Laboratorium  Geologia, geomorfologia i gleboznawstwo Ćwiczenie 2
KWASOWOŚĆ I WA
AÅšCIWOÅšCI SORPCYJNE GLEB
Kwasowość gleby to zawartość w niej jonów wodorowych. Dużą rolę zakwaszaniu gleby odgrywa
H2CO3, który powstaje poprzez rozpuszczenie się w wodzie CO2, wydzielanego podczas oddychania
korzeni roślin jak również reakcji z udziałem mikroorganizmów. Kwas węglowy wpływa na
rozpuszczanie się węglanów i wymywanie jonów Ca2+ i Mg2+ z kompleksu sorpcyjnego.
Na kwasowość gleby mają wpływ także kwasy mineralne i organiczne. Aktywnie działają kwasy
humusowe jak również sole hydrolizujące i nawozy. Kwasowość gleby pochodzi od jonów
wodorowych oraz jonów Al3+ zaabsorbowanych w kompleksie sorpcyjnym. W glebie rozróżniamy
kwasowość czynną, wymienna i hydrolityczną.
Sorpcja wymienna zachodząca w glebie dotyczy głównie kationów: Ca2+, Mg2+, Na+, K+,
tworzących sumę kationów zasadowych. Sumaryczną ilość wszystkich zdolnych do wymiany
kationów jaką może zabsorbować 100 g gleby, określamy jaką pojemność sorpcyjną gleby. Zależy ona
od składu mineralogicznego gleby, zawartości próchnicy, wielkości powierzchni aktywnej, stężenia
roztworu glebowego czy odczynu gleby. Znajomość rodzaju i ilości kationów wymiennych
występujących w glebie pozwala określić właściwości gleby.
Oznaczanie kwasowości hydrolitycznej metodą Kappena (Kh)
1. Odważyć 10 g gleby
2. Zalać próbkę gleby 100 cm3 0,5 mol/dm3 Ca(CH3COO)2
3. Wytrząsać próbkę przez 1 godzinę
4. Zawiesinę przesączyć
5. Przygotować 3 próbki do oznaczeń. W tym celu pobrać pipetą po 25 cm3 przesączu
glebowego i przenieść go do 3 kolb Erlenmayera o pojemności 250 cm3
6. Dodać 3 krople fenoloftaleiny do każdej próbki
7. Roztwór miareczkować 0,1 M NaOH do słabo różowego zabarwienia
8. Kwasowość hydrolityczną obliczyć ze wzoru:
K h = v · C · 1000 / a
gdzie :
K h  kwasowość hydrolityczna gleby [mmol/100 g]
v  ilość NaOH zużyta przy miareczkowaniu [cm3]
a  objętość roztworu wzięta do miareczkowania [cm3]
C  stężenie molowe roztworu NaOH [mol/dm3]
1000  objętość roztworu odpowiadająca 100 g gleby [cm3]
1
Laboratorium  Geologia, geomorfologia i gleboznawstwo Ćwiczenie 2
Oznaczanie sumy zasadowych kationów wymiennych metodą Kappena (S)
1. Odważyć 10 g gleby
2. Zalać próbkę gleby 100 cm3 0,1 mol/dm3 roztworem HCl
3. Wytrząsać próbkę przez 1 godzinę
4. Zawiesinę przesączyć
5. Przygotować 3 próbki do oznaczeń. W tym celu pobrać pipetą po 25 cm3 przesączu glebowego
i przenieść go do 3 kolb Erlenmayera o pojemności 250 cm3
6. Kolby z roztworem gotować na palniku przez 2 minuty
7. Po zdjęciu z palnika dodać 3 krople fenoloftaleiny
8. Gorący roztwór miareczkować 0,1 mol/dm3 NaOH do słabo różowego zabarwienia. Zabarwienie
powinno utrzymywać się przez 2 minuty.
9. Sumę zasadowych kationów wymiennych obliczyć ze wzoru:
S = (25  v)· 20 · 0,1
Gdzie:
S  suma zasadowych kationów wymiennych [mmol/100 g]
25  ilość roztworu użytego do oznaczenia kwasowości [cm3]
v  ilość użytej do miareczkowania zasady [cm3]
20  przelicznik na 100 g gleby
0,1  stężenie użytego HCl [mol/dm3]
Oznaczanie pojemności sorpcyjnej gleby (T)
Pojemność sorpcyjną gleby obliczyć ze wzoru:
T = Kh + S
Gdzie:
T  pojemność sorpcyjna gleby [mmol/100 g gleby]
S  suma zasadowych kationów wymiennych
Kh  kwasowość hydrolityczna
Oznaczanie stopnia wysycenia gleb kationami zasadowymi (W)
Stopień wysycenia gleby kationami zasadowymi obliczyć ze wzoru:
S
W = ·100 %
T
Gdzie:
S  suma zasadowych kationów wymiennych
T  pojemność sorpcyjna gleby
2
Laboratorium  Geologia, geomorfologia i gleboznawstwo Ćwiczenie 2
Otrzymane wyniki zestawić w tabeli:
Tabela. Kwasowość i właściwości sorpcyjne gleby
Cecha Symbol Wartość 1 Wartość 2 Wartość 3 Średnia Jednostka
Kwasowość
Kh
hydrolityczna
Suma zasadowych
S
kationów wymiennych
Pojemność sorpcyjna T
Stopień wysycenia gleb
W
kationami
Zagadnienia obowiÄ…zujÄ…ce na kolokwium:
1. Czynniki wpływające na kwasowość gleby.
2. Co to jest kompleks sorpcyjny i od czego zależy?
3. Jak określane są właściwości gleby?
3