CHEMIA
WYDZIAA
BUDOWNICTWA
I INZYNIERII ÅšRODOWISKA
INŻYNIERIA ŚRODOWISKA
STUDIA NIESTACJONARNE
ROK I, SEMESTR I,
ROK AKADEMICKI 2013/2014
dr inż. Joanna Bryś
Katedra Chemii, WNoÅ», SGGW
1 pokój 099 (budynek 23 - niebieski)
e-mail: [e-mail]
CZY ISTNIEJE KRES PODZIELNOÅšCI MATERII???
Atom - układ cząstek elementarnych; najmniejsza
część pierwiastka chemicznego zachowująca
jeszcze jego własności.
Rozmiary rzędu 10-10m, masa w przedziale 10-27-10-25kg.
Termin został wprowadzony przez starożytnych
Greków (IV w p.n.e.) na określenie najmniejszej
niepodzielnej czÄ…stki materii.
Pierwszą atomistyczną teorię materii głosił
Demokryt z Abdery (V  IV w. p.n.e.).
2
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
KONCEPCJA ATOMU JAKO NOSICIELA CHEMICZNEJ
INDYWIDUALNOÅšCI PIERWIASTKA
JOHN DALTON (POCZ. XIX W.) .
 Atomy mają kształt kuli; wszystkie atomy tego samego
pierwiastka sÄ… identyczne; atom jest najmniejszÄ… czÄ…stkÄ…
pierwiastka, która posiada wszystkie jego cechy; atomy łączą
się tworząc cząsteczki; zbiór takich samych cząsteczek to
zwiÄ…zek chemiczny; atomy sÄ… najmniejszymi elementami, z
których zbudowana jest materia .
3
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
ODKRYCIA, KTÓRE ZBURZYA
Y KONCEPCJ

 NIEPODZIELNEGO ATOMU
XIII/XIX W
óðThomson  odkrycie promieni katodowych (strumieÅ„
pędzących elektronów)
óðOdkrycie promieni kanalikowych
óðOdkrycie promieni X (Roentgena)
óðBecquerel, małżeÅ„stwo Curie  odkrycie i zbadanie
zjawiska promieniotwórczości
4
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
SUBSTANCJE CHEMICZNE
ZA
OŻONE PROSTE
óðpierwiastki
óðzwiÄ…zki chemiczne
zwiÄ…zki nieorganiczne zwiÄ…zki organiczne
Substancja  rodzaj materii o określonych właściwościach
fizycznych i chemicznych majÄ…cych pewnÄ… masÄ™
5
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
óð ZwiÄ…zek chemiczny  poÅ‚Ä…czenie wiÄ…zaniem chemicznym co
najmniej dwóch atomów pierwiastków chemicznych.
W przeciwieństwie do mieszaniny posiadającej właściwości
składników wchodzących w jej skład, związek chemiczny jest
substancją jednorodną posiadającą własne, charakterystyczne
właściwości fizyczne i chemiczne, różne od właściwości substancji
z których powstał.
Większość związków chemicznych jest mieszaniną cząsteczek
zbudowanych z różnych odmian izotopowych pierwiastków
tworzÄ…cych te zwiÄ…zki.
óð Pierwiastek chemiczny  zbiór atomów o identycznym Å‚adunku
jądra (o tej samej liczbie atomowej = liczbie protonów).
6
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
ZWI
ZKI NIEORGANICZNE
Do podstawowych typów związków nieorganicznych
należą:
óðtlenki
óðwodorki
óðkwasy
óðwodorotlenki
óðsole
7
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
TLENKI - OTRZYMYWANIE
nieorganiczne zwiÄ…zki chemiczne zbudowane z pierwiastka
chemicznego połączonego z tlenem
1. Bezpośrednia synteza z pierwiastków (spalanie w tlenie)
C + O2 CO2
2 Ca + O2 2 CaO
S + O2 SO2
2. Utlenianie niższych tlenków
2CO + O2 2CO2
4FeO + 3O2 2Fe2O3
3.Redukcja wyższych tlenków
MnO2 + H2 MnO + H2O
Fe2O3 + C 2FeO + CO
8
CO2 + Mg MgO + CO
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
4.Rozkład tlenków
2N2O5 4NO2 + O2
N2O3 NO + NO2
4MnO2 2Mn2O3 + O2
5. Rozkład soli nietrwałych kwasów tlenowych
CaCO3 CaO + CO2
Na2SO3 Na2O + SO2
6. Rozkład niektórych wodorotlenków
2Al(OH)3 Al2O3 + 3H2O
Cu(OH)2 CuO + H2O
7. Rozkład kwasów nietrwałych
H2CO3 CO2 + H2O
9
H2SO3 SO2 + H2O
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
stopień utlenienia
TLENKI
Wzór Nazwa systematyczna Nazwa zwyczajowa
I
Cu2O tlenek miedzi (I) tlenek miedziawy
II
CuO tlenek miedzi (II) tlenek miedziowy
II
CO tlenek węgla (II)
IV
CO2 tlenek węgla(IV)
IV
SO2 tlenek siarki (IV) tlenek siarkawy
VI
SO3 tlenek siarki (VI) tlenek siarkowy
II
CaO tlenek wapnia (II)
10
I
Na2O tlenek sodu (I)
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
PODZIAA
TLENKÓW
óðzasadowe (głównie tlenki metali)  reagujÄ… z kwasami
tworząc sole; mogą też reagować z wodą dając zasady
CaO + 2HCl Ä…ð CaCl2 + H2O
CaO + H2O Ä…ð Ca(OH)2
óðkwasowe (wiÄ™kszość tlenków niemetali)  reagujÄ… z
zasadami tworzÄ…c sole; w reakcji z woda tworzÄ… kwasy
SO2 + 2NaOH Ä…ð NaSO3 + H2O
tlenek siarki (IV) siarczan (IV) sodu
SO3 + H2O Ä…ð H2SO4
11
tlenek siarki (VI) kwas siarkowy (VI)
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
TLENKI KWASOWE C.D. I OBOJ
TNE
P2O5 + H2O Ä…ð 2 HPO3 kwas metafosforowy (V)
P2O5 + 2H2O Ä…ð H4P2O7 pirofosforowy (V)
P2O5 + 3H2O Ä…ð 2H3PO4 ortofosforowy (V)
CrO3
Mn2O7
obojętne  nie reagują z kwasami i zasadami:
CO; SiO; N2O; NO
12
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
TLENKI AMFOTERYCZNE
óðamfoteryczne - reagujÄ… zarówno z mocnymi kwasami,
jak i mocnymi zasadami tworzÄ…c sole.
Do tej grupy należą m.in.:
Al2O3; BeO; PbO; ZnO; SnO; Cr2O3
ZnO + H2SO4 Ä…ð ZnSO4 + H2O
ZnO + 2KOH Ä…ð K2ZnO2 + H2O
cynkan potasu
--------------------
13
CrO Cr2O3 CrO3
zasadowy amfoteryczny kwasowy
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
WODORKI
óðdwuskÅ‚adnikowe zwiÄ…zki pierwiastków z wodorem
óðotrzymuje siÄ™ w bezpoÅ›redniej reakcji pierwiastka z
wodorem np.:
H2 +Cl2 2 HCl
Ca + H2 CaH2
N2 + 3 H2 2 NH3
14
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
WODORKI
Wzór Nazwa
NaH wodorek sodu
NH3 amoniak (wodorek azotu, azan)
CH4 metan
HF fluorowodór
HCl chlorowodór
HBr bromowodór
HJ jodowodór
H2S siarkowodór
RozpuszczajÄ…c w wodzie wodorki HF, HBr, HCl, HJ, H2S otrzymujemy roztwory
15
wodne kwasów beztlenowych np. HCl (aq)  kwas chlorowodorowy;H2S (aq) 
kwas siarkowodorowy itd
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
WODOROTLENKI
wszystkie związki nieorganiczne, których cząsteczki zawierają kationy
metali i aniony wodorotlenowe
M (OH)n
Mn+ - kation metalu lub NH4+ (kation amonu)
OH- - anion wodorotlenowy
wzór nazwa
NaOH wodorotlenek sodu
Mg(OH)2 wodorotlenek magnezu
KOH wodorotlenek potasu
NH4OH wodorotlenek amonu
Fe(OH)2 wodorotlenek żelaza (II)
16
Fe(OH)3 wodorotlenek żelaza (III)
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
OTRZYMYWANIE WODOROTLENKÓW
óðw reakcji metalu z wodÄ…, np.:
2 Na + 2 H2O 2 NaOH + H2Ä™!
Ca + 2 H2O Ca(OH)2 + H2Ä™!
óðw reakcji tlenku metalu z wodÄ…, np.:
MgO + H2O Mg(OH)2
Li2O + H2O 2 LiOH
17
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
PODZIAA
WODOROTLENKÓW
óðzasadowe  reagujÄ… z kwasami; nie reagujÄ… z zasadami,
np.:
Ca(OH)2 + 3HCl Ä…ð CaCl2 + 2 H2O
óðamfoteryczne  reagujÄ… z mocnymi kwasami, a także z
mocnymi zasadami. NalezÄ… do tej grupy m.in.:
Al(OH)3, Zn(OH), Pb(OH)2, Sn(OH)2
ZwiÄ…zki te w reakcjach z mocnymi kwasami zachowujÄ…
siÄ™ jak zasady, a w reakcjach z mocnymi zasadami jak
kwasy.
18
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
AMFOTERYCZNOŚĆ
Ten zmieniający się charakter wybranych związków
nazwano amfoterycznością (właściwość niektórych
pierwiastków i związków chemicznych polegająca na
wykazywaniu przez nie charakteru zarówno kwasowego,
jak i zasadowego)
Al(OH)3 + 3HCl Ä…ð AlCl3 + 3H2O
Al(OH)3 + NaOH Ä…ð Na[Al(OH)4]
tetrahydroksoglinian sodu
19
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
KWASY
związki chemiczne, które w roztworach wodnych dysocjują na kation
wodoru i anion reszty kwasowej
wzór nazwa systematyczna
H2SO3 kwas siarkowy (IV)
H2SO4 siarkowy (VI)
HNO2 azotowy (III)
HNO3 azotowy (V)
H3PO4 ortofosforowy (V)
H2CO3 węglowy
HIO3 jodowy (V)
20
HIO2 jodowy (III)
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
KWASY C.D.
wzór nazwa systematyczna nazwa zwyczajowa
I
HClO kwas chlorowy (I) kwas podchlorawy
III
kwas chlorowy (III)
HClO2 chlorawy
V
kwas chlorowy (V)
HClO3 chlorowy
VII
kwas chlorowy (VII)
HClO4 nadchlorowy
21
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
OTRZYMYWANIE KWASÓW
1. reakcja tlenku kwasowego z wodÄ…:
SO2+H2O Ä…ð H2SO3
SO3 + H2O Ä…ð H2SO4
CO2 + H2O Ä…ð H2CO3
N2O3 + H2O Ä…ð 2 HNO2
2. strącanie osadów trudno rozpuszczalnych kwasów:
H2SO4 + Na2SiO3 Ä…ð H2SiO3 + Na2SO4
22
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
PODZIAA
KWASÓW
I
óðkwasy tlenowe
óðkwasy beztlenowe (roztwory wodne HCl, HI, HBr, HF,
H2S)
II
óðjednoprotonowe: HNO3, HCl
óðdwuprotonowe: H2SO4, H2CrO4
óðtrójprotonowe: H3PO4, H3BO3
III
óðmocne
23
óðsÅ‚abe
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
SOLE
substancje krystaliczne zbudowane z kationów metali i
anionów reszt kwasowych
24
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
-an
SOLE KWASÓW TLENOWYCH
wzór nazwa systematyczna
K2SO4 siarczan (VI) potasu
K2SO3 siarczan (IV) potasu
Fe2(CO3)3 węglan żelaza (III)
FeCO3 węglan żelaza (II)
NaNO3 azotan (V) sodu (saletra chilijska)
KNO3 azotan (V) potasu (saletra indyjska)
NH4NO2 azotan (III) amonu
Mg3(PO4)2 ortofosforan (V) magnezu
K2Cr2O7 dichromian (VI) potasu
K2CrO4 chromian (VI) potasu
25
NaClO4 chloran (VII) sodu
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
-ek
SOLE KWASÓW BEZTLENOWYCH
wzór nazwa
KBr bromek potasu
AgI jodek srebra
MnS siarczek manganu (II)
Hg2S siarczek rtęci (I)
CuCl chlorek miedzi (I)
CuCl2 chlorek miedzi (II)
26
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
METODY OTRZYMYWANIA SOLI
1. metal + kwas Ä…ð sól + H2
2K + H2SO4 Ä…ð K2SO4 + H2
2. wodorotlenek + kwas Ä…ð sól + woda
2KOH + H2SO4 Ä…ð K2SO4 + H2O
3. wodorotlenek + tlenek kwasowy Ä…ð sól + woda
2KOH + SO3 Ä…ð K2SO4 + H2O
4. tlenek zasadowy + kwas Ä…ð sól + woda
K2O + H2SO4 Ä…ð K2SO4 + H2O
27
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
METODY OTRZYMYWANIA SOLI C.D.
5. tlenek zasadowy + tlenek kwasowy Ä…ð sól
K2O + SO3 Ä…ð K2SO4
6. metal + niemetal Ä…ð sól beztlenowa
Ca + Br2 Ä…ð CaBr2
Sn + 2S Ä…ð SnS2
7. reakcja dwóch substancji jonowych, której produktem
jest sól trudno rozpuszczalna w wodzie  reakcja
strÄ…ceniowa
AgNO3 + HCl Ä…ð AgCl + HNO3 czÄ…steczkowo
Ag+ + NO3- + H+ + Cl- Ä…ð AgCl + H+ + NO3- jonowo
28
Ag+ + Cl- Ä…ð AgCl skrócony jonowy
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
WODOROSOLE I HYDROKSYSOLE
produkty niepełnego zobojętnienia kwasu lub zasady:
2NaOH + H2CO3 Ä…ð Na2CO3 + 2H2O (peÅ‚ne zobojÄ™tnienie)
węglan sodu
NaOH + H2CO3 Ä…ð NaHCO3 + H2O
wodorowęglan sodu
3KOH + H3PO4 Ä…ð K3PO4 + 3H2O (peÅ‚ne zobojÄ™tnienie)
ortofosforan (V) potasu
2KOH + H3PO4 Ä…ð K2HPO4 + 2H2O
wodorofosforan (V) potasu
KOH + H3PO4 Ä…ð KH2PO4 + H2O
29
diwodorofosforan (V) potasu
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
WODOROSOLE I HYDROKSYSOLE C.D.
Mg(OH)2 + 2 HCl Ä…ð MgCl2 + 2H2O (peÅ‚ne zobojÄ™tnienie)
chlorek magnezu
Mg(OH)2 + HCl Ä…ð Mg(OH)Cl + H2O
chlorek wodorotlenek magnezu
Fe(OH)3 + 3 HCl Ä…ð FeCl3 + 3H2O (peÅ‚ne zobojÄ™tnienie)
chlorek żelaza (III)
Fe(OH)3 + 2 HCl Ä…ð Fe(OH)Cl2 + 2H2O
chlorek wodorotlenek żelaza (III)
Fe(OH)3 + HCl Ä…ð Fe(OH)2Cl + H2O
30
chlorek diwodorotlenek żelaza (III)
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
ROZPUSZCZALNOŚĆ SOLI
Rozpuszczalność  ilość [g] substancji rozpuszczonej, która
rozpuści się w danych warunkach w 100 g rozpuszczalnika
tworząc roztwór nasycony.
Sole dobrze rozpuszczalne w wodzie:
óð sodowe, potasowe i amonowe,
óð azotany, chlorany, octany (wyj. KClO4)
óð siarczany (VI) (wyj. PbSO4, BaSO4, Ag2SO4, CaSO4)
óð chlorki (wyj. AgCl, Hg2Cl2, PbCl2)
Sole trudno rozpuszczalne w wodzie:
óð wÄ™glany, krzemiany, fosforany, siarczki (z wyjÄ…tkiem zwiÄ…zków
sodu, potasu i amonu)
31
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
TABLICA ROZPUSZCZALNOÅšCI SOLI
32
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
 REAKCJ
CHEMICZN
nazywamy przemianę, w wyniku której
z substratów powstają produkty, czyli substancje o innych właściwościach
fizycznych i chemicznych.
RÓWNANIE REAKCJI CHEMICZNEJ to skrócony, symboliczny zapis
przemian zachodzÄ…cych podczas reakcji chemicznej, zgodny z prawem
zachowania masy.
SUBSTRATY - substancje użyte do reakcji.
PRODUKTY - substancje otrzymane w wyniku reakcji.
REAGENTY - substancje biorące udział w reakcji, substraty i produkty.
WSPÓA
CZYNNIKI STECHIOMETRYCZNE - liczby poprzedzajÄ…ce symbol lub
wzór w równaniu reakcji. które określają liczbę atomów lub cząsteczek
reagentów, np.:
4 Na + O2 Ä…ð 2 Na2O
4 atomy sodu reagujÄ… z jednÄ… dwuatomowÄ… czÄ…steczkÄ… tlenu, tworzÄ…c 2
czÄ…steczki tlenku sodu.
33
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
TYPY REAKCJI CHEMICZNYCH
óð SYNTEZY - z dwóch lub wiÄ™cej substratów
powstaje jeden produkt:
A + B Ä…ð AB
np.: węgiel + tlen --> tlenek węgla (IV)
C + O2 --> CO2
óð ANALIZY - jeden substrat rozkÅ‚ada siÄ™ na dwa lub wiÄ™cej produktów:
AB Ä…ð A + B
np.: 2 HgO Ä…ð 2 Hg + O2
óð WYMIANY - z dwóch lub wiÄ™cej substratów, powstajÄ… dwa lub
więcej produkty
wymiana prosta (pojedyncza) A + BC Ä…ðAB + C
np.: CO2 + 2 Mg Ä…ð C + 2 MgO
wymiana zÅ‚ożona (podwójna) AB + CD Ä…ð AC + BD
np.: BaS + Ag2SO4 Ä…ðAg2S + BaSO4
34
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
PRAWO ZACHOWANIA MASY
łączna masa produktów otrzymanych w reakcji chemicznej
jest równa łącznej masie substratów użytych w tej reakcji w
układzie zamkniętym.
Pewna, zaniedbywalna w praktycznych obliczeniach, nieścisłość tego prawa
wynika ze zamiany części masy na energię (lub odwrotnie) podczas reakcji
chemicznej.
Prawo sformułowane zostało niezależnie przez
A.L. Lavoisiera i M. A
omonosowa.
Np.: CaO + H2O Ä…ð Ca(OH)2
56 g + 18 g Ä…ð 74 g
35
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
PRAWO STAA
OÅšCI SKA
ADU,
PRAWO STOSUNKÓW STAA
YCH
prawo stwierdzające, że stosunek wagowy pierwiastków
tworzących dany związek chemiczny jest stały i niezależny
od metody otrzymania tego związku (sformułowane przez
J.L. Prousta).
np. H2O - stosunek wagowy 1:8
36
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
PRAWO AVOGADRA,
OBJ
TOŚĆ MOLOWA GAZÓW
Prawo Avogadra - sformułowane przez A. Avogadra
podstawowe prawo dotyczące gazów doskonałych:
jednakowe objętości rozmaitych gazów w tej samej
temperaturze i ciśnieniu zawierają jednakowe liczby
czÄ…steczek.
1 mol gazów = 6,02*1023 cząsteczek = 22,4 dm3
37
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
REAKCJE PRZEBIEGAJ
CE W ROZTWORACH WODNYCH
38
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
DYSOCJACJA ELEKTROLITYCZNA
rozpad cząsteczek związków chemicznych na jony
(dodatnie - kationy i ujemne  aniony) pod wpływem
wody
ELEKTROLITY  substancje ulegajÄ…ce dysocjacji
elektrolitycznej.
Do elektrolitów należą: sole, kwasy, wodorotlenki
óðmocne  dysocjujÄ… caÅ‚kowicie - w 100% (a=1): sole
(dobrze rozpuszczalne w wodzie), wodorotlenki metali 1
i 2 grupy(z wyjÄ…tkiem Be(OH)2 i Mg(OH)2) oraz kwasy 
HCl, HJ, HBr, HNO3, HClO4, H2SO4
39
óðsÅ‚abe  ulegajÄ… częściowej dysocjacji (a<1)
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
DYSOCJACJA
HNO3 Ä…ð H+ + NO3-
HClO4 Ä…ð H+ + ClO4-
H2SO4 Ä…ð H+ + HSO4-
a=1
HSO4- H+ + SO42- a<1
NaOH Ä…ð Na+ + OH-
Ca(OH)2 Ä…ð Ca2+ + 2OH-
NH4OH NH4+ + OH-
Mg(OH)2 MgOH+ + OH-
MgOH+ Mg2+ + OH-
KCl Ä…ð K+ + Cl-
40
Fe2(SO4)3 Ä…ð 2Fe3+ + 3SO42-
AgCl Ag+ + Cl-
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
REAKCJA ZOBOJ
TNIANIA
Jedną z ważniejszych reakcji chemicznych jest reakcja zobojętniania.
Przedstawia ona połączenie jonu hydroniowego z jonem wodorotlenowym:
H3O+ + OH- Ä…ð 2H2O
Całkowitą reakcję zobojętniania można ująć następująco:
H3O+ + A- + B+ + OH- Ä…ð 2H2O + B+ + A-
Drugi obok wody produkt tej reakcji (B+ + A-) nazywany jest solÄ….
NaOH + HCl Ä…ð NaCl + H2O
Ca(OH)2 + 2 HNO3 Ä…ð Ca(NO3)2 + 2H2O
zapis jonowy:
Na+ +OH- + H+ + Cl- Ä…ð Na+ + H2O + Cl-
Ca2+ + 2 OH- + 2 H+ + 2 Cl- Ä…ð Ca2+ + 2 H2O + 2 Cl-
OH- + H+ Ä…ð H2O
41
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
REAKCJA STR
CENIOWA
reakcja, w której następuje wytrącanie osadu substancji
trudno rozpuszczalnej, np.:
reakcja kwasu i soli:
HCl + AgNO3 Ä…ð Ag Cl (osad) + HNO3
reakcja zasady i soli:
2NaOH + CuSO4 Ä…ð Na2SO4 + Cu(OH)2 (osad)
reakcja dwóch soli:
CaCl2 + Na2CO3 Ä…ðCaCO3 (osad) + 2 NaCl
42
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
STR
CANIE OSADÓW C.D.
Cu2+ +SO42- + 2 K+ + 2 OH- Ä…ð Cu(OH)2 + 2 K+ +SO42-
(Jonowy)
CuSO4 + 2 KOH Cu(OH)2 + K 2SO4
(CzÄ…steczkowy)
Cu2+ + 2 OH- Cu(OH)2
(Skrócony)
Znajomość rozpuszczalności różnych związków trudno
rozpuszczalnych pozwala przewidzieć przebieg reakcji i
sposób wydzielania produktów.
43
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
HYDROLIZA SOLI
Reakcja związku chemicznego z wodą, a szczególnym rodzajem reakcji
hydrolizy jest odwracalny proces hydrolizy soli.
Proces taki występuje w czasie rozpuszczania soli w wodzie.
Produktami reakcji hydrolizy sÄ…: kwas i zasada.
FeCl3 + 3 H2O = Fe(OH)3 + 3 HCl
Fe3+ + 3 H2O = Fe(OH)3 + 3 H+
NaNO2 + H20 = HNO2 + NaOH
NO2- + H20 = HNO2 + OH-
44
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
HYDROLIZA SOLI
óðanionowa  przebiega w wodnych roztworach soli mocnych
zasad i słabych kwasów
np.: Na2CO3
NaOH H2CO3
m.z. s.k.
Na2CO3 + 2H2O 2NaOH + H2CO3
2Na+ + CO32- + 2H2O 2Na+ + 2OH- + H2CO3
CO32- + 2H2O H2CO3 + 2OH- (zasadowy)
45
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
HYDROLIZA SOLI
óðkationowa  zachodzi w wodnych roztworach soli
mocnych kwasów i słabych zasad
np.: NH4NO3
NH4OH HNO3
s.z. m.k.
NH4NO3 + H2O NH4OH + HNO3
NH4+ + NO3- + H2O NH4OH + H+ + NO3-
NH4+ + H2O NH4OH + H+ (kwaśny)
46
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
HYDROLIZA SOLI
óðanionowo-kationowa  zachodzi w wodnych roztworach
soli słabych kwasów i słabych zasad
np.: AgF
AgOH HF
s.z. s.k.
AgF + H2O AgOH + HF
Ag+ + F- + H2O AgOH + HF
(obojętny)
47
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
 Sole mocnych zasad i mocnych kwasów nie hydrolizują.
Odczyn roztworów wodnych takich soli jest obojętny
NaCl + H2O NaOH + HCl
Na+ + Cl- + H2O Na+ + OH- + H+ + Cl-
H2O
48
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś
HYDROLIZA SOLI
Po rozpuszczeniu soli w czystej wodzie otrzymujemy roztwór, który w
zależności od rodzaju soli ma odczyn:
kwaśny  sól mocnego kwasu i słabej zasady
zasadowy  sól słabego kwasu i mocnej zasady
dla soli słabego kwasu i słabej zasady odczyn zależy od ich stałej
dysocjacji K
sole mocnych kwasów i mocnych zasad nie ulegają hydrolizie
49
W1 Chemia WBiIŚ dr inż. Joanna Bryś