W_6. Infrastruktura
Pojęcie i podział infrastruktury
1. Słowo  infrastruktura powstało z połączenia 2 łacińskich słów  infra  oznaczającego  u podstaw i
 struktura  budowa, konstrukcja. Infrastruktura to inaczej: podstawa układu, konstrukcji.
- dosłownie oznacza  konstrukcja pod spodem lub  podbudowę , czyli coś, co jest niezbędne dla
funkcjonowania większych organizmów, większych systemów.
2. Infrastruktura to zespół podstawowych urządzeń i instytucji usługowych niezbędnych do prawidłowego
funkcjonowania gospodarki i społeczeństwa (zapewniających odpowiednie warunki bytowe ludności);
- jest niezbędną tkanką, która wypełnia przestrzeń kraju, wią\
ąc osiedla i miejsca pracy, umo\
liwiając
prawidłową działalność wszystkich dziedzin gospodarki.
3. Klasyczny podział infrastruktury obejmuje:
1) infrastruktura gospodarcza (ekonomiczna, techniczna)  obejmuje urządzenia, sieci przesyłowe i
instytucje z dziedziny komunikacji (transportu i łączności), zaopatrzenia w energię i wodę, ochrony
środowiska, handlu itp. Podstawowymi podsystemami (układami) tej infrastruktury są: 1) komunikacja
(transport i łączność), 2) energetyka (zaopatrzenie w prąd, gaz i ogrzewanie), 3) gospodarka wodna, a tak\
e
urządzenia ochrony środowiska, gospodarki komunalnej, magazyny, chłodnie, urządzenia i instytucje
handlu (np. targowiska, bazary, giełdy, aukcje, rynki hurtowe), centra logistyczne.
2) infrastruktura społeczna  jest to zespół urządzeń i instytucji publicznych koniecznych do prawidłowego
funkcjonowania społeczeństwa i bezpośrednio zaspokajających potrzeby społeczne w zakresie oświaty,
nauki, kultury, ochrony zdrowia, opieki społecznej, wypoczynku, kultury fizycznej, porządku
publicznego, administracji, wymiaru sprawiedliwości, a tak\
e organizacje społeczne. W skład
infrastruktury społecznej wchodzą m.in.: urzędy admin. publ, sądy, szkoły, uczelnie wy\
sze, obiekty kulturalne (kina,
teatry, opery, filharmonie, muzea, galerie, biblioteki & ), obiekty sportowo-rekreacyjne (boiska, stadiony, hale sportowe,
pływalnie, korty & ), szpitale, sanatoria, domy pomocy społecznej.
4. Współczesna klasyfikacja infrastruktury opiera się na kryterium funkcjonalnym i wyodrębnia infrastrukturę:
podstawową (bazową), ekologiczną, informacyjną, społeczną i biznesową.
infrastruktura podstawowa obejmuje trzy podsystemy: 1) komunikację, 2) energetykę, 3) gospodarka
wodno-kanalizacyjną;
infrastruktura informacyjna obejmuje urządzenia słu\
ące przesyłaniu informacji i instytucje
telekomunikacyjne;
infrastruktura biznesu  obejmuje ró\
norodne instytucje zajmujące się wspieraniem biznesu i tworzące
sprzyjające środowisko dla inwestowania i prowadzenia działalności gospodarczej (ułatwiające
przedsiębiorstwom ich powstanie, rozwój i funkcjonowanie), jak np.:
- instytucje finansowe (banki, fundusze inwestycyjne, biura maklerskie, firmy ubezpieczeniowe);
- agencje i fundacje rozwoju (np. agencje rozwoju regionalnego, agencje inicjatyw lokalnych, fundacje inicjatyw społeczno-
ekonomicznych);
- ośrodki innowacji i przedsiębiorczości (np. inkubatory przedsiębiorczości, parki technologiczne, ośrodki transferu
technologii);
1
- instytucje doradcze i szkoleniowe (np. firmy konsultingowe świadczące usługi doradcze w zakresie prawa, podatków,
finansów; ośrodki szkoleniowe, ośrodki kształcenia zawodowego),
- instytucje informacyjne i promocyjno-handlowe (m.in. instytucje targowe i wystawowe, biura promocji gospodarczej),
- samorząd gospodarczy (cechy rzemiosł, stowarzyszenia gospodarcze, izby przemysłowo-handlowe).
Formy przestrzenne infrastruktury
1. Infrastruktura rozmieszczona w obrębie przestrzeni ekonomicznej mo\
e przyjmować jedną z dwóch form
przestrzennych, tj. punktową lub liniową.
2. Infrastruktura techniczna charakteryzuje się urządzeniami liniowymi (np. kolej, drogi, linie telefoniczne, gazociągi,
linie elektryczne, wodociągi i inne urządzenia do przemieszczania dóbr, ludzi i informacji). Cechą charakterystyczną
infrastruktury liniowej jest tendencja do wykształcania się układów sieciowych (sieć drogowa miasta lub regionu,
sieć telekomunikacyjna itp.) lub wiązek ró\
nych rodzajów infrastruktury liniowej na danym obszarze (tzw.
obszarze węzłowym, np. miasto lub ośrodek przemysłowy), słu\
ącej przemieszczaniu ludzi i towarów,
przepływowi informacji, przepływowi energii, przepływowi środków płatniczych itp.
3. Infrastruktura społeczna składa się głównie z instytucji i urządzeń punktowych (tj. urzędów, sądów, szkół,
przedszkoli, ośrodków zdrowia, szpitali, sanatoriów, domów kultury, kin, teatrów, muzeów, obiektów sportowo-rekreacyjnych
itd.). Infrastruktura punktowa mo\
e występować w formie wyizolowanej (np. wiejski dom kultury) lub tworzyć
pewne skupiska ró\
norodnych obiektów i instytucji społecznych (zwłaszcza w miastach).
4. Obiekty i urządzenia infrastruktury rozmieszczone na danym obszarze w formie koncentracji punktowych,
węzłów i pasm przenikają się wzajemnie, tworząc układy pasmowo-węzłowe zagospodarowania przestrzeni.
5. Systemy infrastruktury występują w ró\
nych skalach przestrzennych: lokalnej, ponadlokalnej (międzygminnej),
regionalnej i krajowej.
5. Współcześnie infrastruktura podlega globalizacji. Ogólnokrajowe systemy infrastruktury łączą się z
analogicznymi sieciami w sąsiednich państwach i tworzą ponadnarodowe systemy infrastruktury (autostrad,
sieci kolejowych, lotnisk, uczelni), co szczególne widoczne jest w Unii Europejskiej, gdzie rozwijane są
tzw. sieci transeuropejskie (Trans-European Network  TEN), tj. zintegrowane na całym obszarze UE sieci
infrastruktury transportowej, telekomunikacyjnej i energetycznej.
Cechy infrastruktury
- słu\
ebny charakter  świadczy usługi produkcyjne i konsumpcyjne; nie mo\
e funkcjonować sama dla siebie,
gdy\
nie będzie wówczas przynosiła \
adnych korzyści,
- bryłowatość (niepodzielność) urządzeń  konieczne jest tworzenie całych obiektów inra i nale\
y im zapewnić
pewien minimalny zasięg działania  nie mo\
na ich budować etapami, fragmentarycznie
- wysoka kapitałochłonność  tworzenie i funkcjonowanie urządzeń inra, zwłaszcza technicznej wymaga
poniesienia znacznych nakładów kapitałowych o długim okresie zamro\
enia (zw. z bryłowatością)
- skokowy sposób powstawania kosztów  koszty budowy inra rosną co pewien czas skokowo, co wynika z
niepodzielności urządzeń
- długowieczność  okres u\
ytkowania urządzeń inra. jest bardzo długi i raz stworzone obiekty determinują
rozwój układu produkcyjnego i ludnościowego w długim okresie czasu; oznacza to tak\
e \
e mo\
liwość
przekształceń inra. jest bardzo ograniczona,
2
- immobilność  urządzenia inra. są nieprzenośne, tj. bezwładne i trwale związane z określonym obszarem i
musza być u\
ytkowane na miejscu,
- komlementarność  poszczególne urządzenia infra się uzupełniają, ale nie mogą się zastępować.
Funkcje infrastruktury
- transferowa  polega na tworzeniu warunków dla przepływu w przestrzeni dóbr, energii, ludzi i informacji,
- usługowa  polega na zaspokajaniu popytu na usługi zgłaszane przez sferę produkcyjną i konsumpcyjną;
- integracyjna  infra. tworzy niezbędne powiązania przestrzenne i kształtuje więzi społeczne, ekonomiczne i
informacyjne; przesądza o spójności danego systemu terytorialnego (np. regionu lub kraju); pasma
infrastruktury technicznej łączą wszystkie ogniwa gospodarki w jeden system oraz umo\
liwiają ich wzajemną
kooperację oraz wymianę produktów, ludzi, informacji itp.,
- lokalizacyjna  pełni rolę b. wa\
nego czynnika lokalizacji; wyposa\
enie w infrastr. wpływa na koszty
prowadzenia działalności gospodarczej; obszary dysponujące bogatym przestrzennie sieciowym i punktowym
systemem infrastrukturalnym są terenami postrzeganymi przez potencjalnych inwestorów jako miejsca
korzystne dla lokalizacji działalności gospodarczej; brak rozwiniętego systemu infrastrukturalnego mo\
e
stanowić podstawową przyczynę marginalizacji i zacofania obszaru;
- akceleracyjna  odpowiedni poziom zagospodarowania i stan infrastr. określa warunki aktywizacji
gospodarczej obszaru; dobre wyposa\
enie infrastrukturalne jest nieodzownym warunkiem rozwoju; stanowi
klucz do rozwoju; wzdłu\
korytarzy transportowych: autostrad, dróg ekspresowych, szybkich kolei oraz wokół
portów lotniczych i morskich powstają strefy i korytarze intensywnego rozwoju; inwestycje w infrastrukturę są
najistotniejszym instrumentem oddziaływania na procesy gospodarcze.
1. Infrastruktura powinna charakteryzować się nowoczesnością oraz tworzyć system zintegrowany i być
rozmieszczona w sposób dostosowany do potrzeb rozwoju gospodarczego.
2. Odpowiedni stan techniczny oraz dostępność i rozmieszczenie infrastruktury jest istotnym warunkiem
rozwoju gospodarczego oraz jednym z wa\
nych czynników jej konkurencyjności.
3. Poziom zagospodarowania infrastrukturalnego (ilościowy i jakościowy) ni\
szy od potrzeb rozwijającej się
gospodarki określany jest mianem luki infrastrukturalnej.
4. Braki w zakresie urządzeń infrastrukturalnych są jedną z przyczyn powstawania progów rozwoju jednostek
terytorialnych (np. miast, regionów).
5. Progi infrastrukturalne mogą być związane są z wyczerpywaniem się mo\
liwości istniejącej infrastruktury
miejskiej, np. ograniczenie wydolności wodociągów, niemo\
ność dostarczenia dodatkowej ilości gazu i
ciepła, wyczerpywania się przepustowości dróg (korki uliczne).
6. Przezwycię\
enie tych ograniczeń (progów) wymaga ponoszenia znacznych nakładów finansowych.
3
TRANSPORT
1. Transport jest działalnością mającą na celu pokonywanie przestrzeni (realizuje funkcję transferową).
2. Transport to przemieszczanie ludzi, rzeczy lub energii w przestrzeni, wzdłu\
określonej drogi przy
wykorzystaniu odpowiednich środków transportowych. W ujęciu ekonomicznym, transport polega na
odpłatnym świadczeniu usług przewozowych, których efektem jest przemieszczanie osób i ładunków oraz
usług pomocniczych (np. usługi logistyczne, spedycyjne, celne, kontrolne).
Rola transportu w gospodarce
 umo\
liwia przemieszczanie osób (do miejsc pracy, nauki i wypoczynku) i towarów (do ośrodków zbytu, zakładów
przemysłowych, stacji kolejowych, lotnisk, portów morskich i śródlądowych)  nazywany jest  krwiobiegiem gospodarki ,
 zwiększa u\
yteczność dóbr poprzez ich przemieszczanie w przestrzeni (praca przewozowa wykonywana
przez transport powiększa wartość towarów  tworzy wartość dodaną),
 integruje sferę produkcji i wymiany  niweluje rozbie\
ności przestrzenne występujące pomiędzy ośrodkami
produkcji i miejscami konsumpcji (dostarcza wytworzone dobra do sieci sprzeda\
y, tj. konsumentów),
 zwiększa zasięg przestrzenny rynków zbytu i zakupu towarów,
 infrastruktura transportowa tworzy niezbędne powiązania przestrzenne (tzw. funkcja integracyjna) i
zapewnia wewnętrzną spójność gospodarczą i społeczną państwa oraz mo\
liwość obrony jego granic,
 wpływa na wzrost ruchliwości społecznej i komunikacyjnej ludności (ułatwia kontakty ludzki i społeczeństw
\
yjących w oddaleniu od siebie),
 jest jednym z najbardziej istotnych czynników lokalizacji przemysłu (przesądza o atrakcyjności
inwestycyjnej obszaru), a koszt transportu jest czynnikiem kształtującym ceny towarów,
 jest odbiorcą produktów finalnych wielu przemysłów (np. paliwowego, środków transportu),
 wpływa na rozwój międzynarodowej wymiany handlowej oraz kształtuje geografię handlu zagranicznego,
 jest istotnym z
ródłem dopływu dewiz dla państwa (eksport usług transportowych jest bardziej efektywny ni\
eksport
dóbr),
 jest z
ródłem wielkich zysków, zwłaszcza dla krajów, które le\
ą na międzynarodowych korytarzach
transportowych.
Podział transportu ze względu na:
a) przedmiot transportu: osobowy (pasa\
erski) i towarowy,
b) rodzaj środowiska, w którym się odbywa: lądowy (naziemny, nadziemny, np. kolej linowa, podziemny np. metro),
wodny, powietrzny (lotniczy, śmigłowcowy, balonowy), przesyłowy (rurociągowy, przewodowy),
c) środki transportu: samochodowy, kolejowy, lotniczy, wodny śródlądowy, morski, mieszany.
Transport samochodowy
1. Transport samochodowy to wygodny i szybki (na krótkie dystanse) rodzaj transportu, umo\
liwiający
przewóz towarów  od drzwi do drzwi", czyli od miejsca załadunku do miejsca wyładunku.
- jest najszybciej rozwijającą się obecnie gałęzią transportu
- jest podstawowym, najbardziej elastycznym rodzajem transportu,
- przypada na niego ponad 3/4 ogólnych przewozów ładunków na świecie
4
- wysoka pozycja tej gałęzi transportu w przewozach ładunków jest pochodną przejmowania przewozów od
transportu kolejowego, nie zaś generowania nowego popytu
- stymulatorem wzrostu sieci drogowej i rozwoju transportu samochodowego jest masowa produkcja
samochodów.
2. Zaletami tego środka transportu są:
- szybkość w porównaniu z koleją,
- niskie koszty przewozu, szczególnie na krótkie dystanse,
- mo\
liwość przewozu ró\
norodnych towarów dzięki zastosowaniu specjalnych samochodów.
3. Wadami transportu samochodowego są:
- małe bezpieczeństwo, spowodowane wypadkami samochodowymi,
- du\
a ucią\
liwość dla środowiska spowodowana hałasem i emisją spalin,
- niska ładowność, co zwiększa koszty przewozu,
- konieczność budowy i utrzymania w odpowiednim stanie infrastruktury w postaci dróg i autostrad.
4. Transport nie mo\
e obejść się bez istnienia niezbędnej infrastruktury.
5. Infrastruktura transportowa  obejmuje urządzenia tworzące warunki dla przemieszczania (przepływu) w
przestrzeni dóbr, usług, ludzi i energii wzdłu\
określonej drogi za pomocą środka transportowego.
6. Do urządzeń transportowych nale\
ą: drogi, chodniki, ście\
ki rowerowe, mosty, wiadukty, parkingi, systemy
komunikacji miejskiej, sieci kolejowe z zapleczem (dworce, stacje towarowe i rozrządowe,
lokomotywownie, wagonownie, warsztaty) i porty i lotniska.
7. Elementy infrastruktury transportowej (drogi lądowe, wodne, powietrzne i podziemne) tworzą system
transportowy,
8. Wyró\
nia się infrastrukturę transportu: drogowego, szynowego, przesyłowego, wodnego (morskiego i
śródlądowego) i powietrznego.
9. Sieć dróg kołowych jest najgęstszą i najbardziej rozgałęzioną siecią transportową, sięgającą do wszystkich
osiedli i zaspokajającą najbardziej podstawowe potrzeby transportowe. Korzysta z niej w największym
stopniu transport samochodowy, ale tak\
e ruch pieszy, pojazdy konne, motocykle, rowery i maszyny
rolnicze.
10. Szczególną rolę odgrywają drogi szybkiego ruchu:
- drogi ekspresowe (S)  droga publiczna o ograniczonej dostępności, przeznaczona wyłącznie do ruchu
pojazdów samochodowych, wyposa\
ona w jedną lub dwie jezdnię, posiadająca wielopoziomowe
skrzy\
owania z przecinającymi ją innymi drogami; odstępy między węzłami poza terenem zabudowy nie
powinny być mniejsze ni\
5 km,
- autostrady (A)  droga publiczna o ograniczonej dostępności, przeznaczona wyłącznie do ruchu pojazdów
samochodowych, charakteryzująca się bezkolizyjnymi skrzy\
owaniami oraz podzielona na pasy ruchu dla
ró\
nych szybkości i kierunków (co najmniej dwa w ka\
dą stronę, oddzielone pasem zieleni lub barierami).
11. Korzyści wynikające z istnienia autostrad:
- o\
ywienie wzrostu gospodarczego regionów, przez które przebiegają (teren sąsiadujący z autostradą jest bardzo
atrakcyjny dla inwestorów, zwłaszcza na obszarze węzłów autostradowych),
5
- wzdłu\
autostrady działają miejsca obsługi podró\
nych (MOP)  w ich skład wchodzą ró\
ne rodzaje usług
(np. stacje paliw, parkingi, restauracje, miejsca noclegowe, sanitariaty); przyczyniają się do powstania nowych miejsc
pracy,
- wzmocnienie powiązań gospodarczych pomiędzy poszczególnymi regionami kraju i kontynentu,
- zwiększenie prędkości podró\
owania o 1/3,
- ryzyko wypadków jest znacznie mniejsze ni\
na innych drogach,
- zmniejszenie emisji spalin wynikające z płynnego ruchu pojazdów (autostrada generuje o 40% spalin mniej ni\
inne
drogi).
Wyposa\
enie w sieć drogową
1. Najdłu\
szą sieć dróg posiadają:
- kraje o bardzo du\
ej powierzchni (USA, Kanada, Australia, Rosja),
- kraje o dobrze rozwiniętej sieci osadniczej (Japonia, Francja, Włochy, Niemcy).
2. Podstawową miarą stopnia rozwoju infrastruktury drogowej jest gęstość dróg wyra\
ona długością dróg na
100 km2 powierzchni terytorium.
- gęstość ta zale\
y głównie od: wielkości kraju, gęstości zaludnienia, poziomu urbanizacji, uprzemysłowienia i
poziomu rozwoju gospodarczego.
3. Występuje bardzo du\
e przestrzenne zró\
nicowanie gęstości dróg kołowych:
- kraje o bardzo du\
ej gęstości dróg spowodowanej du\
ą gęstością zaludnienia (powy\
ej 150 km/100 km2), np.
Belgia 485, Japonia 310, Holandia 280, Włochy 280, Luksemburg 200, Szwajcaria 172, , Dania 166, Czechy 160,
- kraje o średniej gęstości dróg (50-149 km/100 km2), np. Austria, Polska, Irlandia, Estonia,
- kraje o małej gęstości dróg (20-49 km/100 km2), np. Szwecja, Ukraina, Finlandia, Węgry, Hiszpania,
- kraje o bardzo małej gęstości dróg (0-19 km/100 km2)  to państwa o du\
ym terytorium (Chiny, Rosja - 3, Kanada 9)
4. W krajach o małej i bardzo małej gęstości dróg mo\
na zaobserwować dysproporcje ich przestrzennego
rozmieszczenia. Stosunkowa du\
a gęstość dróg występuje w okolicach aglomeracji miejskich, a mała gęstość
dróg na obszarach górskich lub pokrytych lasami.
5. Największą długość autostrad zanotowano w USA, Kanadzie, Australii oraz najbogatszych krajach UE.
6. Przewóz towarów transportem samochodowym ma największe znaczenie w USA, Niemczech, Włoszech,
W.Brytanii, Turcji, Kanadzie z racji gęstej sieci autostrad wykorzystywanych przez wielkie cię\
arówki.
7. Zbiorowy transport pasa\
erski nie odgrywa w KWR większego znaczenia z powodu: konkurencji
motoryzacji indywidualnej w przewozach na krótkich dystansach, konkurencji lotnictwa pasa\
erskiego w
przewozach na długie dystanse.
Transport kolejowy
1. Transport kolejowy to transport słu\
ący do przewozów osobowych oraz towarowych (głównie towarów
masowych) na du\
e odległości, tj. ponad 300 km. Transport kolejowy nadaje się najbardziej do przewo\
enia
na du\
ą odległość ładunków masowych, cieczy i gazów.
2. Zaletami transportu kolejowego są:
- niskie jednostkowe koszty przewozu, które maleją wraz ze wzrostem odległości i tona\
u ładunków
- mała ucią\
liwość dla środowiska,
6
- du\
e bezpieczeństwo,
- znaczna szybkość przewozu (zwłaszcza szybką koleją)1,
- mo\
liwość wykorzystania jako kolei podmiejskiej lub podziemnej (metro),
- przystosowanie do przewozu kontenerów i mo\
liwość szybkiego załadunku towarów na samochód.
3. Wadami transportu kolejowego są:
- mała elastyczność (mo\
liwość przewozu tylko wzdłu\
linii kolejowej),
- wysokie koszty budowy i utrzymania infrastruktury technicznej kolei [jednak\
e budowa linii szybkiej kolei
(250 km/h) jest ponad 2-krotnie tańsza ni\
autostrady, zajmuje 3-krotnie mniej terenu i wymaga wielokrotnie mniej czasu
na realizację budowy],
- konieczność wykorzystywania innych środków transportu celem dowiezienia towaru na miejsce.
4. Największą długość linii kolejowych mają USA, Rosja, Chiny i Indie.
5. Największą gęstość linii kolejowych mają Czechy, Belgia i Niemcy.
6. W krajach słabo rozwiniętych linie kolejowe powstawały w czasach kolonialnych i z reguły łączą porty z
rejonami wydobycia surowców mineralnych (w Afryce).
7. Proces modernizacji kolei jest widoczny w krajach wysoko rozwiniętych i polega na elektryfikacji kolei,
Zwiększa to średnią prędkość pociągu i zmniejsza ucią\
liwość dla środowiska. Elektryfikacja nie jest
mo\
liwa w krajach o du\
ej powierzchni i niewielkiej gęstości zaludnienia, z uwagi na trudności z
zaopatrzeniem w energię długich linii kolejowych, poło\
onych z dala od elektrowni. Unowocześnienie kolei
odzwierciedla się tak\
e w automatyzacji kierowania ruchem pociągów, co zwiększa bezpieczeństwo, a tak\
e
wymianie torowisk, co umo\
liwia ruch szybkich pociągów pasa\
erskich. Podejmowanie takich działań
odwróciło niekorzystne tendencje w transporcie kolejowym i spowodowało zwiększenie przewozów
zarówno towarów, jak i osób.
Transport lotniczy
1. Zaletami transportu lotniczego są:
- du\
a prędkość przelotu, a w związku z tym krótki czas podró\
y na du\
e odległości (jest bezkonkurencyjny
pod względem szybkości przewozu);
- mo\
liwość szybkiego i bezpiecznego przewo\
enia towarów szybko psujących się (np. kwiatów i owoców) oraz
lekarstw, przesyłek ekspresowych itp.;
- du\
y zasięg umo\
liwiający dotarcie na wszystkie kontynenty;
- wysoki poziom bezpieczeństwa, szczególnie w porównaniu z transportem samochodowym2;
- mała ucią\
liwość dla środowiska.
2. Wadami transportu lotniczego są:
- wysokie koszty zakupu samolotów, a tak\
e wybudowania i utrzymania lotnisk oraz towarzyszącej im
infrastruktury technicznej;
- zale\
ność od pogody na lotniskach oraz trasach przelotu;
1
w Europie pociągiem podró\
uje się szybciej ni\
samolotem. Podró\
samolotem z Pary\
a do Lyonu (461 km) trwa 3 godziny i 10 minut (łącznie z dojazdami
i formalnościami), zaś szybki pociąg TGV na pokonanie tej odległości potrzebuje 2 godz. Pendolino jedzie z Rzymu do Mediolanu 4,5 godziny. Tyle samo
trwa lot samolotem na tej trasie. Najnowocześniejszy model francuskiego TGV mo\
e pokonać w ciągu godziny 515 km. Niewiele większą prędkość rozwijają
samoloty turbośmigłowe wykorzystywane na krótszych trasach.
2
Obliczono, \
e aby  trafić" na wypadek podczas podró\
y samolotem, trzeba by latać bez przerwy 26 tys. lat. Jeden wypadek lotniczy przypada
statystycznie na milion rejsów. Na stałym niskim poziomie liczba wypadków lotniczych utrzymuje się od połowy lat 70.
7
- niewielka ładowność samolotów,
- przecią\
enie lotnisk oraz korytarzy powietrznych, które mo\
e w przyszłości zmniejszyć bezpieczeństwo
lotów;
- du\
a ucią\
liwość dla dzielnic poło\
onych w pobli\
u lotnisk z uwagi na hałas towarzyszący lądującym i
startującym samolotom.
3. Główną rolę w transporcie lotniczym odgrywa przewóz pasa\
erów (ponad 70%), mniejszą  przewóz
towarów (25%) i poczty (ok. 3%).
- ma niewielki udział w obsłudze międzynarodowej wymiany towarowej,
- wzrost przewozów pasa\
erskich oraz cargo odbywa się przy nieznacznym tylko wzroście liczby samolotów,
- coraz większą rolę odgrywają du\
e samoloty odrzutowe.
Transport morski
1. Transport morski słu\
y do przesyłania ró\
norodnych ładunków na bardzo du\
e odległości. Pod tym
względem mo\
e konkurować tylko z transportem lotniczym.
2. Zaletami transportu morskiego są:
- mo\
liwość przewiezienia du\
ej ilości towarów, a w związku z tym niskie jednostkowe koszty przewozu;
- mo\
liwość szybkiego przeładunku towaru na inne środki transportu dzięki zastosowaniu kontenerów;
- mo\
liwość przewiezienia ka\
dego towaru dzięki zastosowaniu specjalistycznych statków, takich jak
kontenerowce, masowce, tankowce, gazowce, chemikaliowce.
3. Wadami transportu morskiego są:
- niewielka prędkość statków, wpływająca na długi czas transportu i niewielką częstotliwość rejsów;
- ryzyko katastrofy ekologicznej w przypadku awarii lub zatonięcia tankowców;
- konieczność przeładunku towarów w portach;
- niedostępność niektórych portów spowodowana zlodzeniem przez część roku;
- zbyt płytkie baseny portowe lub tory wodne uniemo\
liwiają wpływanie statków o du\
ym zanurzeniu.
4. Natę\
enie przewozów na trasach \
eglugowych zale\
y od:
- koniunktury gospodarczej,
- zapotrzebowania na surowce mineralne,
- zmian znaczenia surowców energetycznych,
- spadku materiałochłonności, np. hutnictwa, co ogranicza przewozy rud metali.
5. Obecnie w \
egludze morskiej największe znaczenie ma \
egluga kabota\
owa, czyli przewóz towarów
pomiędzy portami jednego kraju,
- \
egluga w basenie jednego morza to mały kabota\
, a \
egluga w basenach wielu mórz to du\
y kabota\
,
- \
egluga kabota\
owa odgrywa wa\
ną rolę w: USA, Kanadzie, Chinach, Indiach, Norwegii i Grecji.
6. W \
egludze transoceanicznej największą rolę odgrywają przewozy przez Atlantyk (60%), zaś mniejszą
przewozy przez Pacyfik i Ocean Indyjski.
7. W przewozie surowców największe znaczenie mają następujące trasy:
- z portów naftowych w Zatoce Perskiej przez Kanał Sueski lub wokół Afryki do portów Europy oraz USA
słu\
ące do przewozu ropy naftowej,
- z portów pacyficznych USA do portów Japonii słu\
ące do przewozu węgla,
8
- z portów pd-wsch. Azji do portów Japonii słu\
ące do przewozu ropy naftowej i skroplonego gazu.
8. Największymi portami świata są: Rotterdam, Singapur, Chiba, Hongkong, Nagoja, Antwerpia i Szanghaj.
Transport wodny śródlądowy
1. Transport wodny śródlądowy to bardzo tani rodzaj transportu słu\
ący do przewozów towarów masowych
niepsujących się.
2. Zalety transportu wodnego to:
- niskie koszt przewozu;
- du\
e bezpieczeństwo;
- mała ucią\
liwość dla środowiska;
- mo\
liwość dotarcia do miejsc trudno dostępnych, pozbawionych dróg czy linii kolejowych.
3. Wady transportu wodnego:
- bardzo powolny;
- wymaga przeprowadzenia prac hydrotechnicznych, to jest budowy śluz, kanałów, regulacji rzek;
- ograniczony przez warunki klimatyczne mające wpływ na okres zlodzenia oraz wahania stanów wód
4. Głównymi czynnikami ograniczającymi rozwój \
eglugi śródlądowej są warunki klimatyczne oraz brak
środków kapitałowych na regulację rzek.
5. Do najwa\
niejszych dróg wodnych \
eglugi śródlądowej zalicza się:
- Rzekę Świętego Wawrzyńca wraz z Wielkimi jeziorami;
- Ren połączony kanałami z systemami rzecznym Rodanu i Saony, Dunaju, A
aby, Sekwany i Loary (Ren jest
najwa\
niejszą arterią wodną Europy, przepływającą przez najbardziej uprzemysłowione obszary Europy Zach.),
- Wołgę połączoną kanałami z Donem, Moskwą, Peczorą.
- poza Europą - Amazonka, Zair, Niger, Huang He, Jangcy, Mekong, Amur. Wykorzystanie Nilu jest
ograniczone przez katarakty, a rzek Syberii i Kanady przez długi okres zlodzenia.
Transport przesyłowy
1. Transport przesyłowy to najmłodszy rodzaj transportu, który dynamicznie rozwija się od końca II wojny
światowej. Początkowo słu\
ył tylko do przesyłania energii elektrycznej, ropy naftowej i gazu ziemnego, a
póz
niej równie\
paliw, wody (np. w USA równie\
miału węglowego). Specyficznym rodzajem transportu
przesyłowego jest transport taśmociągowy, przy u\
yciu którego przesyła się na krótkie dystanse węgiel
kamienny, brunatny, rudy metali, najczęściej z miejsc wydobycia do elektrowni, zakładów przetwórczych
lub stacji załadunkowych.
2. Zaletami transportu przesyłowego są:
- du\
a szybkość przesyłu,
- mo\
liwość przesyłania du\
ych ilości towarów, co znacznie obni\
a jednostkowe koszty transportu,
- wy\
sze bezpieczeństwo tego sposobu przesyłania ropy naftowej w porównaniu z przewo\
eniem tankowcami.
3. Wadami transportu przesyłowego są:
- wysokie koszty budowy i konserwacji długich rurociągów,
- mo\
liwość przesyłania tylko jednej substancji, dla której został zaprojektowany,
- ograniczenia spowodowane ukształtowaniem rzez
by powierzchni terenu.
9
TELEKOMUNIKACJA
1. A
ączność jest techniką przekazywania informacji i dzieli się na usługi pocztowe i telekomunikacyjne.
A
ączność jest wa\
nym elementem infrastruktury technicznej, poniewa\
umo\
liwia działalność wszystkich
działów gospodarki.
2. Telekomunikacja to nadawanie, odbiór lub transmisja wszelkiego rodzaju informacji na odległość za pomocą
środków łączności przewodowej i bezprzewodowej (tj. za pomocą przewodów, fal radiowych lub
optycznych oraz innych środków wykorzystujących energię elektromagnetyczną). Obejmuje równie\

sposoby przetwarzania tych informacji, kodowanie, sprzęt telekomunikacyjny, sieci telekomunikacyjne i
wiele innych zagadnień. Współczesna telekomunikacja obejmuje przesył i przetwarzanie informacji nie tylko
za pomocą tradycyjnych sposobów, ale tak\
e z u\
yciem nowoczesnych elementów, jak np. linie
światłowodowe, satelity telekomunikacyjne, komputery, telefony komórkowe.
3. w coraz większym stopniu zale\
y od rozwiązań informatycznych i zaczyna odgrywać coraz większe
znaczenie w sieciach komputerowych.
4. Ostatnie lata przyniosły w tej dziedzinie rewolucję  pojawiły się środki łączności umo\
liwiające
przekazanie praktycznie ka\
dej informacji w najbardziej odległe miejsca na kuli ziemskiej. Stało się to
mo\
liwe dzięki powstaniu i rozwojowi komunikacji satelitarnej, telefonii komórkowej, Internetowi oraz
interaktywnych mediów cyfrowych3.
5. Doskonałym sposobem komunikowania stał się Internet4 - sieć komputerowa o światowym zasięgu łącząca
sieci lokalne, sieci rozległe i wszystkie komputery do nich podłączone. Obecnie ocenia się \
e liczba
komputerów podłączonych do sieci Internetu sięga 300 tys. Dalszy rozwój i pełniejsze wykorzystanie tego
sposobu komunikowania będzie mo\
liwe dzięki dalszemu upowszechnieniu przesyłu szerokopasmowego
wykorzystującego światłowody. Dzięki temu będzie mo\
liwe szybsze przesyłanie informacji.
6. Postęp w technologiach komunikacyjnych wyznacza tak\
e telefonia komórkowa trzeciej generacji (3G).
Jest to rozszerzenie istniejących sieci cyfrowej telefonii komórkowej o rozwiązania technologiczne oparte o
komutacje pakietów i protokoły transmisyjne IP.
system 3G umo\
liwia nieograniczony dostęp radiowy do globalnej infrastruktury telekomunikacyjnej za
pośrednictwem segmentu naziemnego i satelitarnego, zarówno dla u\
ytkowników stacjonarnych jak i
mobilnych,
jest systemem integrującym wszystkie systemy telekomunikacyjne (teleinformatyczne, radiowe i
telewizyjne),
w odró\
nieniu od systemu telefonii drugiej generacji (GSM i GPRS), w których dominującą usługą jest
usługa głosowa, w systemie 3G zakłada się  równoprawne świadczenie usług telefonicznych i transmisji
danych,
pierwszym systemem 3G jest UMTS (Uniwersalny System Telekomunikacji Ruchomej), który umo\
liwia
prowadzenie wideokonferencji.
3
Media cyfrowe to dowolna forma prezentacji i u\
ytkowania treści (np. tekstowych, graficznych, audiowizualnych), które są zapisywane,
odtwarzane, dystrybuowane i edytowane przy u\
yciu urządzeń, nośników i systemów elektronicznych, działających w oparciu o informacje
przetwarzane w systemie cyfrowym. Umo\
liwiają błyskawiczną aktualizację, dostępność oraz zdolność do uzyskania informacji zwrotnej od
odbiorców.
4
Internet (dosł. międzysieć; od ang. inter  między i ang. net  sieć).
10