Orientacja zawodowa i doradztwo zawodowe w szkole
Agnieszka Piotrowska-Do Zespół Szkół Ekonomiczno Usługowych w Rybniku
W przeważającej części polskich szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych
działalność w zakresie orientacji zawodowej i poradnictwa młodzieży w nich uczącej się
prowadzą zatrudnieni w tych placówkach pedagodzy szkolni. Dobrze jest, jeżeli zarówno
wspomniani pedagodzy, kierownictwo danej szkoły, a i sami nauczyciele dostrzegają taki
problem i potrzebę prowadzenia poradnictwa zawodowego w swoich szkołach. Oczywiście, są
jeszcze poradnie psychologiczno  pedagogiczne, które także taką działalność również
prowadzą, ale to poza szkołą. Ważne jest organizowanie tego typu pomocy , która byłaby
usytuowana bardzo blisko ucznia, a więc w szkole. Nie ma wątpliwości, że obok
dotychczasowych zadań i funkcji pełnionych przez pedagogów szkolnych i wychowawców
niezbędne stają się dodatkowe zadania w zakresie orientacji zawodowej i poradnictwa
zawodowego. Taką rolę w szkole może spełniać szkolny doradca zawodowy który obok
pedagoga szkolnego, byłby kolejną osobą udzielającą profesjonalnej pomocy uczniom w
podejmowaniu przez nich dalszych planów edukacyjnych i zawodowych. Szkoda tylko, że w
nielicznych palcówkach szkolnych pracują doradcy zawodowi, a przepisy prawa oświatowego
stwierdzają, że w placówce oświatowej może być zatrudniony doradca zawodowy ( a nie musi
być zatrudniony). Póki co, obecnie jesteśmy świadkami można stwierdzić, masowego
kształcenia nauczycieli na szkolnych doradców zawodowych. Kształcenia bezpłatnego dla
nauczycieli, bo finansowanego przez Europejski Fundusz Społeczny , Unię Europejską i
MEN. Trudno też stwierdzić, czy będą stworzone w szkołach etaty dla szkolnych doradców
zawodowych ( oczywiście wszystko opiera się o pieniądze).
Jak ważny jest problem poradnictwa zawodowego dla młodych ludzi, niech świadczą
statystyki, które stwierdzają, że spośród krajów Unii Europejskiej Polska ma najwyższy
wskaz
nik ludzi bezrobotnych w wieku od 19  25 roku życia( z
ródło: GUS, 2006 rok), a
wynosi on w Polsce 37 %. I tym młodym ludziom trzeba pomóc w tym zakresie.
Bardzo ciekawą formą tego typu pomocy są Szkolne Kluby Aktywizacji Zawodowej i Szkolne
Ośrodki Kariery. Jest ich coraz więcej w polskich szkołach. Prowadzą je albo nauczyciele
będący doradcami zawodowymi albo nauczyciele nie będącymi takowymi .
Osobiście zachęcam do tworzenia takiej formy aktywizacji zawodowej młodzieży. Ja prowadzę
taki klub od roku. Myślę, że zyskał on uznanie wśród młodzieży szkoły w której pracuję.
Program działania oparłam na rozpowszechnionym i popularnym w Wielkiej Brytanii
kanadyjskim programie Gra w życie ( www.realgame.com) , oczywiście modyfikując i
dostosowując odpowiednio do potrzeb uczniów. Szczegółowa tematyka Gry w życie
dostosowana jest w zasadzie do każdej grupy wiekowej od 5 lat do 65 roku życia .W każdej
jednak grupie wiekowej do realizacji są takie same trzy obszary tematyczne.
W pierwszym obszarze tematycznym który nazywa się Rozwój samopoznania realizuje się
takie tematy, jak: zdolności i możliwości, zainteresowania i aktywność, mój system wartości.
A więc realna i obiektywna ocena własnych możliwości i predyspozycji, systemy wartości
jakie funkcjonują w poszczególnych sferach życia, własne zainteresowania i aktywność,
role społeczne i własne zaangażowanie w te role
W drugim obszarze który nazywa się Nauka Praca realizuje się takie tematy jak: zawody,
świat pracy. A więc: jaki jest świat pracy, przygotowanie do roli pracownika, grupy zawodów
predyspozycje potrzebne do wykonywania określonego zawodu, zawody przyszłości.
W ostatnim trzecim obszarze nazwanym Planowanie kariery realizuje się następującą
tematykę: planowanie działań, z
ródła poszukiwań, proces podejmowania decyzji. A
szczegółowiej: planowanie własnych działań, podejmowanie decyzji, gdzie i jak poszukiwać 
z
ródła informacji o możliwości dalszej edukacji oraz o przyszłej pracy.
Jest o tyle ciekawy program dla prowadzenia takich działań, zwłaszcza, że można go
dostosować do każdej grupy wiekowej. Szczegółowy plan prowadzenia takich zajęć z
młodzieżą może wyglądać następująco:
I Psychologiczne aspekty aktywizacji zawodowej
Tematy w tym obszarze:
1. Moje uzdolnienia i predyspozycje
2. Określenie własnych zainteresowań
3. Moje cechy osobowościowe
4. Moje aspiracje, dążenia, ambicje
5. Mój warsztat pracy
6. Predyspozycje zdrowotne i ich wpływ na wybór zawodu
7. Znaczenie ciągłego kształcenia się i jego wpływ na wybór zawodu i utrzymanie pracy
8. Co to znaczy być elastycznym i sprawnym, czyli mobilność zawodowa
Treści w tym obszarze:
Uzdolnienia i predyspozycje związane z funkcją mózgu
Jakie predyspozycje są potrzebne w jakim zawodzie
Określenie swoich zainteresowań
Moje zainteresowania  ćwiczenia
Moje mocne i słabe strony- ćwiczenia -analiza
Cechy osobowości i ich znaczenie przy wyborze
Zawodu  zajęcia z pracownikiem poradni Psychologiczno-Pedagog.
Określenie własnych aspiracji , dążeń, ambicji- Ćwiczenia
Predyspozycje zdrowotne i ich znaczenie przy wyborze zawodu- zajęcia z lekarzem medycyny
pracy
Czy warto uczyć się i dlaczego warto się uczyć  ćwiczenia
Mobilność zawodowa  zajęcia z doradcą zawodowym
Osiągnięcia :
Uczeń potrafi określić swoje predyspozycje i uzdolnienia
Wie jakie predyspozycje potrzebne są do wykonywania określonego zawodu zawodzie
Potrafi określić swoje zainteresowania i ich znaczenie przy wyborze zawodu
Potrafi określić swoje mocne i słabe strony oraz szanse i zagrożenia dla własnego rozwoju
Wie jak może rozwijać swoje zainteresowania
Poznaje swoją osobowość i potrafi określić wpływ określonych typów osobowości
przy wyborze zawodu
Umie określić własne aspiracje, ambicje i dążenia
Zna znaczenie predyspozycji zdrowotnych do wykonywania
Określonego zawodu
Rozumie jak ważne dla własnego rozwoju teraz
niejszego i przyszłego jest ciągłe kształcenie i
doskonalenie
Wie co to znaczy być moblinym na rynku pracy
II y
ródła informacji o pracy, kształceniu, ofertach pracy
Tematy w tym obszarze
1. y
ródła książkowe: informatory
2. Czasopisma i prasa bieżąca
3. Internet: strony o pracy, kształceniu, ofertach pracy
Treści w tym obszarze:
Informatory wyższych uczelni  ćwiczenia
Analiza bieżącej pracy pod kątem ofert prasy ; prasa traktująca o problematyce pracy
Zasoby Internetu dotyczące pracy, ofert pracy  ćwiczenia
Osiągnięcia
Uczeń zna z
ródła informacji dotyczące dalszego kształcenia, pracy i ofertach pracy
Zna zasady korzystania z dowolnego z
ródła dotyczącego dalszego kształcenia, pracy i ofertach
pracy
Potrafi skorzystać z wybranego przez siebie z
ródła dotyczącego dalszego kształcenia, pracy i
ofertach pracy odpowiednio do własnych potrzeb
III Poznaj zawody
Tematy w tym obszarze
1. Rodzaje spotykanych zawodów: związanych z ludz
mi, danymi, zwierzętami, roślinami,
przedmiotami
2. Charakterystyka poszczególnych zawodów
- poznanie wymagań
- poznanie środowiska pracy
- poznanie zadań i czynności
- szanse zatrudnienia
- placówki zajmujące się kształceniem w poszczególnych zawodach
Treści w tym obszarze
Zawody związane z przedmiotami, ludz
mi, roślinami, zwierzętami i danymi  charakterystyka
Przedstawienie wymagań, środowiska pracy oraz zadań i czynności w poszczególnych
grupach zawodów
Omówienie szans zatrudnienia w poszczególnych zawodach (zawody przyszłości)
Gdzie można się kształcić w określonych zawodach
Jak nalez
ć właściwy zawód  ćwiczenia
Poszukiwanie właściwego zawodu  ćwiczenia
Stworzenie bazy komputerowej o zawodach
Opracowanie teczek tematycznych o zawodach
Osiągnięcia
Uczeń zna podstawowe podziały zawodów
Zna wymagania, środowisko pracy, zadania i czynności
Orientuje się w szansach zatrudnienia w poszczególnych zawodach
Wie gdzie może się kształcić aby wykonywać dany zawód
IV Przygotowanie do pracy
Tematy w tym obszarze
I . Dokumenty przy przyjęciu do pracy:
1. CV  życiorys zawodowy
2. List motywacyjny
3. Kwestionaruisz osobowy
II. Rozmowa kwalifikacyjna  zasady prowadzenia i wymagania stawiane rozmowie
kwalifikacyjnej
Treści w tym obszarze
Zasady sporządzania życiorysu zawodowego
Sporządzanie życiorysu zawodowego-ćwiczenia
Zasady sporządzania listu motywacyjnego
Sporządzanie listu motywacyjnego  ćwiczenia
Jak przygotować się do rozmowy kwalifikacyjnej w sprawie pracy  ćwiczenia
Osiągnięcia
Uczeń wie jakie dokumenty potrzebne są przy składaniu oferty zatrudnienia
Wie jak przygotować się do rozmowy w sprawie pracy
Umie sporządzić CV, list motywacyjny
Uczeń umie przygotować się do rozmowy w sprawie pracy
V Kierunki kształcenia
Tematy w tym obszarze
1. Szkolnictwo policealne i wyższe
2. Studia, ale jakie
3. Czym kierujemy się przy wyborze studiów
Treści w tym obszarze
Przedstawienie struktury i profili kształcenia ponadgimnazjalnego
Czy warto zostać studentem
Dlaczego warto studiować
Czy kierujemy się przy wyborze studiów
Moja kariera zawodowa w dzisiejszych czasach
Osiągnięcia
Uczeń posiada orientację w zakresie kształcenia ponadgimnazjalnego
Rozumie potrzebę i konieczność dalszego kształcenia
Potrafi ocenić swoją motywację do dalszego kształcenia
Zna własną motywację do dalszej edukacji
Naprawdę zachęcam do tworzenia takiej formy pomocy w szkołach w zakresie poradnictwa
zawodowego. Jest ona potrzebna. Rozpoczynając tą działalność w szkole w której pracuję,
spotkałam się wśród uczniów z pytaniami dlaczego dopiero teraz to robię. Na początku
przeprowadziłam też ankietę: na 90 uczniów objętych ankietą 85 wyraziło opinię, że istnienie
takiej formy pomocy w zakresie poradnictwa zawodowego jest ważne , potrzebne i konieczne.
Bibliografia
Rogacz-Paszkowska,Anna. Warsztat pracy europejskiego doradcy kariery zawodowej.
Warszawa: KOWEZiU, 2002
Rogacz-Paszkowska, Anna. Doradztwo zawodowe w systemach szkolnych krajów Unii
Europejskiej. Warszawa: KOWEZiU, 2001
Sołtysińska, Grażyna; Żywiec-Dąbrowska, Elżbieta. Moja przyszła praca: materiały
metodyczne do pracy z uczniami szkół zawodowych. Warszawa: KOWEZiU, 2003
Szkolny doradca zawodowy. Warszawa: KOWEZiU, 2003
Przygotowanie uczniów gimnazjum do wyboru zawodu. Pod red .Grażyny Sołtysińskiej i Julii
Woronieckiej. Warszawa: KOWEZiU, 2003
Bolles, Richard Nelson. Spadochron: praktyczny poradnik dla osób planujących karierę,
szukających pracy i zmieniających zawód. Warszawa: Fundacja Inicjatyw Społeczno-
Ekonomicznych, 2000
Barret, Jim. Testy niezbędne przy wyborze zawodu i kierunku studiów. Warszawa: Wydaw.
Amber, 2002
Taylor, Jeff; Hardy Doug. Jak efektywnie poszukiwać pracy. Karków: Oficyna Ekonomiczna,
2006