Warstwy menilitowe w Rudawce
Rymanów
Rymanowskiej
Lokalizacja:
województwo podkarpackie
powiat kroS
nieński
gmina Rymanów
miejscowoS
ć Rudawka Rymanowska
Rejon geograficzny:
5488
Zewnętrzne Karpaty Zachodnie
Beskidy R
rodkowe
Beskid Niski
Jednostka geologiczna:
Zewnętrzne Karpaty fliszowe
płaszczowina S
ląska
4566 4568
Na południe od Sieniawy, w dolinie Wisłoka rozcinającego powierzchniach spągowych twardych, brunatnawych ławic
brzeg Beskidu Niskiego głęboką, wąską doliną, w brzegach i widoczne są hieroglify, w tym cenne hieroglify prądowe (jamki
dnie rzeki znajduje się szereg dużych odsłonięć o kapitalnym wirowe, S
lady wleczenia, toczenia i opływania), pozwalające
znaczeniu dla geologii. Na prawie dwukilometrowym odcin- na odczytanie kierunków paleotransportu materiału ziar-
ku pozwalają one zapoznać się z typowo wykształconymi nowego w rozprowadzających go prądach. W odsłonięciu
skałami budującymi tu karpacką, fliszową jednostkę S
ląską niezwykle ciekawą formą są żyły klastyczne, niezgodnie
oraz ze strukturami tektonicznymi, reprezentującymi styl jej przecinające warstwowane skały. Tworzą one nieregular-
budowy. Jednym z tych obiektów jest imponujące, największe ne formy o zmiennej gruboS
ci, wypełnione piaszczystym
w Karpatach, odsłonięcie warstw menilitowych (w prawym osadem. Powstały w wyniku upłynnienia ławic tegoż osadu
brzegu zakola Wisłoka w północnej częS
ci Rudawki Ryma- i jego wyciS
nięcia wskutek nacisku osadów nadległych.
nowskiej). W strefie zachodniego zbocza góry Horbek, na Charakterystyczne dla menilitów są też żółtawe naloty
długoS
ci prawie 300 m, w odsłonięciu przekraczającym 30 na powierzchniach warstwowań, złupkowaceń i spękań,
1 m wysokoS
ci, utworzonym i podtrzymywanym dzięki erozji będące wtórnymi produktami procesów wietrzeniowych.
bocznej rzeki, odsłaniają się warstwy, których podstawowym Odsłonięcie jest doskonałym poligonem do obserwacji
składnikiem są tzw. łupki menilitowe. Nazwę nadaje im różnorodnych struktur tektonicznych. Widoczne są tu np.
menilit, będący nieprzex
roczystą, brunatno-czarną odmianą struktury fałdowe typu fałdów szewronowych o V-kształtnym
3
opalu, minerału z grupy krzemionki. układzie skrzydeł, a także fałdy ciągnione powstające w wyniku
Ta fliszowa formacja skalna, mająca w rejonie Rudawki przesuwania się względem siebie pakietów warstw podczas
ponad 200 m gruboS
ci, powstała w okresie od 34 do 23 ich zginania. Fałdy, większe uskoki i licznie występujące
mln lat temu w należącym do trzeciorzędu paleogenie, w mniejsze, o kilkunasto- lub kilkudziesięciocentymetrowych
2 jego oligoceńskiej epoce. W odkrywce dominują brunat- zrzutach, dokumentują historię tektoniczną obszaru, jego
noczekoladowe łupki grubołupliwe, mułowcowe, lamino- silną tektoniczną deformację. Inne bardzo charakterystyczne
wane i niewapniste. Drugą odmianę stanowią łupki ilaste skały, stanowiące najniższą częS
ć profilu warstw menilitowych,
i ilastokrzemionkowe, drobnołupliwe, o charakterystycz- znalex
ć można w pobliżu głównej odkrywki. Są to ciemne,
nym rozpadzie liS
ciastym. Obie odmiany zawierają znaczną rozpadające się kostkowo cienkoławicowe rogowce, z
domieszkę substancji bitumicznej i prawdopodobnie wkładkami łupków krzemionkowych oraz podobnie twarde
stanowiły w Karpatach główne x
ródło generujące złoża bi- margle krzemionkowe z rogowcami. PrzejS
cie w dół rzeki
tuminów. Na powierzchniach ich złupkowacenia bez trudu pozwala na znalezienie wychodni skał leżących w profilu lito-
znalex
ć można skamieniałoS
ci kopalnych ryb w formie od- stratygraficznym poniżej warstw menilitowych. Są nimi war-
cisków, rzadziej jako dobrze zachowane szczątki, a niekiedy stwy zielonkawych margli globigerinowych i gruboławicowych
jako całe szkielety. Na ich podstawie okreS
la się wiek skał i piaskowców gruboziarnistych i zlepieńcowatych, należących
warunki paleoekologiczne S
rodowiska sedymentacyjnego. do tzw. ogniwa piaskowców z Mszanki.
W profilu występują też cienko- i S
rednioławicowe kwar- Opisany obiekt geoturystyczny, posiadający najwyższą
cowe piaskowce drobnoziarniste z laminacją równoległą. rangę naukową i dydaktyczną, stwarza wyjątkowe możliwoS
ci
Miejscami są one soczewkowate, z wewnętrznymi riple- popularyzacji różnych dyscyplin nauk geologicznych. Dla
markowymi strukturami warstwowania przekatnego. Na podkreS
lenia jego znaczenia największe odsłonięcie pro-
148
Rudawka Rymanowska
ponuje się objąć ochroną prawną poprzez formę stano- The exposed succession includes two varieties of shales:
wiska dokumentacyjnego i nadanie mu imienia profesora dominating are brownish-chocolate, thick-layered shales,
Stanisława Dżułyńskiego, wybitnego polskiego geologa. Nie- silty shales, laminated shales and calcite-free shales. Another
stety, o ponad kilometr omijają ten atrakcyjny odcinek doliny variety includes fine-layered, clayey and clayey-siliceous shales
Wisłoka dwa szlaki turystyczne prowadzące malowniczymi, of characteristic, leaf-like parting. Both varieties contain high
poroS
niętymi lasami, grzbietami Beskidu Niskiego. amounts of dispersed organic matter and were presumably
the principal petroleum source rocks in the Carpathians.
The Menilite Beds from Rudawka Rymanowska
Fossil fish remains can be easily encountered at the inter-
In the Wisłok River valley, south of Sieniawa village bedding planes. In the succession hard, brownish, thin- and
several important outcrops occur along the distance of 2 medium-bedded, fine-grained sandstone intercalations can be
kilometers, in the river bed and in the valley slopes. One of found with parallel bedding and tool marks. Locally, lenses
such exposures is located in the right bank of the Wisłok, in appear of sandstone with ripplemark cross-bedding. Interest-
the northern part of Rudawka Rymanowska village. ing features are sandstone dykes cutting bedded sediments.
The exposed rocks belong to the Menilite Beds, a mem- Typical of the Menilite Beds are yellowish stains on bedding
ber of the Silesian Unit of the Polish Flysch Carpathians, and fracture planes, which are the weathering products.
deposited some 34-23 Ma ago. The name originates from The exposure is a perfect site for observation of various
the  menilite which is a brownish-black variety of opal. tectonic structures.
3
1
Wybrana literatura: 110, 185, 189, 226,249,
348, 349, 417, 423, 445, 446
Autor karty stanowiska dokumentacyjnego i fotografii:
2
L. Jankowski (2005)
149