Wstęp do ekonomii
Podstawy mikroekonomii
Podstawy mikroekonomii
Wykaz literatury przedmiotu
Z. Dach, Podstawy mikroekonomii,
Z. Dach, Podstawy mikroekonomii,
Wydawnictwo Naukowe Synaba, Kraków
Wydawnictwo Naukowe Synaba, Kraków
2001
2001
Ekonomia, pod red. naukowÄ… W. Cabana,
Ekonomia, pod red. naukowÄ… W. Cabana,
PWE, Warszawa 2001
PWE, Warszawa 2001
M. Nasiłowski, System rynkowy, Podstawy
M. Nasiłowski, System rynkowy, Podstawy
mikro i makroekonomii, Wydawnictwo Key
mikro i makroekonomii, Wydawnictwo Key
Text, Warszawa 2000
Text, Warszawa 2000
Wykaz literatury przedmiotu
D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch,
D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch,
Ekonomia - tom I, PWE, Warszawa 2000
Ekonomia - tom I, PWE, Warszawa 2000
P. A. Samuelson, W. D. Nordhaus,
P. A. Samuelson, W. D. Nordhaus,
Ekonomia cz. I i II, PWN, Warszawa 1995
Ekonomia cz. I i II, PWN, Warszawa 1995
M. Rekowski, Wprowadzenie do
M. Rekowski, Wprowadzenie do
mikroekonomii, AE Poznań, Poznań 2000
mikroekonomii, AE Poznań, Poznań 2000
Podstawowe pojęcia...
Ekonomia  nauka zajmujÄ…ca siÄ™
Ekonomia  nauka zajmujÄ…ca siÄ™
działalnością gospodarczą człowieka. Bada,
działalnością gospodarczą człowieka. Bada,
w jaki sposób ludzie podejmują decyzje o
w jaki sposób ludzie podejmują decyzje o
wykorzystaniu ograniczonych zasobów w
wykorzystaniu ograniczonych zasobów w
celu wytworzenia dóbr i usług, które mogą
celu wytworzenia dóbr i usług, które mogą
być zastosowane w sferze produkcji,
być zastosowane w sferze produkcji,
podziału, wymiany i konsumpcji.
podziału, wymiany i konsumpcji.
Podstawowe pojęcia...
Ograniczoność (rzadkość) zasobów  odnosi się
Ograniczoność (rzadkość) zasobów  odnosi się
do luki między ogólną sumą dóbr i usług, których
do luki między ogólną sumą dóbr i usług, których
ludzie potrzebują aby zaspokoić swoje różnorodne
ludzie potrzebują aby zaspokoić swoje różnorodne
potrzeby, a możliwościami ich wytworzenia
potrzeby, a możliwościami ich wytworzenia
Mikroekonomia  gałąz
ekonomii zajmujÄ…ca siÄ™
Mikroekonomia  gałąz
ekonomii zajmujÄ…ca siÄ™
badaniem ekonomicznego zachowania siÄ™
badaniem ekonomicznego zachowania siÄ™
poszczególnych podmiotów gospodarczych
poszczególnych podmiotów gospodarczych
Makroekonomia - gałąz
ekonomii zajmujÄ…ca siÄ™
Makroekonomia - gałąz
ekonomii zajmujÄ…ca siÄ™
badaniem współzależności zjawisk i procesów
badaniem współzależności zjawisk i procesów
zachodzących w skali całej gospodarki
zachodzących w skali całej gospodarki
Podstawowe pojęcia...
Ekonomia pozytywna  zajmuje siÄ™ opisywaniem
Ekonomia pozytywna  zajmuje siÄ™ opisywaniem
rzeczywistości gospodarczej oraz wykrywaniem
rzeczywistości gospodarczej oraz wykrywaniem
występujących w niej prawidłowości, będących
występujących w niej prawidłowości, będących
obiektywnym i naukowym objaśnieniem funkcjonowania
obiektywnym i naukowym objaśnieniem funkcjonowania
gospodarki
gospodarki
Ekonomia normatywna  zajmuje się oceną rzeczywistości
Ekonomia normatywna  zajmuje się oceną rzeczywistości
gospodarczej, opartą na subiektywnym wartościowaniu
gospodarczej, opartą na subiektywnym wartościowaniu
zjawisk, formułuje warunki konieczne do uzyskania
zjawisk, formułuje warunki konieczne do uzyskania
pożądanych stanów w gospodarce
pożądanych stanów w gospodarce
Prawa ekonomiczne  stale powtarzajÄ…ce siÄ™ zwiÄ…zki
Prawa ekonomiczne  stale powtarzajÄ…ce siÄ™ zwiÄ…zki
przyczynowo-skutkowe między zjawiskami
przyczynowo-skutkowe między zjawiskami
ekonomicznymi, występującymi w procesach rozwoju
ekonomicznymi, występującymi w procesach rozwoju
gospodarczego
gospodarczego
Pojęcia ...
Teoria ekonomiczna  to zbiór twierdzeń (sądów
Teoria ekonomiczna  to zbiór twierdzeń (sądów
ekonomicznych) wyjaśniających zjawiska i
ekonomicznych) wyjaśniających zjawiska i
procesy ekonomiczne ujmowane w modelu
procesy ekonomiczne ujmowane w modelu
ekonomicznym
ekonomicznym
Klauzula ceteris paribus  założenie stosowane w
Klauzula ceteris paribus  założenie stosowane w
badaniach ekonomicznych, polegajÄ…ce na
badaniach ekonomicznych, polegajÄ…ce na
przyjęciu za niezmienne wszystkich elementów
przyjęciu za niezmienne wszystkich elementów
danego modelu ekonomicznego poza badanymi
danego modelu ekonomicznego poza badanymi
Potrzeba  subiektywne odczuwanie braku czegoÅ›,
Potrzeba  subiektywne odczuwanie braku czegoÅ›,
połączone z dążeniem do eliminacji tego stanu
połączone z dążeniem do eliminacji tego stanu
Pojęcia...
Dobra gospodarcze (ekonomiczne)  dobra będące
Dobra gospodarcze (ekonomiczne)  dobra będące
efektem działalności człowieka. Ich ilość jest ograniczona
efektem działalności człowieka. Ich ilość jest ograniczona
w stosunku do naszych potrzeb
w stosunku do naszych potrzeb
Dobra wolne  dobra nie będące efektem pracy człowieka,
Dobra wolne  dobra nie będące efektem pracy człowieka,
ich ilość jest nieograniczona w stosunku do potrzeb
ich ilość jest nieograniczona w stosunku do potrzeb
ludzkich ( np. powietrze, światło słoneczne, woda)
ludzkich ( np. powietrze, światło słoneczne, woda)
Dobro prywatne  dobro, które jest własnością prywatną,
Dobro prywatne  dobro, które jest własnością prywatną,
jest konsumowane (używane) przez dany podmiot
jest konsumowane (używane) przez dany podmiot
rynkowy ( z wykluczeniem innych potencjalnych
rynkowy ( z wykluczeniem innych potencjalnych
użytkowników)
użytkowników)
Dobro publiczne  dobro z uzyskiwania którego nie można
Dobro publiczne  dobro z uzyskiwania którego nie można
nikogo wyłączyć, może być użytkowane przez wielu
nikogo wyłączyć, może być użytkowane przez wielu
konsumentów
konsumentów
Pojęcia...
Komplementarność  to uzupełnianie się czynników
Komplementarność  to uzupełnianie się czynników
wytwórczych w procesie produkcji lub dóbr i usług w
wytwórczych w procesie produkcji lub dóbr i usług w
procesie konsumpcji konieczne do osiągnięcia pożądanego
procesie konsumpcji konieczne do osiągnięcia pożądanego
efektu
efektu
Substytucyjność  to możliwość zastępowania jednego
Substytucyjność  to możliwość zastępowania jednego
środka produkcji przez inny (np. pracy ludzkiej przez
środka produkcji przez inny (np. pracy ludzkiej przez
maszynę) w procesie produkcji lub wymienność dóbr i
maszynę) w procesie produkcji lub wymienność dóbr i
usług w procesie konsumpcji
usług w procesie konsumpcji
Pojęcia...
Prawo malejących przychodów  orzeka, że jeśli w
Prawo malejących przychodów  orzeka, że jeśli w
procesie produkcji nakłady określonego czynnika
procesie produkcji nakłady określonego czynnika
wytwórczego będą zwiększane, przy nie zmienionej
wytwórczego będą zwiększane, przy nie zmienionej
wielkości nakładów wszystkich pozostałych środków
wielkości nakładów wszystkich pozostałych środków
produkcji oraz niezmienionej technologii wytwarzania, to
produkcji oraz niezmienionej technologii wytwarzania, to
dodatkowe jednostki nakładów tego czynnika będą
dodatkowe jednostki nakładów tego czynnika będą
powodowały coraz to mniejsze przyrosty rozmiarów
powodowały coraz to mniejsze przyrosty rozmiarów
produkcji całkowitej, po przekroczeniu zaś pewnej
produkcji całkowitej, po przekroczeniu zaś pewnej
wielkości nakładów mogą spowodować nawet jej
wielkości nakładów mogą spowodować nawet jej
absolutny spadek
absolutny spadek
Pojęcia...
Alokacja zasobów  to ich rozmieszczenie
Alokacja zasobów  to ich rozmieszczenie
między różne zastosowania w społecznym
między różne zastosowania w społecznym
procesie gospodarowania
procesie gospodarowania
Koszt alternatywny (koszt utraconych
Koszt alternatywny (koszt utraconych
możliwości)  wyraża go wartość
możliwości)  wyraża go wartość
rozwiązania najbardziej cennego spośród
rozwiązania najbardziej cennego spośród
pozostałych, po dokonaniu wyboru
pozostałych, po dokonaniu wyboru
Gospodarka naturalna oraz towarowa
Gospodarka naturalna  to typ gospodarki w
Gospodarka naturalna  to typ gospodarki w
której producent wytwarza produkty w celu
której producent wytwarza produkty w celu
bezpośredniego zaspokojenia swoich
bezpośredniego zaspokojenia swoich
potrzeb
potrzeb
Gospodarka towarowa  to typ gospodarki
Gospodarka towarowa  to typ gospodarki
w której producenci wytwarzają produkty z
w której producenci wytwarzają produkty z
przeznaczeniem ich do wymiany, czyli na
przeznaczeniem ich do wymiany, czyli na
sprzedaż
sprzedaż
System gospodarczy
System gospodarczy  to uporządkowany zbiór
System gospodarczy  to uporządkowany zbiór
elementów, w określony sposób powiązanych ze
elementów, w określony sposób powiązanych ze
sobą i wzajemnie na siebie oddziałujących.
sobą i wzajemnie na siebie oddziałujących.
StrukturÄ™ systemu gospodarczego tworzÄ…: sfera
StrukturÄ™ systemu gospodarczego tworzÄ…: sfera
realna i sfera regulacji
realna i sfera regulacji
Sfera realna  to materialna baza produkcji wraz z
Sfera realna  to materialna baza produkcji wraz z
zasobami naturalnymi, wytworzonymi dobrami
zasobami naturalnymi, wytworzonymi dobrami
produkcyjnymi i konsumpcyjnymi oraz z
produkcyjnymi i konsumpcyjnymi oraz z
zasobami osobowego czynnika produkcji
zasobami osobowego czynnika produkcji
System gospodarczy
Sfera regulacji  obejmuje wzajemne
Sfera regulacji  obejmuje wzajemne
oddziaływanie decydentów i wykonawców
oddziaływanie decydentów i wykonawców
zadań, normy prawne (które są nakazami i
zadań, normy prawne (które są nakazami i
zakazami zewnętrznymi), normy
zakazami zewnętrznymi), normy
wewnętrzne (nakazy i zakazy moralne,
wewnętrzne (nakazy i zakazy moralne,
którymi kierują się ludzie w swych
którymi kierują się ludzie w swych
decyzjach ekonomicznych), organizacje
decyzjach ekonomicznych), organizacje
prowadzące działalność regulacyjną i reguły
prowadzące działalność regulacyjną i reguły
postępowania tych organizacji
postępowania tych organizacji
Rodzaje systemów gospodarczych
system nakazowy
system nakazowy
system rynkowy ( wolny rynek)
system rynkowy ( wolny rynek)
system gospodarki mieszanej
system gospodarki mieszanej
społeczna gospodarka rynkowa
społeczna gospodarka rynkowa
System nakazowy
jest to sposób gospodarowania charakteryzujący
jest to sposób gospodarowania charakteryzujący
siÄ™:
siÄ™:
- państwową własnością środków produkcji
- państwową własnością środków produkcji
- likwidacjÄ… rynkowego charakteru gospodarki
- likwidacjÄ… rynkowego charakteru gospodarki
- oddziaływaniem na zachowania podmiotów
- oddziaływaniem na zachowania podmiotów
gospodarczych poprzez narzędzia administracyjne
gospodarczych poprzez narzędzia administracyjne
(dyrektywy), nakazy, zakazy, przydziały, limity,
(dyrektywy), nakazy, zakazy, przydziały, limity,
koncesje itp.
koncesje itp.
System rynkowy ( wolny rynek)
jest to system samoregulujÄ…cy,

jest to system samoregulujÄ…cy,
wykluczajÄ…cy jakÄ…kolwiek
wykluczajÄ…cy jakÄ…kolwiek
ingerencjÄ™ centralnÄ… w mechanizm
ingerencjÄ™ centralnÄ… w mechanizm
gospodarczy
gospodarczy
System gospodarki mieszanej
jest to system z dualnym systemem
jest to system z dualnym systemem
regulacji,
regulacji,
zawiera zarówno samoczynnie działający
zawiera zarówno samoczynnie działający
mechanizm rynkowy, jak i centralny układ
mechanizm rynkowy, jak i centralny układ
regulacji
regulacji
Społeczna gospodarka rynkowa
to system gospodarki rynkowej z
to system gospodarki rynkowej z
zabezpieczeniem socjalnym obywateli
zabezpieczeniem socjalnym obywateli
przed negatywnymi skutkami działania
przed negatywnymi skutkami działania
mechanizmu rynkowego (min. inflacji,
mechanizmu rynkowego (min. inflacji,
bezrobocia), realizowany metodami nie
bezrobocia), realizowany metodami nie
podważającymi reguł gospodarki rynkowej
podważającymi reguł gospodarki rynkowej
przykładem może być gospodarka
przykładem może być gospodarka
niemiecka
niemiecka
Trzy społeczne podziały pracy
I podział (pod koniec wspólnoty pierwotnej) 
I podział (pod koniec wspólnoty pierwotnej) 
wyodrębnienie rolnictwa z pasterstwa
wyodrębnienie rolnictwa z pasterstwa
II podział (w okresie niewolnictwa)  wyodrębnienie
II podział (w okresie niewolnictwa)  wyodrębnienie
rzemiosła z rolnictwa
rzemiosła z rolnictwa
III podział (pod koniec niewolnictwa)  wyodrębnienie
III podział (pod koniec niewolnictwa)  wyodrębnienie
klasy kupców pośredniczących w wymianie między
klasy kupców pośredniczących w wymianie między
różnymi producentami, oddzielenie miast od wsi
różnymi producentami, oddzielenie miast od wsi
Towar, wartość użytkowa i wartość wymienna
towaru
Towar  produkt pracy ludzkiej, przeznaczony do
Towar  produkt pracy ludzkiej, przeznaczony do
sprzedaży
sprzedaży
Wartość użytkowa towaru  to jego zdolność do
Wartość użytkowa towaru  to jego zdolność do
zaspokajania potrzeb człowieka ( wynika z własności
zaspokajania potrzeb człowieka ( wynika z własności
fizycznych, chemicznych towaru)
fizycznych, chemicznych towaru)
Wartość wymienna  stosunek ilościowy (proporcja) w
Wartość wymienna  stosunek ilościowy (proporcja) w
jakim jeden towar jest wymieniany na inny
jakim jeden towar jest wymieniany na inny
X towaru A = Y towaru B
X towaru A = Y towaru B
Cena towaru...
Cena  jest najwyższą formą wartości
Cena  jest najwyższą formą wartości
wymiennej
wymiennej
- oznacza ilość pieniądza, którą trzeba
- oznacza ilość pieniądza, którą trzeba
zapłacić za jednostkę towaru
zapłacić za jednostkę towaru
- X towaru A = Y jednostek pieniężnych
- X towaru A = Y jednostek pieniężnych
PieniÄ…dz
wyraża wartość towarów i usług
wyraża wartość towarów i usług
siła nabywcza pieniądza  możliwość
siła nabywcza pieniądza  możliwość
nabycia określonej ilości dóbr i usług,
nabycia określonej ilości dóbr i usług,
zależy od poziomu cen towarów i usług
zależy od poziomu cen towarów i usług
jest rezultatem oraz warunkiem rozwoju
jest rezultatem oraz warunkiem rozwoju
gospodarki towarowej
gospodarki towarowej
Rodzaje pieniÄ…dza..
PieniÄ…dz symboliczny:
PieniÄ…dz symboliczny:
- PieniÄ…dz papierowy
- PieniÄ…dz papierowy
- Bilon (monety)
- Bilon (monety)
Pieniądz bezgotówkowy (bankowy)
Pieniądz bezgotówkowy (bankowy)
- Wkłady bankowe
- Wkłady bankowe
- PieniÄ…dz elektroniczny
- PieniÄ…dz elektroniczny
Funkcje pieniÄ…dza:
Miernik wartości ( wyraża wartość wszystkich
Miernik wartości ( wyraża wartość wszystkich
towarów i usług)
towarów i usług)
Środek cyrkulacji (pośrednika wymiany: kupno -
Środek cyrkulacji (pośrednika wymiany: kupno -
sprzedaż)
sprzedaż)
Åšrodek tezauryzacji (przechowywania bogactwa)
Åšrodek tezauryzacji (przechowywania bogactwa)
Środek płatniczy (regulacja wszelkich zobowiązań
Środek płatniczy (regulacja wszelkich zobowiązań
z tytułu zaciągniętego kredytu)
z tytułu zaciągniętego kredytu)
Rynek i jego klasyfikacja
Rynek  to proces, w trakcie którego podmioty (kupujący
Rynek  to proces, w trakcie którego podmioty (kupujący
i sprzedający) ustalają przedmiot i warunki wymiany dóbr
i sprzedający) ustalają przedmiot i warunki wymiany dóbr
i usług (rodzaj, ilość, cenę dóbr i usług, formę zapłaty,
i usług (rodzaj, ilość, cenę dóbr i usług, formę zapłaty,
warunki transportu, gwarancji)
warunki transportu, gwarancji)
Rynek - to miejsce gdzie dokonujÄ… siÄ™ transakcje kupna i
Rynek - to miejsce gdzie dokonujÄ… siÄ™ transakcje kupna i
sprzedaży czynników produkcji oraz wytworzonych dóbr i
sprzedaży czynników produkcji oraz wytworzonych dóbr i
usług
usług
Rynek  to ogół transakcji kupna i sprzedaży dóbr i usług
Rynek  to ogół transakcji kupna i sprzedaży dóbr i usług
oraz zespół warunków w jakich one przebiegają
oraz zespół warunków w jakich one przebiegają
Podmioty rynku
konsument (gospodarstwo domowe)
konsument (gospodarstwo domowe)
przedsiębiorstwo (produkcyjne, usługowe,
przedsiębiorstwo (produkcyjne, usługowe,
produkcyjno-usługowe)
produkcyjno-usługowe)
państwo
państwo
Rynek można klasyfikować wg.
kryterium:
zasięgu terytorialnego
zasięgu terytorialnego
przedmiotu obrotu
przedmiotu obrotu
z punktu widzenia branżowego
z punktu widzenia branżowego
wg. sytuacji rynkowej
wg. sytuacji rynkowej
z punktu widzenia legalności
z punktu widzenia legalności
wg. liczby podmiotów
wg. liczby podmiotów
Elementy rynku:
Popyt

Popyt
Podaż
Podaż
Cena
Cena
Popyt
Popyt  jest relacją między ceną dobra
Popyt  jest relacją między ceną dobra
(usługi) a jego ilością, którą konsumenci są
(usługi) a jego ilością, którą konsumenci są
skłonni i są w stanie nabyć w danym czasie.
skłonni i są w stanie nabyć w danym czasie.
(przy założeniu, że wszystkie inne czynniki
(przy założeniu, że wszystkie inne czynniki
wpływające na popyt pozostają bez zmian
wpływające na popyt pozostają bez zmian
- ceteris paribus)
- ceteris paribus)
Graficznie relacjÄ™ tÄ™ przedstawia krzywa
Graficznie relacjÄ™ tÄ™ przedstawia krzywa
popytu
popytu
Krzywa popytu
C
PP
Q
q
Popyt rynkowy
Popyt indywidualny - odnosi siÄ™ do
Popyt indywidualny - odnosi siÄ™ do
nabywcy indywidualnego
nabywcy indywidualnego
Popyt rynkowy  dotyczy wszystkich
Popyt rynkowy  dotyczy wszystkich
nabywców
nabywców
Suma popytów indywidualnych = popyt
Suma popytów indywidualnych = popyt
rynkowy
rynkowy
Determinanty popytu
poziom cen towarów
poziom cen towarów
dochody ludności
dochody ludności
liczba i struktura nabywców
liczba i struktura nabywców
upodobania, preferencje
upodobania, preferencje
sytuacja polityczna i gospodarcza kraju
sytuacja polityczna i gospodarcza kraju
poziom cen towarów substytucyjnych i
poziom cen towarów substytucyjnych i
komplementarnych
komplementarnych
oczekiwania co do zmiany cen i dochodów w przyszłości
oczekiwania co do zmiany cen i dochodów w przyszłości
Relacja popyt-cena
Popyt jest malejÄ…cÄ… funkcjÄ… ceny
Popyt jest malejÄ…cÄ… funkcjÄ… ceny
Popyt Cena
Popyt Cena
Prawo popytu
stwierdza, że wzrost (spadek) ceny danego
stwierdza, że wzrost (spadek) ceny danego
dobra lub usługi powoduje spadek (wzrost)
dobra lub usługi powoduje spadek (wzrost)
ilości nabytej tego dobra lub usługi (ceteris
ilości nabytej tego dobra lub usługi (ceteris
paribus)
paribus)
graficznym wyrazem działania prawa
graficznym wyrazem działania prawa
popytu jest ruch wzdłuż krzywej popytu
popytu jest ruch wzdłuż krzywej popytu
Zmiana popytu
to zmiana zapotrzebowania ilości
to zmiana zapotrzebowania ilości
określonego dobra lub usługi przy każdej
określonego dobra lub usługi przy każdej
cenie, spowodowana działaniem innych
cenie, spowodowana działaniem innych
czynników niż zmiana jego/jej ceny ( np.
czynników niż zmiana jego/jej ceny ( np.
zmiana poziomu dochodów realnych
zmiana poziomu dochodów realnych
gospodarstwa domowego, cen dóbr
gospodarstwa domowego, cen dóbr
substytucyjnych, preferencji
substytucyjnych, preferencji
konsumpcyjnych, itp.)
konsumpcyjnych, itp.)
Paradoksy popytowe
Paradoks Giffena ( dotyczy dóbr podstawowych)
Paradoks Giffena ( dotyczy dóbr podstawowych)
 wzrost ceny powoduje wzrost ilości nabywanej
 wzrost ceny powoduje wzrost ilości nabywanej
Paradoks Veblena ( dotyczy dóbr luksusowych,
Paradoks Veblena ( dotyczy dóbr luksusowych,
wyższego rzędu)  efekt snoba - wzrost ceny
wyższego rzędu)  efekt snoba - wzrost ceny
powoduje wzrost ilości nabywanej
powoduje wzrost ilości nabywanej
Paradoks spekulacyjny  wiąże się z
Paradoks spekulacyjny  wiąże się z
przewidywaniem kształtowania się cen w
przewidywaniem kształtowania się cen w
przyszłości ( nabywcy robią zapasy dóbr w
przyszłości ( nabywcy robią zapasy dóbr w
oczekiwaniu na dalszy wzrost ich cen, liczÄ…c na
oczekiwaniu na dalszy wzrost ich cen, liczÄ…c na
określone korzyści)
określone korzyści)
Elastyczność popytu
to stosunek względnej (procentowej)
to stosunek względnej (procentowej)
zmiany wielkości popytu do względnej
zmiany wielkości popytu do względnej
(procentowej) zmiany czynnika, który
(procentowej) zmiany czynnika, który
zmianę popytu wywołał
zmianę popytu wywołał
elastyczność popytu można określić tylko w
elastyczność popytu można określić tylko w
stosunku do czynników mierzalnych (ceny,
stosunku do czynników mierzalnych (ceny,
dochodów)
dochodów)
Cenowa elastyczność popytu
to stopień reakcji wielkości popytu na określone
to stopień reakcji wielkości popytu na określone
dobro (usługę) na zmianę ceny tego dobra (usługi)
dobro (usługę) na zmianę ceny tego dobra (usługi)
współczynnik cenowej elastyczności popytu Ed
współczynnik cenowej elastyczności popytu Ed
współczynnik Ed przyjmuje wartość w przedziale
współczynnik Ed przyjmuje wartość w przedziale
( 0, + N)
( 0, + N)
wartość współczynnika definiuje rodzaj popytu
wartość współczynnika definiuje rodzaj popytu
(proporcjonalny, elastyczny, nieelastyczny,
(proporcjonalny, elastyczny, nieelastyczny,
sztywny, doskonale elastyczny)
sztywny, doskonale elastyczny)
Dochodowa elastyczność popytu
to stopień reakcji wielkości popytu na
to stopień reakcji wielkości popytu na
określone dobro (usługę) na zmianę
określone dobro (usługę) na zmianę
dochodu konsumentów
dochodu konsumentów
miernikiem tej reakcji jest współczynnik
miernikiem tej reakcji jest współczynnik
dochodowej elastyczności popytu
dochodowej elastyczności popytu
wyraża się formułą Ei
wyraża się formułą Ei
Ei informuje o ile % zmieni się popyt jeśli
Ei informuje o ile % zmieni się popyt jeśli
dochód konsumenta zmienia się o 1%
dochód konsumenta zmienia się o 1%
Dochodowa elastyczność popytu
Ei jest zróżnicowany dla poszczególnych grup dóbr i
Ei jest zróżnicowany dla poszczególnych grup dóbr i
zmienia się w miarę upływu czasu
zmienia się w miarę upływu czasu
dla większości dóbr wzrost dochodu oznacza wzrost
dla większości dóbr wzrost dochodu oznacza wzrost
popytu na nie ( są to dobra wyższego rzędu, trwałe
popytu na nie ( są to dobra wyższego rzędu, trwałe
przedmioty konsumpcji: pralka, lodówka, telewizor, meble
przedmioty konsumpcji: pralka, lodówka, telewizor, meble
itp.)
itp.)
na rynku występują dobra na które popyt maleje w miarę
na rynku występują dobra na które popyt maleje w miarę
wzrostu dochodów lub rośnie mniej niż proporcjonalnie w
wzrostu dochodów lub rośnie mniej niż proporcjonalnie w
stosunku do wzrostu dochodów  są to dobra podstawowe
stosunku do wzrostu dochodów  są to dobra podstawowe
tj. żywność
tj. żywność
Dochodowa elastyczność popytu
zależność wysokości dochodów i wydatków na
zależność wysokości dochodów i wydatków na
poszczególne dobra badał Ernest Engel
poszczególne dobra badał Ernest Engel
Prawidłowość tę nazywa się prawem Engla -
Prawidłowość tę nazywa się prawem Engla -
stwierdza ono, że w miarę wzrostu przeciętnego
stwierdza ono, że w miarę wzrostu przeciętnego
dochodu na jednego członka rodziny wzrasta
dochodu na jednego członka rodziny wzrasta
ogólny popyt a także zmienia się jego struktura,
ogólny popyt a także zmienia się jego struktura,
zmniejsza się udział wydatków na żywność oraz
zmniejsza się udział wydatków na żywność oraz
inne dobra niższego rzędu a zwiększa się udział
inne dobra niższego rzędu a zwiększa się udział
wydatków na dobra wyższego rzędu
wydatków na dobra wyższego rzędu
Podaż
to relacja zachodząca pomiędzy ceną
to relacja zachodząca pomiędzy ceną
danego dobra lub usługi a jego/jej ilością,
danego dobra lub usługi a jego/jej ilością,
jaką skłonni są zaoferować do sprzedaży
jaką skłonni są zaoferować do sprzedaży
producenci w określonym czasie (ceteris
producenci w określonym czasie (ceteris
paribus)
paribus)
graficznie tÄ™ relacjÄ™ przedstawia krzywa
graficznie tÄ™ relacjÄ™ przedstawia krzywa
podaży
podaży
Podaż
Podaż to relacja pomiędzy ilością dóbr i
Podaż to relacja pomiędzy ilością dóbr i
usług dostarczonych na rynek a ich cenami
usług dostarczonych na rynek a ich cenami
w określonym czasie
w określonym czasie
Wielkość podaży to konkretna ilość dóbr i
Wielkość podaży to konkretna ilość dóbr i
usług, jakie producent jest w stanie
usług, jakie producent jest w stanie
wyprodukować i zaoferować do sprzedaży
wyprodukować i zaoferować do sprzedaży
przy konkretnej cenie
przy konkretnej cenie
Krzywa podaży
Relacja wprost proporcjonalna
Relacja wprost proporcjonalna
PÅ»
C
Q
Determinanty podaży
koszty produkcji
koszty produkcji
przewidywania producentów co do zmiany cen i
przewidywania producentów co do zmiany cen i
popytu w przyszłości
popytu w przyszłości
interwencjonizm państwowy
interwencjonizm państwowy
liczba przedsiębiorstw w branży
liczba przedsiębiorstw w branży
warunki naturalne, czynniki losowe
warunki naturalne, czynniki losowe
sezonowość produkcji
sezonowość produkcji
rozmiary importu i eksportu
rozmiary importu i eksportu
realizowane inwestycje ( czynnik czasu)
realizowane inwestycje ( czynnik czasu)
Relacja cena - podaż
Podaż Cena
Podaż Cena
Podaż Cena
Podaż Cena
Prawo podaży
Stanowi, że wraz ze wzrostem (spadkiem)
Stanowi, że wraz ze wzrostem (spadkiem)
ceny danego dobra lub usługi rośnie (spada)
ceny danego dobra lub usługi rośnie (spada)
oferowana ilość tego dobra lub usługi
oferowana ilość tego dobra lub usługi
(ceteris paribus)
(ceteris paribus)
graficznym obrazem prawa podaży jest
graficznym obrazem prawa podaży jest
ruch wzdłuż krzywej podaży
ruch wzdłuż krzywej podaży
Zmiana podaży
to zmiana oferowanej ilości określonego dobra
to zmiana oferowanej ilości określonego dobra
lub usługi przy każdej cenie, spowodowana
lub usługi przy każdej cenie, spowodowana
działaniem innych czynników niż zmiana jego
działaniem innych czynników niż zmiana jego
ceny (np. zmiana kosztów produkcji, techniki
ceny (np. zmiana kosztów produkcji, techniki
wytwarzania, polityki podatkowej itp.)
wytwarzania, polityki podatkowej itp.)
wielkość podaży zmienia się (reaguje) pod
wielkość podaży zmienia się (reaguje) pod
wpływem zmiany ceny, co świadczy o jej cenowej
wpływem zmiany ceny, co świadczy o jej cenowej
elastyczności
elastyczności
współczynnik cenowej elastyczności podaży  Es
współczynnik cenowej elastyczności podaży  Es
Cenowa elastyczność podaży
stopień reakcji wielkości podaży na zmianę
stopień reakcji wielkości podaży na zmianę
ceny
ceny
określa ją stosunek % zmiany wielkości
określa ją stosunek % zmiany wielkości
podaży do % zmiany ceny
podaży do % zmiany ceny
wyraża ją współczynnik CEPż - Es
wyraża ją współczynnik CEPż - Es
Es wyrażamy wzorem
Es = zs/s : zp/p
Es = zs/s : zp/p
Es  współczynnik CEPż
Es  współczynnik CEPż
zs  przyrost lub spadek wielkości podaży na
zs  przyrost lub spadek wielkości podaży na
skutek zmiany ceny
skutek zmiany ceny
s  dotychczasowa wielkość podaży danego dobra
s  dotychczasowa wielkość podaży danego dobra
przy cenie p
przy cenie p
zp  przyrost lub spadek ceny danego dobra
zp  przyrost lub spadek ceny danego dobra
p  dotychczasowa cena danego dobra
p  dotychczasowa cena danego dobra
Współczynnik Es
przyjmuje różne wartości ( z reguły
przyjmuje różne wartości ( z reguły
dodatnie, ponieważ cena i podaż zmieniają
dodatnie, ponieważ cena i podaż zmieniają
siÄ™ w tym samym kierunku)
siÄ™ w tym samym kierunku)
Es przyjmuje wartości w przedziale (0, + n)
Es przyjmuje wartości w przedziale (0, + n)
Es = 0, podaż sztywna
Es = 0, podaż sztywna
Es = 1, podaż proporcjonalna cenowo
Es = 1, podaż proporcjonalna cenowo
Rodzaje cenowej elastyczności
podaży
Es=0
Cena Es<1
Es=1
Es>1
Es - n
ilość
Sposoby pomiaru cenowej
elastyczności podaży
Elastyczność punktowa, określa poziom
Elastyczność punktowa, określa poziom
elastyczności w każdym punkcie krzywej
elastyczności w każdym punkcie krzywej
podaży ( zmiany są bardzo małe)
podaży ( zmiany są bardzo małe)
elastyczność łukowa, dotyczy zmian
elastyczność łukowa, dotyczy zmian
wielkości podaży zawartej w pewnym
wielkości podaży zawartej w pewnym
przedziale na krzywej podaży
przedziale na krzywej podaży
Współczynnik ekspansybilności
cen
to stopień reakcji ceny na zmianę podaży ,
to stopień reakcji ceny na zmianę podaży ,
jest odwrotnością współczynnika
jest odwrotnością współczynnika
elastyczności podaży
elastyczności podaży
wyraża się wzorem 1/Es
wyraża się wzorem 1/Es
Równowaga rynkowa
Pż
C
nadwyżka
c1
E
CE
Pp
c2
niedobór
Q
q1 q2
q3
Równowaga rynkowa
UmieszczajÄ…c na jednym wykresie krzywÄ…
UmieszczajÄ…c na jednym wykresie krzywÄ…
popytu oraz krzywą podaży możemy
popytu oraz krzywą podaży możemy
analizować sytuację rynkową
analizować sytuację rynkową
Miejsce  punkt przecięcia krzywych Pp i
Miejsce  punkt przecięcia krzywych Pp i
Pż nazywamy równowagą rynkową i
Pż nazywamy równowagą rynkową i
oznaczamy E
oznaczamy E
w punkcie równowagi rynkowej mamy do
w punkcie równowagi rynkowej mamy do
czynienia z ceną równowagi rynkowej CE
E
czynienia z ceną równowagi rynkowej C
Sytuacja rynkowa
Uzupełnij tabelę
Uzupełnij tabelę
cena popyt podaż sytuacja oddziaływanie
cena popyt podaż sytuacja oddziaływanie
na cenÄ™
na cenÄ™
rynkowa
rynkowa
Niedobór Wzrost
Niedobór Wzrost
1 20 5
1 20 5
Niedobór Wzrost
Niedobór Wzrost
2 15 10
2 15 10
Równowaga Neutralne
Równowaga Neutralne
3 12 12
3 12 12
Nadwyżka Spadek
Nadwyżka Spadek
4 10 14
4 10 14
Nadwyżka spadek
Nadwyżka spadek
5 7 16
5 7 16
Cena równowagi rynkowej
oznacza cenę satysfakcjonującą zarówno
oznacza cenę satysfakcjonującą zarówno
dla nabywcy jak i dla sprzedawcy
dla nabywcy jak i dla sprzedawcy
nabywcy przy cenie CE modą nabyć
nabywcy przy cenie C modą nabyć
E
wszystko czego potrzebowali, producenci
wszystko czego potrzebowali, producenci
mogą sprzedać wszystko co wyprodukowali
mogą sprzedać wszystko co wyprodukowali
przy cenie CE rynek jest  czysty
przy cenie CE rynek jest  czysty
Ceny interwencyjne-minimalne,
maksymalne
Cena maksymalna-jest niższa od ceny
Cena maksymalna-jest niższa od ceny
równowagi rynkowej. Jest to cena
równowagi rynkowej. Jest to cena
regulowana przez państwo, której
regulowana przez państwo, której
towarzyszy zjawisko nadwyżki wielkości
towarzyszy zjawisko nadwyżki wielkości
popytu nad wielkością podaży. O dostępie
popytu nad wielkością podaży. O dostępie
do pewnych dóbr decyduje wówczas nie
do pewnych dóbr decyduje wówczas nie
cena rynkowa, lecz kryteria pozarynkowe
cena rynkowa, lecz kryteria pozarynkowe
np.racjonowanie dóbr
np.racjonowanie dóbr
Ceny interwencyjne-minimalne,
maksymalne
Cena minimalna-jest wyższa od ceny
Cena minimalna-jest wyższa od ceny
równowagi rynkowej. Jest to cena
równowagi rynkowej. Jest to cena
regulowana przez państwo. Wprowadzenie
regulowana przez państwo. Wprowadzenie
cen minimalnych powoduje podwyżkę cen
cen minimalnych powoduje podwyżkę cen
objętych nią dóbr.
objętych nią dóbr.
Mechanizm rynkowy
jest to zależność między popytem, podażą i
jest to zależność między popytem, podażą i
cenÄ… oraz procesy dostosowawcze
cenÄ… oraz procesy dostosowawcze
mechanizm rynkowy odpowiada na trzy
mechanizm rynkowy odpowiada na trzy
podstawowe pytania:
podstawowe pytania:
- co produkować?
- co produkować?
- jak produkować ?
- jak produkować ?
- dla kogo produkować?
- dla kogo produkować?
Gospodarstwo domowe jako
podmiot gospodarczy
Gospodarstwa domowe- to ekonomicznie
Gospodarstwa domowe- to ekonomicznie
wyodrębnione, samodzielne podmioty
wyodrębnione, samodzielne podmioty
rynku.
rynku.
Obok przedsiębiorstw  są one głównymi
Obok przedsiębiorstw  są one głównymi
podmiotami gospodarczymi
podmiotami gospodarczymi
Pojęcie gospodarstwo domowe  używane
Pojęcie gospodarstwo domowe  używane
jest zamiennie z pojęciem konsument
jest zamiennie z pojęciem konsument
Pojęcie konsument
jest pojęciem węższym od pojęcia
jest pojęciem węższym od pojęcia
gospodarstwo domowe
gospodarstwo domowe
pojęcie konsument dotyczy tylko jednej
pojęcie konsument dotyczy tylko jednej
osoby  konsumenta , gospodarstwo
osoby  konsumenta , gospodarstwo
domowe może tworzyć 2-3-4 i więcej
domowe może tworzyć 2-3-4 i więcej
konsumentów
konsumentów
członkowie gospodarstwa domowego to
członkowie gospodarstwa domowego to
konsumenci
konsumenci
Gospodarstwo domowe
jest traktowane jako odbiorca towarów i
jest traktowane jako odbiorca towarów i
usług ( z rynku)
usług ( z rynku)
jako dostawca czynnika produkcji  pracy
jako dostawca czynnika produkcji  pracy
(na rynek) dzięki której osiąga dochody
(na rynek) dzięki której osiąga dochody
w teorii ekonomii i praktyce gospodarczej
w teorii ekonomii i praktyce gospodarczej
za podmiot gospodarczy uznaje siÄ™
za podmiot gospodarczy uznaje siÄ™
gospodarstwo domowe
gospodarstwo domowe
Funkcje gospodarstwa
domowego
Ekonomiczna
Ekonomiczna
Ekonomiczne funkcje gospodarstw domowych
Ekonomiczne funkcje gospodarstw domowych
wynikają z faktu ich powiązań z całością
wynikają z faktu ich powiązań z całością
procesów gospodarczych, w których współdziałają
procesów gospodarczych, w których współdziałają
z przedsiębiorstwami oraz z państwem.
z przedsiębiorstwami oraz z państwem.
Ekonomiczne funkcje gospodarstw domowych
Ekonomiczne funkcje gospodarstw domowych
przejawiajÄ… siÄ™ w funkcji konsumpcyjnej oraz
przejawiajÄ… siÄ™ w funkcji konsumpcyjnej oraz
funkcji produkcyjnej
funkcji produkcyjnej
Funkcja konsumpcyjna
Funkcja konsumpcyjna  wyraża się w tym, że
Funkcja konsumpcyjna  wyraża się w tym, że
gospodarstwa domowe sÄ… odbiorcami 
gospodarstwa domowe sÄ… odbiorcami 
konsumentami, wszelkich dóbr i usług
konsumentami, wszelkich dóbr i usług
dostarczanych przez przedsiębiorstwa i instytucje .
dostarczanych przez przedsiębiorstwa i instytucje .
Z funkcji tej wynika przepływ strumieni dóbr i
Z funkcji tej wynika przepływ strumieni dóbr i
usług z przedsiębiorstw do gospodarstw
usług z przedsiębiorstw do gospodarstw
domowych i strumienia płatności (za dobra i
domowych i strumienia płatności (za dobra i
usługi ) z gospodarstw domowych do
usługi ) z gospodarstw domowych do
przedsiębiorstw
przedsiębiorstw
Funkcja produkcyjna
Funkcja produkcyjna  przejawia się w tym, że
Funkcja produkcyjna  przejawia się w tym, że
gospodarstwa domowe sÄ… dostarczycielami
gospodarstwa domowe sÄ… dostarczycielami
czynników wytwórczych (pracy, kapitału, ziemi)
czynników wytwórczych (pracy, kapitału, ziemi)
dla przedsiębiorstw i instytucji
dla przedsiębiorstw i instytucji
Z funkcji tej wynika przepływ czynników
Z funkcji tej wynika przepływ czynników
wytwórczych z gospodarstw domowych do
wytwórczych z gospodarstw domowych do
przedsiębiorstw i przepływ dochodów z
przedsiębiorstw i przepływ dochodów z
przedsiębiorstw do gospodarstw domowych
przedsiębiorstw do gospodarstw domowych
Gospodarstwo domowe
Część gospodarstw domowych dostarcza
Część gospodarstw domowych dostarcza
gospodarce kapitału, drogą bezpośrednią
gospodarce kapitału, drogą bezpośrednią
poprzez posiadanie własnych firm,
poprzez posiadanie własnych firm,
uczestnictwo w spółkach, zakup papierów
uczestnictwo w spółkach, zakup papierów
wartościowych; lub drogą pośrednią,
wartościowych; lub drogą pośrednią,
poprzez lokowanie oszczędności w
poprzez lokowanie oszczędności w
bankach, które następnie są z
ródłem
bankach, które następnie są z
ródłem
działalności kredytowej
działalności kredytowej
Gospodarstwo domowe
Część gospodarstw domowych

Część gospodarstw domowych
dostarcza gospodarce trzeciego
dostarcza gospodarce trzeciego
czynnika produkcji tj. ziemi, uzyskujÄ…c
czynnika produkcji tj. ziemi, uzyskujÄ…c
w zamian dochód w postaci renty
w zamian dochód w postaci renty
ekonomicznej
ekonomicznej
Bezpośrednie zależności między przedsiębiorstwami
a gospodarstwami domowymi
2
3
4
1
Gospodarstwa
Przedsiębiorstwa
domowe
5
6
Bezpośrednie zależności między przedsiębiorstwami
a gospodarstwami domowymi
1. Praca związana z obsługą potrzeb gospodarstwa
1. Praca związana z obsługą potrzeb gospodarstwa
domowego
domowego
2. Siła robocza na rynku pracy
2. Siła robocza na rynku pracy
3. Dobra i usługi na rynku konsumpcyjnym oferowane
3. Dobra i usługi na rynku konsumpcyjnym oferowane
gospodarstwom domowym
gospodarstwom domowym
4. Åšrodki produkcji sprzedawane innym
4. Åšrodki produkcji sprzedawane innym
przedsiębiorstwom
przedsiębiorstwom
5. Wydatki gospodarstw domowych na zakup dóbr i usług
5. Wydatki gospodarstw domowych na zakup dóbr i usług
6. Wydatki przedsiębiorstw na wynagrodzenie (za
6. Wydatki przedsiębiorstw na wynagrodzenie (za
czynnik pracy) gospodarstw domowych
czynnik pracy) gospodarstw domowych
Bezpośrednie zależności między przedsiębiorstwami
a gospodarstwami domowymi
majÄ… charakter dynamiczny,
majÄ… charakter dynamiczny,
zmiana jednych wielkości prowadzi do
zmiana jednych wielkości prowadzi do
zmiany innych
zmiany innych
szczególny związek zachodzi w przypadku
szczególny związek zachodzi w przypadku
zależności wydatki  dochody (pkt. 5 i 6)
zależności wydatki  dochody (pkt. 5 i 6)
Decyzje ekonomiczne
gospodarstw domowych
z funkcją konsumpcji oraz produkcji wiąże się
z funkcją konsumpcji oraz produkcji wiąże się
konieczność podejmowania przez GD określonych
konieczność podejmowania przez GD określonych
decyzji
decyzji
decyzje wynikajÄ…ce z funkcji konsumpcji
decyzje wynikajÄ…ce z funkcji konsumpcji
kształtują ogólny popyt GD na dobra i usługi
kształtują ogólny popyt GD na dobra i usługi
decyzje wynikajÄ…ce z funkcji produkcji 
decyzje wynikajÄ…ce z funkcji produkcji 
kształtują podaż czynników wytwórczych oraz
kształtują podaż czynników wytwórczych oraz
kierunki ich rozmieszczenia
kierunki ich rozmieszczenia
Decyzje ekonomiczne
gospodarstw domowych
Każde gospodarstwo domowe dąży do
Każde gospodarstwo domowe dąży do
optymalnego zaspokojenia potrzeb
optymalnego zaspokojenia potrzeb
warunkiem realizacji tego celu jest swoboda
warunkiem realizacji tego celu jest swoboda
wyboru
wyboru
swoboda wyboru może być jednak ograniczona
swoboda wyboru może być jednak ograniczona
(wynika to np. sytuacji na rynku pracy, ograniczeń
(wynika to np. sytuacji na rynku pracy, ograniczeń
budżetowych gospodarstw domowych, oferty
budżetowych gospodarstw domowych, oferty
podaży na rynku dóbr i usług
podaży na rynku dóbr i usług
Popyt gospodarstwa domowego
Popyt GD uzależniony jest od wydatków
Popyt GD uzależniony jest od wydatków
na konsumpcjÄ™
na konsumpcjÄ™
w miarę wzrostu dochodów GD skłonność
w miarę wzrostu dochodów GD skłonność
do konsumpcji maleje, a wzrasta skłonność
do konsumpcji maleje, a wzrasta skłonność
do oszczędzania
do oszczędzania
GD to podmiot racjonalny
GD to podmiot racjonalny
Postępowanie racjonalne
to takie wewnętrznie spójne postępowanie
to takie wewnętrznie spójne postępowanie
jednostki, które umożliwia jej osiągnięcie
jednostki, które umożliwia jej osiągnięcie
maksymalnej łącznej satysfakcji (użyteczności
maksymalnej łącznej satysfakcji (użyteczności
całkowitej)
całkowitej)
może się odbywać na drodze minimalizacji
może się odbywać na drodze minimalizacji
nakładów, przy założonym stopniu realizacji celu
nakładów, przy założonym stopniu realizacji celu
lub maksymalizacji efektów, przy danej wielkości
lub maksymalizacji efektów, przy danej wielkości
ponoszonych na ich osiągnięcie nakładów
ponoszonych na ich osiągnięcie nakładów
Postępowanie irracjonalne
to takie postępowanie jednostki, które jest
to takie postępowanie jednostki, które jest
wewnętrznie niespójne lub też sprzeczne z
wewnętrznie niespójne lub też sprzeczne z
najlepiej pojętym jej interesem, czego
najlepiej pojętym jej interesem, czego
jednostka jest świadoma w momencie jego
jednostka jest świadoma w momencie jego
podejmowania
podejmowania
Rachunek ekonomiczny
Każde GD prowadzi swoisty rachunek
Każde GD prowadzi swoisty rachunek
ekonomiczny, który polega na kalkulowaniu
ekonomiczny, który polega na kalkulowaniu
jak najbardziej korzystnego stosunku
jak najbardziej korzystnego stosunku
nakładów do uzyskiwanych efektów
nakładów do uzyskiwanych efektów
wiąże się to z dokonywaniem wyborów i
wiąże się to z dokonywaniem wyborów i
podejmowaniem różnych decyzji
podejmowaniem różnych decyzji
Użyteczność
przy danych cenach różnych dóbr i danym
przy danych cenach różnych dóbr i danym
dochodzie konsument dokonuje takiego wyboru,
dochodzie konsument dokonuje takiego wyboru,
by osiągnąć największe zadowolenie, przyjemność
by osiągnąć największe zadowolenie, przyjemność
czy satysfakcję  określane mianem użyteczności
czy satysfakcję  określane mianem użyteczności
użyteczność  jest kategorią subiektywną
użyteczność  jest kategorią subiektywną
użyteczność danego dobra zależy od jego ilości,
użyteczność danego dobra zależy od jego ilości,
ilości innych dóbr komplementarnych i
ilości innych dóbr komplementarnych i
substytucyjnych
substytucyjnych
Użyteczność
Użyteczność krańcowa- to zadowolenie
Użyteczność krańcowa- to zadowolenie
(korzyść), jaką uzyskuje konsument z
(korzyść), jaką uzyskuje konsument z
konsumpcji każdej kolejnej jednostki tego
konsumpcji każdej kolejnej jednostki tego
samego dobra lub usługi
samego dobra lub usługi
użyteczność całkowita  suma użyteczności
użyteczność całkowita  suma użyteczności
krańcowych, tj. suma zadowolenia z
krańcowych, tj. suma zadowolenia z
konsumpcji wszystkich jednostek danego
konsumpcji wszystkich jednostek danego
dobra
dobra
I prawo Gossena
Prawo malejącej użyteczności krańcowej-
Prawo malejącej użyteczności krańcowej-
w miarę wzrostu konsumowanej ilości
w miarę wzrostu konsumowanej ilości
danego dobra lub usługi użyteczność
danego dobra lub usługi użyteczność
krańcowa osiągana z każdej kolejnej
krańcowa osiągana z każdej kolejnej
jednostki tego dobra lub usługi jest coraz
jednostki tego dobra lub usługi jest coraz
mniejsza
mniejsza
Krzywa użyteczności całkowitej
W miarę wzrostu ilości konsumowanego dobra, Uc wzrasta
W miarę wzrostu ilości konsumowanego dobra c wzrasta
, U
UC
max
Ilość
dobra
Krzywa użyteczności krańcowej
Użyteczność krańcowa jest malejącą funkcją ilości danego dobra
Użyteczność krańcowa jest malejącą funkcją ilości danego dobra
UC
ILOŚĆ
DOBRA
Użyteczność krańcowa
Można przyjąć, że po przekroczeniu
Można przyjąć, że po przekroczeniu
pewnej wielkości konsumpcji, dalsze
pewnej wielkości konsumpcji, dalsze
zwiększanie konsumowania dobra zacznie
zwiększanie konsumowania dobra zacznie
przynosić konsumentowi zadowolenie
przynosić konsumentowi zadowolenie
negatywne (niezadowolenie)
negatywne (niezadowolenie)
Konsument dążący do uzyskania max.
Konsument dążący do uzyskania max.
korzyści z konsumpcji, będzie ją zwiększał
korzyści z konsumpcji, będzie ją zwiększał
aż do momentu w którym Uk = 0
k
aż do momentu w którym U = 0
II prawo Gossena
maksymalne zadowolenie z konsumpcji dóbr i
maksymalne zadowolenie z konsumpcji dóbr i
usług konsument osiąga wówczas, kiedy stosunki
usług konsument osiąga wówczas, kiedy stosunki
użyteczności krańcowych do cen dla wszystkich
użyteczności krańcowych do cen dla wszystkich
nabywanych przez niego dóbr i usług są sobie
nabywanych przez niego dóbr i usług są sobie
równe
równe
Uk (A)/Uk(B) = P(A)/P(B)
k k
U (A)/U (B) = P(A)/P(B)
Dopóki spełniony jest ww.warunek gospodarstwo
Dopóki spełniony jest ww.warunek gospodarstwo
domowe jest w stanie równowagi, osiąga
domowe jest w stanie równowagi, osiąga
największą sumę zadowolenia
największą sumę zadowolenia
Wybór pomiędzy dobrami
Użyteczność (danego dobra) nie jest
Użyteczność (danego dobra) nie jest
konkretną wielkością liczbową, lecz
konkretną wielkością liczbową, lecz
kategoriÄ… porzÄ…dkowÄ…-opiera siÄ™ na
kategoriÄ… porzÄ…dkowÄ…-opiera siÄ™ na
założeniu dotyczącym preferencji
założeniu dotyczącym preferencji
konsumenta
konsumenta
użyteczność odzwierciedla uporządkowany
użyteczność odzwierciedla uporządkowany
system preferencji
system preferencji
Wybór pomiędzy dobrami
Preferencje GD- przejawiajÄ… siÄ™ w aktach
Preferencje GD- przejawiajÄ… siÄ™ w aktach
wyboru konsumenta, który rozporządzając
wyboru konsumenta, który rozporządzając
ograniczonym dochodem potrafi wybrać
ograniczonym dochodem potrafi wybrać
jedne dobra, z innych zrezygnować
jedne dobra, z innych zrezygnować
Konsument potrafi zdecydować, które
Konsument potrafi zdecydować, które
kombinacje dóbr są dla niego jednakowo
kombinacje dóbr są dla niego jednakowo
użyteczne- czyli obojętne
użyteczne- czyli obojętne
Wybór pomiędzy dobrami
Preferencje GD dotyczące owoców i warzyw
Preferencje GD dotyczące owoców i warzyw
(tygodniowa konsumpcja)
(tygodniowa konsumpcja)
Kombinacje A B C D E F
Kombinacje A B C D E F
Owoce (w kg.) 1 2 3,5 5,5 7 6
(w kg.)
Owoce 1 2 3,5 5,5 7 6
Warzywa (w kg.) 7 5 3,5 1,5 0,5 1
(w kg.)
Warzywa 7 5 3,5 1,5 0,5 1
Wybór pomiędzy dobrami
Zestawienie ilościowych kombinacji
Zestawienie ilościowych kombinacji
dwóch dóbr nosi nazwę szeregu obojętności
dwóch dóbr nosi nazwę szeregu obojętności
Graficznie szereg obojętności można
Graficznie szereg obojętności można
przedstawić za pomocą krzywej obojętności
przedstawić za pomocą krzywej obojętności
Krzywa obojętności przedstawia wszystkie
Krzywa obojętności przedstawia wszystkie
kombinacje ilościowe dwóch dóbr, które dla
kombinacje ilościowe dwóch dóbr, które dla
konsumenta są obojętne
konsumenta są obojętne
Krzywa obojętności konsumenta
Krzywa obojętności konsumenta (krzywa
Krzywa obojętności konsumenta (krzywa
jednakowej użyteczności) przedstawia różne
jednakowej użyteczności) przedstawia różne
kombinacje ilościowe dwóch dóbr lub usług
kombinacje ilościowe dwóch dóbr lub usług
spośród których wybór dla konsumenta jest
spośród których wybór dla konsumenta jest
obojętny, gdyż daje mu taki sam poziom łącznego
obojętny, gdyż daje mu taki sam poziom łącznego
zadowolenia
zadowolenia
Poszczególne krzywe obojętności przedstawiają
Poszczególne krzywe obojętności przedstawiają
uporządkowany system preferencji względem
uporządkowany system preferencji względem
dóbr i usług
dóbr i usług
Krzywa obojętności konsumenta
Krzywa obojętności wyboru warzywa - owoce
Krzywa obojętności wyboru warzywa - owoce
warzywa
U1
owoce
Mapa obojętności
Krzywych obojętności może być
Krzywych obojętności może być
nieskończenie wiele
nieskończenie wiele
GD ma wiele krzywych obojętności, które
GD ma wiele krzywych obojętności, które
narysowane w jednym układzie
narysowane w jednym układzie
współrzędnych tworzą mapę obojętności
współrzędnych tworzą mapę obojętności
(mapÄ™ potrzeb) GD
(mapÄ™ potrzeb) GD
Im wyżej położona krzywa obojętności,
Im wyżej położona krzywa obojętności,
tym większa użyteczność konsumenta
tym większa użyteczność konsumenta
Krańcowa stopa substytucji
Zwiększenie konsumpcji jednego dobra wymaga
Zwiększenie konsumpcji jednego dobra wymaga
zmniejszenia konsumpcji drugiego dobra (ujemne
zmniejszenia konsumpcji drugiego dobra (ujemne
nachylenie krzywych obojętności)
nachylenie krzywych obojętności)
Między dwoma dobrami istnieje stosunek
Między dwoma dobrami istnieje stosunek
substytucyjności
substytucyjności
Krańcowa skłonność do płacenia- informuje, z jakiej
Krańcowa skłonność do płacenia- informuje, z jakiej
konsumowanej ilości jednego dobra lub usługi musi
konsumowanej ilości jednego dobra lub usługi musi
zrezygnować konsument, jeśli chce zwiększyć spożycie
zrezygnować konsument, jeśli chce zwiększyć spożycie
innego dobra lub usługi o jednostkę, przy zachowaniu
innego dobra lub usługi o jednostkę, przy zachowaniu
nie zmienionego poziomu użyteczności całkowitej
nie zmienionego poziomu użyteczności całkowitej
Krańcowa stopa substytucji
W każdym punkcie krzywej obojętności można
W każdym punkcie krzywej obojętności można
wyznaczyć krańcową stopę substytucji
wyznaczyć krańcową stopę substytucji
ilość
dobra
B
C
ZB
ZA
ilość
dobra A
Krańcowa stopa substytucji
KSS = -ZB/ZA
KSS = -ZB/ZA
znak - we wzorze przed ZB oznacza, że ilość
znak - we wzorze przed ZB oznacza, że ilość
dobra B ulega zmniejszeniu
dobra B ulega zmniejszeniu
* nachylenie krzywej obojętności zmniejsza się w
* nachylenie krzywej obojętności zmniejsza się w
miarę przesuwania się w dół po krzywej i wzrasta
miarę przesuwania się w dół po krzywej i wzrasta
w miarę przesuwania w górę
w miarę przesuwania w górę
* cechą charakterystyczną krzywej obojętności
* cechą charakterystyczną krzywej obojętności
jest malejąca krańcowa stopa substytucji
jest malejąca krańcowa stopa substytucji
Ograniczenia wyboru GD
każde GD chciałoby znalez
ć się na
każde GD chciałoby znalez
ć się na
najbardziej odległej (względem początku
najbardziej odległej (względem początku
układu współrzędnych) krzywej obojętności
układu współrzędnych) krzywej obojętności
wybory, jakich dokonuje konsument sÄ…
wybory, jakich dokonuje konsument sÄ…
ograniczone
ograniczone
ograniczają je głównie: wysokość dochodu
ograniczają je głównie: wysokość dochodu
oraz poziom cen towarów i usług
oraz poziom cen towarów i usług
Ograniczenia wyboru GD
Dochód realny- koszyk dóbr lub/i usług, który może
Dochód realny- koszyk dóbr lub/i usług, który może
zakupić konsument za określony dochód pieniężny
zakupić konsument za określony dochód pieniężny
(nominalny)
(nominalny)
Koszyk dóbr i usług  określona kombinacja ilościowa
Koszyk dóbr i usług  określona kombinacja ilościowa
dóbr lub/i usług nabywanych przez konsumenta
dóbr lub/i usług nabywanych przez konsumenta
Linia budżetowa konsumenta- zbiór punktów
Linia budżetowa konsumenta- zbiór punktów
przedstawiających wszystkie kombinacje ilościowe dwóch
przedstawiających wszystkie kombinacje ilościowe dwóch
dóbr lub/i usług, jakie konsument może nabyć
dóbr lub/i usług, jakie konsument może nabyć
rozporządzając danym dochodem, przy określonych
rozporządzając danym dochodem, przy określonych
cenach tych dóbr lub/i usług
cenach tych dóbr lub/i usług
Nachylenie linii budżetowej zależy wyłącznie od stosunku
Nachylenie linii budżetowej zależy wyłącznie od stosunku
cen rozpatrywanych dóbr lub/i usług, jej położenie zaś od
cen rozpatrywanych dóbr lub/i usług, jej położenie zaś od
realnego dochodu, którym dysponuje konsument
realnego dochodu, którym dysponuje konsument
Linia budżetowa konsumenta
graficznie można ją przedstawić:
graficznie można ją przedstawić:
ilość
dobra
B
LB
ilość dobra A
Optimum konsumenta
Linia budżetu oddziela kombinacje osiągalne od
Linia budżetu oddziela kombinacje osiągalne od
nieosiÄ…galnych
nieosiÄ…galnych
Optimum (równowaga) konsumenta- sytuacja w której
Optimum (równowaga) konsumenta- sytuacja w której
konsument, przy danym ograniczeniu budżetowym, osiąga
konsument, przy danym ograniczeniu budżetowym, osiąga
maksymalną użyteczność całkowitą z realizacji określonej
maksymalną użyteczność całkowitą z realizacji określonej
struktury konsumpcji
struktury konsumpcji
Graficznie, optimum konsumenta przedstawia punkt
Graficznie, optimum konsumenta przedstawia punkt
styczności najwyżej położonej krzywej obojętności
styczności najwyżej położonej krzywej obojętności
(spośród osiągalnych) z daną linią budżetową,w którym
(spośród osiągalnych) z daną linią budżetową,w którym
KSS rozpatrywanych dóbr zrównuje się ze stosunkiem ich
KSS rozpatrywanych dóbr zrównuje się ze stosunkiem ich
cen
cen
Optimum konsumenta
Graficznie można je przedstawić:
Graficznie można je przedstawić:
ilość
dobra
B
E
u3
u2
u1
Uo
ilość dobra A
Zmiana dochodu a linia budżetu
W przypadku gdy w GD ulegajÄ… zmianie
W przypadku gdy w GD ulegajÄ… zmianie
dochody, przy nie zmienionych cenach dóbr i
dochody, przy nie zmienionych cenach dóbr i
usług, linia budżetu przesuwa się równolegle w
usług, linia budżetu przesuwa się równolegle w
prawo
prawo
Wzrost dochodów pozwala GD osiągnąć wyższe
Wzrost dochodów pozwala GD osiągnąć wyższe
krzywe obojętności
krzywe obojętności
Ścieżka dochód-konsumpcja (ekspansji
Ścieżka dochód-konsumpcja (ekspansji
dochodowej)-przedstawia zmianę użyteczności
dochodowej)-przedstawia zmianę użyteczności
całkowitej, osiąganej przez konsumenta z
całkowitej, osiąganej przez konsumenta z
konsumpcji dóbr i usług jaka nastąpiła pod
konsumpcji dóbr i usług jaka nastąpiła pod
wpływem zmiany jego dochodu
wpływem zmiany jego dochodu
Zmiana cen dóbr i usług  a linia budżetu
W przypadku gdy zmianie ulegają ceny dóbr i
W przypadku gdy zmianie ulegają ceny dóbr i
usług linia budżetu zmienia swoje położenie
usług linia budżetu zmienia swoje położenie
Krzywa cena  konsumpcja ( ścieżka ekspansji
Krzywa cena  konsumpcja ( ścieżka ekspansji
cenowej) przedstawia, jak zmienia siÄ™ struktura
cenowej) przedstawia, jak zmienia siÄ™ struktura
konsumowanych dóbr i usług pod wpływem
konsumowanych dóbr i usług pod wpływem
zmiany ceny jednego z nich
zmiany ceny jednego z nich
ścieżka ekspansji cenowej przedstawia reakcję
ścieżka ekspansji cenowej przedstawia reakcję
konsumenta na zmianÄ™ ceny jednego dobra, przy
konsumenta na zmianÄ™ ceny jednego dobra, przy
stałej cenie dobra drugiego i przy stałym
stałej cenie dobra drugiego i przy stałym
dochodzie
dochodzie
Efekt substytucyjny zmiany ceny
określa zmianę struktury zakupów, która
określa zmianę struktury zakupów, która
jest wynikiem zmiany relacji cen
jest wynikiem zmiany relacji cen
w teorii ekonomii wyróżnia się dwa
w teorii ekonomii wyróżnia się dwa
podstawowe ujęcia tego efektu:
podstawowe ujęcia tego efektu:
- ujęcie Słutskiego
- ujęcie Słutskiego
- ujęcie Hicksa
- ujęcie Hicksa
Efekt dochodowy zmiany ceny
Efekt dochodowy zmiany ceny  to reakcja
Efekt dochodowy zmiany ceny  to reakcja
konsumenta na zmianÄ™ ceny (zmiana
konsumenta na zmianÄ™ ceny (zmiana
popytu) w wyniku zmiany dochodu
popytu) w wyniku zmiany dochodu
realnego
realnego
Gospodarstwo domowe-
podsumowanie
Popyt gospodarstwa domowego  zależy od
Popyt gospodarstwa domowego  zależy od
jego preferencji w formie krzywych
jego preferencji w formie krzywych
obojętności oraz od danych ograniczeń
obojętności oraz od danych ograniczeń
ekonomicznych  dochodu i relatywnych
ekonomicznych  dochodu i relatywnych
cen rynkowych dóbr i usług
cen rynkowych dóbr i usług
Przedsiębiorstwo  podstawy
teorii funkcjonowania
przedsiębiorstwo  to obok gospodarstwa
przedsiębiorstwo  to obok gospodarstwa
domowego oraz państwa  podmiot rynku,
domowego oraz państwa  podmiot rynku,
przedsiębiorstwo  produkuje i wytwarza
przedsiębiorstwo  produkuje i wytwarza
dochód narodowy
dochód narodowy
przedsiębiorstwo  to jednostka
przedsiębiorstwo  to jednostka
gospodarcza, wyodrębniona pod względem
gospodarcza, wyodrębniona pod względem
organizacyjnym, ekonomicznym, prawnym
organizacyjnym, ekonomicznym, prawnym
oraz techniczno-produkcyjnym
oraz techniczno-produkcyjnym
Przedsiębiorstwo  podstawy
teorii funkcjonowania
przedsiębiorstwo  prowadzi działalność
przedsiębiorstwo  prowadzi działalność
produkcyjną lub usługową, polegającą na
produkcyjną lub usługową, polegającą na
przetwarzaniu czynników wytwórczych w
przetwarzaniu czynników wytwórczych w
dobra lub usługi służące zaspokojeniu
dobra lub usługi służące zaspokojeniu
potrzeb społecznych
potrzeb społecznych
głównym motywem tej działalności jest
głównym motywem tej działalności jest
chęć osiągnięcia zysku
chęć osiągnięcia zysku
Przedsiębiorstwo  podstawy
teorii funkcjonowania
odrębność organizacyjna polega na

odrębność organizacyjna polega na
istnieniu zespołu pracowników
istnieniu zespołu pracowników
(organizacji) podporzÄ…dkowanych
(organizacji) podporzÄ…dkowanych
kierownikowi, realizującego określoną
kierownikowi, realizującego określoną
fazÄ™ procesu gospodarczego
fazÄ™ procesu gospodarczego
Przedsiębiorstwo  podstawy
teorii funkcjonowania
odrębność ekonomiczna i finansowa, podstawowa
odrębność ekonomiczna i finansowa, podstawowa
cecha przedsiębiorstwa, polega na tym, iż
cecha przedsiębiorstwa, polega na tym, iż
przedsiębiorstwo podejmuje decyzje ekonomiczne
przedsiębiorstwo podejmuje decyzje ekonomiczne
we własnym zakresie, na własny koszt i ryzyko,
we własnym zakresie, na własny koszt i ryzyko,
pokrywa wszystkie wydatki przychodami z
pokrywa wszystkie wydatki przychodami z
własnej działalności oraz uzyskuje nadwyżkę
własnej działalności oraz uzyskuje nadwyżkę
finansowÄ…
finansowÄ…
podstawÄ… decyzji ekonomicznych
podstawÄ… decyzji ekonomicznych
przedsiębiorstwa jest rachunek ekonomiczny
przedsiębiorstwa jest rachunek ekonomiczny
Rachunek ekonomiczny
Rachunek ekonomiczny
Rachunek ekonomiczny
przedsiębiorstwa  umożliwia ocenę
przedsiębiorstwa  umożliwia ocenę
każdego zachowania i działania z
każdego zachowania i działania z
punktu widzenia kosztów, przychodów
punktu widzenia kosztów, przychodów
i opłacalności
i opłacalności
Przedsiębiorstwo  podstawy
teorii funkcjonowania
odrębność prawna  przedsiębiorstwo
odrębność prawna  przedsiębiorstwo
posiada osobowość prawną i zdolność do
posiada osobowość prawną i zdolność do
działań prawnych
działań prawnych
odrębność techniczno-produkcyjna oznacza
odrębność techniczno-produkcyjna oznacza
posiadanie różnego rodzaju majątku
posiadanie różnego rodzaju majątku
produkcyjnego, przystosowanego do
produkcyjnego, przystosowanego do
wytwarzania określonych wyrobów
wytwarzania określonych wyrobów
(produktów)
(produktów)
Przedsiębiorstwo  podstawy
teorii funkcjonowania
aby przedsiębiorstwo mogło funkcjonować
aby przedsiębiorstwo mogło funkcjonować
niezbędne są trzy podstawowe czynniki
niezbędne są trzy podstawowe czynniki
działalności gospodarczej:
działalności gospodarczej:
- kapitał
- kapitał
- ziemia
- ziemia
- praca
- praca
Prawidłowe wykorzystanie w/w czynników
Prawidłowe wykorzystanie w/w czynników
zależy od przedsiębiorcy
zależy od przedsiębiorcy
Przedsiębiorca
jest postaciÄ… centralnÄ… w

jest postaciÄ… centralnÄ… w
przedsiębiorstwie
przedsiębiorstwie
jest  czynnikiem kreatywnym
jest  czynnikiem kreatywnym
Funkcje przedsiębiorcy
do najważniejszych funkcji przedsiębiorcy
do najważniejszych funkcji przedsiębiorcy
należy:
należy:
- inicjowanie i uruchamianie działalności
- inicjowanie i uruchamianie działalności
gospodarczej,
gospodarczej,
- wdrażanie innowacji techniczno-organizacyjnych,
- wdrażanie innowacji techniczno-organizacyjnych,
- podejmowanie kluczowych decyzji zwiÄ…zanych z
- podejmowanie kluczowych decyzji zwiÄ…zanych z
działalnością przedsiębiorstwa,
działalnością przedsiębiorstwa,
- podejmowanie ryzyka związanego z działalnością
- podejmowanie ryzyka związanego z działalnością
gospodarczÄ… oraz innowcjami
gospodarczÄ… oraz innowcjami
Cele działania przedsiębiorstwa
- osiÄ…ganie zysku,
- osiÄ…ganie zysku,
- wzrost poziomu technicznego,
- wzrost poziomu technicznego,
- ilościowy oraz jakościowy wzrost produkcji,
- ilościowy oraz jakościowy wzrost produkcji,
- poprawa efektywności gospodarowania,
- poprawa efektywności gospodarowania,
- ekspansja eksportowa,
- ekspansja eksportowa,
- wzrost kwalifikacji pracowników,
- wzrost kwalifikacji pracowników,
- poprawa warunków pracy,
- poprawa warunków pracy,
- powiększenie majątku produkcyjnego
- powiększenie majątku produkcyjnego
Działalność przedsiębiorstwa
Zapewnienie trwałego i wszechstronnego rozwoju
Zapewnienie trwałego i wszechstronnego rozwoju
przedsiębiorstwa wymaga, aby celem jego
przedsiębiorstwa wymaga, aby celem jego
działania było osiągnięcie wszystkich efektów,
działania było osiągnięcie wszystkich efektów,
które składają się na jego rozwój;
które składają się na jego rozwój;
przedsiębiorstwo powinno zatem realizować nie
przedsiębiorstwo powinno zatem realizować nie
jeden cel a wiązkę celów
jeden cel a wiązkę celów
zestaw celów, składających się na wiązkę celów
zestaw celów, składających się na wiązkę celów
nie może być stały dla przedsiębiorstwa ( zmienia
nie może być stały dla przedsiębiorstwa ( zmienia
się w zależności od warunków funkcjonowania)
się w zależności od warunków funkcjonowania)
Rodzaje przedsiębiorstw
Podziału przedsiębiorstw możemy dokonać na
Podziału przedsiębiorstw możemy dokonać na
podstawie;
podstawie;
" wielkości: małe (do 50 osób zatrudnionych),
" wielkości: małe (do 50 osób zatrudnionych),
średnie (51-250 osób), duże (powyżej 250
średnie (51-250 osób), duże (powyżej 250
zatrudnionych),
zatrudnionych),
" formy własności: państwowe, prywatne,
" formy własności: państwowe, prywatne,
spółdzielcze, komunalne-samorządowe
spółdzielcze, komunalne-samorządowe
" organizacji: indywidualne, spółki, korporacje
" organizacji: indywidualne, spółki, korporacje
Formy organizacyjne
przedsiębiorstwa
przedsiębiorstwo indywidualnego

przedsiębiorstwo indywidualnego
właściciela
właściciela
spółdzielnia
spółdzielnia
spółki: osobowe i kapitałowe
spółki: osobowe i kapitałowe
Przedsiębiorstwo indywidualnego
właściciela
przedsiębiorca jest właścicielem kapitału
przedsiębiorca jest właścicielem kapitału
pieniężnego i produkcyjnego,
pieniężnego i produkcyjnego,
przedsiębiorca jest właścicielem wytworzonego
przedsiębiorca jest właścicielem wytworzonego
produktu, produkuje na sprzedaż,
produktu, produkuje na sprzedaż,
przedsiębiorca zatrudnia wolną siłę roboczą
przedsiębiorca zatrudnia wolną siłę roboczą
przedsiębiorca decyduje o tym co produkować, za
przedsiębiorca decyduje o tym co produkować, za
pomocÄ… jakich metod,
pomocÄ… jakich metod,
przedsiębiorca sam ponosi całe ryzyko
przedsiębiorca sam ponosi całe ryzyko
prowadzenia działalności, w razie niepowodzenia
prowadzenia działalności, w razie niepowodzenia
odpowiada całym swoim majątkiem
odpowiada całym swoim majątkiem
Spółdzielnia
Spółdzielnia to dobrowolne zrzeszenie osób,
Spółdzielnia to dobrowolne zrzeszenie osób,
prowadzące wspólne przedsiębiorstwo w interesie
prowadzące wspólne przedsiębiorstwo w interesie
członków, oparte na zasadach demokratycznych,
członków, oparte na zasadach demokratycznych,
stosujące ograniczone udziały, dzielące nadwyżki
stosujące ograniczone udziały, dzielące nadwyżki
i oszczędności między członków w sposób
i oszczędności między członków w sposób
wykluczający osiąganie przez któregokolwiek z
wykluczający osiąganie przez któregokolwiek z
nich korzyści kosztem innych, współpracujące z
nich korzyści kosztem innych, współpracujące z
innymi spółdzielniami
innymi spółdzielniami
Spółdzielnia
spółdzielnia jest stowarzyszeniem,
spółdzielnia jest stowarzyszeniem,
najwyższą władzą spółdzielni jest walne
najwyższą władzą spółdzielni jest walne
zgromadzenie członków, gdzie każdy ma jeden
zgromadzenie członków, gdzie każdy ma jeden
głos
głos
organem zarzÄ…dzajÄ…cym jest zarzÄ…d
organem zarzÄ…dzajÄ…cym jest zarzÄ…d
organem kontrolujÄ…cym jest rada nadzorcza i
organem kontrolujÄ…cym jest rada nadzorcza i
komisja rewizyjna
komisja rewizyjna
spółdzielnie funkcjonują głównie w sferze
spółdzielnie funkcjonują głównie w sferze
produkcji rolnej, przemyśle rolno-spożywczym
produkcji rolnej, przemyśle rolno-spożywczym
oraz handlu i budownictwie
oraz handlu i budownictwie
Spółka
to prawna forma organizacji
to prawna forma organizacji
przedsiębiorstwa
przedsiębiorstwa
powstaje w wyniku umowy zawartej przez
powstaje w wyniku umowy zawartej przez
dwóch lub więcej wspólników, na mocy
dwóch lub więcej wspólników, na mocy
której mogą prowadzić określoną
której mogą prowadzić określoną
działalność w celu osiągania wspólnych
działalność w celu osiągania wspólnych
korzyści
korzyści
Spółki i ich rodzaje
spółki osobowe :
spółki osobowe :
- spółka jawna,
- spółka jawna,
- spółka komandytowa
- spółka komandytowa
- spółka partnerska
- spółka partnerska
W znaczeniu prawnym są to spółki osobowe, w
W znaczeniu prawnym są to spółki osobowe, w
których wspólnicy uczestniczą osobiście i ponoszą
których wspólnicy uczestniczą osobiście i ponoszą
pełną i solidarną odpowiedzialność za ryzyko
pełną i solidarną odpowiedzialność za ryzyko
gospodarcze całym swoim majątkiem (tym, który
gospodarcze całym swoim majątkiem (tym, który
ulokowali w spółce oraz tym, który posiadają poza
ulokowali w spółce oraz tym, który posiadają poza
spółką)
spółką)
Spółka jawna
spółka jawna jest pod względem
spółka jawna jest pod względem
konstrukcji prawnej bardzo zbliżona do
konstrukcji prawnej bardzo zbliżona do
spółki cywilnej, uregulowana w przepisach
spółki cywilnej, uregulowana w przepisach
kodeksu spółek handlowych,
kodeksu spółek handlowych,
spółka jawna prowadzi przedsiębiorstwo
spółka jawna prowadzi przedsiębiorstwo
pod własną firmą,
pod własną firmą,
jest zawiÄ…zana do prowadzenia
jest zawiÄ…zana do prowadzenia
przedsiębiorstwa w większym rozmiarze
przedsiębiorstwa w większym rozmiarze
Spółka komandytowa
spółka komandytowa ma na celu prowadzenie
spółka komandytowa ma na celu prowadzenie
działalności pod własną firmą, w której wobec
działalności pod własną firmą, w której wobec
wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej
wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej
jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia
jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia
(komplementariusz), a odpowiedzialność co
(komplementariusz), a odpowiedzialność co
najmniej jednego wspólnika (
najmniej jednego wspólnika (
komandytariusza) jest ograniczona do sumy
komandytariusza) jest ograniczona do sumy
komandytowej ( wartość wniesionego wkładu)
komandytowej ( wartość wniesionego wkładu)
Spółka partnerska
jest spółką osobową,
jest spółką osobową,
utworzoną przez wspólników (partnerów) w celu
utworzoną przez wspólników (partnerów) w celu
wykonywania wolnego zawodu, prowadzÄ…cÄ…
wykonywania wolnego zawodu, prowadzÄ…cÄ…
przedsiębiorstwo pod własną firmą,
przedsiębiorstwo pod własną firmą,
partnerami w spółce mogą być wyłącznie osoby
partnerami w spółce mogą być wyłącznie osoby
fizyczne uprawnione do wykonywania wolnych
fizyczne uprawnione do wykonywania wolnych
zawodów, określonych w kodeksie ( adwokaci,
zawodów, określonych w kodeksie ( adwokaci,
aptekarze, architekci, biegli rewidenci, brokerzy
aptekarze, architekci, biegli rewidenci, brokerzy
ubezpieczeniowi, doradcy podatkowi, księgowi,
ubezpieczeniowi, doradcy podatkowi, księgowi,
lekarze, notariusze, pielęgniarki, tłumacze
lekarze, notariusze, pielęgniarki, tłumacze
przysięgli)
przysięgli)
Spółki kapitałowe
spółki kapitałowe:
spółki kapitałowe:
- spółka z ograniczoną odpowiedzialnością,
- spółka z ograniczoną odpowiedzialnością,
- spółka akcyjna
- spółka akcyjna
W przypadku spółek kapitałowych udziałowcy
W przypadku spółek kapitałowych udziałowcy
mogą nie brać bezpośredniego udziału w
mogą nie brać bezpośredniego udziału w
prowadzeniu interesów spółki i są odpowiedzialni
prowadzeniu interesów spółki i są odpowiedzialni
 w spółkach z o.o. do sumy wyznaczonej w
 w spółkach z o.o. do sumy wyznaczonej w
statucie, a w spółkach akcyjnych  do wysokości
statucie, a w spółkach akcyjnych  do wysokości
posiadanych akcji
posiadanych akcji
Korporacyjna forma
przedsiębiorstwa
Korporacja  to amerykańska nazwa spółki
Korporacja  to amerykańska nazwa spółki
akcyjnej, stosowana obecnie w większości państw
akcyjnej, stosowana obecnie w większości państw
na świecie
na świecie
Korporacja jest formÄ… organizacji
Korporacja jest formÄ… organizacji
przedsiębiorstwa będącego własnością wielu
przedsiębiorstwa będącego własnością wielu
indywidualnych posiadaczy akcji
indywidualnych posiadaczy akcji
ma osobowość prawną, może we własnym
ma osobowość prawną, może we własnym
imieniu i na własny rachunek sprzedawać,
imieniu i na własny rachunek sprzedawać,
kupować, produkować dobra i świadczyć usługi
kupować, produkować dobra i świadczyć usługi
oraz zawierać kontrakty
oraz zawierać kontrakty
Korporacyjna forma
przedsiębiorstwa
korporacja jest przedsiębiorstwem
korporacja jest przedsiębiorstwem
zorganizowanym na zasadzie udziałów,
zorganizowanym na zasadzie udziałów,
udziałowcy są posiadaczami akcji  papierów
udziałowcy są posiadaczami akcji  papierów
wartościowych, potwierdzających ich tytuł do
wartościowych, potwierdzających ich tytuł do
otrzymania dochodów,
otrzymania dochodów,
dochodem z tytułu posiadania akcji jest
dochodem z tytułu posiadania akcji jest
dywidenda
dywidenda
dywidenda  jest dochodem niestałym i
dywidenda  jest dochodem niestałym i
wypłacana jest z zysku otrzymywanego przez
wypłacana jest z zysku otrzymywanego przez
korporacje
korporacje
Korporacyjna forma
przedsiębiorstwa
Akcja  jest najczęściej papierem wartościowym
Akcja  jest najczęściej papierem wartościowym
na okaziciela, można ją sprzedać w dowolnej
na okaziciela, można ją sprzedać w dowolnej
chwili, dowolnej osobie,
chwili, dowolnej osobie,
Akcje  sÄ… emitowane przez korporacje i
Akcje  sÄ… emitowane przez korporacje i
lokowane za pośrednictwem banku na rynku
lokowane za pośrednictwem banku na rynku
papierów wartościowych,
papierów wartościowych,
Sumy pochodzące ze sprzedaży akcji tworzą
Sumy pochodzące ze sprzedaży akcji tworzą
kapitał akcyjny korporacji
kapitał akcyjny korporacji
Struktura organizacji korporacji
IstniejÄ… trzy organy korporacji:
IstniejÄ… trzy organy korporacji:
- walne zgromadzenie akcjonariuszy,
- walne zgromadzenie akcjonariuszy,
- zarzÄ…d,
- zarzÄ…d,
- rada nadzorcza i komisja rewizyjna jako
- rada nadzorcza i komisja rewizyjna jako
organy nadzoru
organy nadzoru
Finansowanie korporacji
y
ródła zwiększania kapitału korporacji:
y
ródła zwiększania kapitału korporacji:
- wewnętrzne: amortyzacja, zyski pozostałe
- wewnętrzne: amortyzacja, zyski pozostałe
po wypłacie dywidendy;
po wypłacie dywidendy;
- zewnętrzne: kredyt bankowy, pożyczki
- zewnętrzne: kredyt bankowy, pożyczki
hipoteczne, fuzje ( przyłączanie innych
hipoteczne, fuzje ( przyłączanie innych
przedsiębiorstw), emisja akcji i obligacji;
przedsiębiorstw), emisja akcji i obligacji;
Teoria produkcji
Do prowadzenia działalności produkcyjnej
Do prowadzenia działalności produkcyjnej
przedsiębiorstwa potrzebne są określone zasoby
przedsiębiorstwa potrzebne są określone zasoby
produkcyjne, tj. praca, środki pracy
produkcyjne, tj. praca, środki pracy
i przedmioty pracy oraz technologia, a więc wiedza
i przedmioty pracy oraz technologia, a więc wiedza
o tym, jak zasoby mogą być łączone w
o tym, jak zasoby mogą być łączone w
produkcyjny sposób
produkcyjny sposób
- Zasoby środków i przedmiotów pracy, znajdujące
- Zasoby środków i przedmiotów pracy, znajdujące
się w przedsiębiorstwie nazywamy środkami
się w przedsiębiorstwie nazywamy środkami
rzeczowymi
rzeczowymi
Środki trwałe, obrotowe
Środki trwałe- zużywają się stopniowo, w wielu
Środki trwałe- zużywają się stopniowo, w wielu
cyklach produkcyjnych (maszyny,urzÄ…dzenia
cyklach produkcyjnych (maszyny,urzÄ…dzenia
techniczne, budynki, hale fabryczne, itp.),
techniczne, budynki, hale fabryczne, itp.),
stopniowo ich wartość przenosi się na wytwarzane
stopniowo ich wartość przenosi się na wytwarzane
produkty
produkty
Środki obrotowe  zużywają się w jednym cyklu
Środki obrotowe  zużywają się w jednym cyklu
produkcyjnym, cała ich wartość przenosi się na
produkcyjnym, cała ich wartość przenosi się na
wytwarzany produkt ( zapasy, surowce, materiały)
wytwarzany produkt ( zapasy, surowce, materiały)
Rozmiary produkcji
Na rozmiary produkcji wpływ mają:
Na rozmiary produkcji wpływ mają:
* wielkość i struktura aparatu wytwórczego,
* wielkość i struktura aparatu wytwórczego,
* rozmiary i struktura zatrudnienia oraz
* rozmiary i struktura zatrudnienia oraz
kwalifikacje pracowników,
kwalifikacje pracowników,
* struktura maszynochłonności,
* struktura maszynochłonności,
* pracochłonność poszczególnych wyrobów
* pracochłonność poszczególnych wyrobów
Zdolność produkcyjna
przedsiębiorstwa
To wielkość produkcji o określonej
To wielkość produkcji o określonej
strukturze asortymentowej, którą
strukturze asortymentowej, którą
przedsiębiorstwo może wytworzyć w
przedsiębiorstwo może wytworzyć w
danym czasie, przy danych zasobach
danym czasie, przy danych zasobach
produkcyjnych i przy ustalonych metodach
produkcyjnych i przy ustalonych metodach
wytwarzania
wytwarzania
Produkcja jest funkcją zużycia czynników
Produkcja jest funkcją zużycia czynników
produkcji ( funkcja produkcji)
produkcji ( funkcja produkcji)
Funkcja produkcji
Funkcja produkcji  przedstawia zależność
Funkcja produkcji  przedstawia zależność
między wielkością zużytych czynników produkcji
między wielkością zużytych czynników produkcji
a osiągniętym efektem w postaci wytworzonej
a osiągniętym efektem w postaci wytworzonej
produkcji
produkcji
Matematycznie funkcję produkcji można
Matematycznie funkcję produkcji można
przedstawić następująco:
przedstawić następująco:
P= F(x1, x2 , x3 , ..., xn)
1, 2 , 3 , n
P= F(x x x ..., x )
P  wielkość produkcji (wartościowo)
P  wielkość produkcji (wartościowo)
X1,..., xn wielkość poniesionych nakładów
1, n
X ..., x  wielkość poniesionych nakładów
poszczególnych czynników wytwórczych
poszczególnych czynników wytwórczych
Funkcja produkcji
Wśród dużej liczby spotykanych w
Wśród dużej liczby spotykanych w
literaturze ekonomicznej postaci
literaturze ekonomicznej postaci
analitycznych funkcji produkcji najczęściej
analitycznych funkcji produkcji najczęściej
wykorzystywana jest funkcja potęgowa
wykorzystywana jest funkcja potęgowa
Cooba  Douglasa
Cooba  Douglasa
Krótki okres
to taki przedział czasu, w którym rozmiary
to taki przedział czasu, w którym rozmiary
przedsiębiorstwa uznaje się za stałe
przedsiębiorstwa uznaje się za stałe
firma nie ma możliwości realizacji nowych
firma nie ma możliwości realizacji nowych
projektów inwestycyjnych
projektów inwestycyjnych
dysponuje określoną, niezmienną techniką
dysponuje określoną, niezmienną techniką
wytwarzania
wytwarzania
DÅ‚ugi okres
to czas niezbędny do pełnego dostosowania
to czas niezbędny do pełnego dostosowania
się przedsiębiorstwa do zmieniających się
się przedsiębiorstwa do zmieniających się
warunków rynkowych
warunków rynkowych
to czas, kiedy firma może zmieniać
to czas, kiedy firma może zmieniać
nakłady wszystkich czynników produkcji,
nakłady wszystkich czynników produkcji,
zastosować nową technikę wytwarzania,
zastosować nową technikę wytwarzania,
inwestować
inwestować
Produkt całkowity
to mierzona w jednostkach

to mierzona w jednostkach
naturalnych ilość produktów
naturalnych ilość produktów
wytworzonych w danym czasie,
wytworzonych w danym czasie,
przy określonych nakładach
przy określonych nakładach
czynników wytwórczych
czynników wytwórczych
Produkt przeciętny
to ilość produktu całkowitego
to ilość produktu całkowitego
przypadającego na jednostkę nakładu
przypadającego na jednostkę nakładu
określonego czynnika wytwórczego
określonego czynnika wytwórczego
wyraża go stosunek wielkości produktu
wyraża go stosunek wielkości produktu
całkowitego do wielkości nakładów danego
całkowitego do wielkości nakładów danego
czynnika produkcji
czynnika produkcji
Produkt krańcowy
określa go zmiana wielkości

określa go zmiana wielkości
produktu całkowitego, wynikająca
produktu całkowitego, wynikająca
ze zwiększenia nakładów
ze zwiększenia nakładów
zmiennego czynnika produkcji o
zmiennego czynnika produkcji o
jednostkÄ™
jednostkÄ™
Prawo wydajności nieproporcjonalnej
Przy danej, nie zmiennej w badanym czasie
Przy danej, nie zmiennej w badanym czasie
technice i technologii wytwarzania oraz
technice i technologii wytwarzania oraz
organizacji procesu produkcji, a także przy
organizacji procesu produkcji, a także przy
danych niezmiennych zdolnościach
danych niezmiennych zdolnościach
wytwórczych przedsiębiorstwa produkcję
wytwórczych przedsiębiorstwa produkcję
można zwiększać dzięki zatrudnieniu
można zwiększać dzięki zatrudnieniu
dodatkowych ilości zmiennych czynników
dodatkowych ilości zmiennych czynników
wytwórczych .
wytwórczych .
Prawo wydajności nieproporcjonalnej
Jednak przyrost produkcji będzie uzyskiwany
Jednak przyrost produkcji będzie uzyskiwany
tylko do czasu wyczerpania się zdolności
tylko do czasu wyczerpania się zdolności
produkcyjnych środków trwałych ( maszyn,
produkcyjnych środków trwałych ( maszyn,
urządzeń, budynków).
urządzeń, budynków).
Po pełnym wykorzystaniu zdolności
Po pełnym wykorzystaniu zdolności
produkcyjnych przedsiębiorstwa dalszemu
produkcyjnych przedsiębiorstwa dalszemu
zwiększeniu nakładów czynników zmiennych nie
zwiększeniu nakładów czynników zmiennych nie
będzie towarzyszył żaden przyrost produkcji
będzie towarzyszył żaden przyrost produkcji
Prawo wydajności nieproporcjonalnej
W statystycznej analizie funkcji produkcji
W statystycznej analizie funkcji produkcji
przyjmuje się założenie, że kolejnym
przyjmuje się założenie, że kolejnym
nakładom zmiennych czynników
nakładom zmiennych czynników
wytwórczych towarzyszą nieproporcjonalne
wytwórczych towarzyszą nieproporcjonalne
zmiany w przyrostach produkcji 
zmiany w przyrostach produkcji 
prawidłowość tę nazywamy prawem
prawidłowość tę nazywamy prawem
nieproporcjonalnych przychodów
nieproporcjonalnych przychodów
Prawo nieproporcjonalnego
dochodu
Jeśli zwiększamy nakłady tylko niektórych
Jeśli zwiększamy nakłady tylko niektórych
czynników wytwórczych, potrzebnych do
czynników wytwórczych, potrzebnych do
produkcji danego dobra, pozostawiajÄ…c inne
produkcji danego dobra, pozostawiajÄ…c inne
czynniki (stałe) w ilości nie zmiennej, to
czynniki (stałe) w ilości nie zmiennej, to
otrzymany produkt będzie wzrastał początkowo
otrzymany produkt będzie wzrastał początkowo
więcej niż proporcjonalnie, następnie
więcej niż proporcjonalnie, następnie
proporcjonalnie i wreszcie mniej niż
proporcjonalnie i wreszcie mniej niż
proporcjonalnie w stosunku do nakładów
proporcjonalnie w stosunku do nakładów
czynników zmiennych. W końcu, gdy wysokość
czynników zmiennych. W końcu, gdy wysokość
nakładów przekroczy określoną granicę, absolutna
nakładów przekroczy określoną granicę, absolutna
ilość otrzymanego produktu zacznie się
ilość otrzymanego produktu zacznie się
zmniejszać
zmniejszać
Prawo wydajności proporcjonalnej
Prawo wydajności proporcjonalnej  mówi, że
Prawo wydajności proporcjonalnej  mówi, że
proporcjonalnie do przyrostu nakładów czynników
proporcjonalnie do przyrostu nakładów czynników
wytwórczych następuje również przyrost
wytwórczych następuje również przyrost
całkowitej produkcji ( w takim samym stopniu)
całkowitej produkcji ( w takim samym stopniu)
Prawo wydajności proporcjonalnej występuje
Prawo wydajności proporcjonalnej występuje
rzadko, zwykle przy projektowaniu nowych
rzadko, zwykle przy projektowaniu nowych
zakładów, gdzie dowolnie można zwiększać
zakładów, gdzie dowolnie można zwiększać
nakłady czynników produkcji, podczas gdy jest to
nakłady czynników produkcji, podczas gdy jest to
utrudnione lub niemożliwe w istniejących
utrudnione lub niemożliwe w istniejących
zakładach
zakładach
A
ączenie dóbr i substytucja czynników
produkcji
Czynniki produkcji w określony sposób i do
Czynniki produkcji w określony sposób i do
pewnych granic są względem siebie substytucyjne
pewnych granic są względem siebie substytucyjne
( wzajemnie się zastępują), o czym decydują
( wzajemnie się zastępują), o czym decydują
warunki techniczne produkcji oraz warunki
warunki techniczne produkcji oraz warunki
rynkowe (ceny tych czynników)
rynkowe (ceny tych czynników)
Jednakowy efekt produkcji można uzyskać przy
Jednakowy efekt produkcji można uzyskać przy
użyciu czynników produkcji w różnych
użyciu czynników produkcji w różnych
proporcjach
proporcjach
Krzywe jednakowego produktu
(izokwanty)
Założenie: produkcja dobra P wymaga tylko
Założenie: produkcja dobra P wymaga tylko
dwóch czynników wytwórczych V 1, V2, które są w
1, 2
dwóch czynników wytwórczych V V , które są w
stosunku do siebie komplementarne ( dajÄ…
stosunku do siebie komplementarne ( dajÄ…
pożądany efekt tylko w zastosowaniu łącznym) i
pożądany efekt tylko w zastosowaniu łącznym) i
substytucyjne ( tzn. mogą być kombinowane w
substytucyjne ( tzn. mogą być kombinowane w
różnych proporcjach).
różnych proporcjach).
Efektem tych kombinacji jest jednakowa wielkość
Efektem tych kombinacji jest jednakowa wielkość
produktu P
produktu P
Krzywe jednakowego produktu
(izokwanty)
Jeden i ten sam produkt można osiągnąć
Jeden i ten sam produkt można osiągnąć
przy różnym zestawie dwóch czynników
przy różnym zestawie dwóch czynników
Jeśli połączymy punkty na wykresie
Jeśli połączymy punkty na wykresie
otrzymamy krzywÄ… jednakowego produktu
otrzymamy krzywÄ… jednakowego produktu
 krzywą obojętności producenta -
 krzywą obojętności producenta -
izokwantÄ™
izokwantÄ™
Krzywe jednakowego produktu
(izokwanty)
Izokwanty ( krzywe jednakowego produktu)
Izokwanty ( krzywe jednakowego produktu)
V2
P2
P1
v1
Krzywa jednakowego produktu
przedstawia, określoną wielkość produkcji
przedstawia, określoną wielkość produkcji
możliwą do uzyskania przy różnych
możliwą do uzyskania przy różnych
kombinacjach ilościowych nakładów dwóch
kombinacjach ilościowych nakładów dwóch
różnych czynników wytwórczych (o ile te
różnych czynników wytwórczych (o ile te
czynniki sÄ… w stosunku do siebie
czynniki sÄ… w stosunku do siebie
komplementarne lub/i substytucyjne)
komplementarne lub/i substytucyjne)
zbiór izokwant tworzy mapę krzywych
zbiór izokwant tworzy mapę krzywych
jednakowego produktu
jednakowego produktu
Technika wytwarzania
sposób łączenia i wykorzystania w

sposób łączenia i wykorzystania w
procesie produkcji, w określonych
procesie produkcji, w określonych
ilościowo proporcjach, czynników
ilościowo proporcjach, czynników
wytwórczych w celu wytworzenia
wytwórczych w celu wytworzenia
pożądanej ilości danego produktu
pożądanej ilości danego produktu
Krańcowa stopa technicznej
substytucji
jest to stosunek zachodzący między ilością
jest to stosunek zachodzący między ilością
danego czynnika wytwórczego a jednostką
danego czynnika wytwórczego a jednostką
zastępowanego przez niego czynnika
zastępowanego przez niego czynnika
wytwórczego
wytwórczego
możliwość zastąpienia jednego czynnika
możliwość zastąpienia jednego czynnika
wytwórczego innym w taki sposób, by wielkość
wytwórczego innym w taki sposób, by wielkość
produkcji nie uległa zmianie
produkcji nie uległa zmianie
KSTS jest miarą zastępowalności jednego
KSTS jest miarą zastępowalności jednego
czynnika  drugim, która jest neutralna w
czynnika  drugim, która jest neutralna w
stosunku do wielkości produktu P
stosunku do wielkości produktu P
Determinanty wyboru najbardziej
korzystnej metody produkcji
Możliwości substytucji technologicznej
Możliwości substytucji technologicznej
determinują czynniki rynkowe (ceny czynników
determinują czynniki rynkowe (ceny czynników
wytwórczych)
wytwórczych)
Dla przedsiębiorcy nie są obojętne ceny (koszty)
Dla przedsiębiorcy nie są obojętne ceny (koszty)
zastosowanych czynników produkcji
zastosowanych czynników produkcji
Gdy znane są ceny czynników wytwórczych,
Gdy znane są ceny czynników wytwórczych,
można wykreślić linie jednakowego kosztu -
można wykreślić linie jednakowego kosztu -
izokoszty
izokoszty
Izokoszta
Przedstawia zbiór wszystkich kombinacji
Przedstawia zbiór wszystkich kombinacji
ilościowych nakładów czynników
ilościowych nakładów czynników
wytwórczych, używanych przez
wytwórczych, używanych przez
przedsiębiorstwo w procesie produkcji,
przedsiębiorstwo w procesie produkcji,
których koszt całkowity jest taki sam
których koszt całkowity jest taki sam
O przebiegu izokoszt decydują możliwości
O przebiegu izokoszt decydują możliwości
finansowe przedsiębiorstw oraz ceny
finansowe przedsiębiorstw oraz ceny
rozpatrywanych czynników wytwórczych
rozpatrywanych czynników wytwórczych
Izokoszta
nachylenie izokoszty zależy wyłącznie od
nachylenie izokoszty zależy wyłącznie od
stosunku cen rozpatrywanych czynników
stosunku cen rozpatrywanych czynników
wytwórczych
wytwórczych
położenie izokoszty zależy od
położenie izokoszty zależy od
maksymalnego poziomu kosztów, jakie
maksymalnego poziomu kosztów, jakie
przedsiębiorstwo skłonne jest ponieść
przedsiębiorstwo skłonne jest ponieść
Izokoszty
Izokoszty można przedstawić graficznie:
Izokoszty można przedstawić graficznie:
v2
IC3
ic2
IC1
V1
Optimum produkcji
Nałożenie izokoszty na mapę izokwant
Nałożenie izokoszty na mapę izokwant
umożliwia znalezienie najtańszej
umożliwia znalezienie najtańszej
kombinacji nakładów czynników
kombinacji nakładów czynników
wytwórczych
wytwórczych
Kombinację tę wyznacza punkt styczności
Kombinację tę wyznacza punkt styczności
izokwanty produkcji z najniżej położoną
izokwanty produkcji z najniżej położoną
liniÄ… jednakowego kosztu (izokosztÄ…)
liniÄ… jednakowego kosztu (izokosztÄ…)
Optimum produkcji
to najkorzystniejsze zestawienie nakładów
to najkorzystniejsze zestawienie nakładów
czynników wytwórczych, służące do
czynników wytwórczych, służące do
otrzymania danej wielkości produkcji, tj
otrzymania danej wielkości produkcji, tj
dające najniższy poziom kosztów
dające najniższy poziom kosztów
w punkcie tym KSTS jest równa
w punkcie tym KSTS jest równa
stosunkowi cen czynników wytwórczych
stosunkowi cen czynników wytwórczych
Długookresowa ścieżka rozwoju
firmy
To linia Å‚Ä…czÄ…ca kolejne punkty

To linia Å‚Ä…czÄ…ca kolejne punkty
optimum producenta osiÄ…gane w
optimum producenta osiÄ…gane w
wyniku zwiększania skali
wyniku zwiększania skali
produkcji, dzięki wzrostowi
produkcji, dzięki wzrostowi
zdolności wytwórczych
zdolności wytwórczych
przedsiębiorstwa
przedsiębiorstwa
Najbardziej korzystna opcja
produkcji
warunkiem zastosowania najkorzystniejszej
warunkiem zastosowania najkorzystniejszej
metody produkcji, leżącej w punkcie
metody produkcji, leżącej w punkcie
styczności obu krzywych, jest użycie
styczności obu krzywych, jest użycie
czynników produkcji w takim do siebie
czynników produkcji w takim do siebie
stosunku, w którym relacje krańcowych
stosunku, w którym relacje krańcowych
produktów rozpatrywanych czynników
produktów rozpatrywanych czynników
wytwórczych byłyby proporcjonalne do ich
wytwórczych byłyby proporcjonalne do ich
cen
cen
Najbardziej korzystna opcja
produkcji
Każde przedsiębiorstwo określa granice
Każde przedsiębiorstwo określa granice
korzystania z poszczególnych czynników
korzystania z poszczególnych czynników
produkcji w ten sposób, żeby
produkcji w ten sposób, żeby
produkcyjności krańcowe były
produkcyjności krańcowe były
proporcjonalne do ich cen
proporcjonalne do ich cen
Struktury rynku
Konkurencja doskonała  cechy:
Konkurencja doskonała  cechy:
* bardzo duża liczba nabywców, bardzo
* bardzo duża liczba nabywców, bardzo
duża liczba producentów / sprzedawców
duża liczba producentów / sprzedawców
* produkt homogeniczny
* produkt homogeniczny
* brak barier wejścia/wyjścia z rynku
* brak barier wejścia/wyjścia z rynku
* konkurencja rynkowa  uzależniona od
* konkurencja rynkowa  uzależniona od
wielkości podaży i popytu
wielkości podaży i popytu
* przykład rynku  sektor rolny
* przykład rynku  sektor rolny
Struktury rynku
Oligopol  cechy
Oligopol  cechy
* bardzo wielu nabywców, kilku producentów ( mała
* bardzo wielu nabywców, kilku producentów ( mała
liczba firm)-dominujÄ…cych na rynku
liczba firm)-dominujÄ…cych na rynku
* produkt zróżnicowany
* produkt zróżnicowany
* bariery wejścia na rynek  finansowe, technologiczne i
* bariery wejścia na rynek  finansowe, technologiczne i
prawne
prawne
* konkurencja cenowa i niecenowa
* konkurencja cenowa i niecenowa
* przykład rynku :
* przykład rynku :
- rynek surowców: ropa naftowa, siarka, metale, mat.
- rynek surowców: ropa naftowa, siarka, metale, mat.
budowlane,
budowlane,
- rynek dóbr konsumpcyjnych jednorazowego użytku: kawa,
- rynek dóbr konsumpcyjnych jednorazowego użytku: kawa,
herbata, środki czystości,
herbata, środki czystości,
- Rynek dóbr trwałego użytku: okręty, obrabiarki, maszyny
- Rynek dóbr trwałego użytku: okręty, obrabiarki, maszyny
budowlane, rynek motoryzacyjny (samochodowy), sprzęt
budowlane, rynek motoryzacyjny (samochodowy), sprzęt
RTV i AGD
RTV i AGD
Oligopol - cechy rynku
polityka cenowa: pojedyncza firma nie  ryzykuje
polityka cenowa: pojedyncza firma nie  ryzykuje
podnoszenia ceny , na rynku firmy zawierajÄ…
podnoszenia ceny , na rynku firmy zawierajÄ…
porozumienia ws. cen i dochodzi do zmowy, w myśl której
porozumienia ws. cen i dochodzi do zmowy, w myśl której
firmy razem podnoszą lub obniżają ceny, w ten sposób
firmy razem podnoszą lub obniżają ceny, w ten sposób
sprawujÄ… kontrolÄ™ nad cenÄ….
sprawujÄ… kontrolÄ™ nad cenÄ….
firmy ustalają ceny na takim poziomie, który pozwala
firmy ustalają ceny na takim poziomie, który pozwala
osiągać zyski w długim okresie
osiągać zyski w długim okresie
mniejsze firmy podporzÄ…dkowujÄ… siÄ™ cenie ustalonej przez
mniejsze firmy podporzÄ…dkowujÄ… siÄ™ cenie ustalonej przez
leaderów cenowych  zatem ceny na rynku są cenami
leaderów cenowych  zatem ceny na rynku są cenami
administrowanymi
administrowanymi
Oligopol - cechy konkurencji
konkurencja cenowa  bardzo ryzykowna,
konkurencja cenowa  bardzo ryzykowna,
mało efektywna
mało efektywna
konkurencja niecenowa  za pomocÄ… takich
konkurencja niecenowa  za pomocÄ… takich
instrumentów jak: reklama, konkurencja za
instrumentów jak: reklama, konkurencja za
pomocą jakości, wprowadzanie nowych
pomocą jakości, wprowadzanie nowych
wyrobów, różnicowanie produktów,
wyrobów, różnicowanie produktów,
promocje
promocje
Konkurencja monopolistyczna
po stronie popytu b. wielu nabywców, po stronie podaży
po stronie popytu b. wielu nabywców, po stronie podaży
duża liczba niezależnych przedsiębiorstw
duża liczba niezależnych przedsiębiorstw
produkt- b. podobny, zwykle bliskie ale nie doskonałe
produkt- b. podobny, zwykle bliskie ale nie doskonałe
substytuty
substytuty
produkt określonej firmy ma określone cechy,
produkt określonej firmy ma określone cechy,
wyróżniające go spośród produktów firm danego rynku
wyróżniające go spośród produktów firm danego rynku
wyrób ma swój rynek, co umożliwia ustalenie dla niego
wyrób ma swój rynek, co umożliwia ustalenie dla niego
odrębnej ceny, odpowiedniej wielkości produkcji
odrębnej ceny, odpowiedniej wielkości produkcji
bariery wejścia na rynek  głównie ekonomiczne
bariery wejścia na rynek  głównie ekonomiczne
przykład rynku: handel detaliczny, produkcja obuwia,
przykład rynku: handel detaliczny, produkcja obuwia,
produkcja biżuterii, przemysł odzieżowy
produkcja biżuterii, przemysł odzieżowy
Struktury rynku
Monopol pełny  cechy
Monopol pełny  cechy
* bardzo wielu nabywców, jeden producent
* bardzo wielu nabywców, jeden producent
* produkt  jeden
* produkt  jeden
* bariery wejścia na rynek  bardzo duże
* bariery wejścia na rynek  bardzo duże
* konkurencja  brak
* konkurencja  brak
* przykład rynku  Poczta Polska
* przykład rynku  Poczta Polska
Rynek pracy  istota, cechy
Rynek pracy, to mechanizm dopasowań podaży i popytu
Rynek pracy, to mechanizm dopasowań podaży i popytu
na pracę. Dopasowania wyrażają warunki na jakich
na pracę. Dopasowania wyrażają warunki na jakich
dokonuje się transakcja między osobami oferującymi pracę
dokonuje się transakcja między osobami oferującymi pracę
(pracobiorcami), za określoną płacę a jej nabywcami
(pracobiorcami), za określoną płacę a jej nabywcami
(pracodawcami).
(pracodawcami).
Przedmiotem wymiany jest sprzedaż  kupno czynnika
Przedmiotem wymiany jest sprzedaż  kupno czynnika
produkcji, którym jest praca.
produkcji, którym jest praca.
struktura rynku:
struktura rynku:
- popyt na pracÄ™,
- popyt na pracÄ™,
- podaż pracy,
- podaż pracy,
- cena pracy
- cena pracy
Popyt na pracÄ™
Popyt na pracÄ™, to zapotrzebowanie na pracÄ™
Popyt na pracÄ™, to zapotrzebowanie na pracÄ™
zgłoszone przez przedsiębiorstwa w danym czasie.
zgłoszone przez przedsiębiorstwa w danym czasie.
Przedmiotem transakcji jest praca, za którą
Przedmiotem transakcji jest praca, za którą
pracodawca świadczy określoną płacę.
pracodawca świadczy określoną płacę.
Determinanty popytu na pracÄ™:
Determinanty popytu na pracÄ™:
wielkość popytu i ceny na rynku produktów i
wielkość popytu i ceny na rynku produktów i
usług przedsiębiorstwa
usług przedsiębiorstwa
technologia (efekt wypierania i kompensacji)
technologia (efekt wypierania i kompensacji)
cena kapitału i pracy
cena kapitału i pracy
Podaż pracy
Podaż pracy oznacza liczbę pracowników chętnych do
Podaż pracy oznacza liczbę pracowników chętnych do
podjęcia pracy za oferowaną na rynku płacę
podjęcia pracy za oferowaną na rynku płacę
Krzywa podaży pracy jest rosnącą funkcja płacy realnej
Krzywa podaży pracy jest rosnącą funkcja płacy realnej
Determinanty podaży pracy:
Determinanty podaży pracy:
- czynniki demograficzne
- czynniki demograficzne
- Zasoby pracy ( ludność w wieku produkcyjnym:18-59 K,
- Zasoby pracy ( ludność w wieku produkcyjnym:18-59 K,
18-64 M)
18-64 M)
- poziom wykształcenia,
- poziom wykształcenia,
- struktura ludności wg. płci,
- struktura ludności wg. płci,
- imigracja i emigracja ludności,
- imigracja i emigracja ludności,
- poziom zasiłków dla bezrobotnych
- poziom zasiłków dla bezrobotnych
Sytuacja na rynku pracy
Równowaga na rynku pracy
Równowaga na rynku pracy
Pp na pracę = Pż na pracę
Pp na pracę = Pż na pracę
cena równowagi rynku
cena równowagi rynku
Nierównowaga na rynku pracy:
Nierównowaga na rynku pracy:
1) Niedobór na rynku pracy
1) Niedobór na rynku pracy
Pp>Pż pracy
Pp>Pż pracy
2) Nadwyżka na rynku pracy
2) Nadwyżka na rynku pracy
PpPpFormy płac
w zależności od postaci:
w zależności od postaci:
- płaca pieniężna
- płaca pieniężna
- płaca naturalna
- płaca naturalna
W zależności od sposobu jej otrzymywania:
W zależności od sposobu jej otrzymywania:
- Płacę bezpośrednią
- Płacę bezpośrednią
- Płacę pośrednią
- Płacę pośrednią
Rodzaje płac
rodzaje płac:
rodzaje płac:
- Płace nominalne ( suma pieniędzy którą
- Płace nominalne ( suma pieniędzy którą
pracownik otrzymuje za pracÄ™)
pracownik otrzymuje za pracÄ™)
- Płace realne ( koszyk dóbr i usług, który
- Płace realne ( koszyk dóbr i usług, który
pracownik może kupić za placę nominalną)
pracownik może kupić za placę nominalną)
- PÅ‚aca minimalna
- PÅ‚aca minimalna
Systemy płac
Można wyróżnić:
Można wyróżnić:
- System czasowy, zapłata za ilość
- System czasowy, zapłata za ilość
przepracowanego czasu, za godzinę, dzień,
przepracowanego czasu, za godzinę, dzień,
tydzień, miesiąc)
tydzień, miesiąc)
- System akordowy, płaca ustalona w
- System akordowy, płaca ustalona w
zależności od ilości wykonanych dóbr,
zależności od ilości wykonanych dóbr,
czynności, operacji
czynności, operacji
Funkcje płac
funkcja dochodowa (dochody dla konsumentów)
funkcja dochodowa (dochody dla konsumentów)
funkcja kosztowa (koszty dla przedsiębiorstwa)
funkcja kosztowa (koszty dla przedsiębiorstwa)
funkcja bodz
cowa ( ma za zadanie motywować
funkcja bodz
cowa ( ma za zadanie motywować
do wydajnej pracy)
do wydajnej pracy)
społeczna ( zasady i proporcje wynagradzania
społeczna ( zasady i proporcje wynagradzania
powinny być sprawiedliwe społecznie)
powinny być sprawiedliwe społecznie)
Koniec
Dziękuję za uwagę
Dziękuję za uwagę