MOTYWACJA
A
UCZENIE
Opracowała:
Karolina Sylwa
Zintegrowana edukacja wczesnoszkolna
i wychowanie przedszkolne (Z1ZP)
grupa 2
SPIS TREŚCI
WST
P. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
I. Wyjaśnienie terminów  motywacja i  uczenie się . . . . . . . . . . . . 4
1.1.Co to jest  motywacja ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1.2.Jak rozumiemy termin  uczenie się . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
II. Fizjologiczne podstawy motywacji i uczenia się. . . . . . . . . . . . . . 7
2.2.Fizjologiczne podstawy motywacji biologicznej. . . . . . . . . . . . . .7
2.3.Fizjologiczne podstawy uczenia się. . . . . . . . . . . . . . . . . . .8
III. Motywacja a procesy poznawcze. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
3.1.Czynniki warunkujące stopień wpływu motywacji na procesy poznawcze. . . 11
PODSUMOWANIE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
BIBLIOGRAFIA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
2
WST
P
Zawód nauczyciela, pedagoga jest bardzo odpowiedzialnym zajęciem.
Wychowawca bierze odpowiedzialność za kształtowanie osobowości młodego
człowieka-  takie będą Rzeczpospolite jak ich młodzieży chowanie mówił
Zamojski. Z tak wielką odpowiedzialnością wiąże się odpowiednie przygotowanie
przyszłych nauczycieli, pedagogów, wychowawców. Jedną z nauk, które kandydat na
wychowawcę powinien studiować jest właśnie psychologia. Nauczyciel powinien
znać psychikę dziecka aby lepiej zrozumieć jego zachowanie i móc wpływać na
kształtowanie się jego osobowości. Z wielu zagadnień wchodzących w skład
psychologii ogólnej wybrałam motywację. Uważam, że odgrywa ona dużą rolę w
procesie wychowania. Jednym z głównych zadań pedagoga jest ciągła motywacja
dziecka, które dzięki temu rozwija się. W mojej pracy chciałabym skupić się głównie
na podstawowych teoriach motywacji i ich odzwierciedleniu w procesie edukacji.
3
ROZDZIAA
I
Wyjaśnienie terminów  motywacja i  uczenie się .
1.1 Co to jest  motywacja ?
W różnych z
ródłach spotykamy się z różnymi, choć w gruncie rzeczy podobnymi,
definicjami terminu  motywacja . W podręczniku akademickim Jana Strelaua
odnajdujemy następującą definicję: motywacja (motivation)- mechanizm
odpowiedzialne za uruchomienie, ukierunkowanie, podtrzymanie i zakończenie
zachowania1. Wszystkie, jakże różne, działania ludzi mają wspólną właściwość:
określają  powody działania . Powody te są zwykle twierdzeniami o
przypuszczalnych przyczynach zachowania, a przyczyny te dość często formułuje się
w kategoriach motywów2. Autorzy w następujący sposób przedstawiają definicję
motywu (motive): stan, zwykle o charakterze społecznym lub psychicznym, który
służy ukierunkowaniu zachowania jednostki ku pewnemu celowi (s.671).
Psychologowie posługują się zwykle terminem popęd (drive), gdy przyjmuje się, że
z
ródło motywacji ma charakter przede wszystkim biologiczny. Termin motyw i
potrzeba stosuje się częściej dla określenia motywacji psychologicznej i społecznej
(przyjmując, że jest ona przynajmniej po części nabyta lub wyuczona). Istnieją
jednak różnice w definiowaniu tych pojęć. Niektórzy psychologowie wolą używać
terminu potrzeby (needs) jednie w odniesieniu do potrzeb biologicznych, takich jak
na przykład pragnienie. Przyjmując istnienie wewnętrznej motywacji- w celu
wyjaśnienia poszczególnych ludzkich zachowań- staramy się uprościć sieć
możliwych powiązań postulując istnienie pojedynczej zmiennej pośredniczącej,
takiej, jak pragnienie czy głód. 4
1 Jan Strelau  Psychologia. Podręcznik akademicki s.557
2 P. Zimbardo, F. Ruch  Psychologia i życie s.312
Na podstawie książki P. Zimbardo i F. Rucha postaram się wymienić etap
powstawania motywacji.
Lp. Kolejne etapy powstawania motywacji
1. Wzbudzenie energii
2. Ukierunkowanie wysiłku na określony cel
3. Selektywne zwracanie uwagi na istotne bodz
ce (zmniejszona wrażliwość na
bodz
ce mniej istotne)
4. Zorganizowanie pojedynczych reakcji w zintegrowany wzorzec
5. Kontynuowanie powstałej w ten sposób czynności, dopóki nie zostaną
zmienione warunki, które ją zapoczątkowały
Tabela 1: Etapy powstawania motywacji
Procesy motywacyjne mają swoje cechy charakterystyczne. Trzy z nich można
uznać za podstawowe:
1. kierunek- pobudzają do osiągania lub unikania określonych stanów rzeczy
2. natężenie- pobudzanie pragnień lub obaw powoduje zmian energetyczne w
zachowaniu ( przyrost lub spadek sił)
3. stany emocjonalne- przyjemność, przykrość3
W psychologii można również wyróżnić różne rodzaje motywacji:
a) motywacja do pracy (job motivation)- zespół stanów uczuciowych , poprzez
które ludzie postrzegają wykonywaną pracę
b) motywacja epistemiczna (epistemic motivation)- motywacja ukierunkowana
na poszukiwanie i uzyskiwanie informacji
c) motywacja kompetencji (competence motivation)- motywacja do zdobywania
zdolności efektywnej interakcji z własnym środowiskiem
d) motywacja osiągnięć (achievement motivation)- tendencja do osiągania i
przekraczania standardów bliskich doskonałości, związana z odczuwaniem 5
3 Na podstawie książki Janusza Reykowskiego  Z zagadnień psychologii motywacji
pozytywnych emocji w sytuacjach zadaniowych postrzeganych jako wyzwanie
e) motywacja wewnętrzna (immanentna) (intrinstic motivation)- tendencja do
podejmowania i kontynuowania działania ze względu na samą jego treść
f) motywacja zewnętrzna (extrinsic motivation)- tendencja do podejmowania i
kontynuowania działania ze względu na zewnętrzne czynniki, będące
konsekwencją jego wykonywania lub efektywnego zakończenia4
1.2 Jak rozumiemy termin  uczenie się ?
Bardzo trudno jest zdefiniować takie pojęcie czy też termin jak  uczenie się . W
podręczniku akademickim Jana Strelaua odnajdujemy następującą definicję:
uczenie się- nieobserwowalny proces prowadzący do zmian w zachowaniu, który
dokonuje się na podłożu indywidualnego doświadczenia i jest możliwy dzięki
zdolności do przechowywania śladów osobistych doświadczeń.
Podobnie jak w przypadku motywacji, tak i w przypadku uczenia się,
odnajdujemy różne rodzaje zachowań. Możemy wyróżnić następujące typy uczenia
się:
uczenie się awersyjne- forma kontrwarunkowania przez stosowanie kary
uczenie się skojarzeń parami- uczenie się najpierw pary elementów; podanie
kolejno po jednym słowie czy sylabie z poszczególnych par
uczenie się ponowne- metoda stopnia pomiaru zapamiętania materiału
uczenie się przez obserwację- nauka przez obserwowanie modela i
identyfikowanie się z nim; odgrywa dużą rolę w okresie dzieciństwa
uczenie się sygnału- nabyte, wyuczone oczekiwanie, że po jednym bodz
cu
nastąpi określony inny bodziec5 6
4 Na podstawie książki Jana Strelaua  Psychologia. Podręcznik akademicki (s.557)
5 Zawarte w  psychologia i życie P. Zimbardo, F. Ruch
ROZDZIAA
II
Fizjologiczne podstawy motywacji i uczenia.
2.1 Fizjologiczne podstawy motywacji biologicznej.
W poprzednim rozdziale wyjaśniony został termin  motywacja . Chciałabym
teraz skupić się na fizjologicznych podstawach motywacji. Niektóre motywacje mają
charakter czysto biologiczny. Oznacza to, że mechanizmy kontrolujące zachowania
motywowane są w dużej mierze mechanizmami wrodzonymi. W podręczniku
akademickim Jana Strelaua odnajdujemy wyjaśnienie tych mechanizmów na
przykładzie uczucia głodu. Uczucie to jest znane każdemu. Pod jego wpływem
organizm zostaje nastawiony tylko na osiągnięcie jednego celu- zdobyciu pokarmu.
Autor pisze dalej, że badania neurofizjologiczne (Teitelbaum i Epstein) pozwolił
zlokalizować w podwzgórzu dwa obszar bezpośrednio związane z regulacją funkcji
odżywiania. Obszar w bocznej części podwzgórza otrzymał nazwę ośrodka głodu,
natomiast obszar położony w jego części brzuszno-przyśrodkowej to ośrodek sytości.
Przypuszcza się, że w wymienionych ośrodkach znajdują się odpowiednie
chemoreceptory kontrolujące poziom substancji odżywczych we krwi. Jedną z takich
substancji jest glukoza. W podwzgórzowej regulacji głodu i sytości ważną rolę
odgrywają informacje dopływające z żołądka i jam ustnej.
Wiele badań wskazuje na to, że wzrost aktywności wywołanej deprawacją w
zakresie podstawowych popędów w dużej mierze zależy od stymulacji zewnętrznej
(Campbell i Scheffield). Wpływ stymulacji zewnętrznej na aktywność bardzo
wyraz
nie przejawia się w zachowaniu eksploracyjnym. Jak się okazuje niektóre
bodz
ce, prawdopodobnie mało istotne w warunkach naturalnych, mogą odgrywać
rolę wzmocnienia.
7
Układ aktywacyjny pobudza korę mózgową, wytwarzając w niej stan gotowości
do odpowiedniego reagowania na bodz
ce sygnałowe. Kora mózgowa może pobudzać
układ aktywacyjny, który następnie jeszcze pełniej aktywizuje korę. Intensywny
proces myślowy może wywołać silną aktywację nawet przy bardzo słabym dopływie
stymulacji sensorycznej. Wszelkie odchylenie od optymalnego poziomu aktywacji
będzie motywowało organizm do podejmowania zachowań korygujących takie
odchylenie. Optymalny poziom aktywacji zależy od indywidualnych właściwości
oraz od podejmowanych przez nią działań.
Na długo przed powstaniem teorii aktywacji stwierdzono podobną zależność
pomiędzy optymalnym poziomem motywacji a stopniem trudności zadania. Istnieje
optymalny poziom motywacji dla dowolnego zadania, im trudniejsze zadanie, tym
niższy optymalny poziom motywacji6. Należy jednak pamiętać, że motywacja jest
jednie jednym ze z
ródeł aktywacji. Poziom aktywacji nie jest tym samym co poziom
motywacji.
Wiele danych wskazuje na to, że optymalny poziom aktywacji może zmienić się
u tej samej jednostki w zależności od rodzaju stojącego przed nim zadania7. Teoria
redukcji Hulla dowodzi, że organizm dąży do redukcji poziomu aktywacji. Nie
znaczy to jednak, że celem organizmu jest redukcja aktywacji do poziomu zerowego.
2.2 Fizjologiczne podstawy uczenia się.
Współczesna psychologia dużo uwagi poświęca problemowi uczenia się.
Zawdzięcza ona wiele pracom i pomysłom teoretycznym takim badaczom jak
Pawłow, Watson czy Skinner.
Według Pawłowa, podczas długotrwałego powtarzania bodz
ca skojarzonego z
pokarmem dopóki bodziec obojętny sam nie zacznie wywoływać reakcji ślinowej 8
6 Prawo Yerkesa-Dodsona (sformułowane w 1908r.)
7 Duffy (1962r.)
 (warunkowanie klasyczne), pobudzenie wywołane przez bodziec obojętny (np.
dz
więk) wędruje do kory słuchowej, a pobudzenie spowodowane przez pokarm
przenoszone jest do odpowiedniego obszaru projekcyjnego kory mózgowej
wywołując bezwarunkowy odruch ślinowy. Organizm przychodząc na świat
wyposażony jest w obwody neuronalne odpowiedzialne za realizacje tych procesów.
Uważał on, że powstaje nowe połączenie neuronalne pomiędzy korowymi obszarami
reprezentacji dz
więkowej i pokarmowej w wyniku wielokrotnego kojarzenia tych
dwóch procesów. Właśnie to połączenie stanowi podstawę uczenia się nowego
odruchu.
W opozycji do twierdzenia Pawłowa powstała teoria Lashleya. Uważał on, że
jeśli teoria Pawłowa jest słuszna i uczenie się rzeczywiście polega na tworzeniu
nowych połączeń w korze, to niszczenie różnych obszarów kory u zwierząt
doświadczalnych powinno uniemożliwić uczenie się. W trakcie doświadczeń okazało
się, że zwierzęta z uszkodzonymi obszarami kory mózgowej radziły sobie dobrze z
uczeniem się nowych rozwiązań. W efekcie sformułował on teorię o dyfuzyjnej
dystrybucji w całym mózgu obwodów neuronalnych leżących u podstaw procesów
asocjacyjnych. W swej teorii nie uwzględnił on jednej z podstawowych właściwości
układu nerwowego- plastyczności, która polega na tym, że nieuszkodzone obszar
przejmują funkcje obszarów uszkodzonych.
W wyniku badań Thomsona i innych psychologów wykazano, że nawet przy tak
prostej formie uczenia się, jaką jest warunkowanie odruchu mrugania, lokalizacja
obszarów korowych może być różna w zależności od stopnia trudności zadania.
Można więc sobie wyobrazić jak skomplikowana jest organizacja neuronalna dla
bardziej złożonych procesów uczenia się.
Zrozumienie mechanizmu leżącego u podstaw procesu uczenia się wymaga
znalezienia w korze mózgowej elementów na tle plastycznych, aby mogły się one
zmieniać pod wpływem różnych warunków środowiskowych.
Jako pierwszy zwrócił uwagę na synapsy Hebb sugerując, w swej teorii
synaptycznej, że proces uczenia się nie tworzy nowych połączeń nerwowych, lecz 9
zmienia wrażliwość połączeń już istniejących. Powstają prace potwierdzające teorię
Hebba. Kandel, na podstawie swych badań, stwierdził, że proces habituacji (prostej
formy uczenia się polegającej na coraz słabszym reagowaniu na powtarzający się
bodziec) towarzyszy obniżenie aktywności synaptycznej. Mechanizm tej reakcji
polega na zmniejszeniu ilości neuroprzekaz
nika uwalnianego z zakończenia
presynaptycznego. Ilość uwalnianego neuroprzekaz
nika zwiększ się, powodując
wzrost aktywności synaptycznej, gdy mamy do czynienia z sensytyzacją8.
ROZDZIAA
III
Motywacja a procesy poznawcze.
Istnieją podstawy do stwierdzenia, że motyw (pragnienia) działają
 wyolbrzymiająco na procesy poznawcze pozostawiające z nimi w związku
skojarzeniowym. Każdy motyw odnosi się do jakiegoś przedmiotu, wydarzenia lub
sytuacji, do jakiejś formy aktywności lub do wywołania jakichś skutków
społecznych. Każdy przedmiot pragnienia pozostaje w różnego rodzaju związkach z
innymi przedmiotami, a wiedza o tych związkach tworzy w umyśle człowieka sieć
informacyjną. Pragnienia oddziałują na wszystkie elementy sieci, do której należy
przedmiot pragnienia. Charakter tego wpływu został określony mianem
 wyolbrzymienia . Chodzi tu o skłonność do przeceniania zjawisk mających związek
z przedmiotem pragnienia, przez co uzyskują one większą wielkość w porównaniu ze
zjawiskami, które z przedmiotem pragnienia nie mają nic wspólnego.
Wyolbrzymienie może objawiać się w różny sposób:
" w postrzeganiu wyraża się w przecenianiu wielkości itp. czyli cech
wyróżniających przedmiot z tła
" w procesach pamięci przejawia się w ułatwieniu zapamiętywania i 10
8 Wzrost reakcji na bodziec, spowodowany uprzednią ekspozycją intensywnej stymulacji.
przypominania sobie tych treści, które mają związek z przedmiotem pragnienia
" w zakresie wyobraz
ni przejawia się w skłonności do wyobrażania sobie tego,
co odpowiada stanowi rzeczy związanemu z pragnieniem
" w zakresie myślenia przejawia się w formowaniu przewidywań
odpowiadających pragnieniom
Motywy występują w dwóch formach: dodatnich i ujemnych.  Wyolbrzymiający
wpływ w motywach dodatnich odpowiada kierunkowi pragnienia. W przypadku
motywów ujemnych,  wyolbrzymia on  negatywnie tzn. człowiekowi
nastawionemu wrogo wszystko wydaje się głupie lub złe.
3.1 Czynniki warunkujące stopień wpływu motywów na procesy
poznawcze.
Wielkość wpływów uzależniona jest od wielu czynników, z których trzy wydają
się podstawowe:
"' siła motywu- jeśli nasze zaangażowanie jest niewielkie to wcale nie myślimy
o określonym wyniku; jeśli chodzi o coś co angażuje nasze motywy , pojawia
się tendencja do modyfikowania procesów poznawczych: najpierw do
wyolbrzymienia, następnie do zniekształcenia
"' stopień organizacji procesów poznawczych- im bardziej sprecyzowany jest
obraz , tym trudniej ulega oddziaływaniu pragnień; sprecyzowanie zależy od
tego co mamy poznać i od naszego doświadczenia
"' dojrzałość osobowości- stanowi ona główny warunek obiektywności
poznania, u dzieci wpływ motywacji na procesy poznawcze jest znaczny
11
PODSUMOWANIE
Inteligencja ucznia oraz jego motywacja do nauki to ważne czynniki
wpływające na naukę szkolną młodzieży. W motywacji występują takie zjawiska, jak
chęć, zamiar, pragnienie, życzenie i inne, mające jedną wspólną cechę, jaką jest
dążenie do osiągnięcia określonego celu. Dążenie to może być świadome lub
nieświadome, mniej lub bardziej sprecyzowane. Motywacja jest siłą poruszającą do
działania i ukierunkowującą je na określone cele. Stanowi ona proces wewnętrzny
aktywizujący jednostkę do działania. Proces motywacyjny składa się z zespołu
pojedynczych motywów pobudzających do działania i nadających mu określony
kierunek.
Stosowanie bodz
ców zwiększających siłę motywacji może znacznie polepszyć
osiągnięcia szkolne ucznia. Spośród właściwości indywidualnych,
pozaintelektualnych, motywacja jest chyba najważniejsza i nie należy pomijać jej
znaczenia w procesie nauczania. Motywacja do nauki szkolnej jest jeszcze bardziej
złożona. Najczęściej mamy do czynienia z układem polimotywacyjnym, to znaczy, że
równocześnie oddziałują różne motywy: ambicyjne, poznawcze, praktyczne.
Motywacja szkolna ucznia jest przy tym zmienna, zależy od fazy rozwoju dziecka i
od kierunku oddziaływania szkoły i domu. Wśród motywów uczenia się dużą rolę
odgrywają motywy lękowe, przy czym są one szczególnie charakterystyczne dla
uczniów mających niepowodzenia szkolne. Nie można dopuścić do osłabienia
motywacji do uczenia się u uczniów mniej zdolnych, należy zachęcać ich do nauki,
każde osiągnięcia przyjmować z uznaniem, skłaniając do dalszych wysiłków i nie
wywoływać zniechęcenia.
Jednostka może być motywowana do działania przez dwa rodzaje motywacji:
dodatnią i ujemną. Motywacja dodatnia występuje w momencie, gdy jednostka
pragnie coś osiągnąć, a ujemna wtedy, gdy chce czegoś unikać. Pragnienie będzie
przykładem motywacji dodatniej, a niechęć lub obawa ujemnej. U każdej jednostki
ludzkiej działają różne motywy pobudzające ją do podejmowania różnorodnych
zadań. 12
Bardzo ważna w procesie nauczania jest potrzeba osiągnięć, którą należy nie
tylko zaspokajać ale również rozwijać. Uczniowie z rozwiniętą potrzebą osiągnięć
będą wykonywać każdą pracę z większym zaangażowaniem i będą dążyć do
osiągnięcia coraz to lepszych wyników. Dlatego też funkcją procesu nauczania
powinno być wzmocnienie motywacji ucznia. Jednym ze środków do osiągnięcia
tych celów powinna być ocena szkolna.
Mam nadzieję, że udało mi się wykazać jak wielką rolę w procesie nauczania
pełni motywacja. Należ jednak pamiętać, że powinno się rozbudzać w dziecku
 chorych ambicji , które w sposób negatywny regulowałyby jego chęć zdobywania
wiedzy. Powinniśmy zdawać sobie sprawę, że dziecko należy motywować do
zdobywania wiedzy już od najwcześniejszych lat, aby w póz
niejszym czasie stała się
już ona rzeczą naturalną.
13
BIBLIORAFIA
1.  Psychologia. Podręcznik akademicki tom I Jan Strelau, GWP Gdańsk 2000
2.  Psychologia i życie Philip G. Zimbardo, Floyd L. Ruch, PWN Warszawa
1996
3.  Z zagadnień psychologii motywacji Janusz Reykowski , Wydawnictwo
Szkolne i Pedagogiczne
4.  Podstawy psychologii dla nauczycieli Jan Strelau , PWN Warszawa 1980
14