ZAKRES ÅšRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
Rozwój społeczno ospodarczy danego kraju czy regionu związany jest ze sposobem oraz
wielkością produkcji dóbr materialnych i usług, zaludnieniem oraz warunkami naturalnymi,
czyli odbywa siÄ™ na konkretnej przestrzeni geograficznej.
Åšrodowisko przyrodnicze (geograficzne) to:
f& Elementy nieorganiczne ( abiotyczne):
- podłoże skalne ( litosfera)
- ukształtowanie powierzchnie czyli morfologia terenu
- wody (hydrosfera)
- atmosfera razem ze zjawiskami klimatycznymi;
f& Elementy organiczne ( biotyczne) tj. naturalny świat roślinny i zwierzęcy;
f& Element przejściowy  gleba ( pedosfera);
f& Elementy antropogeniczne: domy, drogi, lotniska, sztuczne zbiorniki wodne czyli tzw.
technosferÄ™.
Środowisko przyrodnicze/ geograficzne jest to zespół wszystkich czynników naturalnych i
antropogenicznych występujących na danym obszarze, w którym żyją ludzie i które
wykorzystują w miarę udoskonalonych umiejętności dla zaspokojenia swoich potrzeb
materialnych i innych, to jest rekreacyjnych, estetycznych, twórczych i naukowych.
ź%
Środowisko przyrodnicze to konieczny oraz stały warunek istnienia i rozwoju społeczeństwa
ludzkiego.
ź%
Wszystkie elementy środowiska przyrodniczego oddziałują wzajemnie na siebie i na
społeczeństwo. Są w stanie ciągłego ruchu i rozwoju, uczestniczą więc w procesie
przeobrażeń cech środowiskowych.
Cechy składników środowiska:
ª% WystÄ™pujÄ… wzajemne powiÄ…zania każdego elementu  zamiana jednego powoduje zmiany w
całym środowisku
ª% Zmiany mogÄ… być naturalne pod wpÅ‚ywem procesów geologicznych, klimatycznych lub
antropogeniczne pod wpływem działalności człowieka
ª% PrzykÅ‚ady negatywnego oddziaÅ‚ywania czÅ‚owieka na przyrodÄ™:
- obniżanie lustra wody i zanikanie akwenu jeziora Aralskiego w Azji;
- Burze piaskowe nad Pekinem;
- Stepowienie Wielkopolski i Kujaw;
Åšrodowisko:
«% geograficzne  rozpatrywane jest ze wzglÄ™du na wpÅ‚yw na dziaÅ‚alność gospodarczÄ…
człowieka
«% przyrodnicze - rozpatrywane jest ze wzglÄ™du na wpÅ‚yw na warunki życia czÅ‚owieka
«% naturalne - (tylko okoÅ‚o 10% biosfery na Å›wiecie skÅ‚ada siÄ™ z tzw. ekosystemów
naturalnych)
«% antroposfera lub homosfera można okreÅ›lić jako Å›rodowisko czÅ‚owieka lub Å›rodowisko
życia człowieka;
«% przeksztaÅ‚cone  ma charakter przyrodniczy jednak jego elementy ulegÅ‚y znacznemu
przekształceniu (ponad 50%)
«% sztuczne  (antropogeniczne, kulturowe)  w okoÅ‚o 90% jest nasycone elementami
wprowadzanymi przez człowieka  miasta
«% mikroÅ›rodowisko
Wzajemne relacje człowiek  środowisko
Dwa skrajne poglądy na rolę środowiska w życiu człowieka:
Determinizm  twierdzi się, że środowisko przyrodnicze całkowicie decyduje
o funkcjonowaniu człowieka
Nihilizm  pogląd, który mówi, że środowisko przyrodnicze nie ma żadnego
wpływu na działalność człowieka;
Posybilizm  środowisko przyrodnicze stwarza warunki dla funkcjonowania
człowieka, ale to człowiek decyduje w jaki sposób z nich korzysta.
Im wyższy jest stopień rozwoju społeczeństwa, tym mniejsze jest uzależnienie od warunków
danego środowiska, im bardziej prymitywna jest produkcja społeczna tym silniejsza
zależność od klimatu, gleby, czy szaty roślinnej;
Nie możliwe jest całkowite uniezależnienie się od środowiska!!!
Åšrodowisko przyrodnicze
" przyroda ożywiona i nieożywiona
" elementy przyrody otaczające człowieka
" Biotop, biocenoza, ekosystem
" przekształcone przez człowieka ?
Środowisko przyrodnicze (naturalne) Góry, okolice podbiegunowe, lasy&
Środowisko geograficzne (el. sztuczne<50%)  Przekształcone przez człowieka&
Środowisko sztuczne (el. Sztuczne >90%)  Miasta, ośrodki przemysłowe&
Środowisko człowieka
" Społeczne
(związek z innymi grupami społecznymi)
" Kulturowe
(społeczne wyobrażenia, wartości, normy)
" Działalności gospodarczej
(eksploatowane części środ. przyr., techniki, technol. )
Środowisko przyrodnicze --- ujęcie prawne:
" Ogół elementów przyrody (w tym przekształconych)
" Powierzchnia ziemi, kopaliny, wody, powietrze, klimat
" Å‚owiska, & .
" krajobraz
" Różnorodność biologiczna
" Powiązania między elementami
Åšrodowisko --- funkcje
" Zasób ekonomiczny (produkcja, konsumpcja, zaspokajanie potrzeb)
·ð Åšrodowisko może wpÅ‚ywać na dziaÅ‚alność czÅ‚owiek i jego dobrobyt w nastÄ™pujÄ…cy
sposób:
żð jest miejscem przebiegu procesów życiowych;
żð jest miejscem dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej;
żð jest z
ródłem dóbr bezpośredniego spożycia i surowców do produkcji;
żð odbiornikiem odpadów poprodukcyjnych i pokonsumpcyjnych.
Użytkowanie środowiska  bezpośrednie / pośrednie wykorzystanie elementów środowiska
przez człowieka:
" w procesach biologicznych
" jako miejsca aktywności życiowej (nauka, oświata, kultura, wypoczynek)
" w działalności gospodarczej
" emitowanie odpadów i zanieczyszczeń
Ochrona środowiska
Idea, środek, działanie w celu&
Utrzymania środowiska w stanie:
" zapewniającym optymalne bytowanie człowieka
" Gwarantującym ciągłość procesów w biosferze jako podstawy
produkcyjnej (konsumpcyjnej człowieka)
Oszczędne użytkowanie --- zasada trwałości
--- zapobieganie (przeciwdziałanie) szkodliwym wpływom na środowisko:
" zniszczenia
" zanieczyszczenia
" uszkodzenia
" zmiany cech fizycznych
--- przywracanie elementów przyrodniczych do stanu właściwego
TRANSFORMACJA `" NISZCZENIE
Zasoby
" elementy środowiska użytkowane przez człowieka
" składniki i energie przyrody, które mogą być na danym poziomie techniki
wykorzystane przez człowieka (decydujące o jakości jego życia)
" Bogactwa naturalne (minerały, gleby, wody, powietrze, & )
" Siły przyrody
" Walory środowiska
ZASOBY GOSPODARCZE
Bieżący poziom produkcji Bieżący poziom konsumpcji
Wzrost gospodarczy
Dobrobyt społeczny
ZASOBY GOSPODARCZE
Gospodarowanie środowiskiem  proces użytkowania komponentów środowiska
z uwzględnieniem racjonalności ekonomicznej.
Racjonalność ekonomiczna
" maksymalizacja efektu przy dużym zużyciu
" minimalizacja zużycia dla osiągnięcia założonego efektu
PODSTAWY GOSPODAROWANIA
Gospodarka jest procesem dokonywania wyborów pomiędzy różnymi możliwościami
wykorzystywania zasobów.
Współczesna definicja zasobów naturalnych
Bogactwa naturalne (minerały, gleba, woda, powietrze, flora czy fauna) oraz siły przyrody
oraz walory środowiska decydujące o jakości życia człowieka (przestrzeń geograficzna,
piękno krajobrazu, mikroklimat itp.)
Istnieją różne kryteria klasyfikacji zasobów naturalnych:
Procesy zachodzÄ…ce w zasobach
ª% biotyczne (flora, fauna)
ª% abiotyczne ( nieożywione)
Miejsce występowania
ª% zasoby atmosfery,
ª% zasoby litosfery,
ª% zasoby hydrosfery
ª% zasoby kosmosu
Ruchliwość zasobów
ª% labilne (woda, zwierzÄ™ta)
ª% stabilne (skaÅ‚y)
Dostępność i opłacalność użytkowania
ª% rezerwy bieżące
ª% rezerwy potencjalne (funkcja kosztów ceny i koszty wydobycia)
ª% zapasy surowcowe (niedostÄ™pne, koszt pozyskania wyższy niż przychody)
Stopień rozpoznania
" Zidentyfikowane (znana ilość, jakość, parametry)
" Wymierzone (błąd oszacowania mniejszy od 20%)
" Rozpoznane (częściowe oszacowanie)
" Nie odkryte (wnioskujemy na podstawie bud. geolog.)
" Hipotetyczne (nie odkryte zalegają poniżej zasięgu& )
" Spekulatywne&
Odnawialność zasobów
" Nieodnawialne
" PodlegajÄ…ce recyklingowi (np. budowlane)
" Nie podlegajÄ…ce recyklingowi (energetyczne)
" Odnawialne
" Wspólna własność (ryby morskie)
" Bez właściciela (lasy)
Okres odnawialności zasobów
ª% odnawialne w krótkim, Å›rednim, dÅ‚ugim oraz bardzo dÅ‚ugim okresie
Rodzaje zasobów nieodnawialnych
ª% zasoby surowców energetycznych
ª% zasoby surowców metalicznych
ª% zasoby surowców chemicznych
ª% mineraÅ‚y
ª% surowce skalne
Rodzaje zasobów odnawialnych:
ª% zasoby wody
ª% zasoby gleby
ª% zasoby leÅ›ne
ª% zasoby mórz i oceanów
ª% bioróżnorodność
ª% użytki pozaekonomiczne Å›rodowiska
Znaczenie dla kapitału naturalnego
ª% zasoby kapitaÅ‚u podstawowego i uzupeÅ‚niajÄ…cego
Rzadkość
ª% zasoby rzadkie
ª% zasoby wolne
Ograniczoność zasobów
ª% zasoby ograniczone
ª% zasoby nieograniczone
Klasyfikacja zasobów ze względu na stosunek do działalności człowieka
1. KONSUMPCYJNE (bezp. zaspokajajÄ… potrzeby)
" Niezbędne biologicznie
" Pozaprodukcyjne (np. maliny)
" Warunki przyrodnicze (zdrowie, rekreacja, estetyka)
2. PRODUKCYJNE (wyk. w dział. gosp., produkcji )
" wykorzystywane bezpośrednio w produkcji (surowce energia)
" wykorzystywane pośrednio w produkcji (woda w transporcie)
ZASOBY S
OGRANICZONE LUB RZADKIE& .
EKONOMIA ŚRODOWISKA TO NAUKA O DOKONYWANIU WYBORÓW
" Jak wykorzystać ograniczone zasoby by:
 Wytworzyć dobra
 Podzielić efekty między sobą
 Podział efektów między pokoleniami
Rola środowiska w rozwoju gospodarczym
Podstawowe funkcje środowiska
% produkcyjno  zaopatrzeniową, czyli stanowi bazę surowców niezbędnych do zaspokajania
potrzeb rozwojowych ludzkiej populacji
% jest rezerwuarem przyjmujÄ…cym odpady i zanieczyszczenia
% integracyjna stanowi środowisko życia.
Zasoby środowiska jako bariera wzrostu
% Każdy zasób użytkowany w gospodarce jest ograniczony zarówno od strony swych z
ródeł,
czyli
miejsca pochodzenia, jak i zlewów, czyli ostatecznego przeznaczenia.
% Istnieją pewne granice tempa, w jakim społeczeństwo oraz kapitał są w stanie zużywać
surowce
i energię, istnieją też granice tempa w jakim można emitować odpadki bez stwarzania
zagrożenia
dla ludzi, gospodarki oraz biologicznych.
III poniższe zasady trwałego rozwoju zostały sformułowane przez H. Dalyego (1990)
Fizyczne rozmiary nakładów w gospodarce i jej produktów  świadome ograniczenie ogólnej
skali użycia zasobów, zmiana charakteru postępu technicznego z obecnego wzorca
maksymalizacji przepływu w kierunku maksymalizacji efektywności
I. zasoby odnawialne  długoterminowa bezpośrednia stopa zużycia nie może być większa od
stopy regeneracji
II. zasoby nieodnawialne  racjonalna stopa zużycia nie może być tak wysoka, by
uniemożliwić
samodzielne odtwarzanie się danego zasobu np. złoża ropy naftowej
będą
użytkowane racjonalnie, gdy część osiąganych zysków będzie
inwestowane w inne z
ródła energii np. kolektory słoneczne
III. zanieczyszczenia  dopuszczalna stopa emisji nie może być większa niż tempo w jakim
zanieczyszczenie może być przetworzone, wchłonięte lub unieszkodli-
wianie przez środowisko.
ALOKACJA ZASOBÓW GOSPODARCZYCH
Przez alokację zasobów naturalnych rozumiemy wykaz lub wyczerpujący opis tego co kto
robi oraz co kto dostaje.
Zakres możliwości alokacji zależy od:
- stanu technologii
- wielkości zasobów
- gustu konsumentów
ROZDZIAA
DÓBR MIEDZY 2 OSOBY
Efektywność w sensie Pareto
Dla danego zbioru gustów konsumentów zasoby produktu i technologii alokacji jest
efektywna w sensie Pareto, jeśli niemożliwe jest przejście do innej alokacji, która
polepszyłaby położenie niektórych ludzi bez szkody dla innych.
Optimum  Nie da się nikomu poprawić położenia inaczej, jak pogarszając je komuś innemu
lub znaczna poprawa czyjegoś położenia nie może zrekompensować pogorszenia sytuacji
drugiej osoby
1.Rola rynku w alokacji zasobów.
MWP- krzywa krańcowej gotowości do płacenia  obrazuje zsumowany popyt netto na dobro
Q (ilość dobra Q) przy dowolnej danej cenie (krzywa popytu)
MWS- krzywa krańcowej gotowości do sprzedaży  obrazuje zagregowaną (zsumowaną)
podaż netto na dobro Q (Q  ilość dobra) przy dowolnej danej cenie (krzywa podaży)
P*- punkt równowagi, w którym zagregowana ilość dóbr sprzedanych jest zgodna z ilością
dóbr kupionych (Optimum)
Trójkąt 0AB = 0BP* + BAP*  jest miarą całkowitego zysku z wymiany handlowej
Trójkąt 0BP*- przedstawia nadwyżkę, która przypada sprzedającym
Trójkąt BAP*- przedstawia nadwyżkę przypadającą kupującym
Nadwyżka ekonomiczna  suma korzyści osiąganych przez podmiot
Równowaga na konkurencyjnym rynku
" wyznacza optymalną podaż
" informuje o gotowości do zapłacenia tej podaży
" nie można jej poprawiać
 zmniejszanie nadwyżki ekonomicznej dostępnej społeczeństwu
Problem monopolisty
" Monopolista ustala cenę na poziomie, który zrównuje popyt z ograniczoną podażą
" Cena jest wyższa niż w warunkach konkurencyjności
" Nadwyżka nabywcy jest zmniejszona, a monopolisty zwiększona
" Całość ulega zmniejszeniu (bezpowrotna utrata dobrobytu  DWL  deadweight
welfare loss  zakreskowany trójkąt)
Założenie równowagi na rynku
" transakcje sÄ… dobrowolne
" właściciel dobra jest racjonalny
" porzÄ…dek prawny jest przestrzegany
Jeżeli z czegoś korzystam, to mam do tego prawo
W gospodarce rynkowej istnieją trzy zjawiska zawodności rynku.
Øð Niestabilność
Inflacja
Bezrobocie
Niski wzrost gospodarczy
Øð Nierówność(nieakceptowane spoÅ‚ecznie nierównoÅ›ci w dochodach i bogactwie oraz w
dostępie do edukacji, usług zdrowotnych i zabezpieczenia na starość)
Øð Nieefektywność
3.Najważniejsze przyczyny nieefektywności rynku.
I. Niedoskonała konkurencja, kartelizacja oraz monopol naturalny.
Model konkurencji doskonałej oparty na założeniach:
Istnienia dostatecznego rozproszenia popytu i podaży
Jednorodności wymienianych produktów
Swobody tworzenia i likwidowania przedsiębiorstw
Racjonalności jednostek gospodarujących
Bierności ekonomicznej państwa
Doskonałości podzielności dóbr i czynników produkcji
Doskonałej mobilności czynników produkcji
Doskonałej informacji
II. Niedostatki wynikające z praw własności indywidualnej i zbiorowej.
Prawa własności a zasoby naturalne.
Prawa własności mogą być rozumiane jako cechy, które określają prawa i obowiązki
związane z wykorzystaniem określonych aktywów lub zasobów:
·ð System wÅ‚asnoÅ›ci paÅ„stwowej; wÅ‚asność zasobów naturalnych jest w rÄ™kach
państwa, a ich wykorzystanie znajduje się pod jego kontrolą. Osoby indywidualne
mogą uzyskać zezwolenie na korzystanie z zasobów, ale tylko zgodnie z zasadami
określonymi przez państwo.
·ð System wÅ‚asnoÅ›ci prywatnej: prawo do korzystania z zasobu, jak tez prawo do jego
sprzedaży lub zakupu znajduje się pod kontrolą osób indywidualnych.
·ð System wÅ‚asnoÅ›ci wspólnej: oznacza, że grupa wÅ‚aÅ›cicieli może kontrolować
użytkowanie zasobu i zapobiegać sytuacji wykorzystywania go przez innych.
Członkowie grupy maja jasno określone prawa i obowiązki.
·ð System otwartego lub wolnego dostÄ™pu: każdy potencjalny użytkownik zasobu ma
pełna niezależność w korzystaniu z niego i nikt nie ma prawa odbierać drugiemu
prawa do użytkowania zasobu.
III. Występowanie efektów zewnętrznych.
·ð PojÄ™cie i rodzaje efektów zewnÄ™trznych (external effects, externalities) wprowadziÅ‚
A. Marshall (1890 r.) w odniesieniu do oszczędności zewnętrznych.
·ð PojÄ™cie rozwinÄ…Å‚ i zastosowaÅ‚ we współczesnym znaczeniu A. Pigou w 1952 r.
·ð W definiowaniu efektów zewnÄ™trznych stosuje siÄ™ dwa podejÅ›cia:
- Jedno dotyczy charakteru relacji między podmiotami:
 Efekty zewnętrzne występują wówczas, gdy indywidualna funkcja
użyteczności bądz
funkcje produkcji zawierają zmienne, których działanie
kształtujące w rzeczywistości przebieg tych funkcji, nie zależy od danych
podmiotów.
- Drugie podejście koncentruje się na niedoskonałości (braku) rynków.
·ð Rodzaje efektów zewnÄ™trznych:
- Technologiczne efekty zewnętrzne: narzucane są na firmę czy konsumenta
poprzez decyzje innego podmiotu, pogarszając jego warunki działania/
życia w porównaniu z sytuacja, gdyby takich efektów nie było.
- Finansowe efekty zewnętrzne: pojawiają się wówczas, gdy jeden rynek, np.
transportowy, aktywnie wpływa poprzez mechanizmy rynkowe na inny
rynek, np. handel.
·ð Technologiczne efekty zewnÄ™trzne wystÄ™pujÄ… wówczas, gdy efektywność produkcji
w jednym przedsiębiorstwie (B) jest uzależniona między innymi od rozmiarów
produkcji i / lub nakładów innego przedsiębiorstwa (A), przy czym:
- Uzależnienie to ma charakter pozarynkowy ( nie znajduje wyrazu w
transakcjach kupna- sprzedaży zawieranych między tymi
przedsiębiorstwami).
- Przedsiębiorstwo B nie jest w stanie kontrolować skali działalności
przedsiębiorstwa A.
- Wpływ przedsiębiorstwa A na B ma charakter niezamierzony.
·ð Definicja efektów zewnÄ™trznych: tu rozumiemy wszelkie, zarówno pozytywne, jak i
negatywne skutki ponoszone przez jednostki nie będące właścicielami
użytkowanego dobra, które nie zgodziłby się tych skutków ponosić w wyniku
dobrowolnej umowy.
Zrzut ścieków jako efekt zewnętrzny
" degradacja nie obciąża zanieczyszczającego
" konsekwencje spadajÄ… na inne podmioty
Rodzaje efekt zewnętrznych
" pieniężne (pecuniary externalities)
" niepieniężne (non-pecuniary externalities)
" prywatne /ubywalne (depletable)
" publiczne /nieubywalne (non-depletable)
" jednostronne
" dwustronne
" wielostronne
Efekty zewnętrzne - pieniężne
" Efekty oddziałujące na inne podmioty gospodarcze powodujące zmiany
cen
wylansowanie postaci --- wzrost cen z podkoszulkiem
fotografia cyfrowa --- spadek cen polaroidów
rynek wyciąga właściwe informacje, równowaga może ustalić się w
optimum
Efekty zewnętrzne  nie pieniężne (technolog.)
" Bezpośredni wpływ na inne podmioty
" decyzja wpływa na poczucie dobrobytu konsumenta
" decyzja wpływa na zysk przedsiębiorstwa
palenie papierosów
ścieki zrzucane do jeziora, gdzie jest gosp. hodowli ryb
Efekty zewnętrzne  ubywalne i nieubywalne
" Ubywalne
>>> wchłonięcie i nie starczy go dla innych
lokator podrzucający śmieci
bydło w Argentynie
" Nieubywalne
>>> zapach, hałas, renowacja budynku
Efekty zewnętrzne  strony
" jednostronne
" dwustronne (sadownik i pszczelarz)
" wielostronne (korek uliczny)
Nieefektywność rynku
" podaż dobra, które pociąga efekt ujemny, jest nadmierna w stosunku do
optymalnej
" podaż dobra, które pociąga efekt dodatni, jest niedostateczna w stosunku
do sytuacji optymalnej
" brak równowagi w położeniu opt.
" nadwyżka ekonomiczna będzie mniejsza niż możliwa do osiągnięcia
gdyby podmioty na rynku w realizowanych transakcjach istnienie efektu
zewnętrznego
Sprzedawcy w gotowości do przyjęcia rekompensaty (WTA) albo nabywcy w
swojej gotowości do zapłaty (WTP) powinni uwzględniać efekt zewnętrzny
Zazwyczaj tak się nie dzieje& nadwyżka nie jest maksymalizowana
Przykład
Analizujemy przypadek, w którym mamy dwa zakłady A i B.
- Produkcja zakładu A powoduje efekty zewnętrzne dla zakładu B w
zależności od produkcji zakładu A.
- Jednostka produkcji zakładu A stwarza efekt zewnętrzny (koszt) dla
zakładu B o całkowitej wielkości kq, gdzie k jest stałą, a q liczba jednostek
wyprodukowanych w zakładzie A. Konkretnie każde k jednostek produkcji
zakładu A powoduje stratę kq (np. złotych) dla zakładu B.:
·ð Kosz zewnÄ™trzny jest kosztem lub częściÄ… kosztu, za który nie plÄ…cÄ… podmioty
tworzÄ…ce ten koszt.
- Na rynku  doskonałym cena, jaką płaci się za usługę, stanowi
rekompensatę dla wszystkich uczestników procesu produkcji
- Przez fakt, ze negatywne skutki zewnętrzne nie są włączane do cen
rynkowych, nie są również uwzględniane w decyzjach producentów i
konsumentów
- Oznacza to, ze negatywne skutki i zwiÄ…zane z nimi koszty sÄ… ponoszone
przede wszystkim przez otoczenie
IV. Występowanie dóbr publicznych.
·ð Definicja dobra publicznego:
- Według P. Samuelsona dobra publiczne charakteryzuje zbiorowa
konsumowalność
- R. Musgrave podkreśla nierywalizacyjny charakter dóbr publicznych
- Cechą dóbr publicznych jest również niewykluczalność
Dobra publiczne
A
amią założenie prywatności wszystkich dóbr
" konsumpcja jest indywidualna
" skonsumować można tylko to, co się nabyło
Zasada niekonkurencyjności  z tej samej jednostki można jednocześnie
korzystać
Zasada niewykluczalności  z korzystania z dostarczonego dobra nie można
nikogo wykluczyć
Dobra publiczne:
latarnia morska, znaki drogowe, oświetlenie uliczne, obrona przeciwlotnicza,
środowisko (np. klimat)
Równowaga na rynku z dobrami publicznymi może ustalić się w położeniu
nieoptymalnym  nie maksymalizującym nadwyżki ekonomicznej
Trzeba zbadać nadwyżkę nabywców korzystających z dobra publicznego&
Z tej samej jednostki korzysta wielu użytkowników
A
ączna korzyść z jednostki = suma korzyści użytkowników
Krańcowe korzyści = suma krańcowych indywidualnych korzyści
·ð Klasyfikacja dóbr
·ð Definicja dobra publicznego i prywatnego
- Dobro publiczne to takie dobro, które będąc konsumowane przez jedna
osobę (bez uszczerbku dla użyteczności tej osoby) może być jednocześnie
konsumowane przez innych ludzi.
- Dobro prywatne to takie dobro, które będąc konsumowane przez jedna
osobę nie może być jednocześnie konsumowane przez kogoś innego (bez
uszczerbku dla użyteczności osoby pierwszej).
Ekonomiczne aspekty ochrony środowiska:
Korygowanie efektów zewnętrznych
ª% Teoria podatku Pigou
ª% Twierdzenie Coase a
 ª% Proces internalizacji efektów zewnÄ™trznych
Rachunek ekonomiczny w ochronie środowiska
ª% Pojecie i charakterystyka rachunku ekonomicznego w ochronie Å›rodowiska
ª% Straty i korzyÅ›ci Å›rodowiskowe
ª% Metody wyceny strat ekologicznych.
NAJWAŻNIEJSZE PRZYCZYNY NIEEFEKTYWNOŚCI RYNKU
ª% konkurencja niedoskonaÅ‚a i kartelizacja oraz monopol naturalny
ª% niedostatki wynikajÄ…ce z praw wÅ‚asnoÅ›ci indywidualnej i zbiorowej
ª% wystÄ™powanie efektów zewnÄ™trznych
ª% wystÄ™powanie dóbr publicznych
ª% niekompletna informacja
ª% niepewność.
SK
D POCHODZI WARTOŚĆ EKONOMICZNA?
ª% Ziemia  czyli zasoby naturalne potrzebne do produkcji.
ª% Praca
ª% WspółczeÅ›nie zakÅ‚ada siÄ™, że wartość wyraża siÄ™ w cenach rynkowych i jest
uzasadniona użytecznością dóbr w związku z konsumpcją.
ª% Kategorie wartoÅ›ci:
- Wartość użytkowa rzeczywista  jest to wartość związana z aktywnym
użytkowaniem środowiska
- Wartość pozaużytkowa, inaczej wartość istnienia  jest to wartość związana z
pasywnym użytkowaniem środowiska.
- Wartość opcyjna  często jest ona traktowana jako cześć wartości rzeczywistej.
Definiowana jest jako gotowość do zapłacenia za zachowanie zasobu,
w celu zapewnienia dostępności i możliwości jego użytkowania w
przyszłości.
EKONOMICZNA DEFINICJA OPTYMALNEGO POZIOMU ZANIECZYSZCZENIA
INTERNALIZACJA KOSZTÓW ZEWN
TRZNYCH
Proces ten oznacza przypisanie kosztów zewnętrznych ich sprawcom, czyli
wprowadzeniu w życie zasady  sprawca płaci .
Jest to proces upodmiotowienia kosztów zewnętrznych.
Celem internalizacji jest usunięcie rozbieżności pomiędzy indywidualnymi (
prywatnymi) i społecznymi kosztami produkcji.
KORYGOWANIE EFEKTÓW ZEWN
TRZNYCH
Podatek Pigou
Twierdzenie Coase a
Rynek uprawnień emisyjnych.
PODATEK PIGOU JAKO TEORETYCZNA PODSTAWA INTERNALIZACJI
Artur C. Pigou w swoim dziele  Ekonomia dobrobytu z 1920 r. zaproponował
zastosowanie podatku w celu wyrównania kosztów prywatnych z kosztami
społecznymi.
Celem podatku było wskazanie sprawcom zanieczyszczeń na rzadkości dóbr
środowiskowych (zdolność środowiska do asymilacji zanieczyszczeń)
TEOREMAT COASE A
Ronald Coase w 1991 r. Otrzymał nagrodę Nobla w dziedzinie ekonomii za
 dokonanie przełomu w rozumieniu struktury instytucjonalnej gospodarki
W swojej pracy  The problem of the Social Costs opublikowanej w 1960 r.
zaproponował nowatorski sposób internalizacji kosztów zewnętrznych.
Rozwiązanie Coase a zakłada symetrię praw własności do środowiska
Podstawą regulacji optymalnego poziomu zanieczyszczenia i ochrony środowiska
powinno stać się określenie praw własności w stosunku do korzystania ze środowiska
w tym także praw
TWIERDZENIE COASE A
Kiedy dobrze zdefiniowane są prawa własności ( prawo precyzyjne określa, co komu
wolno) oraz nieduża ilość sprawców i poszkodowanych, niższe są koszty transakcyjne
optymalizacji efektów zewnętrznych dzięki negocjacjom między dwiema stronami.
Metody wyceny środowiska
żð Waloryzacja Å›rodowiska
-ð okreÅ›lenie lub oszacowanie wartoÅ›ci elementów Å›rodowiska za pomocÄ… wielkoÅ›ci
liczbowych bezwzględnych (w jednostkach naturalnych lub wartościowych) lub
przynajmniej porównań względnych, wyznaczających hierarchię ważności
poszczególnych składników.
żð Wycena elementów Å›rodowiska (waloryzacja ekonomiczna)  kolejny etap oceny,
polegający na określeniu lub oszacowaniu ich ceny w wyrazie pieniężnym.
żð Kategorie wartoÅ›ci Å›rodowiska:
a) bezpośrednia wartość użytkowa związana ze zużyciem zasobu
b) bezpośrednia wartość użytkowa nie związana ze zużyciem zasobu
c) wartość usług środowiska
d) wartość operacyjna
żð Cele wyceny
-ð Szacowanie kosztów zewnÄ™trznych dziaÅ‚alnoÅ›ci produkcyjnej i konsumpcyjnej 
podstawa do nakładania danin ekonomicznych w różnorakiej formie.
-ð Konieczność okreÅ›lania wartoÅ›ci Å›rodowiska w projektach inwestycyjnych  jej
utrata jest dodatkowym, często zaniedbywanym kosztem inwestycji.
-ð Konieczność okreÅ›lania korzyÅ›ci pÅ‚ynÄ…cych z inwestycji proekologicznych 
dysponując ograniczonym budżetem, należy wybrać optymalny sposób jego
wykorzystania tak, aby maksymalizować korzyści dla środowiska.
-ð Uwarunkowania prawne zwiÄ…zane z obowiÄ…zkiem wyceny skutków oddziaÅ‚ywania
planowanych inwestycji na środowisko.
żð Zalety wyceny Å›rodowiska
-ð Miary pieniężne wyrażajÄ… w sposób jasny i bezpoÅ›redni stopieÅ„ spoÅ‚ecznego
zaangażowania w problem środowiska oraz gotowość członków społeczeństwa do
zapłacenia za dobro środowiskowe  mierzą intensywność społecznych preferencji i
stopień zaangażowania w problemy środowiskowe.
-ð Miary pieniężne stanowiÄ… dodatkowy argument na rzecz Å›rodowiska  politycy i
opinia publiczna są przyzwyczajeni do tego, że korzyści i straty są wyrażone w
jednostkach pieniężnych.
-ð Istnieje możliwość porównania z innymi korzyÅ›ciami i kosztami wynikajÄ…cymi z
alternatywnej alokacji publicznych funduszy.
żð WTA i WTP w wycenie Å›rodowiska
WTP (Willingness to Pay)  kwota, która skłonna byłaby wydać jednostka w celu
otrzymania danego dobra w taki sposób, że zachowałaby ona taki sam poziom
dobrobytu, jak w sytuacji, gdyby nie posiadała dobra, ale pieniądze.
WTA (Willingness to Accept)  kwota, która trzeba by zapłacić jednostce za
odstąpienie dobra, tak aby jednostka zachowała taki sam poziom dobrobytu, jak w
sytuacji, gdyby zatrzymała dobro i nie otrzymała pieniędzy.
żð Wybrane Metody wyceny Å›rodowiska
a) Metoda kosztów podróży
-ð ang. Travel Cost Method  TCM
1. Wartość określona przez czas i poniesione koszty w celu dotarcia do miejsc
atrakcyjnych pod względem przyrodniczym.
üð Obszary turystyczne, dziaÅ‚alnoÅ›ci rekreacyjnej  kempingi, żeglarstwo, pÅ‚ywalnie,
obserwacja dzikiej przyrody.
üð Parki narodowe.
üð Rezerwaty.
b) Metoda kosztów choroby
1. ang. Cost Of Illness Method  COIM
2. Wartość określona redukcją skutków zdrowotnych wywołanych zanieczyszczeniem
środowiska.
üð Wycena korzyÅ›ci ekonomicznych wynikajÄ…cych z poprawy zdrowia.
üð Ocena zmian w prywatnych i publicznych wydatkach na opiekÄ™ zdrowotnÄ… i
wartość utraconej produkcji.
3. Funkcja dawka  skutek: odnosi utratę zdrowia lub życia do poziomu
zanieczyszczenia środowiska.
c) Metoda płac hedonicznych
1. Wartość walorów środowiska wyznaczona na podstawie różnic płac na rynku pracy,
jakie pojawiają się ze względu na różnice jakości środowiska w różnych
miejscowościach na tych samych lub podobnych stanowiskach pracy.
üð Programy majÄ…ce na celu redukcjÄ™ umieralnoÅ›ci wÅ›ród ludzi, na których wpÅ‚yw może
mieć zanieczyszczenie środowiska.
üð Obliczanie pÅ‚ac dla pracowników pracujÄ…cych w warunkach wyższego ryzyka.