Propozycje odpowiedzi
na pytania z działu Ćwiczymy
czytanie ze zrozumieniem
podręcznika Aleksandra
Nawareckiego i Doroty Siwickiej
Przeszłość to dziś, kl. II, cz. I*
Mircea Eliade, [Duch, który przeczy] (s. 20)
1. Mefistofeles jest, zdaniem Eliadego,  ojcem wszelkich przeszkód , po-
nieważ każe człowiekowi zatrzymać się w dążeniu do celu, utrudnia działanie.
2. Działania Mefistofelesa prowadzą do bezruchu, do śmierci za życia i do
potępienia.
3.  Duch negacji
4. odpowiedz
c)
Jarosław Marek Rymkiewicz, Dlaczego romantycy umie-
rali młodo? (s. 33)
1. odpowiedz
c)
2. Fakt, że romantycy umierali młodo, można wytłumaczyć po pierwsze
złymi warunkami higienicznymi i szerzącymi się w tym czasie chorobami zakaz
-
nymi. Po drugie, romantycy często narażali się na niebezpieczeństwa i szybko
wyczerpywali siły witalne.
3. Romantyczny styl życia polegał na poszukiwaniu intensywnych przeżyć
i podejmowaniu odważnych wyzwań, jak zdobywanie szczytów, spiskowanie,
walka zbrojna.
4. Romantyczny styl życia, zdaniem autora, był wyrazem żądzy poznania
wszystkiego i zaznania wszystkiego.
* Opracowała redakcja Wydawnictwa STENTOR.
Klasa II 1
Maria Janion, [Wyzwolenie wyobraz
ni] (s. 47)
1. Romantycy odkryli rzeczywistość wewnętrzną, czyli podświadomość.
2.  bezczelność ,  bezceremonialność ,  chorobliwa (wyobraz
nia)
3. Tworzywem sztuki romantycznej były sny i twory wyobraz
ni.
4. Współczesne kino  podobnie jak sztuka romantyzmu  czerpie
z podświadomości.
Marta Piwińska, Bunt zakochanych (s. 60)
1. Zakochany jest wolny, ponieważ miłość pozwala mu spojrzeć na świat
subiektywnie, tak jak dyktują mu uczucia, bez liczenia się ze zdaniem innych
ludzi.
2. Wyrażenie  społeczne okulary oznacza powszechnie przyjęte poglądy,
zapatrywania itd., które wpływają na sposób, w jaki jednostka widzi świat.
3. odpowiedz
a)1
4. Miłość ustawia jednostkę w opozycji do zbiorowości. Uświadamia ona sobie
swą odmienność od otoczenia i czuje się w nim obco. Otoczenie nie toleruje inaczej
myślącej jednostki. Nakłania zakochanego do opamiętania się lub go odrzuca.
5. Sformułowanie oznacza, że miłość prowadzi do poznania  zakochany
odkrywa, czym jest świat i czym jest jednostka.
Stefania Skwarczyńska, [Jak poeci romantyczni widzieli
kolory?] (s. 78)
1. Przymiotnik  niebieski dla romantyków nie oznaczał wartości kolory-
stycznej, lecz związek z niebem,  błękitny zaś był nazwą koloru odpowiadającą
znaczeniem dzisiejszemu niebieskiemu.
2. Nazwy kolorów mogą być utworzone od nazw rzeczy, które mają dany
kolor, oraz od nazw materiałów, z których rzeczy są wykonane.
3. W obu przypadkach widzenie koloru wiązało się ściśle z etymologią wy-
razów, które je określały (granatowy był kolorem owocu granatu, a brązowy
kolorem rzeczy wykonanych z brązu).
4. Różnice w pojmowaniu kolorów mogą być przyczyną niezrozumienia
intencji autorów romantycznych, błędów i nieporozumień interpretacyjnych. Te
same kolory bywają w różnych epokach różnie nazywane i odbierane, np. okre-
ślenie  majowy , przez nas odbierane jako metaforyczne, dla Mickiewicza było
zwykłą nazwą koloru zielonego2 .
1
W nowym wydaniu podręcznika usunięto pytanie 3 (numeracja dalszych pytań jest dosto-
sowana do tej zmiany).
2
W nowym wydaniu usunięto przedostatnie pytanie, ostatnie zaś nieco zmodyfikowano;
obecnie brzmi ono: W jaki sposób różnice w pojmowaniu kolorów mogą wpływać na interpre-
tację utworów literackich? Odpowiedz na podstawie dwóch ostatnich akapitów.
2 Ćwiczymy czytanie ze zrozumieniem
Propozycja odpowiedzi na pytania&
Gaston Bachelard, Marzenie i kosmos (s. 79 80)
1. odpowiedz
b)
2. Spokojna woda jest obrazem trwania; czas przestaje istnieć; widok wo-
dy łączy chwilę obecną ze wspomnieniem (przeszłością)  odpowiedzi warian-
towe.
3. Czasownik  medytować użyty w trzecim akapicie oznacza kontakt du-
szy ze światem, stan połączenia ich w całość.
4. Marzyciel widzi w lustrze wody odbicie własnej duszy.
5. Wyobrażenie wody
pozwala oddać się marzeniom;
zatrzymuje czas, pozwala cofnąć się we wspomnienia;
ukazuje odbicie duszy; dzięki niemu człowiek zagłębia się w siebie;
znosi przeciwności i dozwala na kontakt z całym światem.
6. Metafora  okiem swoich jezior ziemia spogląda w niebo oznacza, że wy-
obrażenie o wodzie otwiera człowiekowi perspektywę na kosmos, wieczność. Nie-
bo odbite w lustrze wody jest obrazem nieba zamkniętego w duszy. (ew.: Dzięki
wyobrażeniu wody człowiek uświadamia sobie istotne, uniwersalne prawdy).
Ryszard Przybylski, [Ubranie jako tekst] (s. 92 93)
1. Sformułowanie  kamizelka i rękawiczki były metonimią dandysa ozna-
cza, że dandysa utożsamiano z kamizelką i rękawiczkami. (Słowa  kamizelka
lub  rękawiczki zastępowały słowo  dandys ).
2. Autor z ironią odnosi się do postawy dandysów (pejoratywne określa
ich mianem  tego plemienia ; ironiczny jest też zwrot:  z lubością prezento-
wał ). O gentlemenach wyraża się natomiast pozytywnie ( wytworny gentlemen)
3. Chopin, aby odróżnić się od dandysów, odpowiednio dobierał deseń ka-
mizelki i kolor rękawiczek, starając się, aby były inne niż preferowane przez
dandysów.
4. odpowiedz
b)
5. Strój był w intencji kompozytora znakiem przynależności do wyższych
sfer Paryża, miał budzić podziw i szacunek.
6. odpowiedz
a)
7. Autor chciał podkreślić, że Chopin musiał wszelkimi środkami zabiegać
o pozycję towarzyską i że strój odgrywał w tych zabiegach ważną rolę.
Andrzej Kijowski, O dobrym Naczelniku i niezłomnym
Rycerzu (s. 118 119)
1. Przekształcenie krypt królewskich w panteon oznacza, że stały się one
miejscem pochówku osób szczególnie zasłużonych dla narodu.
2. Przez sformułowanie  kult bohaterów stawał się instytucją należy ro-
zumieć, że przybrał on oficjalne formy.
3. Wydarzenia z życia księcia Józefa Poniatowskiego i Tadeusza Kościuszki
wiązały się z ostatnimi latami Rzeczypospolitej i bohaterskim okresem napole-
ońskim. Przypominały świetne chwile: ogłoszenie Konstytucji 3 maja, przysięgę
Klasa II 3
Kościuszki i Racławice, oraz nadzieje pokładane w Napoleonie. Wzbudzały wiel-
kie emocje: dumy z osiągnięć i zwycięstw oraz żalu z powodu narodowych klęsk.
4. Przejawy kultu Kościuszki i księcia Poniatowskiego to sprowadzenie ich
zwłok do krypt królewskich na Wawelu oraz powszechność ich wizerunków.
5. Fragment czwartego akapitu od słów:  Rewolucja francuska... do:  Emo-
cje te szukały sobie byle jakich ujść... .
6. Mitotwórstwo nie liczyło się z faktami: dowolnie je przekształcano, do-
stosowując do wyobrażeń.
Zbigniew Raszewski, Poeci romantyczni i teatr
(s. 141 142)
1. Twórcy dramatów romantycznych mieli wątpliwości, czy ich sztuki po-
winny być w ogóle wystawiane w teatrze. Obawiali się bowiem, że dramaty,
w których króluje nieskrępowana wyobraz
nia, zostaną zniszczone przez rutynę
i brutalność panujące w ówczesnym teatrze.
2. Reakcją dramatopisarzy na rutynę teatru była obawa przed wystawia-
niem sztuk w teatrze oraz wprowadzanie do utworów akcentów szyderstwa wobec
panujących stosunków.
3. W okresie romantyzmu z jednej strony tworzono widowiska, którymi
pasjonowali się ludzie wszystkich środowisk i które oglądały tłumy. Z drugiej
strony powstawały dramaty nieprzeznaczone na scenę  te jako widowiska ist-
niały jedynie w wyobraz
ni tworców i czytelników.
4. Teatr polski  podobnie jak teatr europejski  cechuje się dwoistością: z jednej
strony działają teatry, z drugiej zaś  powstają sztuki nieprzeznaczone na scenę.
W Polsce to drugie zjawisko jest szczególnie nasilone. Dramaty pisane przez znako-
mitych poetów są niemożliwe do wystawienia z powodu trudności technicznych.
5. Obydwa wyrażenia:  spektakl w fotelu i  teatr napowietrzny łączy idea
widowiska, które powstaje w wyobraz
ni pisarza i czytelnika.
Alina Kowalczykowa, Polska prahistoria
(s. 142 143)
1. odpowiedz
a)
2. Nazwa jeziora i imię władcy wskazują na to, że akcja dzieje się w polskich
dziejach bajecznych. Jednak Słowackiemu nie chodziło o rekonstrukcję legendy,
dlatego nieco zmienił imię władcy.
3. odpowiedz
a)
4.  Poetyka anachronizmu
zapobiega traktowaniu dramatu jako obrazu konkretnej epoki,
pozwala mówić o współczesności,
pozwala formułować myśli na temat charakteru dziejów.
5. Dzieje prehistoryczne nie różnią się od współczesności, jeśli wziąć pod
uwagę charakter dziejów i namiętności ludzkie.
4 Ćwiczymy czytanie ze zrozumieniem
Propozycja odpowiedzi na pytania&
Jerzy Jedlicki, [Rząd dusz i pospolitość życia]
(s. 160 161)
1. Metafora  polska kopuła symboliczna oznacza zespół polskich symboli
narodowych  to, co dla narodu było najwyższą, najświętszą wartością.
2. Dawne polskie symbole narodowe były związane z tradycjami stanu ry-
cerskiego i szlacheckiej rzeczypospolitej z obieralnym królem. Symbole te uległy
dewaluacji po tym, jak ostatni król abdykował, szlachta nie potrafiła obronić
ojczyzny, a Polska przestała istnieć na mapie.
3. Czasy tuż po rozbiorach zostały określone mianem  żyznego okresu ,
ponieważ wówczas stworzono narodowe symbole i legendy, które pozwoliły na-
rodowi przetrwać okres zaborów i pozostały żywe do naszych czasów.
4. Paradoksem jest
kult Konstytucji 3 maja, która nie zdążyła wejść w życie;
kult Tadeusza Kościuszki, który był naczelnikiem przegranego powstania;
legenda Napoleona, dla którego tysiące Polaków poniosły daremną ofiarę.
5. Poezja po kongresie wiedeńskim odgrywała rolę moralnego autorytetu,
który umacniał naród w poczuciu tożsamości i woli przetrwania. Poeci byli wiesz-
czami, czyli narodowymi prorokami, przywódcami narodu, pokrzepiali obietnicą
wyzwolenia, a także udzielali napomnień.
6. Filozofia narodowa miała za zadanie nadać sens wysiłkowi, który na co
dzień podejmowano w kraju pod zaborami.
7. Termin  praca organiczna oznacza pracę gospodarczą i kulturalną, któ-
ra poprzez wzrost poziomu oświaty i wzmocnienie ekonomiczne narodu ma być
drogą do niepodległości.
Mieczysław Tomaszewski, [Kompozytor i słowo]
(s. 172 173)
1. Poezja i muzyka pełnią odmienne funkcje. Połączenie poezji i muzyki
potęguje ich oddziaływanie.
2. Szczególna właściwość pieśni polega na tym, że tekst poetycki zyskuje
dzięki muzyce większą moc oddziaływania i trwałość.
3. odpowiedz
a)
4. Kompozytor, zdaniem romantyków, ma za zadanie uchwycić i wiernie
przekazać sens utworu poetyckiego, a także dopowiedzieć to, czego nie potrafią
wyrazić słowa.
Klasa II 5