Gospodarka a środowisko
Gospodarka a środowisko
Wykład II
Wykład II
dr B. Pawłowska
dr B. Pawłowska
Rok akademicki 2008/2009
Rok akademicki 2008/2009
1
Semestr letni
Semestr letni
http://footprint-wwf.be/footprintpage.aspx?projectId=115&languageId=12
Gospodarka a środowisko 2
1
Raport Klubu Rzymskiego
Raport Klubu Rzymskiego
 Granice Wzrostu
 Granice Wzrostu
Główne zadanie: zbadanie w kontekście
światowym wzajemnych zale\
ności i
oddziaływań pięciu węzłowych czynników:
przyrostu ludzkości,
uprzemysłowienia,
produkcji \
ywności,
wyczerpywania się zasobów naturalnych,
zanieczyszczenia środowiska.
Gospodarka a środowisko 3
Dane statystyczne dotyczące
Dane statystyczne dotyczące
demografii
demografii
Gospodarka a środowisko 4
2
Rozmieszczenie ludności na
Rozmieszczenie ludności na
świecie
świecie
Gospodarka a środowisko 5
Liczba ludności
Liczba ludności
Gospodarka a środowisko 6
3
Przyrost naturalny na świecie
Przyrost naturalny na świecie
Gospodarka a środowisko 7
Średnia długość \
ycia
Średnia długość \
ycia
Gospodarka a środowisko 8
4
Gospodarka a środowisko 9
Poziom urbanizacji na świecie
Poziom urbanizacji na świecie
Gospodarka a środowisko 10
5
PAC
STWA NA ŚWIECIE
PAC
STWA NA ŚWIECIE
O NAJWI
KSZEJ WARTOŚCI
O NAJWI
KSZEJ WARTOŚCI
PRODUKTU KRAJOWEGO BRUTTO (2005)
PRODUKTU KRAJOWEGO BRUTTO (2005)
Gospodarka a środowisko 11
Gospodarka a środowisko 12
6
Rolnictwo
Rolnictwo
Gospodarka a środowisko 13
Porównanie wzrostu liczby
Porównanie wzrostu liczby
ludności i konsumpcji energii
ludności i konsumpcji energii
Gospodarka a środowisko 14
7
Emisja CO2 i struktura
Emisja CO2 i struktura
sektorowa emisji
sektorowa emisji
Przemysł
17%
Produkcja energii
Transport
elektrycznej
21%
40%
Energetyka
Inne
14%
8%
40
35
30
25
20
15
10
5
0
Gospodarka a środowisko 15
Trzy wnioski z raportu
Trzy wnioski z raportu
 Granice wzrostu
 Granice wzrostu
Jeśli obecne trendy rozwojowe w zakresie
zaludnienia, uprzemysłowienia,
zanieczyszczenia środowiska, produkcji
\
ywności nie ulegną zmianie, to w którymś
momencie przed upływem 100 lat osiągniemy
na naszej planecie granice wzrostu.
Mo\
na zmienić te światowe trendy rozwojowe i
ustanowić warunki ekologicznej i ekonomicznej
stabilizacji, która by się dała utrzymać przez
długi czas.
Jeśli ludzie zdecydują się dą\
yć do tego
drugiego celu to im szybciej zaczną pracować
dla jego osiągnięcia, tym większe będą szanse
powodzenia!
D.H. Meadows, D.L. Meadows, J. Randers, W. W. Behrens III:
Granice wzrostu., PWE, Warszawa 1973
Gospodarka a środowisko 16
8
USA
Chiny
Rosja
Japonia
Indie
Niemcy
Kanada
W.Brytania
Korea Pd.
Włochy
Inne
Wydarzenia globalne mające wpływ
Wydarzenia globalne mające wpływ
na kształt działań proekologicznych
na kształt działań proekologicznych
" 5-16 czerwca 1972 r. Sztokholm
I Konferencja ONZ Środowisko
człowieka;
" 3 -14 czerwca 1992 r. Rio de
Janeiro II Konferencja ONZ
Środowisko i Rozwój;
" 2-11 września 2002 r.
Johannesburg Światowy Szczyt
Trwałego Rozwoju.
Gospodarka a środowisko 17
Na konferencji tej zapadły
Na konferencji tej zapadły
wa\
ne postanowienia, m.in.
wa\
ne postanowienia, m.in.
" ochrona środowiska została podniesiona do
rangi podstawowej funkcji państwa; pojawił się
nowy termin  polityka ochrony środowiska" -
jako integralna część polityki państwowej;
" został opracowany zbiór zasad słu\
ący celom
polityki ochrony środowiska pt.  Deklaracja
Konferencji ONZ w sprawie Ochrony
Środowiska" (Deklaracja Sztokholmska) -
" został powołany Program Ochrony Środowiska
Narodów Zjednoczonych -UNEP (United Nations
Environmental Programme) - w postaci
wyspecjalizowanej agencji ONZ (Rada
Zarządzająca w Genewie, Sekretariat Rady w
Nairobi);
" wprowadzono hasło  Mamy tylko jedną Ziemię";
" 5 czerwca stał się Światowym Dniem Ochrony
Środowiska.
Gospodarka a środowisko 18
9
DEKLARACJA SZTOKHOLMSKA
DEKLARACJA SZTOKHOLMSKA
Deklaracja Sztokholmska, zwana te\
Deklaracją Zasad,
adresowana była do rządów i narodów.
Przewodnia myśl: kontynuacja dotychczasowego sposobu
rozwoju doprowadzi do katastrofy w postaci zu\
ycia zasobów
przyrody
" Zawierała zbiór 26 zasad, dotyczących zagadnień takich jak:
" prawo człowieka do odpowiednich warunków \
ycia w środowisku,
" zachowanie naturalnych zasobów ziemi dla dobra obecnych i przyszłych pokoleń
poprzez staranne planowanie i zarządzanie,
" u\
ytkowanie nieodnawialnych zasobów ziemi w taki sposób, aby uchronić je
przed wyczerpaniem,
" przeciwdziałanie zanieczyszczeniom środowiska, powodującym powa\
ne zmiany
w ekosystemach,
" zapobieganie zanieczyszczeniom mórz,
" racjonalne planowanie (planowanie przestrzenne) - podstawowym
instrumentem godzenia wszelkich konfliktów między rozwojem a ochroną
środowiska,
" upowszechnianie wiedzy z zakresu ochrony środowiska,
" popieranie badań naukowych związanych z ochroną środowiska,
" suwerenne prawo państw do wykorzystywania swych zasobów i ponoszenie
odpowiedzialności za ewentualne szkody wyrządzone innym państwom lub
obszarom.
Gospodarka a środowisko 19
03-14.06.1992, Rio de Janeiro:
03-14.06.1992, Rio de Janeiro:
 Środowisko i Rozwój
 Środowisko i Rozwój
Podpisane zostały:
" Deklaracja z Rio w sprawie środowiska i rozwoju -
 Karta Ziemi (27 zasad, dą\
enie do
zrównowa\
onego rozwoju, nawiązanie do
Deklaracji Sztokholmskiej z 1972 r.);
" Agenda 21 - kompleksowy program
wprowadzający zasadę zrównowa\
onego
rozwoju.
" Ramowa Konwencja Klimatyczna
" Konwencja o Bioró\
norodności
" Deklaracja o Lasach
" Powołano do \
ycia Komisje ds. zrównowa\
onego
rozwoju
Gospodarka a środowisko 20
10
Agenda 21
Agenda 21
" Agenda 21 stanowi zbiór zaleceń i wytycznych
działań, które powinny być podejmowane w celu
zapewnienia trwałego i zrównowa\
onego rozwoju.
" Jej sygnatariuszami są 172 kraje ONZ, w tym
Polska.
" Agenda 21 składa się z 40 rozdziałów, które
stanowią cztery części:
1.Zagadnienia socjalne i ekonomiczne,
2.Ochrona i zarządzanie zasobami naturalnymi w celu
zapewnienia trwałego i zrównowa\
onego rozwoju,
3.Wzmacnianie roli głównych grup społecznych i
organizacji,
4.Mo\
liwości realizacyjne.
Gospodarka a środowisko 21
Problematyka szczytu:
" problem ubóstwa
" nadmierna konsumpcja
" nieracjonalny styl \
ycia wzorce konsumpcji
" Zagadnienia:
" woda
" energia
" zdrowie
" rolnictwo
" ró\
norodność biologiczna
" problemy Afryki
" wzorce konsumpcji i produkcji
" globalizacja
" ubóstwo
Gospodarka a środowisko 22
11
Rio de Janeiro - podsumowanie
Rio de Janeiro - podsumowanie
" W Rio wprowadzono nowe, wa\
ne pojęcia, które mają
posłu\
yć lepszemu opisaniu nowych zjawisk:
" nowy ład społeczny.
" zmiana postaw ludzkich - szczególnie poprzez powszechną
edukację.
" w ramach gospodarki kluczowe znaczenie ma czystsza
produkcja.
" przestrzeń ekologiczna, definiowana jako prawo ka\
dego
człowieka do u\
ytkowania takiej samej ilości nieodnawialnych
surowców i lasów, w sposób nie naruszający podobnych praw
przyszłych pokoleń.
" rozwój zrównowa\
ony,
Podejmowane są ró\
ne próby zdefiniowania tego pojęcia;
jeden z nich polega na wskazaniu zasad, które się na niego
składają:
" osiągnięcie zrównowa\
onej produkcji i konsumpcji,
" odpowiednia polityka demograficzna,
" nowe formy kontaktów międzynarodowych, nowe
systemy ekonomiczne.
Prymatem uczyniono zasadę zapobiegania szkodom, a nie
usuwania skutków
Gospodarka a środowisko 23
26.08.- 4.09.2002, Johannesburg
26.08.- 4.09.2002, Johannesburg
 Zrównowa\
ony Rozwój
 Zrównowa\
ony Rozwój
Fakty i postanowienia:
" Miejsce szczytu: Johannesburg, RPA
" Przewodniczący: Koffi Annan  Sekretarz
Generalny ONZ
" Koszt: 80 mln Ź
" 104 przywódców państw obecnych na
szczycie
" 8 000 przedstawicieli organizacji
pozarządowych
" 4 000 przedstawicieli mediów
" Przyjęcie Deklaracji odnawiającej
zobowiązania Agendy 21
" Przyjęcie pakietu wspólnych zobowiązań
Więcej informacji
http://www.unic.un.org.pl:80/johannesburg/main.php
Gospodarka a środowisko 24
12
Johannesburg 2002
Johannesburg 2002
" Motto:
Zrównowa\
ony rozwój jest drogą ku poprawie jakości
\
ycia ludzi na całym świecie bez rabunkowej
eksploatacji ziemskich zasobów naturalnych.
Niezbędna jest integracja działań w trzech kluczowych
obszarach:
" Wzrost gospodarczy i równomierny podział korzyści
" Ochrona zasobów naturalnych środowiska
" Rozwój społeczny
Gospodarka a środowisko 25
W trosce o przyszłość naszej planety
W trosce o przyszłość naszej planety
Kofi A. Annan
Sekretarz Generalny Narodów Zjednoczonych
Zrównowa\
ony rozwój nie jest łatwym celem. Potrzebne będą istotne zmiany
w sferze podejmowania decyzji na najwy\
szych szczeblach jak i w
codziennych zachowaniach producentów i konsumentów. (& )
Okazało się jednak, \
e deklaracje to za mało, by podołać wyznaczonemu
zadaniu. Nie udało nam się dokonać pełnej integracji ekonomicznych,
społecznych i środowiskowych filarów rozwoju, ani nie zaniechaliśmy w
wystarczającym stopniu nieracjonalnych praktyk, które stały się przyczyną
dzisiejszych problemów. (& )
śyjemy na jednej planecie, połączeni delikatną i gęstą siecią ekologicznych,
społecznych, gospodarczych i kulturowych więzi, które kształtują nasze \
ycie.
Jeśli naszym celem jest osiągnięcie zrównowa\
onego rozwoju, musimy
wykazać większą odpowiedzialność - za ekosystemy, od których zale\
y nasza
egzystencja, (& )
Szczyt 2002 w Johannesburgu jest okazją, by nabrać nowej dynamiki w
dą\
eniu do zbudowania bezpiecznej przyszłości. Szczyt musi zjednoczyć świat
i doprowadzić do zawiązania globalnych sojuszy w celu realizacji Agendy 21.
Gospodarka a środowisko 26
13
Zobowiązania:
Zobowiązania:
" do 2015 r.: zmniejszenie o 50% liczby osób \
yjących poni\
ej
granicy ubóstwa, czyli za 1 dolara lub mniej dziennie
" do 2015 r.: zmniejszenie o połowę liczby osób bez dostępu
do wody pitnej o odpowiedniej jakości i urządzeń
sanitarnych
" do 2020 r.: znaczące poprawienie standardu \
ycia min. 100
milionów mieszkańców obecnie istniejących slumsów
" do 2010 r.: znaczne osłabienie tempa wymierania rzadkich
odmian fauny i flory
" do 2015 r.: odnowienie w morzach i oceanach zasobów ryb
" do 2020 r.: zaprzestanie wytwarzania i stosowania środków
chemicznych w sposób szkodliwy dla ludzi i środowiska
" do 2015r.: zmniejszenie o 2/3 wskaz
nika śmiertelności
niemowląt i dzieci oraz o 3/4 wskaz
nika śmiertelności matek
przy porodzie
Gospodarka a środowisko 27
Pora\
ki szczytu:
Pora\
ki szczytu:
" brak jasno określonych planów działania oraz
brak pomysłów i strategii współdziałania na rzecz
osiągnięcia zamierzonych celów
" przerzucenie wielu działań na istniejące instytucje
systemu ONZ i wcześniejsze porozumienia
międzynarodowe
Gospodarka a środowisko 28
14
Zało\
enia Strategii
Zało\
enia Strategii
Lizbońskiej
Lizbońskiej
Cel strategiczny Unii:
stać się najbardziej
konkurencyjną i dynamiczną
opartą na wiedzy gospodarką
świata, zdolną do
zrównowa\
onego rozwoju
gospodarczego zapewniającego
więcej lepszych miejsc pracy oraz
większą spójność socjalną
Gospodarka a środowisko 29
Trwały rozwój (sustainable
Trwały rozwój (sustainable
development) zyskał w UE status
development) zyskał w UE status
niemal konstytucyjny
niemal konstytucyjny
" W 2000 r. na szczycie w Lizbonie nakreślono
strategię rozwoju kontynentu,
" na kolejnym szczycie, w Goteborgu w 2001 r.,
dodano filar "ekologiczny",
" Wyró\
nia się cztery obszary priorytetowe:
1. Zmiany klimatyczne, a zwłaszcza spowolnienie zu\
ycia
paliw kopalnych w celu opóz
nienia lub odwrócenia
efektu cieplarnianego.
2. Opanowanie presji na środowisko ze strony transportu.
3. Poprawa zdrowia publicznego.
4. Zachowanie zasobów naturalnych.
Gospodarka a środowisko 30
15
Pojęcie zrównowa\
onego rozwoju
Pojęcie zrównowa\
onego rozwoju
Definicja Światowej Komisji Środowiska
i Rozwoju:
 Zrównowa\
ony rozwój oznacza rozwój,
odpowiadający potrzebom dnia dzisiejszego, który
nie ogranicza zdolności przyszłych pokoleń do
zaspokajania własnych potrzeb".
"Nasza Wspólna Przyszłość",
Raport Światowej Komisji Środowiska i Rozwoju
(Raport Brundtland), 1987
Koncepcja ta ma stworzyć warunki zarówno dla
gospodarczego rozwoju, jak i dla ochrony
środowiska.
Gospodarka a środowisko 31
Podstawowe dokumenty i opracowania
Podstawowe dokumenty i opracowania
mające wpływ na kształt działań w
mające wpływ na kształt działań w
zakresie ochrony środowiska
zakresie ochrony środowiska
Raport Sekretarza Generalnego ONZ U Thanta (1968);
Pierwszy raport dla Klubu Rzymskiego  Granice Wzrostu
(1972);
Dokumenty międzynarodowej konferencji w Sztokholmie
(1972);
Drugi raport dla Klubu Rzymskiego (1973);
Protokół Montrealski o ochronie warstwy ozonowej Ziemi
(1987);
Raport Światowej Komisji do Spraw Środowiska i Rozwoju 
Komisji Brundtland  Nasza Wspólna przyszłość (1987);
Globalny program działań na wiek XXI  Agenda 21 z Rio de
Janeiro (1992);
Protokół z Kyoto (1996)
Strategia Lizbońska (2000).
Gospodarka a środowisko 32
16
Motto:
Nie odziedziczyliśmy Ziemi od
Nie odziedziczyliśmy Ziemi od
naszych przodków
naszych przodków
???
tylko pożyczyliśmy ją od
tylko pożyczyliśmy ją od
naszych dzieci i wnuków
naszych dzieci i wnuków
Gospodarka a środowisko 33
17