1. Podział językoznawstwa:
a) diachroniczne - opis w czasie
b) synchroniczne - opis w danym momencie
2. Metody badawcze:
a) filologiczna - zestawia dane z zabytków w tym samym języku
b) rekonstrukcji wewnętrznej - wnioskuje o przeszłości na podstawie stanu dzisiejszego
c) historyczno - porównanwcza - odtwarzanie przez porównywanie elementów z poszczególnych języków
3. Historia języka a gramatyka historyczna
a) inny zakres chronologiczny - hjp nie interesuje okres przedpiśmienny;
b) inny zakres przedmiotowy - hjp ma szerszy zakres, bo bada czynniki zewnętrzne wpływające na język
c) różnica w sposobie badań - GH bada fakty jednorodne, HJP fakty różnorodne i łączy je m/y sobą
4. Językoznawcy historyczni:
a) Jan Baudoin de Courtenay - ,,Zarys HJP"
b) Aleksander Bruckner - ,,Dzieje języka polskiego"
c) Tadeusz Lehr - Sławiński - ,,Język polski: pochodzenie, powstanie i rozwój"
d) Zenon Klemensiewicz - III tomy ,,Historii języka polskiego"
e) Bogdan Walczak - ,,Zarys dziejów języka polskiego"
f) Teresa Skubalanka - ,,Historyczna stylistyka języka polskiego"
5. Periodyzacja dziejów polszczyzny wg. Klemensiewicza (1939 r):
a) epoka przedpiśmienna
b) epoka piśmienna:
- doba staropolska - od 966 r do XVI w (tylko średniowiecze) - język w rękach kościoła i państwa, kształtuje
się język literacki, co ma wpływ na język ogólny;
- doba średniopolska - od XVI do 1780 r (renesans, barok, oświecenie) - wykształca się polszczyzna,
widoczne są różnice regionalne, rozwija się fonetyka i fleksja oraz zwiększa się ilość słownictwa;
- doba nowopolska - od 1780 do 1939 r - wykształcona polszczyzna oparta na zasadach gramatycznych,
reformy ortograficzne, przyrost słownictwa zapożyczonego.
Po II WŚ córka Klemensiewicza opracowała dalsze dzieje języka polskiego po 1945 r. Umowna data dzieląca epokę
przedpiśmienną od piśmiennej - pojawienie się ,,Bulli gniez
nieńskiej" w 1136 r.