WYKA
AD 1
WST
P DO NAUK EKONOMICZNYCH
Ekonomia jako nauka - historyczny
charakter
rozwoju ekonomii
1. Ekonomia jako nauka - historyczny charakter
rozwoju ekonomii
" za twórcę pojęcia  ekonomia uznaje się Arystotelesa (384
- 322 pne), bądz
Ksenofonta (430 - 355 pne)
oikos - dom,
nomos - prawo, nauka,
oikonomia - dziedzina wiedzy zajmująca się prawami
(zasadami) prowadzenia gospodarstwa domowego
" Arystoteles dzielił wszystkie zajęcia na NATURALNE,
których celem jest produkcja i pomna\
anie rzeczywistych
wartości u\
ytkowych oraz nienaturalne, polegające na
gromadzeniu i pomna\
aniu bogactwa w formie pienię\
nej
" Zajęciami naturalnymi (przede wszystkim rolnictwo)
zajmowała się EKONOMIA, natomiast zajęciami
nienaturalnymi CHREMATYSTYKA
Ekonomia jako nauka - historyczny charakter
rozwoju ekonomii
" Czy mo\
emy jednak przyjąć, \
e to w czasach Arystotelesa i
Ksenofonta powstała ekonomia jako nauka?
" Co decyduje o tym, \
e jakąś wiedzę nazywamy nauką?
NAUKA - jest to systematyczne przedstawianie rzeczywistości,
oparte na logicznie uzasadnionych regułach
Wiedza aspirująca do miana nauki musi posiadać:
- przedmiot badań (to czym zajmuje się),
- swój język,
- metody i środki pozwalające na odkrywanie prawidłowości
badanych zjawisk.
Ekonomia jako nauka - historyczny charakter
rozwoju ekonomii
Metoda - to sposób badania rzeczy i zjawisk. Bardziej uściślając,
metodę mo\
emy określić jako sposób postępowania (badania)
umo\
liwiający jak najlepsze wykorzystanie posiadanych środków
(narzędzi) w celu osiągnięcia celów badawczych
Metoda jest więc drogą do poznania, do teorii i sposobem
wykorzystania i zastosowania teorii
Środki - określić mo\
emy jako specyficzne narzędzia myślenia
teoretycznego i praktycznego
O ekonomii jako nauce mo\
emy mówić dopiero wtedy, gdy
określiwszy swój przedmiot badań, język, metody i narzędzia -
realizuje określone cele badawcze, tzn. odkrywa prawidłowości
występujące w \
yciu gospodarczym i tworzy całościowe,
usystematyzowane zespoły poglądów teoretycznych (teorie
ekonomiczne), lepiej lub gorzej wyjaśniające skomplikowaną
rzeczywistość gospodarczą
Ekonomia jako nauka - historyczny charakter
rozwoju ekonomii
Takich kryteriów nie spełnia dorobek myślicieli staro\
ytnych ani
średniowiecznych, chocia\
ma on niepodwa\
alną wartość i
mo\
emy powiedzieć, \
e stanowił on zręby współczesnej ekonomii
Pierwsze całościowe teorie ekonomiczne powstają dopiero w
drugiej połowie XVII wieku, zatem mo\
emy uznać, \
e ekonomia
liczy sobie dopiero niewiele ponad 200 lat
Przyjmuje się, \
e takimi teoriami były teorie francuskiego
fizjokraty Franciszka Quesnay a oraz angielskiego (szkockiego)
ekonomisty Adama Smith a
Quesnay -  Tablica ekonomiczna
Smith -  Badania nad naturą i przyczynami bogactwa
narodów ( Bogactwo narodów ) - 1776 r.
Franciszek Quesnay  francuski fizjokrata, który w latach
pięćdziesiątych XVIII wieku opracował teorię funkcjonowania
ówczesnej gospodarki nazwaną fizjokratyzmem. Swoje poglądy
przedstawił w kilku pracach z których najwa\
niejszą była  Tablica
ekonomiczna
Adam Smith  swoją teorię zawarł w dziele  Badania nad naturą i
przyczynami bogactwa narodów wydanym w 1776 roku.
William Petty (1623  1687)
Dudley North (1641  1691)
David Hume (twórca agnostycyzmu).
Przedmiot i zakres ekonomii
Przedmiot i zakres ekonomii
" Dlaczego ludzie studiują ekonomię?
" Czym zajmuje się ekonomia?
" Skąd pochodzi wiedza ekonomiczna?
" Co to są prawa ekonomiczne?
" Czy jesteśmy racjonalni?
" Jakie są pułapki na drodze poznania
ekonomicznego?
" Niepewność i ryzyko.
" Obiektywizm faktów i subiektywizm ocen.
Przedmiot i zakres ekonomii
" Proste odpowiedzi na proste
pytanie:
" śeby zarobić więcej
" Po co ludzie
pieniędzy.
" śeby poznać otaczający ich
studiują ekonomię?
świat.
" Chcą wiedzieć jak np.
inflacja lub recesja wpłynie
na ich przyszłość.
Przedmiot i zakres ekonomii
" Ewolucja zakresu:
1. Od staro\
ytnego pragmatyzmu [oikos  dom +
nomos  nauka]
przez:
2. naukę moralną w Średniowieczu
" (Co to jest cena (płaca) godziwa?
" Czy lichwiarz mo\
e być zbawiony?
Nie, bo pieniądz nie posiada zdolności
posiadania potomstwa, nie mo\
e rodzić
owoców).
Przedmiot i zakres ekonomii
3. ekonomię polityczną (Monchr�tien)
w Oświeceniu (politikos  społeczny)
4. odrębną naukę  economics (Alfred
Marshall)  w XIX wieku
(microeconomics, macroeconomics),
po
5. współczesne, ogromnie zró\
nicowane
nauki ekonomiczne
Przedmiot i zakres ekonomii
" Ekonomia jest nauką o tym, jak społeczeństwa
radzą sobie z problemem rzadkości zasobów, jak
u\
ywają ich do produkcji wartościowych dóbr i
jak dzielą je pomiędzy ró\
ne grupy ludzi.
" Ekonomia to nauka o tym, jak społeczeństwa
wykorzystują ograniczone zasoby dla
produkcji ró\
nych dóbr i o ich podziale
pomiędzy ró\
ne grupy ludzi.
Przedmiot i zakres ekonomii
Większość definicji ekonomii za główne jej zadanie
uznaje sformułowanie teorii racjonalnego gospodarowania
rzadkimi środkami mającymi alternatywne zastosowanie
W obszarze tego podstawowego problemu ekonomii,
mo\
emy wydzielić jakby dwa jej oblicza:
1. Ekonomia jako teoretyczna dziedzina wiedzy,
2. Ekonomia jako praktyczna działalność gospodarcza.
Przedmiot i zakres ekonomii
Ze względu na sposób objaśniania badanej
rzeczywistości ekonomię dzielimy na:
" Ekonomię pozytywną : " Ekonomię normatywną :
- formułuje subiektywne
- opisuje rzeczywistość
sądy wartościujące.
gospodarczą.
- odpowiada na pytanie: jak
- odpowiada na pytanie: jak
gospodarka powinna
gospodarka funkcjonuje?
funkcjonować?
- stara się unikać sądów
wartościujących,
podobnie jak nauki ścisłe.
Nie ma jednej ekonomii!
Nie było, nie ma i zapewne nigdy
nie będzie jednej teorii opisującej
rzeczywistość gospodarczą w sposób
satysfakcjonujący wszystkich i nie
budzący wątpliwości.
Podstawowe kategorie i prawa
ekonomii, teorie i systemy
ekonomiczne
Podstawowe kategorie i prawa ekonomii, teorie i systemy ekonomiczne
" kategorie ekonomiczne
Ka\
da nauka operuje właściwym tylko sobie zestawem pojęć
(kategorii), które słu\
ą do formułowania uogólnień i wniosków
dotyczących jej przedmiotu. Takimi zespołami pojęć (kategoriami)
dysponuje tak\
e ekonomia. Słu\
ą one do opisywania działalności
gospodarczej, a tak\
e do wyra\
ania określonych stosunków
ekonomicznych.
Do kategorii ekonomicznych zaliczamy więc między innymi:
- towar,
- rynek,
- pieniądz,
- poda\

- itp.
Podstawowe kategorie i prawa ekonomii, teorie i systemy ekonomiczne
" Prawa ekonomiczne:
Stale powtarzające się w danych
warunkach relacje pomiędzy
zjawiskami i procesami ekonomicznymi.
Podstawowe kategorie i prawa ekonomii, teorie i systemy ekonomiczne
Prawa ekonomiczne ujawniają się w warunkach wielokrotnego
powtarzania się zjawisk i zdarzeń, poniewa\
wówczas maleje
znaczenie czynników przypadkowych, występujących rzadko
(mogą się one tak\
e wzajemnie znosić - prawo wielkich liczb).
Mówimy więc, \
e prawa ekonomiczne mają charakter praw
stochastycznych (lub statystycznych)
Podstawowe kategorie i prawa ekonomii, teorie i systemy ekonomiczne
Cechy praw ekonomicznych
" Statystyczność
Prawa ekonomiczne są (w większości)
statystyczne (stochastyczne):
- mo\
na je poznać obserwując zjawiska masowe.
- zjawiska (procesy, zachowania) indywidualne
nie mogą być podstawą do \
adnych uogólnień.
- prawa ekonomiczne nie tłumaczą ka\
dego
indywidualnego zjawiska (procesu, zachowania).
Są prawdziwe jedynie dla  przeciętnych .
Podstawowe kategorie i prawa ekonomii, teorie i systemy ekonomiczne
" Historyczność
- Prawa ekonomiczne są (w ogromnej
większości) historyczne:
- zmieniają się wraz ze zmianami gospodarki.
Podstawowe kategorie i prawa ekonomii, teorie i systemy ekonomiczne
" Obiektywizm
Prawa ekonomiczne są obiektywne:
- działają poza naszą wolą i świadomością,
nie mo\
emy ich zmienić, mo\
emy tylko do
nich się dostosować i wykorzystać ich
działanie.
Podstawowe kategorie i prawa ekonomii, teorie i systemy ekonomiczne
" Zasięg praw ekonomicznych
- prawa o zasięgu powszechnym - np. techniczno - bilansowe,
- specyficzne prawa ekonomiczne, właściwe tylko dla jednego
systemu społeczno - gospodarczego.
(w gospodarce wolnokonkurencyjnej ceny kształtują się inaczej ni\

w gospodarce o du\
ym stopniu monopolizacji)
Podstawowe kategorie i prawa ekonomii, teorie i systemy ekonomiczne
Teoria ekonomiczna - zespół (system) twierdzeń, logicznie i
rzeczowo uporządkowanych, wyjaśniających funkcjonowanie całej
gospodarki lub wa\
nych jej fragmentów
System ekonomiczny - zespół instytucji oraz mechanizmów
koordynujących i kontrolujących podejmowanie oraz realizację
decyzji gospodarczych
Ekonomia, a polityka gospodarcza
Podstawowe problemy ekonomii
Podstawowe problemy ekonomii
" Podstawowy problem ekonomiczny?
Rzadkość!
" Rzadkość zasobów i nieograniczoność potrzeb:
WYBÓR!
" Podstawowe pytania: co? jak? dla kogo?
" Systemy gospodarcze.
Podstawowe problemy ekonomii
Cel:
- poznanie rzeczywistości gospodarczej
- poznanie praw ekonomicznych
- rozwiązanie problemów gospodarczych
Podstawowe problemy ekonomii
y
ródła poznania w ekonomii
1. Obserwacja rzeczywistości
2. Metody analityczne: m.in. analizy statystyczne
3. Eksperymenty (?)
Ekonomia nie jest nauką eksperymentalną
w takim sensie i zakresie jak np. chemia,
biologia lub fizyka.
Podstawowe problemy ekonomii
Racjonalność
" Wybór najlepszego spośród konkurencyjnych
wobec siebie rozwiązań.
" Wybór racjonalny dokonywany jest wobec
określonego kryterium celu.
" Jaka relacja efekty/nakłady jest racjonalna?
Podstawowe problemy ekonomii
" Spojrzenie pragmatyczne:
" postępowanie racjonalne polega na dą\
eniu do
minimalizacji ryzyka nieosiągnięcia zało\
onego
celu.
" Czy ka\
dy jest homo oeconomicus?
" Dlaczego bywamy nieracjonalni?
Podstawowe problemy ekonomii
Niepewność i ryzyko
" Nie ma działań o zerowym ryzyku!
" Niepewność wynika z niedostatku
informacji, szumów informacyjnych,
nadmiaru informacji, błędów przetwarzania
informacji.
Podstawowe problemy ekonomii
Pułapki ekonomicznego myślenia:
" Zasada ceteris paribus:
(pozostałe czynniki bez zmian,
oceniając wpływ jednego czynnika
na dany proces zakładamy, \
e
pozostałe czynniki są niezmienne).
Podstawowe problemy ekonomii
" Post hoc ergo propter hoc:
(po czymś, a zatem w wyniku tego
czegoś).
" Relacje przyczynowo-skutkowe są
rzadsze ni\
związki statystyczne.
Podstawowe problemy ekonomii
" Błąd zło\
enia (kompozycji):
(całość nie zawsze jest sumą części).
" Obiektywizm faktów i subiektywizm ocen
Podstawowe problemy ekonomii
Krawędz
mo\
liwości produkcyjnych
(krzywa, granica mo\
liwości produkcyjnych)
(krzywa transformacji)
Produkcja
chleba
1400
1200
600
Produkcja
0
400
200 500
maszyn
Podstawowe problemy ekonomii
Krawędz
mo\
liwości produkcyjnych
Efektywność produkcji  występuje gdy społeczeństwo nie mo\
e
zwiększyć produkcji jednego dobra, nie zmniejszając produkcji
drugiego dobra.
Gospodarka efektywna znajduje się na krawędzi mo\
liwości
produkcyjnych.
1. Co produkować?
2. Ekonomiczna rzadkość
-  coś za coś
1. Koszt alternatywny
2. Prawo malejących
przychodów.
Podstawowe problemy ekonomii
Krawędz
mo\
liwości produkcyjnych
Artykuły
luksusowe
Kraj rozwinięty
Kraj ubogi
śywność
Podstawowe problemy ekonomii
Krawędz
mo\
liwości produkcyjnych
Inwestycje
Kraj C
Kraj B
Kraj C
Kraj A
Kraj B
Kraj A
Konsumpcja
Podstawowe problemy ekonomii
Koszt alternatywny
" Koszt alternatywny:
" kupując coś nie kupujemy czegoś innego;
" lokując pieniądze na lokacie terminowej w banku,
nie mo\
emy kupić za nie akcji lub obligacji.
" Wykorzystując na coś ograniczone zasoby nie
mogę ich przeznaczyć na coś innego.
" Coś zatem tracę.
" Koszt alternatywny to właśnie koszt najlepszej
utraconej mo\
liwości.
" Problem:
" Jaki jest koszt alternatywny Waszych studiów?