki, którego
przekroczenie stwarza grośbę utraty płynności finansowej.
�� optymalny punkt odnowienia, tj. poziom środków pienieznych, wokół którego
powinny oscylować jej dzienne stany.
�� limit górny, tzn. taki poziom środków pieniężnych, którego utrzymanie nie ma
uzasadnienia ekonomicznego.
Zarządzanie środkami pieniężnymi na podstawie omawianego modelu polega na
dążeniu do utrzymania ich stanu na poziomie wyznaczonym przez optymalny punkt
odnowienia. Jeżeli tan środków pieniężnych mieści się miedzy dolnym a górnym limitem, nie
podejmuje się działać korygujących. Jeżeli stan środków pieniężnych spada poniżej limitu
dolnego, dokonuje się sprzedaży papierów wartościowych.
5. Preliminarz obrotów gotówkowych
Przydatnym narżedziem służącym sterowaniu płynnością finanową jest preliminarz
obrotów gotówkowych, który obejmuje projekcję wpływów i wydatków w przekroju
określonych rpzedziałow czasu (dni, tygodni, miesięcy, kwartałów). Pozwala więc okeślić
przewidywane okresy niedoboru lub nadwyżki środków pieniężnych, a w ślad za tym
zaplanować działania zmierzające do likwidacji niedoborów lub lokowania nadwyżek.
Dzięki preliminarzowi obrotów gotówkowych można:
6
M. Sierpińska, T. Jachna, Metody podejmowania decyzji finansowych. Analiza przykładów i przypadków;
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.
7
�� pogramowąć obrót środków pienieżnych w określonych przedziałąch czasu w sposób
zapewniający utrzymanie płynności finansowej przy jednoczesnej minimalizacji
kosztów finansowych utrzymania tej płynności,
�� Ustalić działania konieczne do zapewnienia dodatkowych z
ródeł finansowania lub
zmiany terminów realizacji płatności niezbędnych do utrzymania płynności finansowej,
�� Określić możliwości lokowania okresowych nadwyżek finansowych.
Wykorzystanie preliminarza obrotów gotówkowych pozwala, z jednej strony, na
racjonalne planowanie wpływów i wydatków firmy, z drugiej natomiast stanowi element
kontroli na etapie realizacji przyjętych w preliminarzu działań. Umożliwia więc optymalizację
wyników finansowych przedsiębiorstwa oraz ogranicza ryzyko utraty płynnosci finansowej
poprzez prowadzenie gospodarki pieniężnej w sposób racjonalny i w pełni świadomy.
6. Korzyści wykorzystania cash poolingu w przedsiębiorstwie
Przedsiębiorstwa wchodzące w sklad grupy kapitalowej lub jednostki firm
wielooddziałowych mają zazwyczaj rożną sytuacje finansową i różny stan środków na ich
rachunkach. Często też korzystają z więcej niż jednego rachunku bankowego, co jest wynikiem
dywersyfikacji ich dzialalności lub rozproszenia terytorialnego oddziałów. Na niektórych
rachunkach występują wolne środki pieniężne, inne natomiast służą ewidencji
wykorzystywanego w różnych dostępnych formach kredytu bankowego (limit w rachunku
bieżącym, linia kredytowa). Zawsze między oprocentowaniem wolnych środków na rachunku
bieżącym a oprocentowaniem kredytów występuje ujemna różnica, czyli marża banku.
Przedsiębiorstwa szukają więc różnych sposobów minimalizowania tej różnicy i poprawy
efektywności zarządzania środkami pieniężnymi. Zastosowanie cash poolingu pozwala na
znaczne zmniejszenie odsetek, opiat i prowizji bankowych.
Cash pooling jest metodą optymalizacji wykorzystania środków będących w dys-pozycji
przedsiębiorstwa lub grupy przedsiębiorstw. Jest sposobem eliminacji konieczności płacenia
przez niektóre firmy części odsetek, przy równoczesnym wykorzystaniu wolnych środków
zgromadzonych na rożnych rachunkach bankowych własnych lub należących do innych
powiązanych jednostek np. w ramach holdingu. Metoda ta pozwala na kalkulowanie odsetek
na podstawie zbilansowanego sakla środków na wielu różnych rachunkach bankowych
wielooddziałowych przedsiębiorstw lub ich grup. Suma ujemnych i dodatnich stanów
wszystkich rachunków pomocniczych stanowi stan rachunku głównego i jest podstawą
naliczania kosztów lub przychodów odsetkowych. Cash pooling jest więc wykorzystywany do
uzyskiwania maksymalnych korzyści ze wspólnego zagospodarowania wolnych środków lub
minimalizowania kosztów finansowych poprzez korzystanie z wolnych środków uczestników
grupy, nie zaś z kredytów.
Dzięki cash poolingowi można zminimalizować koszty odsetek przy odpowiednim
wykorzystaniu efektu skali. Jest to oszczędność osiągnięta przez usprawnienie zarządzania
8
gotówką i odpowiednią organizację współpracy z bankiem w holdingu lub przedsiębiorstwie
wieloodzialowym. Usprawnienie to dotyczy zarówno popytowej, jak i podażowej strony rynku
finansowego i sprowadza się do koordynowania operacji na różnych rachunkach bankowych.
Optymalizacja wykorzystania środków będących w dyspozycji przedsiębiorstwa
wieloddziałowego lub holdingu na kilku rachunkach może następować poprzez:
" konsolidację rzeczywistą,
" konsolidację wirtualną,
" konsolidację mieszaną.
Konsolidacja rzeczywista sprowadza się do koncentracji sald z rachunków uczestników
grupy kapitałowej na rachunku skonsolidowanym w wyniku faktycznych transferów środków.
Transfery na rachunek zbiorczy są dokonywane na koniec dnia roboczego, zaś transfery
odwrotne mają miejsce na początek następnego dnia roboczego. Całość procesów konsolidacji
przebiega w sposób automatyczny i określony stosownie do celów grupy kapitałowej.
Konsolidacja wirtualna polega na ustaleniu jedynie salda skonsolidowanego na
moment konsolidacji, bez dokonywania transferu środków na wspólny rachunek. Dzięki niej
uzyskuje się jednak korzyści odsetkowe mniejsze niż przy konsolidacji rzeczywistej. Na koniec
dnia są wykazywane rzeczywiste salda na rachunkach poszczególnych firm, tak jakby nie
doszło do konsolidacji. W związku z tym, że banki muszą utrzymywać rezerwy obowiązkowe
od wszystkich aktywów, przy ustalaniu rezerwy muszą wziąć pod uwagę również salda na
rachunkach zródłowych, chociaż zostały one skonsolidowane. Trzeba jednak podkreślić, że
brak rzeczywistych transferów konsolidacyjnych obniża koszty ich przeprowadzania. gdyż nie
trzeba łączyć, a następnie rozdzielać środków należących do różnych firm.
W przypadku konsolidacji mieszanej wykorzystuje się rozwiązania konsolidacji zarówno
rzeczywistej, jak i wirtualnej. Jest to możliwe w przypadku przeprowadzania konsolidacji na
kilku poziomach grupy kapitałowej. Na niektórych z nich dokonuje się rzeczywistych
transferów środków z kont z
ródłowych na rachunek skoncentrowany, na innych ma miejsce
tylko konsolidacja wirtualna. Potencjalne zastosowanie cash poolingu w rozbudowanych
organizacjach gospodarczych jest bardzo szerokie. Możliwe jest tworzenie różnego rodzaju
kombinacji bilansowania rachunków przedsiębiorstw, działających zwłaszcza na różnych
rynkach w wielu krajach. np:
" cash pooling na rachunkach prowadzonych w jednej walucie,
" bilansowanie rachunków prowadzonych w różnych krajach i w różnych walutach przy
zastosowaniu kursów krzyżowych,
" prowadzenie rachunków zbiorczych dla oddziałów w poszczególnych krajach,
" bilansowanie na jednym rachunku stanów rachunków prowadzonych w różnych
walutach w ramach jednego kraju (np. rachunek bieżący w złotych, rachunki pomocnicze dla
wplywów z eksportu w euro),
" scentralizowane bilansowanie wpływów w poszczególnych walutach na rachunkach
zbiorczych wyodrębnionych dla każdej z walut.
9
7. Formy lokowania wolnej gotówki w przedsiębiorstwie
Program lokowania krótkookresowo wolnej gotówki zależy od wielkości jednostki,
dostępnych środków oraz stosunku do ryzyka i niepewności, towarzyszących większości
inwestycji. Podejmując decyzję dotyczącą lokowania środków pieniężnych, menedżer kieruje
się przede wszystkim oczekiwaną stopą zwrotu, czyli dochodem ze środków  czasowo
zamrożonych", oraz ich płynnością. Skuteczna polityka firmy w tym zakresie prowadzi do
zwiększania stanu posiadania, co z kolei zwiększa możliwości inwestowania. Okresowo wolne
środki pieniężne można inwestować na rynku pieniężnym, kapitałowym, instrumentów
pochodnych czy też na rynku walutowym.
Przedsiębiorstwo decydując się na zakupu danego instrumentu. musi ustalić:
" jaką pulę wolnych środków, które może zainwestować na rynku kapitałowym, ma do
dyspozycji,
" jak długi horyzont czasowy inwestycji przewiduje,
" jaki jest oczekiwany dochód (stopa zwrotu z inwestycji).
7.1. Lokaty Overnight
Do najkrótszych form inwestowania wolnych środków pieniężnych należą lokaty
Overnight. Forma ta polega na inwestowaniu wolnych środków pieniężnych w
przedsiębiorstwie w okresie od końca dnia pracy do poczatku następnego dnia roboczego.
Mechanizm lokaty polega na ziutornatycznyin, a więc bez dodatkowych dyspozycji właściciela,
lokowaniu środków pieniężnych na 1 noc na rachunek o wyższym oprocentowaniu niż
rachunki bieżące. W zależności od banku lokaty są zakładane o różnych godzinach. Do
wymaganej godziny muszą być zrealizowane wszystkie dyspozycje przelewów. Rano
następnego dnia kwota lokaty wraz z naliczonymi odsetkami wraca na rachunek bieżący.
Często banki oferują zlecenia stałe otwierania lokat nocnych. Wymogiem założenia takiej
lokaty jest dodatkowo wyznaczona wysokość minimalnej kwoty - najczęściej mieści się ona w
przedziale 10 000 - 100 000 zl. Decydując się na taką formę inwestycji, przedsiębiorstwo
osiąga oprocentowanie lokaty i bezpieczny zwrot z ulokowanego kapitału bez ryzyka.
7.2. Rachunki depozytowe call
Rachunek depozytowy call służy przechowywaniu środków pieniężnych na dowolny
termin, jednak nie krótszy niż 2 dni robocze oraz do realizacji dyspozycji związanych
10
z dokonywaniem wypłat w jego ciężar, pod warunkiem uprzedniego powiadomienia banku na
2 dni robocze przed terminem ich realizacji. Podobnie jak w lokatach 0vernight wysokość
wymaganej kwoty niezbędnej do otwarcia rachunku depozytowego cali jest określana przez
instytucje finansowe oferu-jące ten produkt. Przedsiębiorstwo lokujac środki na rachunku,
w każdym czasie może wpłacić na rachunek depozytowy call dodatkowe środki lub przenieść
w całości lub części środki znajdujące się na rachunku bieżącym bądz
też pomocniczym na ten
rachunek na podstawie złożonej dyspozycji. Środki zgromadzone na rachunku depozytowym
call podlegają oprocentowaniu wg stawek zmiennych określonych przez bank w stosunku
rocznym. Bank nalicza odsetki ud zmieniającego się salda rachunku i udostępnia posiadaczowi
rachunku w ostatnim dniu każdego miesiąca lub są one do dyspozycji posiadacza rachunku w
dniu likwidacji lokaty. Naliczone odsetki mogą być dopisane do kwoty wkładu lub wypłacone
zgodnie z dyspozycją złożoną przez posiadacza rachunku.
7.3. Lokaty terminowe
W rosnącej konkurencji banki i inne instytucji finansowe oferują różnorodne formy
inwestowania środków pieniężnych. Do najbardziej popularnych i szeroko dostępnych należą
lokaty terminowe negocjowane. Każdą lokatę charakteryzuje to, iż wraz z wydłużeniem okresu
lokaty i zwiększeniem ilości zdeponowanych środków ich oprocentowanie wzrasta. Lokaty
terminowe w porównaniu ze środkami przechowywanymi na rachunku bieżącym mają
znacznie wyższe oprocentowanie, zbliżone do rynkowych stóp procentowych. Większość ofert
banków wyznacza minimalne kwoty wymagalne do założnia lokaty terminowej. Wiele banków
oferuje również lokaty terminowe z warunkami negocjowanymi. Oczywiście, jak w większości
ofert między bankiem a przedsiębiorstwem są ustalane warunki umowy. W tym przypadku
banki ustalają przedziały czasowe trwania lokaty. tj. ramy czasowe, ile może lub musi trwać
lokata, a takie wielkość kwot, które umożliwiają rozpoczęcie negocjacji oprocentowania.
Korzyści, jakie przynoszą lokaty terminowe negocjowane, polegają przede wszystkim na tym,
że:
" wysokość oprocentowania, kwota oraz ukres trwania lokaty są ustalone w trakcie
negocjacji i obowiązują aż do jej zakończenia,
" oprocentowanie jest ściśle skorelowane z sytuacją na rynku międzybankowym,
" środki klienta są whiściwie zagospodarowane, stosownie do jego potrzeb.
7.4. Krótkoterminowe papiery dłużne przedsiębiorstw
Krótkoterminowe papiery dłuzne należą do instrumentów finansowych, które stanowią
szeroki wachlarz możliwości inwestowania środków pieniężnych przez przedsiębiorstwo.
Papiery dłużne są instrumentami o terminie zapadalności do roku. Zalicza się do nich bony
11
skarbowe i obligacje, papiery krótkoterminowe emitowane przez przedsiębiorstwa
komercyjne, obligacje komunalne i certyfikaty depozytowe.
Poziom ich rentowności jest najczęściej odnoszony do stopy oprocentowania pożyczek
na rynku międzybankowym, rzadziej do poziomu rentowności bonu skarbowego z
odpowiednim terminem zapadalności lub do oprocentowania kredytów.
Korzyści inwestowania w krótkoterminowe papiery dłużne przedsiębiorstw
sprowadzają sic do stosunkowo niewielkiego ryzyka w relacji do stopy zwrotu z kapitału
i możliwości zainwestowania wolnej gotówki w instrument mający wyższą stupę zwrotu niż
stopa depozytów bankowych. Ponadto przedsiębiorstwo lokujące wolną gotówke może
kupować papiery o różnych terminach zapadalności, co pozwala na utrzymanie odpowiedniej
ich płynności stosownie do potrzeb oraz odzyskania gotówki przed terminem wykupu
papierów dluinych w miarę potrzeb na rynku wtórnym.
7.5. Bony skarbowe
Innym popularnym instrumentem rynku pieniężnego są bony skarbowe. Są one
dłużnymi papierami wartościowymi emitowanymi przez Ministerstwo Finansów,
z przeznaczeniem na finansowanie niedoboru budżetowego oraz ujemnego salda handlu
zagranicznego, a Narodowy Bank Polski pelni funkcje agenta ich emisji, czyli zapewnia ich
obsługę.
Bony skarbowe zalicza się do inwestycji bezpiecznych. mogących trwać 8-52 tygodni.
ponieważ są papierami o niskim poziomic ryzyka, gdyż ich emitentem jest rząd. Jednostki
lokują środki pieniężne w tym instrumencie bez obawy, iż w chwili odsprzedaży ich ceny
drastycznie spadną na skutek niewypłacalności emitenta. Do cech charakterystycznych
każdego bonu skarbowego można zaliczyć ich termin wykupu i wartość nominalną.
Cena bonów skarbowych jest określana przez potencjalnych nabywców i wyrażona
w złotych jako kwota, którą kupujący jest skłonny zaplacić za 100 jednostek w dniu ich zakupu.
Bony są również sprzedawane z dyskontem, a cena takiego instrumenu jest zawsze niższa od
jego wartości nominalnej i obliczana w postaci procentu od tej wartości.
Dyskonto jest różnicą między wartością nominalną a bieżącą wartością mikową danego
instrumentu.
Obligacje komunalne są instrumentami finansowymi emitowanymi przez miasta,
gminy, powiaty oraz województwa, z terminem wykupu od roku do 5 lat. Mają zmienne
oprocentowanie, oparte na przeciętnym oprocentowaniu bonów skarbowych powiększonym
o dodatkową marżę w granicach 1-2% rocznie. Można je zaliczyć do wiarygodnych. Polskie
prawo ogranicza możliwość zadłużania się gmin, co w dużym stopniu gwarantuje wypłacalność
samorządów. Inwestycje w obligacje komunalne są instrumentami o na ogół wyższej stopie
zwrotu niż papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa, depozyty bankowe, lecz
o wyższym poziomie ryzyka.
12
 Obligacje przedsiębiorstw są najbardziej zróżnicowane. Przedsiębiorstwa traktują
emisję obligacji jako sposób pozyskania środków na dłuższy okres, najczęściej dłuższy niż rok.
Korzyści z lokowania środków pieniężnych w te obligacje wynikają z możliwości osiągnięcia
wyższej stopy zwrotu przy ograniczonym ryzyku. Obligacje te są najczęściej emitowane przez
przedsiębiorstwa o dobrej kondycji finansowej. 7
7.6. Akcje
Akcja jest papierem wartościowym stwierdzającym bezwarunkowe uczestnictwo jej
właściciela w kapitale spółki akcyjnej. Jest to forma papieru udziałowego, który uprawnia do
partycypacji w zyskach spółki w formie dywidendy oraz do majątku w razie jej likwidacji.
Akcje są papierami wartościowymi o wysokim poziomie ryzyka, ale równocześnie
mnoga przynosić wysokie zyski. Niepewność pojawiająca się wraz z lokowaniem środków
pieniężnych w akcje powoduje, ze inwestorzy oczekują wyższej stopy zwrotu niż z innych
instrumentów finansowych.
Spółka chcąca zainwestować swoje wolne środki pieniężne w akcje musi uwzględnić
ryzyko oraz zmiany cen akcji, gdyż parametry te decydują o poziomie osiąganych korzyści.
Korzyści te mogą mieć postać dywidendy albo też mogą być wynikiem przyrostu ceny akcji na
rynku.
7.7. Fundusze Inwestycyjne
Od kilku lat coraz częściej wykorzystywaną formą lokowania środków pieniężnych są
fundusze inwestycyjne. Stanowią one alternatywę wobec lokat bankowych, bezpośredniego
inwestowania w papiery wartościowe, dodatkowo mają wyższą dochodowość oraz niższe
koszty w porównaniu z indywidualnym inwestowaniem na giełdzie.
Celem funduszy inwestycyjnych jest jak najkorzystniejsze lokowanie środków
wpłaconych przez uczestników funduszu przede wszystkim w papiery wartościowe i inne
instrumenty finansowe przewidziane w ofercie oraz w instrumenty rynku pieniężnego. Liczba
instrumentów przyjętych do portfela lokat może się wahać od kilku do kilkunastu.
Fundusze inwestycyjne oferują różne metody lokowania pieniędzy:
�� Fundusze bezpieczne - Ich zyskowność jest porównywalna z długoterminowymi
lokatami w bankach, lecz najlepsze fundusze z tego segmentu notują zyski wyższe niż
najlepsze lokaty w banku.
7
M. Sierpińska, T. Jachna, Metody podejmowania decyzji finansowych. Analiza przykładów i przypadków;
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.
13
�� Fundusze papierów dłużnych (obligacyjne) - operują głównie na rynku obligacji ,
bonów skarbowych, o terminie wykupu co najmniej rocznym. Zysk z funduszy tego
typu, może być różny w zależności od strategii firmy zarządzającej.
�� Fundusze stabilnego wzrostu - są odzwierciedleniem mieszania strategii bezpiecznej
z trochę bardziej agresywną. Są nazywane emerytalnymi (głównie ze względu na skład
portfela, przypominający fundusze II filarowe). W momencie, gdy jest z
le na giełdzie
zazwyczaj uchronią nasze pieniądze przed większą stratą, jednak gdy jest dobra
koniunktura - nie należy się spodziewać dużych zysków.
�� Fundusze zrównoważone - Ryzyko związane z tymi funduszami jest średnio - wysokie,
natomiast możliwość zysku jest znacznie większa w porównaniu do funduszy
bezpiecznych. Jeśli jest z
le na rynku, fundusze nie spadają tak bardzo jak akcyjne, ale
też w momencie hossy zyskują trochę mniej niż fundusze akcji.
�� Fundusze elastycznego inwestowania (aktywnej alokacji aktywów) - Są często
nieprzewidywalne do końca. Niemniej, są nastawione na stabilny zysk, i mogą być
w średnioterminowym okresie czasu poważną konkurencją dla funduszy akcyjnych.
�� Fundusze agresywne (akcji) - Ryzyko jest wysokie, z powodu możliwych znacznych
wahań wartości jednostki. W długim horyzoncie czasu (co najmniej 5 lat) i tak średnio
są bardziej opłacalne od innych typów funduszy. Czasami, mocno zwyżkują w krótkim
okresie czasu, natomiast trudno to przewidzieć.
�� Fundusze inwestycji zagranicznych - można zarobić na nich podwójnie - z jednej strony
na faktycznym wzroście cen akcji największych spółek notowanych na giełdach
zachodnich (USA, EUROPA), oraz na ryzyku kursowym, gdyż aby kupić akcje np.
amerykańskie trzeba zamienić złotówki na dolary. Jeśli dolar póz
niej będzie
mocniejszy, otrzymamy za akcje więcej złotówek. Ryzyko jednak podwójnie wysokie.
8. Podsumowanie
Zaprezentowane modele optymalizacji poziomu środków pieniężnych, takie jak:
Baumola czy Millera-Orra pozwalają dogłębnie zrozumieć problem zarządzania poziomem
płynności finansowej w przedsiębiorstwie. Nie są one jednak powszechnie stosowane
w praktyce gospodarczej. Studia literatury pokazują, że przedsiębiorstwa zarządzają zasobami
gotówkowymi intuicyjnie. Kierownictwa przedsiębiorstw ograniczają się tylko do ustalenia
docelowego poziomu gotówki, z punktu widzenia zaspokojenia potrzeb transakcyjnych,
spekulacyjnych i przezornościowych. Stosowanie wybranych metod optymalizacji poziomu
gotówki może stanowić narzędzie wspomagające decydenta w podejmowaniu racjonalnych
decyzji w tym zakresie.
Wskazane jest stosowanie takiej strategii, której celem byłoby utrzymywanie
właściwych proporcji aktywów płynnych oraz poprawa efektywności inwestowania środków
pieniężnych.
14
8. Bibliografia
�� Davies D., Sztuka zarządzania finansami, wyd. PWN, Warszawa 1993.
�� Gitman L. J., Madura J., Introduction to Finance, Addison Wesley Longman,
Boston 2001.
�� Michalski G., Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach,
Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005.
�� Sierpińska M., T. Jachna, Metody podejmowania decyzji finansowych. Analiza
przykładów i przypadków; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.
�� www.wikipedia.org
�� www.zrozumfinanse.pl
15