2010.02.15
ROLA ÅšWIATA ROÅšLINNEGO W FUNKCJONOWANIU BIOSFERY
" kosmos
" Słońce
" ekosfera  strefa wokół gwiazdy, dająca krążącym ewentualnie w obrębie tej sfery planetom
takie warunki pod względem temperatury, że (przy spełnieniu innych warunków) może na
tych planetach istnieć życie
Ekosfera Słońca rozciąga się od 0,95 j.a. Do 1,37 j.a. (j.a. = jednostka astronomiczna)
" życie może zaistnieć tylko na planetach skalistych, ze stałym podłożem (Merkury,
Wenus, Ziemia, Mars)
" Wenus  dociera za dożo energii słonecznej i cała woda wyparowała, jest gęsta atmosfera
(96,5% - CO , N  ok. 3,5% i inne)
2
" ciśnienie 93 razy większe, niż na Ziemi
" padajÄ… deszcze d dwutlenku siarki
" za blisko Słońca
" Mars  za daleko Słońca, dociera za mało energii słonecznej
" temperatura na równiku w dzieÅ„ ok. 20ÚC, w nocy -90ÚC
" większość atmosfery uciekła w kosmos, został dwutlenek węgla, azot i argon i trochę
innych (m.in. tlen)
" życie  mikroby
" woda  pod powierzchniÄ…
" Ziemia  jedyne dotąd znane miejsce we wszechświecie, w którym występuje życie
" temperatura minimalna: -88ÚC, maksymalna: 58ÚC
" atmosfera: azot 78%, tlen 20,9%, argon 0,9%, śladowe ilości CO i innych gazów
2
" Biosfera  strefa kuli ziemskiej zamieszkana przez organizmy żywe, gdzie obdywają się
procesy ekologiczne
" biosfea jest częścią zewnętrznej skorupy Ziemi, która obejmuje również
powietrze,lad i wodÄ™
" Biosfera światowa  mapa odznaczająca skupiska planktonu i roślin (=biomasy) po
powierzchni Ziemi
" strefy zwrotnikowe pustynie planktonowe
" na lądzie  lasy deszczowe na równiku, klimat umiarkowany  wszystko się rozwija
" Biocenoza  (gr. bios  życie i koinos  wspólny)  naturalny zespół populacji organizmów
żywych danego środowiska  biotopu (- nieożywionych elementów tego obszaru, jak:
podłoże, woda, powietrze), należących do różnych gatunków ale powiązanych ze sobą
różnorodnymi czynnikami ekologicznymi i zależnościami pokarmowymi
" tworzy całość, która pozostaje w przyrodzie w snanie homeostazy (czyli
dynamicznej równowagi)
" biocenozÄ™ tworzÄ…:
" fitocenoza  organizmy roślinne
" zoocenoza  organizmy zwierzęce
" drobnoustroje
1
" biocenozy można podzielić na naturalne, np. sawanna, las, jezioro, i sztuczne, np. park,
ogród
" biocenoza wraz ze środowiskiem fizycznym (=biotopem) to ekosystem
" ekosystem  stanowi funkcjonalną całość, w której zachodzi wymiana materii między
biocenozÄ… i biotopem
" największa jednostka funkcjonalna biosfery
" ekosystemy, np. staw, las, dżungla, łąka, moczary, rafa koralowa, pole
(=agroekosystem), ocean, wybrzeże morskie
" producenci  organizmy, głównie rośliny zielone, wytwarzające związki organiczne
w procesie fotosyntezy
" konsumenci  organizmy cudzożywne, które odżywiają się innymi organizmami
" destruenci  organizmy przetwarzajÄ…ce martwÄ… materi organicznÄ… wzwiÄ…zki mineralne (np.
bakterie i grzyby)
" A
ańcuch pokarmowy  szereg organizmów stanowiących dla siebie kolejne z
ródło
pokarmu (zjadających izjadanych(, przez który przepływa materia i energia zmagazynowana
początkowo w roślinach, tj. w poziomie troficznym producentów
" Sieć troficzna  wzajemnie powiązane ze sobą łańcuchy pokarmowe (troficzne), w których
następuje przepływ energii i materii w ekosystemie
Rośliny i zwierzęta  podstawowe składniki ekosystemu
" Rośliny  organizmy autotroficzne pobierające z otoczenia nieorganiczne związki
chemiczne i wbudowujące je jako komponenty związków organicznych
=> produkcja pierwotna  szybkość wytwarzania biomasy przez organizmy autotroficzne
" Zwierzęta (w tym człowiek)  organizmy heterotroficzne  materia organiczna
wyprodukowana przez rośliny stanowi dla nich zasoby pokarmowe
=> produkcja wtórna  szybkość wytwarzania biomasy przez organizmy heterotroficzne
" autotrofami (organizmami samożywnymi) nazywamy te organizmy, które czerpią energię
niezbędną do życia wytwarzając potrzebne substancje organiczne z nieorganicznych
pobieranych z otaczającego je środowiska
" heterotrofami (organizmami cudzożywnymi) nazywamy te organizmy, które energię
niezbędną do życia czerpią z pobieranych z otoczenia związków organicznych
" Fotosynteza
" anaboliczny proces biochemiczny redukcji dwutlenku węgla wodorem pochodzącym
ze związków nieorganicznych z wykorzystaniem promieniowania słonecznego przy
udziale barwników asymilacyjnych i enzymów, prowadzącym do powstania
związków organicznych
" jedna z najważniejszych przemian biochemicznych na Ziemi
" utrzymuje wysoki poziom tlenu w atmosferze
" przyczynia się do wzrostu ilości węgla organicznego w puli węgla, zwiększając masę
2
materii organicznej kosztem materii nieorganicznej
" zachodzi w wyspecjalizowanych organellach  chloroplastach, zawierajÄ…cych
barwniki fotosyntetyczne (asymilacyjne)  barwne zwiÄ…zki chemiczne odgrywajÄ…ce
kluczowÄ… rolÄ™ w jej procesie
" wyróżnia się 3 główne grupy barwników fotosyntetycznych: chlorofile, karotenoidy
i fikobiliny
" stromatolity  tworzące je organizmy pierwsze fotosyntetyzowały, tworząc tlen
i dzięki nim powstać mogły inne organizmy
" Kolor zielony na planecie Ziemia dzieło czystego przypadku
" na Ziemi fotosynteza zależy od:
" światła czerwonego, którego jest najwięcej
" niebieskiego, które daje roślinom najwięcej energii
" rośliny odbijają przede wszystkim światło zielone, dlatego też widzimy je jako
zielone
" roślinność na planetach krążących wokół gwiazd innego typu może wyglądać
inaczej, ponieważ rozwinęła inne barwniki fotosyntetyczne, w zależności od tego,
jakie światło dociera do powierzchni planety
" gwiazda jaśniejsza i gorętsza od Słońca emituje więcej światła niebieskiego
i ultrafioletowego
" gwiazdy ciemniejsze i chłodniejsze od Słońca  duża emisja podczerwieni,
mało niebieskiego  odbijane będą te długości fali, których człowiek nie
widzi (UV)  rośliny widziane jako czarne
" Pozycja roślin w świecie żywym
" do roślin zaliczane są organizmy, u których istotnemu zróżnicowaniu w wyniku
ewolucji uległy organizacja ciała, biologia rozwoju i w końcu relacje ze
środowiskiem
" zmiany te można prześledzić analizując organizację, funkcjonowanie i ekologię
kolejnych grup systematycznych stanowiących współczesne linie rozwojowe
wywodzące się z kolejnych ogniw ewolucji roślin
" rośliny naczyniowe  najwyżej w ewolucji
" Ekologiczne czynniki środowiskowe wpływające na występowanie roślin (=czynniki
siedliskowe)
" siedlisko  miejsce, w którym rośnie określony gatunek roślin, ze wszystkimi
czynnikami środowiskowymi oddziałującymi na jego wzrost
" temperatura
" woda
" światło
" czynniki chemiczne
" czynniki mechaniczne
" Temperatura
" największe znaczenie dla geografii roślin różnice temperatur wyznaczają strefy
klimatyczne na Ziemi
" Piętra roślinności (piętra klimatyczno-roślinne)  układ roślinności związany ze zmianą
3
klimatu wraz ze wzrostem wysokości nad poziomem morza
" zmieniają się niektóre elementy klimatu, takie jak temperatura, roczna suma opadów
atmosferycznych i długość okresu wegetacyjnego; powoduje to stopniowe
zastępowanie jednych formacji roślinnych przez drugie
" w górach Europy (np. w Alpach, Sudetach i Karpatach) występują piętra roślinności
i towarzyszące im główne formacje roślinne
" piętro pogórza  lasy mieszane
" piętro regla dolnego  buczyny
" piętro regla górnego  bory świerkowe
" piętro subalpejskie  zarośla kosodrzewiny i ziołorośla
" piętro alpejskie (=piętro hanlne)  roślinność zielna, głównie murawy
" piętro subniwalne (=piętro turni)  mszaki i porosty
" piętro niwalne (=piętro śnieżne)  brak roślinności
" z piętrami roślinności  granice  góry
" granica lasu
" granica wiecznego śniegu
" Woda
" wszystkie procesy życiowe są bezpośrednio lub pośrednio zależne od wody:
" uczestniczy w biochemicznych procesach metabolicznych
" umożliwia rozpuszczanie i transport prawie wszystkich występujących
w przyrodzie substancji
" drobne wahania jej dostępności mogą mieć bardzo poważne konsekwencje
i na niewielkiej powierzchni zasadniczo zmienić skład szaty roślinnej
" opady: największe w sąsiedztwie równika oraz w Azji Południowo-Wschodniej
" Ze względu na zapotrzebowanie na wodę wyróżnia się grupy roślin:
" hydrofity  wodolubne
" higrofity  bagienne, wilgociolubne
" mezofity  mają średnie lub zmienne zapotrzebowanie na wodę
" kserofity  sucholubne
" Światło
" nieodzowne znaczenie dla świata roślinnego
" dostarcza energii dla fotosyntezy
" wpływa na kierunek i intensywność wzrostu oraz wykształcenie się organów
naziemnych roślin
" Pora i długość naświetlania wpływa na rozwój roślin (=fotoperiodyzm)
" światłolubne  heliofity
" cieniolubne  skiofity
" Czynniki chemiczne
" typy gleb
" odczyn podłoża (=pH)
" zawartość składników pokarmowych
4
" ze względu na kwasowość gleby:
" rośliny zasadolubne  bazofity  gleby zasadowe
" rośliny kwasolubne  acidofilne, acidofity  gleby kwśne, bezwapniowe
5