Infrastruktura logistyczna
Proces fizycznego przepływu produktów, utrzymania zapasów, a także
procesy informacyjne logistyki wymagają zastosowania rozmaitych
środków technicznych.
Środki te, sposoby ich użycia, a także systemy ich wykorzystania
tworzą swoistego rodzaju: infrastrukturę procesów logistycznych.
Infrastruktura ta powinna umożliwić sprawny i ekonomicznie
efektywny przebieg wszystkich podstawowych funkcji logistyki:
transportowych, manipulacyjnych, czy ochrony zapasów.
Infrastruktura logistyczna umożliwia realizację zadań logistycznych, takich
jak:
1. Składowanie produktów, czemu służą budynku i budowle magazynowe
wraz z całym wyposażeniem,
2. Przemieszczanie produktów, czemu służą środki manipulacyjne i
transportowe, gdzie np. wprowadzenie systemu palet oznacza nowy
sposób zagospodarowania magazynów,
3. Ochrona produktów, co jest główną funkcją opakowań, będących też
jednym ze środków manipulacyjnych usprawniających przemieszczanie, z
użyciem lub bez kodów kreskowych, a także z formowaniem specjalnych
jednostek transportowych ułatwiających manipulację,
4. Przetwarzanie informacji niezbędnych w sterowaniu procesami
logistycznymi, które, ciągle doskonalone, umożliwiają ciągły proces
modernizacji w gospodarowaniu dobrami, a zwłaszcza, dzięki coraz
pojemniejszym pamięciom komputerów i ich coraz większej
szybkości, umożliwiają realizowanie zasady JiT.
Na infrastrukturę procesów logistycznych składają się następujące
grupy środków technicznych:
1. Środki transportu i manipulacji do przemieszczania produktów
między przedsiębiorstwami, a także wewnątrz tych podmiotów,
2. Budynki i budowle magazynowe umożliwiające składowanie i
ochronę zapasów oraz niezbędne wyposażenie magazynów
umożliwiające realizację ich podstawowych funkcji,
3. Opakowania stanowiące ochronę produktów, ale często też służące
do transportu i manipulacji,
4. Środki przetwarzania informacji (urządzenia, systemy i programy).
Kryterium prezentowanego podziału jest realizacja podstawowych
zadań logistyki:
1. Przemieszczanie produktów, czemu służą środki transportowe i
manipulacyjne,
2. Składowanie produktów, czemu służą budynki i budowle
magazynowe wraz z całym wyposażeniem,
3. Ochrona produktów, co jest główną funkcją opakowań,
4. Przetwarzanie informacji niezbędnych w sterowaniu procesami
logistycznymi.
Warunkiem sprawności procesów logistycznych jest wzajemne
dostosowanie i koordynacja dużej liczby parametrów w całym
łańcuchu transportowo  magazynowym, w skład którego wchodzą
ogniwa:
1. Jednostki ładunkowe i związane z nimi opakowania,
2. Budowle magazynowe oraz budynki produkcyjne,
3. Fronty załadunkowo-wyładunkowe,
4. Urządzenia do składowania produktów,
5. Środki transportu zewnętrznego i wewnętrznego,
6. Środki manipulacji ładunkami.,
Infrastruktura
procesów
logistycznych
Infrastruktura
Infrastruktura
Infrastruktura
magazynowa i opakowania
transportowa
Informatyczna
manipulacyjna
Transport kolejowy Transport Transport rurociągowy Transport lotniczy
samochodowy i żegluga śródlądowa i
morska
Środki transportu: Środki transportu
" Wagony cysterny " Samochody
" Wagony węglarki specjalne
" & " Samochody o dużej
" & ładowności
" & " Samochody o małej
" Wagony kryte ładowności
Budynki i budowle Środki manipulacji i Urządzenia magazynowe
transportowe
" Dz
wignice " Urządzenia do składowania
" Przenośniki " Urządzenia kontrolne i
" Wózki i inne pojazdy pomiarowe
kołowe " Urządzenia klimatyzacyjno-
wentylacyjne
" Urządzenia
przeciwpożarowe
" Urządzenia pomocnicze
" Urządzenia techniczno 
oragnizacyjne
Sprzęt informatyczny oprogramowanie
W procesach logistycznych zaangażowany jest znaczny majątek
trwały, a także zasoby osobowe. Często zatem występują zjawiska
substytucji tych czynników. Wyższy poziom mechanizacji i
automatyzacji procesów transportowych, manipulacyjnych (co wiąże
się z dużymi nakładami kapitałowymi) umożliwia wzrost wydajności
pracy oraz redukcję zatrudnienia.
Wynika z tego konieczność:
 & rozpatrywania infrastruktury procesów logistycznych
jako systemu techniczno-organizacyjnego, którego
podstawowym kryterium optymalizacji powinna być
minimalizacja kosztów logistyki przy zapewnieniu
sprawności i niezawodności procesów logistycznych .
Transport  to zespół czynności polegających na przemieszczaniu m.in.
dóbr materialnych w czasie i przestrzeni przy użyciu odpowiednich
środków technicznych.
Infrastrukturę transportową jako składnik procesów logistycznych
rozpatruje się z punktu widzenia:
1. Sprawności przepływu dóbr materialnych,
2. Minimalizacji kosztów transportu.
Sprawność przepływu to dostarczanie produktu we właściwym czasie,
do odpowiedniego miejsca, zgodnie z dyspozycjami dysponenta, tj.
dostawcy lub odbiorcy.
Oznacza to, że usługa transportowa jest podporządkowana decyzjom
podejmowanym zwykle przez inny podmiot niż podmiot transportowy.
W tym rozumieniu transport pełni funkcję usługową w stosunku do
pozostałych uczestników procesu logistycznego.
Minimalizacja kosztów transportu zależy przede wszystkim od wyboru
ekonomicznego rodzaju transportu, konkretnych środków transportu,
optymalizacji tras i czasu transportu. Koszt transportu, zwłaszcza
zewnętrznego. Stanowią istotny składnik kosztów procesów
logistycznych.
Sferę transportu dóbr materialnych traktuje się jako składnik logistyki
globalnej, który powstaje i zwiększa zakres działania w wyniku
globalizacji gospodarki poszczególnych krajów i regionów
ekonomicznych.
Koncepcja logistyki globalnej opiera się na uwzględnianiu
następujących tendencji (1/2):
1. Rosnąca liczba powiązań produkcyjnych w układach regionalnych i
międzykontynentalnych,
2. Wzrastającej specjalizacji produkcji i związanego z tym
ograniczenia rozpiętości procesów wytwórczych (zmniejszenie
stopnia dywersyfikacji asortymentu produkcji),
3. Skracania czasu realizacji zadań oraz zwiększenia elastyczności
procesów produkcyjnych,
4. Rozszerzania zastosowania strategii zarządzania przepływem
strumieni dostaw mających na celu minimalizację zapasów (metoda
just in time),
5. Pozyskiwanie surowców, półfabrykatów, części i podzespołów na
rynku światowym.
W koncepcji logistyki globalnej chodzi zatem o wykorzystanie usług
transportowych jako elementu globalnej optymalizacji przepływu
dóbr materialnych, mających na celu zwiększenie sprawności oraz
ekonomicznej efektywności produkcji i obrotu.
Infrastrukturę transportową procesów logistycznych tworzy pięć
podstawowych gałęzi transportu:
1. Transport kolejowy,
2. Transport samochodowy,
3. Transport rurociągowy,
4. Żegluga śródlądowa i morska,
5. Transport lotniczy.
W ujęciu krajowym w przewozie ładunków zasadnicze znaczenie mają trzy
pierwsze gałęzie transportu. Przypada na nie podstawowa część przewozu
ładunków towarowych w ujęciu tonażowym i w wielkości wykonanych
przewozów.
Żegluga morska jest wykorzystywana do obsługi transportowej handlu
zagranicznego, a ostatnio także do przewozów między portami
obcymi.
Transport lotniczy odgrywa w Polsce rolę marginalną, co wynika z
rachunku kosztów przewozu, jak i z braku własnych samolotów
transportowych.
W ostatnich latach następują istotne zmiany w strukturze transportu.
Został zapoczątkowany proces restrukturyzacji, którego stopień
zaawansowania jest zróżnicowany w zależności od gałęzi transportu.
Zmiany w strukturze transportu można mierzyć wieloma miernikami,
np.:
1. Masa przewiezionych ładunków,
2. Praca przewozowa w tonokilometrach.
Zmiany jakie zachodzą w strukturze transportu, wskazują na wzrost
ekonomiczności tej sfery procesów logistycznych. Kierunek zmian jest
podobny do tego jaki zaobserwowano w przeszłości w krajach wysoko
rozwiniętych.
Należy podkreślić, że pełne dostosowanie struktury transportowej do
wymogów nowoczesnej gospodarki jest procesem długotrwałym i
niezmiernie kapitałochłonnym.
Podstawowe zjawiska, zachodzące w infrastrukturze transportowej
logistyki:
1. Zmienia się struktura własnościowa transportu samochodowego 
wzrósł udział przewozów przez przewoz
ników sektora prywatnego.
Udział tego sektora w 1993 r. wynosił 17%, w 2000 r. wzrósł do 60%,
a w 2009 r. wynosi już 81%. Wskaz
nik ten nie obejmuje
przedsiębiorstw mikro.
2. Nastąpiło istotne zmniejszenie udziału w przewozach ładunków w
transporcie kolejowym na korzyść transportu samochodowego.
3. W przewozach towarowych wzrasta udział środków transportu
specjalizowanego, dostosowanego do transportu specyficznych grup
ładunków (chłodnie, kontenery, samochody samowyładowcze)
4. Wzrasta przeciętna ładowność wagonów i samochodów, przy
jednoczesnym ich różnicowaniu oraz dostosowaniu do wymogów
przewożonych ładunków i zmieniającego się popytu ze strony
podmiotów gospodarczych.
5. Wobec zróżnicowanego rynku usług transportowych, pełnej
równowagi podaży i popytu usług transportowych, a nawet nadwyżki
podaży nad popytem, następuje proces ograniczania tzw. transportu
gospodarczego przez podmioty gospodarcze nie zajmujące się
profesjonalnie transportem, tj. przedsiębiorstwa przemysłowe,
budowlane, handlowe.
6. Przedsiębiorstwa transportowe podejmują świadczenie innych usług,
tylko pośrednio związanych z transportem  usługi logistyczne.
7. Zwiększa się potencjał przewozowy transportu samochodowego.
Przejawem tego procesu może być liczba zarejestrowanych
samochodów ciężarowych, która zwiększyła się z 1 879 tys. w roku
2000 do 2 797 tys. w 2009.
Wskazane zjawiska i zmiany w sferze transportu tworzą korzystną
sytuację z punktu widzenia potrzeb logistyki, zwłaszcza w zakresie
możliwości wyboru rodzaju transportu, a także określenia środków
transportu.
Podstawowym kryterium wyboru staje się: niezawodność usług
transportowych, minimalizacja ich kosztów, optymalna ochrona
ładunków przed zniszczeniem, a także realizowanie dodatkowych
usług logistycznych przez wyspecjalizowane przedsiębiorstwa
transportowe.
Transport samochodowy  z uwagi na różnorodność pracy, którą wykonuje
tabor samochodowy, podkreśla się jego cechy techniczno-eksploatacyjne.
Wyróżnia się:
1. Tabor silnikowy, obejmujący
Samochody ciężarowe, o różnych typach nadwozia,
Ciągniki samochodowe, jako pojazdy silnikowe nie posiadające stałego
nadwozia,
2. Tabor bezsilnikowy
Przyczepy, które w połączeniu z samochodem lub ciągnikiem tworzą pociąg
drogowy,
Naczepy, które często spełniają rolę magazynów, dzięki czemu unika się
przeładunku towarów, a rozładowanie następuje sukcesywnie, wraz z
przechowywaniem.
Transport kolejowy odgrywa szczególną rolę, ze względu na:
1. Przewozy masowe  do masowego odbiorcy, z zastosowaniem
najczęściej wagonów specjalistycznych (np. węglarek) i odpowiedni
przystosowanych urządzeń załadowczych,
2. Przewozy masowe do odbiorców niewielkich partii ładunku,
realizowane przez zwarte składy pociągowe,
3. Przewozy kontenerowe i multimodalne (lub kombinowane),
wykonywane specjalnymi wagonami wyposażonymi w urządzenia
mocujące kontener lub naczepy samochodowe, przy czym
przeładunek realizowany jest w specjalnych terminalach,
4. Przewozy niemasowe, nietypowe, realizowane jako przesyłki
drobnicowe, przy współpracy z innymi środkami transportu, co
wymaga nie tylko odpowiednich manipulacji przeładunkowych, ale
często też czynności związanych z ich przechowywaniem i
uzgodnieniem terminów dostaw.
Wybór rodzaju transportu jest bezpośrednio związany ze szczególnymi potrzebami
danego przedsiębiorstwa w zakresie:
1. Prędkości
2. Niezawodności
3. Kosztów
Uwzględnia się również dodatkowe czynniki operacyjne, dotyczące:
1. Klienta
2. Produktu
3. Przedsiębiorstwa
4. Otoczenia.
Magazynowanie i manipulacja należą do podstawowych funkcji
logistycznych przedsiębiorstwa.
W przedsiębiorstwie przemysłowym zakres tych funkcji jest
szczególnie rozwinięty i odpowiada trzem podstawowym fazom
procesów logistycznych.
Prawidłowe zarządzania magazynem oraz zespołami magazynów
należy zwrócić uwagę na dwa aspekty: koszty i obsługę. Celem jest
uzyskanie efektywności w odniesieniu do dwóch elementów poprzez:
1. Minimalizację całkowitych kosztów operacji,
2. Zapewnienie pożądanego poziomu obsługi.
Chcąc uzyskać kompleksowe spojrzenie na prezentowaną
problematykę, należy zwrócić uwagę na wzajemne relacjie pomiędzy:
1. Gospodarką magazynową
2. Gospodarką materiałową
3. Gospodarką zapasami.
Gospodarka materiałowa ma na celu zabezpieczenie materiałów i
surowców w przedsiębiorstwach produkcyjnych i obejmuje procesy
przepływu i gospodarowania materiałami w tak pojętym zaopatrzeniu.
W przypadku gospodarki zapasami punkt ciężkości przeniesiony jest
na zapasy, co prowadzi do nadrzędności tego pojęcia.
Na gospodarkę magazynową można spojrzeć z punktu widzenia
logistycznego, wraz z określeniem samej gospodarki magazynowej (i
magazynami), ze szczególnym zwróceniem uwagi na:
1. Obiekty magazynowe wraz z ich wyposażeniem umożliwiającym
stosowne przechowywanie produktów,
2. Struktury organizacyjne i decyzyjne, powiązane z transportem
wewnętrznym i zewnętrznym,
3. Rachunki optymalizacyjne, związane z wyborem miejsc
składowania, wykorzystania powierzchni magazynowej i innych
oszczędności.
W ramach przygotowania do zarządzania logistycznego magazynem
należy rozważyć trzy główne elementy składowe:
1. Pracochłonność
2. Przestrzeń
3. Wyposażenie.
Odzwierciedlają one całkowite koszty działalności magazynu i stąd
wykorzystuje się je w trakcie prac zmierzających do minimalziajci
kosztów.
Do infrastruktury magazynowej i manipulacyjnej zalicza się:
1. Budowle magazynowe,
2. Techniczne środki manipulacji i transportu wewnętrznego,
3. Urządzenia magazynowe, zwłaszcza urządzenia do składowania,
pomiarowo-kontrolne, przeciwpożarowe itp.,
4. Inne środki techniczne, zwłaszcza środki techniki informatycznej,
wykorzystywane do sterowania operacjami magazynowymi.
Budowle magazynowe tworzą stałą infrastrukturę procesów
magazynowania i manipulacji. Cechuje je różnorodność oraz:
1. Rodzaj i wielkość,
2. Parametry konstrukcyjne  podstawowe wymiary (długość,
szerokość, wysokość, rozstaw elementów nośnych, dopuszczalne
obciążenie),
3. Parametry użytkowe  powierzchnia całkowita, składowa,
manipulacyjna, transportowa, pojemność, przepustowość,
4. Inne szczególne elementy  wyposażenie, klimatyzacja, urządzenia
przeciwpożarowe.
Budowle magazynowe można klasyfikować według różnych kryteriów:
1. Otwarte, przystosowane do składowania produktów odpornych na
działanie czynników atmosferycznych (np. place składowe),
2. Półotwarte, częściowo zasłonięte, przeznaczone do składowania
produktów o ograniczonej odporności na warunki atmosferyczne
(wiaty, zbiorniki otwarte itp.),
3. Zamknięte, służące do magazynowania produktów, które muszą być
chronione przed wpływem warunków atmosferycznych i wymagają
odpowiedniej temperatury, wilgotności (np. budynki, zbiorniki
zamknięte, silosy itp.).
Budowle magazynowe powinny być dopasowane do warunków
składowania produktów, a także do innych wymogów wynikających ze
stopnia mechanizacji i automatyzacji procesów magazynowania i
manipulacji. Budowle magazynowe są szczególnie kapitałochłonnym
składnikiem infrastruktury technicznej logistyki  zwłaszcza w
przypadku zbiorników do składowania paliw płynnych lub innych
produktów chemicznych. Zbiorniki te muszą odpowiadać specjalnym
wymaganiom technicznym pod względem podwyższonego ciśnienia,
temperatury, zagrożenia ekologicznego.
Magazyn wysokiego składowania to jednostka, która daje możliwość
składowania zapasów na wysokość ponad 6 m. magazyn taki ma
specjalną konstrukcję regałów, na których opiera się dach. Między
blokami, złożonymi z dwóch regałów, przebiegają korytarze
transportowe, które umożliwiają zastosowanie manipulatorów
(układnic regałowych). Manipulatory mogą pracować w cyklu
automatycznym lub półautomatycznym, mogą również być sterowane
komputerowo.
Najbardziej efektywne są pod względem nakładów kapitałowych i
eksploatacyjnych są magazyny o wysokości 12 m. obsługiwane za
pomocą układnic regałowych, których tory znajdują się w podłodze
magazynu.
Dużą efektywność magazynów wysokiego składowania osiąga się w
warunkach zintegrowanych systemów logistycznych i produkcyjnych
oraz wówczas, gdy jest zwiększona intensywność operacji
manipulacyjnych.
Lp. Wyszczególnienie 2000 2005 2009
1 Magazyny zamknięte (liczba) 29 826 29 375 26 737
2 Powierzchnia składowa (w tys. m2.) 14 776 16 718 20 085
3 W tym sektor prywatny 13 649 16 260 19 485
4 Magazyny zadaszone (liczba) 3 057 2 927 3 210
5 Powierzchnia składowa (w tys. m2) 1 084 1 135 1 479
6 Place składowe (liczba) 4 862 4 974 4 488
7 Powierzchnia składowa (w tys. m2) 13 352 14 209 11 834
8 Silosy i zbiorniki (liczba) 8 262 11 001 8 018
9 Pojemność (w tys. m3) 3 677 3 000 3 700
Potencjał magazynowy charakteryzuje powierzchnia i pojemność
składowa. Liczba magazynów ma tylko charakter uzupełniający. W
większości przypadków obserwujemy spadek liczby magazynów przy
jednoczesnym wzroście powierzchni składowej.
Kolejnym składnikiem infrastruktury procesów logistycznych są
techniczne środki manipulacji i transportu wewnętrznego.
Wpływają one aktywnie na szybkość przepływu, poziom wydajności
procesów manipulacyjnych i transportowych, stopień ochrony
ładunków przed uszkodzeniem i utratą wartości użytkowych. Jest to
składnik mający istotny wpływ na przebieg procesów produkcyjnych.
Wyróżnia się:
1. Dz
wignice
2. Przenośniki
3. Wózki i inne pojazdy kołowe.
Na każdą z tych grup składają się liczne klasy, odmiany i typy środków
transportowych i manipulacyjnych. W doborze środków należy
uwzględnić zarówno ich parametry techniczne, jak i możliwości pracy
w systemach zintegrowanych, wysokość kosztów kapitałowych i
eksploatacyjnych, normatywne parametry wydajności umożliwiające
synchronizację cząstkowych operacji przepływu i magazynowania.
Dz
wignice  to urządzenia techniczne służące do przemieszczania
ładunków w pionie i poziomie. Do grupy tej zalicza się suwnice,
wyciągarki, dz
wigienki.
Przenośniki  to urządzenia techniczne służące przemieszczaniu
produktów w pionie i poziomie, a także pod odpowiednim kątem.
Rozróżnia się przenośniki: taśmowe, liniowe, łańcuchowe,
zgarniakowe, kubełkowe itp.
Wózki jezdniowe  to środki transportu wewnętrznego bez napędu
lub z napędem (silnikowym, spalinowym, elektrycznym) służące do
przemieszczania ładunków na bliskie odległości. Są głównie stosowane
do transportu magazynowego i produkcyjnego (np. wydziałowego,
międzywydziałowego). Współczesne wózki powinny zapewnić
możliwość wysokiego składowania (do 5 m), dużą wydajność,
możliwość operowania w pionie i poziomie, a także pod odpowiednim
kątem.
Manipulatory  to urządzenia pracujące samoczynnie. Główną ich
część stanowi ramię wyposażone w urządzenie chwytające.
Roboty przemysłowe  to maszyny automatyczne, wykonujące
zgodnie z zadanym programem pewne operacje, do których należą
również operacje manipulacyjne związane z magazynowaniem.
Kolejnym składnikiem infrastruktury procesów logistycznych są
urządzenia magazynowe. Są to różnego rodzaju maszyny, urządzenia,
aparaty, instalacje, przyrządy pomiarowe, środki techniczno 
organizacyjne, itp. służące do składowania zapasów magazynowych,
ich ochrony oraz pełnienia funkcji manipulacyjnych magazynu.
Urządzenia magazynowe dzieli się na:
1. Urządzenia do składowania  regały, stojaki, wieszaki, zasieki, szafki
magazynowe, podkłady oraz urządzenia specjalne, indywidualnie
dostosowane do warunków składowania specyficznych zapasów,
2. Urządzenia kontrolne i pomiarowe  przyrządy do kontroli warunków
przechowywania (np. temperatury) oraz ilości i jakości
składowanych zapasów (wagi, przepływomierze, wskaz
niki poziomu
itp.),
3. urządzenia klimatyzacyjno-wentylacyjno  urządzenia do
ogrzewania, schładzania, osuszania lub nawilżania powietrza w
magazynach zamkniętych
4. Urządzenia przeciwpożarowe  instalacje alarmowe sterowane lub
automatyczne, instalacje gaśnicze (np. hydranty, urządzenia
pianotwórcze, zasłony wodne) osprzęt gaśniczy (gaśnice, koce
azbestowe),
5. Urządzenia pomocnicze do składowania i manipulacji  palety,
nadstawki palet, pojemniki, jarzma, urządzenia do mocowania
ładunków itp.,
6. Urządzenia techniczno  organizacyjne  mające zastosowanie w
procesach informatycznych: kalkulatory, maszyny księgujące i
faktorujące, kartoteki, indeksy, czujki kontrolne.