TEMAT:

Czym są środowiskowe siły społeczne jak można je wykorzystać dla zintegrowania środowiska



Aby mówić o środowiskowych siłach społecznych należy najpierw zdefiniować pojęcie środowiska.

Według Heleny Radlińskiej ŚRODOWISKO jest zespołem warunków wśród których bytuje jednostka i czynników kształtujących jej osobowość oddziaływających stale lub przez czas dłuższy.[1]

Przy definiowaniu pojęcia środowisko dla potrzeb teorii pedagogicznej, należy wziąć pod uwagę dwa fakty:

Nie wszystkie składniki środowiska oddziałują na nas w sposób jednakowy. Wpływ ich jest zależny od wielu czynników: charakteru i rodzaju tych składników, stopnia ich znaczenia dla życia jednostek oraz struktury psychofizycznej osobnika.

Siła oddziaływania poszczególnych składników środowiska nie zależy od tego, czy kontakty z nim są trwałe czy przelotne. Przelotna czy jednorazowa styczność z osobami lub stosunkami może wywrzeć na życie jednostki wpływ znacznie większy niż trwałe kontakty społeczne, wpływ niekiedy decydujący. Przyjmując definicje środowiska jako „zespołu warunków”, czy „składników struktury” otaczających osobnika, możemy dokonać ogólne typologii środowisk. Za podstawę typologii można przyjąć albo rodzaj bodźców środowiskowych oddziałujących na osobnika, albo cechy terytorialne środowiska. W literaturze naukowej spotykamy typologię środowisk opartą na obydwu wymienionych podstawach.

Rozróżniamy środowisko: naturalne, społeczne i kulturowe. Środowisko naturalne obejmuje elementy naszego otoczenia, które są dziełem samej natury, których istnienie nie wymagało inwencji człowieka.

Mianem środowiska społecznego określamy ludzi i stosunki społeczne otaczające osobnika.

Według Zanieckiego środowiska społeczne to Ogół grup i jednostek z którymi w ciągu życia osobnik styka się prywatnie lub publicznie, bezpośrednio lub pośrednio, przelotnie lub trwale, osobiście lub rzeczowo[2]. Z pedagogicznego punktu widzenia w środowisku społecznym możemy wyróżnić następujące elementy: 1) rozmieszczenie ludności i gęstość zaludnienia, od których uzależniona jest częstotliwość i różnorodność kontaktów społecznych;

2) struktura zawodowa ludności, świadcząca o stopie jej życia, ekonomicznym zróżnicowaniu, a pośrednio o poziomie kulturalnym; 3) relacja poszczególnych grup wieku, wskazująca na biologiczny dynamizm ludności; 4) poziom i struktura wykształcenia ludności. Wymieniliśmy jedynie typowe i elementarne składniki środowiska społecznego. Środowisko społeczne jest układem złożonym o bogatych formach wewnętrznego funkcjonowania i oddziaływania na jednostki. Do środowiskowych sił społecznych mających duży wpływ na rozwój życia jednostki, grupy można zaliczyć: rodzinę, otoczenie społeczne (środowisko lokalne, osiedle mieszkaniowe), grupy rówieśnicze placówki opiekuńcze, placówki wspomagające rozwój dzieci i młodzieży (świetlice i czytelnie dziecięce, tereny zabaw, kolonie i obozy, poradnie), placówki wychowania poszkolnego (oświaty dorosłych). Problemem dzięki któremu wyjaśnię zagadnienie związane ze środowiskowymi siłami społecznymi jest osiedle mieszkaniowe. W kręgu szerokiej kategorii socjologicznej, którą określamy mianem środowiska lokalnego, mieści się obiektywny świat działalności człowieka, a więc aktywności społecznej i intelektualnej, zaangażowania emocjonalnego, kontaktów osobniczych i grupowych. Jest nim środowisko zamieszkania. Nowoczesne osiedle mieszkaniowe funkcjonuje jako system społeczny tworzący podstawowe więzi społeczne mieszkańców, i to w wielorakim zakresie. Można je ujmować w kategoriach więzi międzygeneracyjnych (dzieci, młodzież, dorośli) lub w kategoriach socjo-społecznych, określanych przede wszystkim przez układ instytucji funkcjonujących w osiedlu, jak instytucje nadzoru i kontroli (rada osiedla) inicjacji i współdziałania (wszelkiego typu instytucje doradcze), zaspokajanie potrzeb (kulturalnych, socjalnych, rekreacyjnych). Osiedla mieszkaniowe w naszym kraju, uwzględniające potrzeby wychowawcze, organicznie włączają w strukturę zabudowy, obok żłobków, przedszkoli, szkół, bibliotek dziecięcych, różnorodne urządzenia rekreacyjne (boiska, zieleńce, miejsca zabaw i gier) oraz pomieszczenia (świetlice, kluby) dla młodocianych mieszkańców. Wyposażenie osiedla umożliwia rozwój działalności wychowawczej, która jak to przedstawiają odpowiednie sondaże prowadzona jest dwukierunkowo: pierwszy z nich to stała i systematyczna działalność różnorodnych dziecięcych zespołów środowiskowych w oparciu o świetlice blokowe lub osiedlowe stanowiące niezbędną bazę lokalową lub place gier i zabaw, która przeznaczone są w zasadzie dla dzieci młodszych. Drugim kierunkiem wychowawczym na terenie osiedli mieszkaniowych jest działalność polegająca na podejmowaniu określonych akcji okolicznościowych stanowiących uzupełnienie pracy systematycznej, w które włączeni są wszyscy mieszkańcy osiedla, zarówno młodsi jak i starsi (np.: „Orion - Błonie”).

Samorządy mieszkańców mają różną organizację w zależności od warunków uspołecznienia osiedla, wreszcie tradycji. Inicjatywy samorządowe są jednak dość powszechne, a działalność samorządów osiedlowych obejmuje zarówno organizację wspólnych zabaw i różnego rodzaju imprez, jak prace porządkowe i opiekę nad terenem osiedla, jak wreszcie różne prace społeczne, z opieką nad mieszkańcami potrzebującymi pomocy (ludzie starsi) włącznie.

Być może, iż najbliższe lata awansują osiedla mieszkaniowe do rangi istotnego ogniwa powszechnego i uspołecznionego wychowania.















LITERATURA:
1. H. Radlińska „Stosunek wychowawczy do środowiska społecznego” Warszawa 1935.

2. F. Zaniecki „Socjologia wychowania” Warszawa 1928.

3. A. Przecławska „Pedagogika społeczna - kręgi poszukiwań” Wyd. Żak 1996.

4. R. Wroczyński „Pedagogika społeczna” PWN Warszawa 1979.

5. T. Pilcha „Pedagogika społeczna” UW Warszawa 1993.









--------------------------------------------------------------------------------

[1] H. Radlińska „Stosunek wychowawczy do środowiska społecznego” Warszawa 1935, op. cit., str. 20.

[2] F. Zaniecki. „Socjologia Wychowania” Warszawa 1928. s. 54.