Czas. Stomatol., 2008, 61, 3, 180-189
� 2008 Polish Dental Society
http://www.czas.stomat.net
Bezpieczeństwo stosowania triklosanu
Safety of triclosan application
Leopold Wagner
Z Zakładu Propedeutyki i Profilaktyki Stomatologicznej AM w Warszawie
Kierownik Zakładu: dr hab. n med. L. Wagner
Summary Streszczenie
Aim of the study: To discuss properties, application, Cel pracy: na podstawie dostępnego piśmiennictwa
standards of use and safety of triclosan. Attention omówiono właściwości, zastosowanie, normy użycia
has also been paid to its antibacterial and oraz bezpieczeństwo stosowania triklosanu. Zwró-
anti-inflammatory action, and the risk of the cono uwagę na jego działanie przeciwbakteryjne
development of resistant strains and how it affects i przeciwzapalne, możliwość powstania szczepów
the environment. opornych oraz aspekt oddziaływania na środowi-
Conclusion: On the basis of published research sko.
in the available literature one can conclude what Podsumowanie: na podstawie wyników badań opu-
follows: experimental research should continue blikowanych w dostępnym piśmiennictwie należy
due to the potential for the emergence of triclosan- stwierdzić, że w warunkach doświadczalnych po-
resistant strains. winny być kontynuowane badania związane z możli-
wością pojawienia się mutacji powodujących opor-
ność na triklosan.
KEYWORDS: HASA
A INDEKSOWE:
triclosan, application, standards, effect on triklosan, zastosowanie, normy, oddziaływanie na
environment, antibacterial and anti-inflammatory środowisko, działanie przeciwbakteryjne i przeciw-
action, resistant bacterial strains zapalne, szczepy oporne
Wstęp dobrze rozpuszczalny w zasadach, np. 1M roz-
tworze NaOH, dobrze w alkoholu i eterze oraz
Triklosan (C12H7Cl3O2) o fabrycznej nazwie słabo w H2O [6, 39, 47, 48].
Irgacare MP� został opracowany w l960 roku Z uwagi na swoje szerokie działanie prze-
w laboratorium firmy J. R. Geigy AG (obec- ciwdrobnoustrojowe jest dodawany jako
nie Ciba-Geigy Co). Substancja ta (2,4,4 -trój- składnik kosmetyków (płyny kosmetycz-
chloro-2 -hydroksydwufenylo eter) powstaje ne, mydła, dezodoranty, szampony, kremy
po chlorowcowaniu (bezpośrednie wprowa- np.: przeciwtrądzikowe, nawilżające czy do
dzenie atomu Cl w miejsce H) związku aro- opalania), środków higieny jamy ustnej (pa-
matycznego zawierającego eterowe i fenolowe sty do zębów np.: Blend-a-med Complete 7,
grupy funkcyjne (ryc. 1). Colgate Total 12, Janina Diamond Whitening
Produkowany jest pod postacią białego Toothpaste, Ortho Salvia Dental, Reach�
proszku. Ma charakterystyczny zapach oraz Anti-bacterial Toothbrush i płukanki antybak-
podobnie jak wiele innych fenoli jest bardzo teryjne np. BreezeTM Triclosan Mouthwash),
180
2008, 61, 3 Bezpieczeństwo stosowania triklosanu
detergentów i płynów do zmywania naczyń. Materiał i metody
Impregnuje się triklosanem zabawki dla
Dane dotyczące działania oraz bezpieczeń-
dzieci, zmywaki kuchenne, pościel, zasłony,
stwa stosowania triklosanu zostały zebrane z
skarpetki, wkładki do butów, wyroby włókien-
użyciem systemu Medline oraz innych dostęp-
nicze, odzież sportową, pędzle, tapety, wykła-
nych z
ródeł piśmiennictwa. Podstawą wyszu-
dziny podłogowe, ogrodzenia w miejscach pu-
kiwania było działanie przeciwbakteryjne i
blicznych, peryferia komputerowe (klawiatu-
przeciwzapalne, genetyka molekularna, bio-
ry, podkładki pod mysz), miski dla zwierząt,
chemia błony komórkowej oraz efektywność
krany do wody, przyrządy do cięcia drewna
kliniczna.
czy worki na śmieci [18, 47]. Daje to długo-
trwałe zabezpieczenie ww produktów przed
Właściwości
rozwojem bakterii, pleśni i drożdży.
Triklosan działa przeciwko bakteriom
W medycynie znalazł zastosowanie od 1972
Gram (+) i Gram ( ) zarówno tlenowym jak i
roku, początkowo do dezynfekcji ran w chirur-
beztlenowym, grzybom (Candida), pierwot-
gii [18]. Obecnie stosowany jest jako składnik
niakom (Toxoplasma gondii, Plasmodium fal-
niektórych środków terapeutycznych (prze-
ciparum) i niektórym wirusom [13, 14, 18,
ciwbakteryjnych i przeciwgrzybicznych), do
32, 39, 45, 47]. Jego niespecyficzne działa-
odkażania i dezynfekcji [47], a w stomatologii
nie bakteriostatyczne polega na destabilizacji
jest np. składnikiem materiału do uszczelnia-
błony komórkowej (zmiana funkcji i bloko-
nia otwartych kanalików zębinowych Seal &
wanie wychwytu przez komórkę bakteryjną
Protect (Dentsply DeTrey).
istotnych dla niej aminokwasów) [29], a bak-
teriobójcze powoduje zmianę przepuszczal-
Cel pracy
ności błony plazmatycznej, co prowadzi do
wyciekania na zewnątrz zawartości komórki
Celem pracy było omówienie na podstawie
(głównie potasu, nukleotydów i aminokwa-
piśmiennictwa właściwości i zastosowania tri-
sów) [6, 48]. Pod koniec lat 90-tych XX wie-
klosanu oraz normy użycia i bezpieczeństwa
ku stwierdzono także (ryc. 2), że triklosan
jego stosowania. hamuje syntezę kwasów tłuszczowych (dzia-
Ryc. 1. Budowa chemiczna triklosanu. Ryc. 2. Schemat syntezy kwasów tłuszczowych
(FabI=ENR).
181
L. Wagner Czas. Stomatol.,
łanie specyficzne) poprzez blokowanie ak- W 2004 roku Xu i wsp. [50] wykonali na
tywności bakteryjnego enzymu enoilo-ACP podstawie analizy DNA (łańcuchowa reakcja
reduktazy; ENR (ryc. 2). Zwiększa to powi- polimerazy; PCR + znakowane nukleotydy)
badania oceniające skuteczność triklosanu wo-
nowactwo ENR do NAD+ (dwunukleotyd ni-
bec drobnoustrojów bytujących w płytce na-
kotynamido adeninowy) i zostaje utworzony
zębnej.
potrójny trwały kompleks FabI-NAD+  tri-
Na podstawie tych badań stwierdzono, że
klosan, który nie jest w stanie uczestniczyć w
pasta z triklosanem i kopolimerem istotnie re-
syntezie tych kwasów [20, 24, 33, 41, 49].
dukuje ponowny wzrost płytki nazębnej po
W tabeli 1 i 2 zawarto wyniki badań Gaffara
24 godz. od szczotkowania w porównaniu
i wsp. [14] z 1990 r. określające MIC (naj-
do pasty zawierającej tylko związek fluoru.
mniejsze stężenie hamujące wzrost drobno-
Zaobserwowano także ograniczenie wzrostu
ustrojów) dla triklosanu z kopolimerem zawar-
drobnoustrojów związanych z zapaleniem tka-
tego w paście do zębów oraz jego stężenie w
nek przyzębia (ryc. 3, 4).
płytce nazębnej w funkcji czasu [14]. Należy
zwrócić uwagę, że nawet po 14 godz. od zasto-
sowania stężenie triklosanu w płytce nazębnej
przekracza określoną wartość MIC dla więk-
szości bakterii.
T a b e l a 1 . Najmniejsze stężenie hamujące wzrost
drobnoustrojów [14]
MIC < 0,29  2,34 źg/ml
Actinobacillus actinomycetemcomitas
Actinomyces odontolyticus
Actinomyces viscosus
Ryc. 3. Redukcja liczby drobnoustrojów bytujących
Capnocytophaga spp.
w płytce nazębnej po zastosowaniu pasty zawierają-
Fusobacterium nucleatum
cej fluor i pasty z formułą  triklosan z kopolimerem,
Peptococcus asaccharolyticus
wg Xu i wsp. [50].
Streptococcus mitis
Prevotella intermedia
Actinomyces naeslundii We wcześniejszych badaniach Lindhe i
Capnocytophaga ochracea wsp. [27] w odniesieniu do wskaz
nika płyt-
Peptostreptococcus anaerobius ki Quigley-Heina zaobserwowali także istotną
statystycznie redukcję płytki nazębnej po za-
stosowaniu pasty z triklosanem i kopolimerem
[27]. Uzyskane wyniki potwierdzono także w
T a b e l a 2 . Stężenie triklosanu w płytce nazębnej
kolejnych badaniach [9, 10, 12, 21, 22, 46].
po szczotkowaniu zębów w funkcji czasu [14]
Wiele badań poświęcono zagadnieniu po-
Czas (godziny) Triklosan (�g/ml)
wstania oporności drobnoustrojów na triklo-
2 38,83 ą 18,28
san oraz jego wpływu na podatność bakterii
14 4,14 ą 1,72
głównie Gram-ujemnych, np. gronkowców-
182
2008, 61, 3 Bezpieczeństwo stosowania triklosanu
się z biocydami wykryto obecność większej
liczby potencjalnie patogennych mikroorga-
nizmów.
Na podstawie wykonanych badań stwier-
dzono, także że triklosan:
1) Hamuje produkcję cytokin IL-1� w ko-
mórkach stymulowanych przez TNF-ą (czyn-
nik martwicy guza) i TNF-ą + PMA (octan
mirystynianu forbolu) [34, 35]. Maksymalny
efekt hamujący pojawia się po 6 godz. od za-
Ryc. 4. Redukcja płytki nazębnej wg Lindhe i wsp.
stosowania triklosanu (tab. 3). Stwierdzono
[27].
także, że triklosanu ogranicza wytwarzanie
IL-1� o około 40% (ryc. 5, 6).
na antybiotyki. Badania te wykonano meto-
T a b e l a 3 . Efektywność działania triklosanu (0,5
dami genotypowymi (wprowadzenie specy-
mg/ml) w hamowaniu produkcji IL-1� przez komór-
ficznych genów warunkujących oporność) i
ki stymulowane przez TNF-ą (10 ng/ml) wg Mod�er
fenotypowymi (mutacje były wybierane na
i wsp. 1996 r. [34].
podstawie podprogowej lub nadprogowej za-
Czas Hamowanie Średnie
wartości substancji inhibującej wzrost drob-
(w godz.) IL-1� (w %) wartości
noustrojów).
3 2  20 10,7
Zaobserwowano, że na skutek np. muta-
cji genu FabI bakterie Escherichia coli [20]
6 22  44 31,7
i Staphylococcus aureus [4, 26] są oporne na
blokowanie syntezy kwasów tłuszczowych
24 1  10 6,3
przez triklosan, ponieważ zmniejsza się powi-
nowactwo zmutowanego genu FabI do NAD+.
Także w określonych doświadczalnie warun-
kach Salmonella enterica [3] i Pseudomonas
aeruginosa [5] mogą być oporne na triklosan.
Nie stwierdzono jednak statystycznie istotnej
zależności pomiędzy powszechnym stosowa-
niem biocydów (w tym triklosanu), a pozio-
mem oporności potencjalnych ludzkich pa-
togenów na antybiotyki [7]. Osoby używają-
ce biocydy o dużej wartości MIC przeciwko
jednemu lub większej liczbie aktywnych pa-
togenów były w pełni podatne na antybioty-
ki, w pojedynczych przypadkach nawet bar-
Ryc. 5. Wpływ triklosanu na wytwarzanie IL-1� przez
dziej niż osoby nie stosujące tych środków.
fibroblasty dziąsłowe stymulowane przez TNF-ą
wg Mod�era i wsp. [34].
Natomiast u pacjentów nie kontaktujących
183
L. Wagner Czas. Stomatol.,
genu z komórek kostnych i fibroblastów sty-
mulowanych przez cytokiny IL-1� i TNF-ą.
Rycina 8 ilustruje diagram aktywności enzy-
mów MMP powodujących rozkład kolagenu.
Pomiary aktywności prowadzono w oznaczo-
nym czasie dla tkanki kostnej bez stymulacji
(kontrola), stymulowanej IL-1� oraz stymulo-
wanej IL-1� w obecności triklosanu. Na pod-
stawie badania stwierdzono znaczną redukcję
produkcji i uwalniania MMP z komórek kost-
nych lowanych IL-1� w obecności triklosa-
Ryc. 6. Wpływ triklosanu na wytwarzanie IL-1� przez
nu. Natomiast rycina 9 obrazuje spadek ak-
komórki stymulowane przez TNF-ą oraz TNF-ą i
tywności metaloproteinaz MMP-2 i 9) po 24
PMA wg Mod�era i wsp [34].
i 48 godz. uwalnianych z fibroblastów stymu-
lowanych przez TNF-ą w obecności triklosa-
2) Redukuje produkcję mRNA dla IL-1� w nu [38].
komórkach stymulowanych przez TNF-ą [36]
(ryc. 7).
Ryc. 8. Wpływ triklosanu na produkcję i uwalnianie
MMP przez komórki stymulowane IL-1� [cyt. wg
38].
Ryc. 7. Wpływ triklosanu na ekspresję mRNA dla
IL-1� po stymulacji TNF-ą (10 ng/ml) wg Mustafa
i wsp. [36].
3) Hamuje uwalnianie prostaglandyn (PGE2)
i lipoksygenazy w komórkach stymulowanych
przez cytokiny IL-1� i TNF-ą [39].
4) Ogranicza aktywność cyclooksygenazy 2
(COX-2), co zmniejsza produkcję PGE2 [39].
5) Hamuje produkcję i uwalnianie metalo-
Ryc. 9. Ograniczenie przez triklosan produkcji MMP
proteinaz (MMP) powodujących rozkład kola-
przez fibroblasty stymulowane TNF-ą [cyt. wg 38].
184
2008, 61, 3 Bezpieczeństwo stosowania triklosanu
Normy i dyrektywy dotyczące stosowania jego składzie jest triklosan. Zawartość po-
triklosanu wyżej 0,0025% musi być oznaczona jako
Zastosowanie triklosanu w różnych dzie-  Niebezpieczna dla środowiska i posiadać
dzinach jest uregulowane normami Unii napis  Zawartość bardzo toksyczna dla or-
Europejskiej (Cosmetics Directive 76/768/ ganizmów wodnych. Może wywoływać dłu-
EEC, Biocidal Products Directive i Medicines gotrwałe niekorzystne zmiany w środowisku
and Healthcare products Regulatory Agency) wodnym . Zamieszczenie tego rodzaju infor-
oraz Food and Drug Administration w USA. macji wymaga dyrektywa unijna EC Directive
W przypadku produktów kosmetycznych za- 67/548/EEC [8].
lecane stężenie wynosi do 0,3%. Na podstawie Stężenie triklosanu w produktach medycz-
badań wykonanych we wrześniu 2002 roku na nych (pasty do zębów, płukanki antybakte-
zlecenie Scientific Committee on Cosmetics ryjne, kremy przeciwtrądzikowe, leki prze-
and Non-Food consumer Products stwierdzo- ciwgrzybicze) określone zostało w Unii
no, że: Europejskiej przez Medicines and Healthcare
 określone w dyrektywie stężenie tego Products Regulatory Agency [47].
związku jest wystarczające do długotrwa- Pomimo określonych norm zawartości oraz
łego zabezpieczenia kosmetyków przed braku bezpośrednich dowodów na temat szko-
rozwojem drobnoustrojów, dliwego działania triklosanu na organizm ludz-
 zapobiegawcze użycie triklosanu jest ki [1, 6, 11, 23, 39, 40] jest on obiektem kryty-
bardziej bezpieczne dla człowieka w po- ki medialnej i organizacji ekologicznych [18,
równaniu z ryzykiem wiążącym się z roz- 25, 28, 47], ponieważ trafia jako składnik ście-
wojem drobnoustrojów w ww produk- ków do wód lądowych [25, 47]. Stwierdzono,
tach, że stężenie powyżej 0,07 �g/l jest toksyczne
 nie ma konieczności zmiany zalecanego dla organizmów wodnych (alg, bezkręgow-
stężenia tego związku [37]. ców i ryb) [30, 47]. Zawartość triklosanu, np.
Użycie triklosanu jako środka odkażającego w ściekach na terenie Niemiec i Szwajcarii
i do dezynfekcji określa zawarta w Biocidal wynosi 0,01  0,1 �g/l [14], w Anglii i Walii
Products Directive dyrektywa Health and 0,04  0,08 �g/l [47]. Ponieważ jednak ulega
Safety Executive [2]. Triklosan zakwalifiko- on szybkiej degradacji pod wpływem światła
wany jest do 5 grup produktów: słonecznego to jego stężenie w wodach lądo-
1) biocydowe środki higieny (PT1), wych nie wzrasta proporcjonalnie. Może na-
2) środki dezynfekcji osobistej i publicznej tomiast osadzać się w mule lub ulegać trans-
(PT2), formacji do bardziej trwałej formy metylowej,
3) biocydowe środki higieny dla zwierząt która jest mniej toksyczna dla organizmów
(PT3), wodnych [47].
4) środki zapobiegające powstawaniu biofil- W warunkach laboratoryjnych uzyskano pod
mu (PT7), wpływem światła UV transformację triklosa-
5) środki ochronne dla wyrobów gumo- nu do 2,8-dwu-chloro-dwu-benzo-p-dioksyny
wych, skórzanych i z tworzyw sztucz- [18, 45], a w reakcji z chlorowaną wodą nie-
nych (PT9). wielkie ilości 2,4-dwu-chloro-fenolu, furanu i
Zgodnie z tą dyrektywą każdy producent chloroformu, które uznawane są za produkty
musi mieć zaznaczone na opakowaniu, że w toksyczne dla organizmów żywych [18, 43,
185
L. Wagner Czas. Stomatol.,
47]. Nie potwierdzono jednak, że reakcje te nicznych oporność bakterii Gram-ujemnych,
mogą zachodzić w warunkach naturalnych. ziarniaków i Mycobacterium tubrrculosis na
Zaobserwowano, także potencjalną możliwość antybiotyki.
akumulacji triklosanu w tkankach ryb pomi- Środowisko naturalne w odróżnieniu od wa-
mo, że ponad 98% tego związku jest bardzo runków laboratoryjnych stanowi duże wyzwa-
szybko usuwane z ich organizmu [47]. Na nie dla bakterii  od poszukiwania substra-
kontakt z triklosanem mogą być także nara- tów, poprzez zapewnienie odpowiednich wa-
żone zwierzęta lądowe, takie jak: dżdżowni- runków wzrostu do konkurencji z innymi orga-
ce, mszyce, ptaki, u których stwierdzono jego nizmami. Nie wyklucza to jednak możliwości
toksyczne działanie [18, 47]. rozwinięcia oporności.
Na podstawie powyższych danych EPA Pomimo braku dowodu wskazującego na
(Environmental Protection Agency) w USA zmniejszoną wrażliwość na triklosan bakterii
zakwalifikowała triklosan do pestycydów czyli bytujących w środowisku naturalnym, należy
substancji zabijających niektóre formy życia. być jednak ostrożnym w stosowaniu biocydów
i stale kontrolować środowisko, gdzie są one
Omówienie używane i produkowane. Zakłady przemysło-
we uznają tę zasadę za słuszną i w sposób cią-
Z uwagi na fakt, że triklosan jest środkiem gły monitorują produkcję.
powszechnie używanym od ponad 30 lat, ist- Od 2002 roku SCCPNFP uznaje, że triklo-
nieje duże prawdopodobieństwo, że bakterie san nie stanowi ryzyka dla ludzi, ponieważ nie
mogą rozwinąć przeciwko niemu oporność. stwierdzono jego szkodliwego działania na or-
W związku z tym prowadzone są stale bada- ganizm człowieka lub jego środowisko oraz
nia poszukujące triklosanoopornych bakterii, nie sprzyja pojawieniu się oporności bakterii
np. w trakcie wytwarzania różnych produk- w środowisku naturalnym. Podkreśla się rów-
tów, środkach domowego użytku, na skórze nież korzyści z jego użycia w produktach ko-
lub jamie ustnej. Badania doświadczalne po- smetycznych i do higieny jamy ustnej. Na pod-
twierdzające możliwość powstania krzyżo- stawie wykonanych badań klinicznych stwier-
wej oporności na biocydy i antybiotyki wska- dzono także, że pasta do zębów zawierająca
zują, że ta sytuacja dotyczy tylko zmutowa- formułę triklosan/kopolimer znacząco redu-
nych czystych kultur bakteryjnych [16, 17, kuje płytkę nazębną, gingivitis i periodonti-
44, 45]. Dodatkowo stwierdzono, że powsta- tis oraz formowanie kamienia naddziąsłowe-
łe mutacje zanikają, jeżeli triklosan zostaje go [15, 42].
usunięty ze środowiska, co może sugerować, Podsumowując, należy stwierdzić, że nadal
że w organizmie także nie będą one trwa- aktualne są wnioski Goodfellowa i wsp. [19] z
łe [31]. W związku z tym, że w warunkach 2003 roku, który analizując dostępne piśmien-
naturalnych (biofilmie) dominują kompleksy nictwo, pozytywnie ocenił efektywność i bez-
wielu drobnoustrojów, uważa się że podobna pieczeństwo stosowania triklosanu zawarte-
oporność nie powinna się pojawić (żadne z go w produktach kosmetycznych i higienicz-
przeprowadzonych do tej pory badań nie po- nych, bez możliwości pojawienia się selektyw-
twierdziło takiej możliwości). Nie ma także nej oporności. Na podstawie wyników badań
bezpośredniego dowodu na to, że stosowanie opublikowanych w dostępnym piśmiennictwie
triklosanu może wywołać w warunkach kli- można stwierdzić, że:
186
2008, 61, 3 Bezpieczeństwo stosowania triklosanu
2: 124-127.
Triklosan nie ma szkodliwego wpływu na
organizm ludzki, a jego stosowanie jest bez- 6. Ciba-Geigy Co Technical bulletin Irgasan
DP 300-Broad Spectrum Antibacterial 1988,
pieczne, efektywne i korzystne.
Ciba, Wyhlen, Germany.
Pomimo poznania selektywnego, antybak-
7. Cole E, Addison R M, Rubino J R, Leese K
teryjnego działania triklosanu, nadal powinny
E, Dulaney P D, Newell M S, Wilkins, Gaber
być prowadzone badania w kierunku pełne-
D J, Wineinger I, Criger D A: Investigation
go wyjaśnienia mechanizmu hamowania przez
of antibiotic and antibacterial agent cross-re-
niego syntezy kwasów tłuszczowych i desta-
sistance in target bacteria from homes of an-
bilizacji błony komórkowej oraz wpływu tych
tibacterial product users and nonusers. J Appl
zjawisk na formowanie biofilmu w warunkach
Microbiol 2003, 95, 4: 564-676.
in vivo.
8. Council Directive (28th) 67/548/EEC. Official
Powinny być prowadzone także dalsze ba- J 2001, 201: 1-333.
dania dotyczące przeciwzapalnego mechani- 9. Cullinan M, Hamlet S M, Westerman B,
Palmer J E, Faddly M J, Seymour G J:
zmu działania triklosanu.
Acquisition and loss of Porphyromonas gin-
Należy okresowo prowadzić badania zwią-
givalis, Actinobacillus actinomycetemcomi-
zane z bezpieczeństwem i skutecznością dzia-
tans and Prevotella intermedia over a 5-year
łania triklosanu zawartego w produktach prze-
period: effect of triclosan/copolymer dentifri-
znaczonych do higieny jamy ustnej.
ce. J Clin Periodontol 2003, 30, 6: 532-541.
W warunkach doświadczalnych powinny
10. Cullinan M: The effect of a triclosan-conta-
być kontynuowane badania związane z moż-
ining dentifrice on the progression of perio-
liwością pojawienia się mutacji powodującej
dontal disease in an adult population. J Clin
oporność na triklosan. Preiodontol 2003, 30, 5: 414-419.
11. DeSalva S, Kong B, Lin Y: Triclosan: a safety
profile. Am J Dent 1989, 2: 185-196.
Piśmiennictwo
12. DeVizio W, Davies R: Rationale for the daily
1. Bhargava H, Leonard P: Triclosan: applica-
use of a dentifrice containing triclosan in the
tions and safety. Am J Infect Control 1996,
maintenance of oral health. Compend Contin
24, 3: 209-218.
Educ Dent 2004, 25, Suppl 1, 7: 55-58.
2. Biocidal Products Directive. Official J 1998,
13. Finney M, Walker J T, Marsch P D, Brading M
41: 1-63.
G: Antimicrobial effects of a novel Triclosan/
zinc citrate dentifrice against mixed culture
3. Braoudaki M, Hilton A: Adaptive resistance to
oral biofilms. Int Dent J 2003, 53, 6, Suppl 1:
biocide in Salmonella enteric and Escherichia
371-378.
coli 0157 and cross-resistance to antimicro-
bial agents. J Clin Mirobiol 2004, 42, 1: 73
14. Gaffar A, Nabi N, Kashuba B, Williams M,
78.
Herles S, Olsen S, Afflitto J: Antiplaque ef-
4. Brenwald N, Fraise A: Triclosan resistance in fects of dentifrices containing triclosan/copo-
methicillin-resistant Staphylococcus aureus lymer/NaF system versus triclosan dentifrices
(MRSA). J Hosp Infect 2003, 55, 2: 141 without the copolymer. Am J Dent 1990, 3:
144. 7-14.
5. Chuanchuen R, Karkhoff-Sweizer R R, 15. Gaffar A, Scherl D, Afflitto J, Coleman E J:
Sweizer H R: High-level triclosan resistan- The effect of triclosan on the mediators of
ce in Pseudomonas aeruginosa is solely a re- gingival inflammation. J Clin Periodontol
sult of efflux. Am J Infect Control 2003, 31, 1995, 22, 6: 480-484.
187
L. Wagner Czas. Stomatol.,
16. Gilbert P, Allison D, McBain A: Biofilms in and environmental behavior of the bacterici-
vitro and in vivo: do singular mechanisms im- de triclosan and its methyl derivative in sur-
ply cross-resistance? J Appl Microbiol 2002, face waters and in wastewater. Environ Sci
92, Suppl: 98S-110S. Technol 2002, 36, 11: 2322-2329.
17. Gilbert P, McBain A: Literature-based evalu- 29. Lygre H, Moe G, Sk�levik R, Holmsen H:
Interaction of triclosan with eukaryotic mem-
ation of the potential risks associated with im-
branelipids. Eur J Oral Sci 2003, 111, 3: 216
pregnation of medical devices and implants
222.
with triclosan. Surg Infect 2002, 3, Suppl 1:
S55-S63.
30. McAvoy, Schatowitz B, Jacobs M, Hauk A,
Eckhoff W S: Measurement of triclosan in wa-
18. Glazer A: The ubiquitous triclosan, a com-
stewater treatment systems. Environ Toxicol
mon antibacterial agent exposed. Pestic You
Chem 2002, 21, 7: 1323-1329.
2004, 24: 12-17.
31. McBain A, Leder R G, Srenivasean P, Gilbert
19. Goodfellow G: Antibacterial resistance and
P: Selection for high-level resistance by
triclosan. Society of Toxicology Annual
chronic triclosan exposure is not universal.
Meeting 2003, Salt Lake City, USA.
J Antimicrob Chemother 2004, 53, 5: 772
20. Heath R i wsp: Mechanism of triclosan inhi-
777.
bition of bacterial fatty acid synthesis. J Biol
32. McLeod R, Muench S P, Raffety J B, Kyle D E,
Chem 1999, 274: 11110-11114.
Mui E J, Kirisits M J, Mack D G, Roberts C
21. Hoang T: The use of triclosan in supporti-
W, Samiel B U, Lyons R E, Dorris M, Milhous
ve treatment of gingivitis and periodontitis.
W K, Rice D W: Triclosan inhibits the growth
J West Soc Periodontol Abstract 2000, 48, 4:
of Plasmodium falciparum and Toxoplasma
101-108.
gondii by inhibition of apicompexan FabI. Int
22. Jin Y, Yip H: Supragingival calculus: for-
J Parasitol 2001, 31, 2: 109-113.
mation and control. Crit Rev Oral Biol Med
33. McMurry L, Oethimger M, Levy S: Triclosan
2002, 13, 5: 426-441.
targets lipid synthesis. Nature 1998, 394:
23. Jones R i wsp: Triclosan:a review of effecti-
531 532.
veness and safety in health care settings. Am
34. Mod�er T, Bengtsson A, R�lla G: Triclosan
J Infect Control 2000, 28: 184-196.
reduces prostaglandin biosynthesis in human
24. Kremer L i wsp: Inhibition of InhA activity,
gingival fibroblasts challenged with interleu-
but not KasA activity, induces formation of a
kin-1 in vitro. J Clin Periodontol 1996, 23,
KasA-containing complex in mycobacteria. J
10: 927-933.
Biol Chem 2003, 278, 23: 20547-20554.
35. Mustafa M, Wondimu B, Ibrahim M, Mod�er T:
25. Lee H, Peart T: Organic contamination in
Effect of triclosan on interleukin-1� produc-
Canadian municipal sewage sludge. Part I.
tion in human gingival fibroblast challenged
Toxic or endocrine disrupting phenolic com-
with tumor necrosis factor-alpha. Eur J Oral
pounds. J Can 2002, 37: 681-696.
Sci 1998, 106, 2: 637-643.
26. Levy S: Active efflux, a common mechanism
36. Mustafa M, Wondimu B, Yucel-Lindberger T,
for biocide and antibiotic resistance. J Appl
Kats-Hallstr�m A T, Jonsson A S, Mod�er T:
Microbiol 2002, 92, Suppl: 65S-71S.
Triclosan reduces microsomal prostaglan-
27. Lindhe J, Rosling B, Socransky S S, Volpe A
din E synthase-1 expression in human gingi-
R: The effect of a triclosan-containing denti- val fibroblast. J Clin Periodontol 2005, 32, 1:
frice on established plaque and gingivitis. J 6-11.
Clin Periodontol 1993, 20, 5: 327-334.
37. Opinion of the Scientific Committee on
28. Lindstrom A, Buerge J, Poiger I, Breggvist Cosmetic Products and Non-Food Products
P A, M�ller M D, Buser H R: Occurrence intended for Consumers. Triclosan 21 Plenary
188
2008, 61, 3 Bezpieczeństwo stosowania triklosanu
Meeting 2002. 45. Russell A D: Whither triclosan? J Antimicrob
Chemother 2004, 53, 5: 693-695.
38. Panagakos F, Kumar E: Triclosan inhibition
46. Sreenivasan P, Gaffar A: Antiplaque bioci-
of cytokine-stimulated MMP production by
des and bacterial resistance: a review. J Clin
osteoblast-like cells. J Dent Res 2003, 82:
Periodontol 2002, 29, 11: 965-974.
2248.
47. Triclosan Briefing. Environment Agency
39. Panagakos F, Cummins D: A dentifrice for
2005, Bristol UK.
the 21st Century. Inside Dent 2005, 2, 1: 1-9.
48. Volpe A, Petrone M E, Devizio W, Davie R M:
40. Public Assessment Report-Colgate Whitening
A review of plaque, gingivitis, calculus and
Toothpaste (sodium fluoride and triclo-
caries clinical efficacy studies with fluoride
san) Medicines and Healthcare products
dentifrice containing triclosan and PVM/MA
Regulatory Agency (MHRA) 2005.
copolymer. J Clin Dent 1996, 7: S1-S14.
41. Rawat R, Whitty A, Tonge P J: The isoniazid
49. Ward W, Holdgate G A, Rowsell S, McLean
NAD adduct is a slow, tightbinding inhibi-
E G, Pauptit R A, Clayton E, Nichols W W,
tor of InhA, The Mycobacterium tuberculo-
Colls J G, Minshull C A, Jude D A, Mistry A,
sis enoyl reductase: adduct affinity and drug
Timms D, Camble R, Hales N J, Britton C J,
resistnce. Proc Natl Acad Sci USA 2003, 100,
Taylor I W: Kinetic and structural characte-
24: 13881-13886.
ristics of the inhibition of enoyl (acyl carrier
42. Rosling B, Wannfors B, Volpe A R, Furuichi Y,
protein) reductase by triclosan. Biochemistry
Ramberg P, Lindhe J: The use of triclosan/co-
1999, 38, 3: 12514-12525.
polymer dentifrice may retard the progression
50. Xu T, Deshmukh M, Barnes V M, Trivedi H M,
of periodontitis J Clin Periodontol 1997, 24,
Du-Thumm L, Richter R, Cummins D:
12: 873-880.
Analysis of the anti-bacterial activity and pla-
43. Rule K L, Ebbett V R, Vikesland P J: Formation
que control benefit of Colgate Total dentifrice
of chloroform and chlorinated organics by
via clinical evaluation and real time polyme-
free-chlorine-mediated oxidation of triclosan.
rase chain reaction. J Clin Dent 2005, 16, 4:
Environ Sci Technol 2005, 39, 9: 3176-3185.
117-122.
44. Russell A D: Biocide use and antibiotic resi-
Otrzymano: dnia 11.III.2008 r.
stance: the relevance of laboratory findings to
Adres autora: 02-006 Warszawa, ul. Nowogrodzka 59,
clinical and environmental situations. Lancet
Pawilon XI D
Infect Dis 2003, 3, 12: 794-803. Tel.: [phone]
189