Psychologia rodziny 2010-02-17
PSYCHOLOGIA RODZINY W PERSPEKTYWIE PRZYSZA
OÅšCI
Józef Rembowski -inicjator Psychologii Rodziny w Polsce
1975  powołanie Instytutu Psychologii w UG
STATUS NAUKOWY PSYCHOLOGII RODZINY:
" młoda subdyscyplina
" dynamicznie rozwija siÄ™
" dobre podstawy teoretyczne i empiryczne:
" ugruntowany warsztat metodologiczny (rzetelne badania empiryczne)
" odwołuje się do znanych teorii psychologicznych
PODSTAWOWE ZADANIA PSYCHOLOGII RODZINY JAKO NAUKI:
" prowadzenie badań naukowych: w tym analiz teoretycznych i empirycznych oraz
przewidywanie na ich podstawie przebiegu określonych procesów czy zjawisk
" formułowanie na podstawie tych badań określonych prawidłowości i zasad
" poznawanie specyfiki podstawowych procesów i mechanizmów związanych z
funkcjonowaniem rodziny jako całego systemu oraz członków rodziny rozumianych, jako
elementy poszczególnych podsystemów
" wskazanie na normatywny charakter zachowań człowieka w poszczególnych etapach
jego życia, stanowiących punkt odniesienia dla diagnozy zaburzeń zachowania w relacjach
małżeńskich i rodzinnych
" rozpoznawanie, diagnoza i terapia zaburzonych form zachowania w różnych
obszarach życia rodzinnego z odniesieniem do społecznie przypisanych ról i zadań
adekwatnie do etapu życia
TEORIE WYJAÅšNIAJ
CE PROBLEMY RODZINNE:
" teorie społecznego uczenia się:
wyjaśniająca problem identyfikacji oraz uczenia się ról rodzinnych adekwatnych do płci i
wieku
" teoria systemowa:
traktująca rodzinę jako system wzajemnych powiązań w ramach wielu podsystemów np.
małżeńskiego, rodzicielskiego, rodzeństwa
" teoria relacyjna:
wyjaśniająca złożoność, specyfikę i charakter relacji interpersonalnych w rodzinie
" teoria atrybucji:
polegająca na przypisywaniu przyczyn wewnętrznych lub zewnętrznych zachowaniu się
drugiej osoby
" teoria neuropsychologiczna:
wskazująca na rolę struktur ośrodkowego układu nerwowego w przebiegu procesów
umysłowych z odniesieniem do procesów poznawczych, emocjonalnych i zachowań
behawioralnych w relacjach interpersonalnych w rodzinie
" teoria społecznej wymiany:
partnerzy korzystają wzajemnie z różnych zasobów, które wnoszą do związku
1
Psychologia rodziny 2010-02-17
" teorie sprawiedliwości:
porównywany jest wkład partnerów pod względem zysków i kosztów
" teoria wyboru partnera:
przebieg interakcji uzależniony jest od wymiany wartości, atutów i obligacji, jakie każdy z
partnerów wnosi do tej sytuacji
" teorie komplementarności potrzeb:
dobór partnerów opiera się na zasadzie że przeciwieństwa się przyciągają dopełnianie się
i komplementarność
" teorie podobieństwa:
partnerzy dobierają się na zasadzie podobieństwa (im bardziej podobni do siebie partnerzy
tym bardziej udany zwiÄ…zek)
MAA
ŻEC
STWO DAWNIEJ I DZIÅš
małżeństwo:
stanowi szczególną grupę społeczną, tzw. diadę składającą się z dwóch osób
niekrewnych, odmiennej płci, należących najczęściej do tego samego
pokolenia, pozostających w trwałej bezpośredniej styczności i połączonych
osobliwą więzią uczuciową
(Kodeks Prawa Cywilnego)
cele małżeństwa:
" wzajemne zaspokajanie potrzeb:
" uczuciowych
" społecznych
" seksualnych
" wspólne dążenie do poprawy warunków materialnych
" stworzenie podstaw ekonomicznych rodziny
" wspólne pragnienie posiadania i wychowania potomstwa
" przekazania mu wartości rodzinnych oraz tradycji kręgu kulturowego do którego
małżonkowie przynależą
" współpraca na rzecz trwałości związku (zaangażowanie)
podstawa małżeństwa:
wzajemne zaufanie
zaangażowanie dotyczy dwóch rodzin pochodzenia oraz innych
osób (np. przyjaciół)
kohabitacja: (co najmniej rok bez ślubu)
zaangażowanie może być łatwiej zerwane
zaangażowanie w małżeństwie obniża ryzyko zdrady i odejścia partner, chociaż nie eliminuje
problemu
małżeństwo:
1. bardziej obligujące społecznie
2
Psychologia rodziny 2010-02-17
2. obniża ryzyko zdrady i odejścia partnera
3. pozwala pewniej inwestować w uczucia
4. sprzyja sensownemu poświęcaniu się rodzinie
zaangażowanie w kohabitacji:
" ma charakter prywatny
" związek trwa tak długo jak partnerzy się kochają i są sobie potrzebni
ślub konkordatowy : obowiązuje od 15.11. 1998 (porozumienie Stolica Apostolska i RP)
WSPÓA
CZESNY KONTEKST SYTUACYJNY DLA MAA
ŻEC
STWA
obecnie jednostka doświadcza rozległego zakresu swobody w dokonywaniu wyborów
" decydowanie o doborze partnerstwa
" związki kolejno z wieloma partnerami nie bacząc czy wyniknie z nich małżeństwo
" może mieć dzieci przed zawarciem małżeńskich
" może zawrzeć związek małżeństw z osobą tej samej płci
" bardziej elastyczne role
małżeństwo egalitarne
PRZEMIANY W INSTYTUCJI W MAA
ŻEC
STWIE W EUROPIE:
XX/XXI
" wzrost zawieranych małżeństw
" wzrost liczny dzieci urodzonych poza małżeństwem
" wzrost liczby rozwodów
" wzrost liczby państw aprobujących związki pozamałżeńskie
PRZEMIANY W USA
" dominacja małżeństwa (63% ) nad innymi związkami (13.4%)
" obniża się % kohabitacji
" zwiększa się % rodzin rozwiedzionych i zrekonstruowanych
" małżeństwa częściej zawierają
ª% biali niż kolorowi
ª% zamożni niż biedni
MAA
ŻEC
STWO DAWNIEJ A DZIÅš
" dawniej preferencja zawierania małżeństw wew. jednej klasy obecnie już nie
" zacieranie różnic między rolami typowo kobiecymi i męskimi
" wyrównanie szans edukacji i aktywności zawodowej mężczyzn i kobiet
" więcej form alternatywnego życia partnerskiego
" związki egalitarne specjalizacja ról
" powszechny dostęp kobiet do edukacji i pracy osłabiona pozycja mężczyzny w rodzinie
" kobieta aktywna zawodowo i wykształcona większe szanse na znalezienie partnera
3
Psychologia rodziny 2010-02-17
RODZINA DAWNIEJ A DZIÅš
rodzina: to grupa osób związanych specjalnymi, bliskimi więzami (rodzice i dzieci),
w której nie wszyscy członkowie nie muszą być spokrewnieni np. rodzina
adopcyjna zrekonstruowana i zastępcza
rodzina
" podstawowe z
ródło problemów, które rzutuje na specyfikę zachowań człowieka w różnych
sferach jego życia
" najważniejsze ogniwo systemu społecznego
gdy pojawia siÄ™ dziecko
funkcje małżeńskie i rodzinne przenikają i uzupełniają się zachowując
jednocześnie swoją specyfikę i autonomię
FUNKCJE RODZINY
" prokreacja
" wychowanie
" zaspokajanie potrzeb psychologicznych i biologicznych wszystkich członków systemu
rodzinnego
" ekonomiczna
" socjalizacyjna przekazywanie norm i zasad
" opiekuńcza i wspierająca
" edukacyjna
FUNKCJE MAA
ŻEC
SKIE I RODZINNE ZALEÅ»
OD:
" wiek partnerów
" wykształcenie
" wartości
" kwalifikacja zawodowe
" warunki materialne
" oczekiwania
" poglÄ…dy religijne
" wzory wyniesiona z rodziny generacyjnej
MODELE FUNKCJONOWANIA RODZINY:
1. rodzina tradycyjna:
" wielodzietna
" wielopokoleniowa
" z jednoznacznie określoną pozycją osób w systemie
rodzinnym i zakresem władzy
2. rodzina egalitarna:
" równoważenie się ról
" ma miejsce zmiana pozycji kobiety w rodzinie z podległej
4
Psychologia rodziny 2010-02-17
mężowi do pozycji równorzędnej
3. rodzina dwu karier
" oboje partnerzy pełnią funkcje kierownicze
" prowadzenie gospodarstwa domowego i opieka na dziećmi
często spoczywa na osobach trzecich
4. rodzina dwu zarabiajÄ…ca
" współodpowiedzialność za utrzymanie rodziny oraz za
wychowanie i opiekę nad dziećmi
ALTERNATYWNE FORMY OPIEKI RODZICIELSKIEJ:
" rodzina niepełna śmierć, rozwód, separacja, samotne macierzyństwo,
" rodzina zrekonstruowana rodzic z dzieckiem z poprzedniego zwiÄ…zku, dziecko
jednego z rodziców plus dziecko wspólne; relacje
dzieci, pozycja małżonka z dzieckiem z poprzedniego
zwiÄ…zku
" rodzina adopcyjna spokrewniona (dalszy stopień pokrewieństwa osób
sprawujÄ…cych opiekÄ™ nad dzieckiem, np. ciotki i
wujkowie)/ niespokrewniona
" rodzina zastępcza powstaje na czas uregulowanie sytuacji prawnej;
" wioski dziecięce
ROZWODY I ICH KONSEKWENCJE
stres dotyczy:
" sfery społecznej: utrata kontaktu z małżonkiem lub dzieckiem, przyjaciółmi, osamotnienie,
opuszczenie
" sfery psychologicznej: rozgoryczenie, poczucie niższej wartości, bezradność zależność
" sfery behawioralnej: zaburzenie organizacji czasu, obniżenie wydajności pracy, utrata
stabilności dochodów i motywacji do pracy
psychologiczne konsekwencje rozwodu w rozwoju dziecka:
" lęk i depresja
" brak poczucia bezpieczeństwa
" brak logicznego wytłumaczenia dlaczego rodzice się rozwodzą
" uczucie bycia porzuconym przez rodzica
" osamotnienie będące wynikiem zerwania więzi z matką lub ojcem
" zachwianie systemu wartości
" kumulacja napięcia co prowadzi do
 efektu śpiącego  uczucie przygnębienia pojawia się po pewnym czasie
" chłód emocjonalny, oziębłość
" trudność w nawiązywanie trwałych i serdecznych kontaktów z innymi ludz
mi
5
Psychologia rodziny 2010-02-17
" problemy zdrowotne, utrata wagi, obniżenie odporności, choroby psychosomatyczne
POSTAWY MA
ODYCH POLAKÓW WOBEC INSTYTUCJI MAA
ŻEC
STWA
tu nam Pani poopowiada bo wie lepiej; nie notujemy bo kogo to obchodzi co myślą młodzi Polacy
PRZYSZA
OŚĆ RODZINY
" zróżnicowanie kulturowe i etniczne
" tendencja do utrzymania dotychczasowych struktur i funkcji
" nowe formy opieki rodzinnej np. rodziny zrekonstruowane  poszerzenie rodziny o
nowych członków
" wzrost liczby związków homoseksualnych
" problem zredefiniowania pojęcia małżeństwa
" rosnąca liczba rozwodów
" zwiększenie psychologicznego wsparcia dla rodziców samotnie wychowujących dzieci
" psychologiczne koszty z powodu rozwodu rodziców w zakresie
ª% radzenia sobie przez nie z problemem rozluz
nienie lub
zerwanie więzi z nieobecnym rodzicem
ª% poczucie osamotnienia i opuszczenia
ª% gorszej sytuacji bytowej rodziny
ª% niepewnoÅ›ciÄ… co do przyszÅ‚oÅ›ci
" itp.
LEKTURY:
1. Teresa Rostowska  Małżeństwo rodzina i praca a jakość życia.
2. Aleksandra Peplińska; Teresa Rostowska  Psychospołeczne aspekty życia rodzinnego.
3. Teresa Rostowska; Anna Jarmołowska  Rozwojowe i wychowawcze aspekty życia
rodzinnego.
6