" Zastosowanie komputerów w konstrukcji testów psychologicznych otwiera nowe,
atrakcyjne możliwości.
Konstrukcja wszystkich, papierowych testów psychologicznych jest zazwyczaj podobna. Osoba
badania odpowiada na listę pytań, lub ustosunkowuje się do listy stwierdzeń, zaznaczając wybraną
odpowiedz
. Wszystkie jej odpowiedzi zostają następnie przeliczone na punkty, te zaś, po
podsumowaniu  stanowią wynik testu, podlegający określonej interpretacji.
Zastosowanie komputerów może ułatwić wypełnianie kwestionariuszy i obliczanie wyników.
Odpowiedni skrypt, napisany w którymś z komputerowych języków, może wyręczyć badacza i za
niego podsumować uzyskane punkty, a następnie w odpowiedzi wygenerować przygotowaną
wcześniej interpretację. W ten sposób przenosi się do komputera istniejące już wcześniej papierowe
testy, by ułatwić pracę badacza, lub umożliwić osobom zainteresowanym samodzielne wypełnianie
testów.
Powyższe ułatwienie jest w istocie jednak tylko kopią papierowego testu. Zastosowanie komputera
otwiera tymczasem zupełnie nowe, ogromne możliwości, których nie mogły dać papierowe testy,
stosowane do tej pory. Można bowiem wyobrazić sobie test, w którym, podobnie jak w zwykłej
rozmowie, kolejne pytania zadawane są w zależności od odpowiedzi na pytania wcześniejsze. W
rezultacie każda osoba badana może odpowiadać na własną listę pytań, dobraną do niej
indywidualnie, na podstawie jej poprzednich odpowiedzi. Trudno byłoby to sobie wyobrazić na
papierze, gdyż wówczas zamiast kartki papieru, mielibyśmy do czynienia z wielostronicową
broszurą, zaś po kolejnym pytaniu osoba badana znajdowałaby polecenie w stylu:  Jeśli na pytanie
1, 2, 3 odpowiedziałeś trzy razy >nie<, przejdz
na stronę 2 i odpowiedz na pytania 4, 5, 6. Jeśli
odpowiedziałeś dwa razy >tak<, a raz >nie< to przejdz
teraz na stronę 12 i odpowiedz na pytania
22, 23 i 24. W przeciwnym wypadku przejdz
na stronę 7.
Wypełnianie tego typu testu na papierze byłoby tak trudne, że łatwo mogliby pogubić się w tym
zarówno badacze, jak i osoby badane. Poprawnie napisany skrypt w którymś z komputerowych
języków eliminuje te trudności: przejście od jednego ekranu do drugiego jest płynne i trwa ułamki
sekund.
Komputer otwiera też zupełnie nowe możliwości obliczania wyników. Proste sumowanie punktów,
znane z papierowych testów, jest tu najbardziej banalną operacją. Komputerowe skrypty mogą
wykonywać wszystkie operacje matematyczne: dodawanie, odejmowanie, mnożenie, dzielenie oraz
kombinacje wielu z nich, a następnie zaokrąglanie wyników do określonego miejsca po przecinku.
Skrypty mogą także wykonywać działania logiczne, jak alternatywa, czy koniunkcja, oraz
wykonywać żądane operacje w zależności od zadanych warunków:  jeśli zostanie spełniony
warunek a, to wykonaj działanie x, jeśli zostanie spełniony warunek b, to wykonaj działanie y, w
przeciwnym wypadku wykonaj działanie z .
Co to oznacza?
Osoba badana może oczywiście, tak było do tej pory, dostać przygotowaną interpretację za
zgromadzenie odpowiedniej liczby punktów w teście. Ale może też, zamiast lub obok tej
interpretacji, dostać interpretację za odpowiedz
diagnostyczną na konkretne pytanie. Można też
generować kolejną, dodatkową interpretację za spełnienie kilku warunków, np.  jeśli odpowiedz
na
pytanie 1 będzie  nie , suma punktów uzyskanych w pytaniach 2,3,4 będzie większa od 1, a na
pytanie 8 odpowiedz
będzie  tak , to na końcu podanej interpretacji dopisz zdanie X.  Jeśli na
pytanie 5 osoba badana odpowiedziała  nie wiem , zadaj dodatkowe pytania 9,10,11. Na przykład,
jeśli na pytanie dotyczące palenia papierosów osoba badana odpowiedziała  tak , to niezależnie od
interpretacji całego testu, dodajemy pod interpretacją akapit o szkodliwości palenia i wyświetlamy
określoną grafikę (fotografię płuc palacza). Trudno byłoby wyobrazić sobie podobny
kwestionariusz na papierze.
Przykładem zastosowania komputera w konstrukcji testu może być prosty kwestionariusz zaburzeń
odżywiania, dostępny w portalu Psychologia.net.pl. Cały kwestionariusz zawiera 20 pytań, jednak
żadna z osób badanych nie odpowiada na wszystkie te pytania, gdyż nie ma takiej potrzeby. W
pierwszej kolejności osoba badana podaje swój wzrost i wagę. Program oblicza indeks wagi ciała
(body mass index  BMI) i w zależności od wyniku kieruje do odpowiedniej serii pytań. Jeśli osoba
badana waży zbyt mało w stosunku do swojego wzrostu, otrzymuje serię 5 pytań dotyczących
objawów anoreksji (zgodnych z objawami wymienianymi w ICD-10). Jeśli zaś ma nadwagę,
odpowiada na 5 pytań dotyczących kompulsywnego objadania się. Osoby z prawidłową wagą
kierowane są na stronę z 5-cioma pytaniami o objawy bulimii. W przypadku, gdy wszystko
wygląda dobrze (osoba badana nie wykazuje objawów bulimii), otrzymuje serię dodatkowych 3
pytań o inne zaburzenia odżywiania się.
Taka konstrukcja kwestionariusza pozwala uniknąć zadawania zbędnych pytań, o których już po
obliczeniu indeksu wagi ciała wiadomo, że nie mogą dotyczyć osoby badanej. Np. ktoś, kto ma
nadwagę, nie będzie musiał odpowiadać na pytania dotyczące anoreksji, jak np. o utratę miesiączki.
W rezultacie niewielka liczba pytań może wystarczyć do uzyskania szybkiej autodiagnozy.
W zależności od udzielonych odpowiedzi na pytania, osoba badana otrzymuje wynik - jedną z 22
interpretacji kwestionariusza, lub połączenie kilku z nich.
Opisane przykłady to tylko niewielka część możliwości, jakie dają komputerowe skrypty. Ale już to
daje wyobrażenie nowych, atrakcyjnych możliwości i pozwala zaryzykować twierdzenie, że
nadchodzi czas nowych, komputerowych testów psychologicznych, niemających swojego
odpowiednika na papierze. W nadchodzącej przyszłości najprawdopodobniej nie wystarczy
konstruktorowi testów psychologicznych dobra znajomość statystyki, lecz będzie też zapewne
chciał uczyć się pisania skryptów w którymś z komputerowych języków.