Ekonomia
w. 1
Tomasz Geodecki
semestr letni 2011
Tomasz Geodecki
adiunkt w Katedrze Gospodarki i Administracji Publicznej
Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie.
Prowadzone zajęcia dot. głównie polityki prowadzonej przez
władze publiczne: polityka innowacyjna, gospodarka
publiczna, metody planowania i analizy przedsięwzięć
publicznych. Ponadto: koordynator studiów podyplomowych
Ekonomia społeczna w Małopolskiej Szkole Administracji
Publicznej UEK, a także realizacja badań ewaluacyjnych na
zlecenie instytucji publicznych.
Katedra Gospodarki i Administracji Publicznej
ul. Rakowicka 16, pok. 34B
tel. [phone], [e-mail]
Aktualne terminy konsultacji:
http://cel.uek.krakow.pl/moodle/course/view.php?id=828
1
Tematyka zajęć
studia stacjonarne:
1. Wprowadzenie do ekonomii
2. Rynek, popyt, podaż
3. Konsument
4. Producent
5. Producent i formy rynku
6. Zawodności rynku i polityka państwa
7. Państwo i finanse publiczne
8. Zawodności państwa
9. Pomiar dochodu narodowego
10. Wzrost gospodarczy
11. Rynek pracy
12. Rynek pieniÄ…dza
13. Innowacyjność i postęp techniczny
14. Wahania koniunkturalne
15. Gospodarka otwarta lub Rynek dóbr (11)
Literatura:
Literatura podstawowa:
D. Begg, P. Dornbusch, S. Fischer, Mikroekonomia, PWE, Warszawa;
D. Begg, P. Dornbusch, S. Fischer, Makroekonomia, PWE, Warszawa;
B. Czarny, Podstawy ekonomii, Warszawa 2011;
R. Milewski, E. Kwiatkowski, Podstawy ekonomii, PWN, Warszawa
2005.
plus ćwiczenia:
D. Begg, P. Smith, Ekonomia; Zbiór zadań, PWE, Warszawa 2001;
B. Czarny, Podstawy ekonomii; zbiór zadań, PWE 2000;
R. Milewski, E. Kwiatkowski (red.), Podstawy ekonomii; ćwiczenia
i zadania, PWN, Warszawa, 2006.
2
Literatura:
Literatura uzupełniająca:
M. i R. Friedmanowie, Wolny wybór, Wyd. Aspekt, Sosnowiec 2006;
M. Rothbard, Ekonomia wolnego rynku;
P. Samuelson, Ekonomia menedżerska, PWE, Warszawa 2009;
A. Smith, Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów (1954,
PWN 2007);
J. Stiglitz, Ekonomia sektora publicznego, PWN, Warszawa 2004.
Zaliczenie
Kryteria zaliczenia przedmiotu: zdanie
egzaminu (czerwiec br.)
na min. 51 punktów.
pow. 59 ocena +dst,
pow. 67  db,
pow. 75, + db,
pow. 83  bdb.
3
Wykład 1 Wprowadzenie do ekonomii
na podstawie R. Milewski, E. Kwiatkowski , PWN,
Warszawa 2005, ss. 3-23
Czym zajmuje siÄ™ ekonomia
Potrzeby ludzkie, czynniki produkcji
Proces gospodarowania  podmioty
i decyzje gospodarcze
Gospodarka i systemy gospodarcze
Granica możliwości produkcyjnych i racjonalność
gospodarowania
Kategorie i prawa ekonomiczne
Modele ekonomiczne
Ekonomia i inne nauki
Czym zajmuje siÄ™ ekonomia?
Nazwa
Oikonomia - (gr. oikos  dom (por. ekologia, metojkowie,
wzgl. metekowie) + nomos - prawa)  to jest nauka o prawach
rzÄ…dzÄ…cych funkcjonowaniem gospodarstwa domowego
(Arystoteles, Ksenofont). Prowadzenie gospodarstwa nie było
dla Greków zajęciem szczególnie chlubnym  zajmowali się
tym niewolnicy i kobiety, zaś mężczyznom przystoi raczej
zajmowanie się sprawami publicznymi (polityka), rzemiosłem
wojennym i filozofią. (por. Zięba).
Ponadto często traktowano ekonomię jako grę o sumie
zerowej  z
ródłem bogactwa jest rabunek, a handel
częstokroć taki rabunek przypomina.
4
Czym zajmuje siÄ™ ekonomia?
Nazwa, przedmiot zainteresowania
W XVII w. upowszechnił się termin  Ekonomia
polityczna , który miał oznaczać szersze
zainteresowania ekonomii  nie tylko gosp. domowym
ale całą wspólnotą społeczną  dziś powiedzielibyśmy
 Ekonomia społeczna .
Ekonomia jest naukÄ… o procesach gospodarczych.
Ekonomiści starają się odkryć i opisać prawidłowości
rzÄ…dzÄ…ce tymi procesami.
Czym zajmuje siÄ™ ekonomia?
SÄ…dy pozytywne i normatywne
Sądy pozytywne formułowane są wówczas, gdy odwołując
się do faktów w sposób bezstronny opisuje się rzeczywistość
społeczno-gospodarczą - tzn. procesy zachodzące w
gospodarce, ich przyczyny i następstwa itp.
Jeżeli natomiast badacz wyraża swoje przekonania co do
pożądanego stanu rzeczy, a jego zalecenia są zazwyczaj
oparte na subiektywnym wartościowaniu, to są to sądy
normatywne.
Np. opis konsekwencji wprowadzenia podatku  sporzÄ…dzony
na podstawie badań jest sądem pozytywnym, zaś sądem
normatywnym będzie stwierdzenie, czy obciążenie podatkowe
jest sprawiedliwe czy też niesprawiedliwe.
5
Czym zajmuje siÄ™ ekonomia?
Mikroekonomia i makroekonomia
Ekonomia bywa zazwyczaj dzielona na mikroekonomiÄ™ i
makroekonomiÄ™.
Ta pierwsza zajmuje się badaniem poszczególnych
elementów składających się na gospodarkę (gospodarstwa
domowe, przedsiębiorstwa) oraz działań i ich zachowań na
rynkach. Ta druga zaś za przedmiot analizy bierze całą
gospodarkę - np. co wpływa na zmiany i poziom globalnej
produkcji (PKB) oraz konsumpcji w gospodarce.
Czasami mówi się także o mezoekonomii  tzn. nauce
koncentrującej się na agregatach pośrednich w stosunku do
mikro- i makroekonomii  tzn. mniejszych od całych
gospodarek: branżach, sektorach
gospodarczych.
Potrzeby ludzkie, czynniki produkcji
Procesy gospodarcze i potrzeby ludzkie
W ekonomii badaniu poddaje siÄ™ procesy gospodarcze tj.
procesy: produkcji, podziału (dystrybucji), wymiany i
konsumpcji środków, które zaspokajają ludzkie potrzeby.
Potrzeby można zaklasyfikować zgodnie z piramidą potrzeb
Maslowa, jakkolwiek starsze ujęcia tychże potrzeb sięgają św.
Tomasza.
Mamy więc potrzeby biologiczne, potrzeby związane z
zapewnieniem sobie i swoim bliskim bezpieczeństwa, inne
potrzeby zwiÄ…zane z wygodÄ… i rozrywkÄ… oraz potrzeby
wyższego rzędu związane ze zdobywaniem wiedzy,
dążeniem do samorealizacji itp.
Im wyższy rząd potrzeby w tym dalszej
kolejności jest ona zaspokajana.
6
Potrzeby ludzkie, czynniki produkcji
Procesy gospodarcze i potrzeby ludzkie
Środki zaspokojenia ludzkich potrzeb mogą mieć
charakter materialny i niematerialny.
Materialne obejmujÄ… zasoby przyrody oraz rzeczy
wytworzone przez człowieka (dobra)  a więc są z reguły
wytwarzane przez przemysł i rolnictwo.
Mamy też do czynienia z usługami niematerialnymi
wytwarzanymi przez sektor usług (np. rozrywka, usługi
fryzjerskie, szkolnictwo, np. ten wykład jest usługą).
Potrzeby ludzkie, czynniki produkcji
Produkty i dobra wolne
Działalność ludzka, która polega na wytwarzaniu
środków do zaspokojenia potrzeb ludzkich nazywa się
procesem produkcji, natomiast efektem tego procesu
są produkty (zarówno dobra jak i usługi  np. VAT to
podatek od towarów i usług).
Mamy także w gospodarce dobra wolne nie będące
wynikiem produkcji  np. powietrze, wybrzeże morskie
do wypoczynku itp.
7
Potrzeby ludzkie, czynniki produkcji
Czynniki produkcji; praca
Aby móc produkować należy dysponować określonymi zasobami
czyli czynnikami produkcji (czynniki a nie składniki np. f. Cobba-
Douglasa: Y=AKÄ… L²). Zazwyczaj zalicza siÄ™ do nich pracÄ™, kapitaÅ‚ i
ziemiÄ™.
 Praca  zespół świadomych i celowych czynności człowieka, dzięki
którym oddziałuje on na otaczającą przyrodę i przekształca ją.
(Milewski & Kwiatkowski).
Praca ma charakter społeczny  tzn. po pierwsze wytworzenie
bardziej zaawansowanych produktów możliwe jest tylko dzięki
specjalizacji  pracy wielu ludzi, spośród których każdy specjalizuje
się w tym, co umie robić najlepiej (dzięki zdolnościom albo
doświadczeniu), ponadto dzięki pracy człowiek wchodzi w różne
relacje społeczne ze swoim otoczeniem.
Potrzeby ludzkie, czynniki produkcji
Czynniki produkcji; ziemia, kapitał, inne
Ziemia  w ścisłym tego słowa znaczeniu ziemia uprawna,
grunty), a także bogactwa naturalne (węgiel, ropa naftowa, lasy,
rzeki itp.);
Kapitał  akumulowany jest przez wcześniejszą pracę 
obejmuje kapitał fizyczny lub rzeczowy (narzędzia, maszyny,
budynki, surowce, zapasy) oraz finansowy  pieniÄ…dze, papiery
wartościowe.
Lista czynników produkcji jest krótsza lub dłuższa w zależności
od ujęć. Np. ziemia często włączana jest do zasobów kapitału.
Czasami zaś wyodrębniany jest osobny rodzaj kapitału  kapitał
ludzki (w odróżnieniu od  czystej pracy). Np. A. Marshall
wyodrębniał także organizację, a J.A.Schumpeter proponował
mówić o przedsiębiorczości).
8
Proces gospodarowania  podmioty gosp.
Gospodarowanie i powiązania pomiędzy procesami gosp.
Gospodarowanie odbywa się ciągle, ponieważ ludzkie
potrzeby sÄ… odnawialne.
Sfera produkcji cieszy się szczególnym
zainteresowaniem, ponieważ dzielić, wymieniać i
konsumować można jedynie to, co zostało wytworzone.
Między tymi sferami istnieją liczne powiązania  np.
jeżeli nie ma konsumentów, nie ma bodz
ców do
wytwarzania pewnych rzeczy.
Proces gospodarowania  podmioty gosp.
Gospodarowanie i powiązania pomiędzy procesami gosp.
W procesach tych uczestniczÄ… podmioty gospodarcze,
spośród których często wyodrębnia się trzy typy:
przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe i państwo
- przedsiębiorstwo  to ludzie (zespół ludzi lub pojedynczy
człowiek) dysponujący środkami niezbędnymi do regularnego
prowadzenia działalności gospodarczej (w sferze produkcji,
obrotu  tj. handlu, usług  np. skrót PPHU).
Z reguły przyjmuje się, że celem przedsiębiorstwa jest
uzyskiwanie jak największego dochodu (maksymalizacja
zysku).
9
Proces gospodarowania  podmioty gosp.
Gospodarowanie i powiązania pomiędzy procesami gosp.
- gospodarstwo domowe  najczęściej rodzina (lub jednoosobowe
gosp. domowe), gromadzące dochody i wspólnie je wydające w
procesie zaspokojenia potrzeb konsumpcyjnych (wydajÄ…c dochody
lub zgromadzone oszczędności). Poza funkcją konsumpcyjną gosp.
domowe pełnią także funkcje produkcyjne (wynajmując jeden z
czynników produkcji  pracę lub też prowadząc działalność
gospodarczą na własny rachunek). Ponadto  gromadząc
oszczędności za pośrednictwem systemu bankowego udostępniają
przedsiębiorstwom kapitał).
- państwo  struktura administracyjna; dostarcza usługi z zakresu
ochrony ludzi i rynków (prawo, wojsko, policja, sądownictwo). W
czasach nowożytnych w coraz większym stopniu uczestniczy w
produkcji, konsumpcji i decyduje o podziale.
Gospodarka i systemy gospodarcze
System gospodarczy
Dana gospodarka może być potraktowana jako pewien system.
System gospodarczy   układ stosunków i organizacji, który
kształtuje prawa i regulacje rządzące działalnością gospodarczą,
determinuje prawa własności czynników produkcji, rozdziela
uprawnienia do podejmowania decyzji w zakresie produkcji i
konsumpcji, determinuje bodz
ce motywujące różne podmioty
gospodarcze, a w ostateczności rozstrzyga kwestie co, jak i dla
kogo będzie produkowane . (P. Samuelson, W. Nordhaus,
Economics, wyd. XIII, New York 1989, s. 833-834).
10
Gospodarka i systemy gospodarcze
gospodarka towarowo-pieniężna a gospodarka naturalna
Podział ze względu na adresata procesów
produkcyjnych:
gospodarka towarowa (lub towarowo-pieniężna), w
której dobra pochodzące z produkcji od początku
przewidywane są do sprzedaży i nazywane w związku z
tym towarami (a sprzedawane sÄ… za pieniÄ…dze);
w odróżnieniu od gospodarki naturalnej, w której
wytwórcy produkują głównie, aby produktami tymi
zaspokoić własne potrzeby (żywność, nauka, ubrania).
Gospodarka i systemy gospodarcze
Systemy rynkowe i nakazowe
Ze względu na mechanizm koordynacji i regulowania procesów
gospodarczych wyodrębniamy systemy rynkowe i nakazowe
(nakazowo-rozdzielcze, wzgl. gospodarki centralnie planowane).
W pierwszym przypadku alokacja dóbr jest poddana
samoczynnemu mechanizmowi rynkowemu.
W drugim przypadku o sposobie rozdziału zasobów gospodarczych
decyduje zazwyczaj aparat biurokratyczny (często szczebla
centralnego).
Obecnie dominują systemy mieszane, zaś w przeszłości  przez XIX
w. do 1918 r. w Europie, USA i koloniach dominowały systemy
rynkowe zdecentralizowane o dominacji własności prywatnej;
w XX w. bloku sowieckim, Chinach oraz krajach wzorujÄ…cych siÄ™ na
nich (Afryka, Indie itp.) dominował system
nakazowo-rozdzielczy.
11
Granica możliwości produkcyjnych i
racjonalność gospodarowania
Potrzeby ludzkie są z reguły większe niż możliwości produkcyjne
systemów gospodarczych, gdyż dysponują one ograniczonymi
zasobami. Skoro tak, to należy dokonać wyboru, które potrzeby
chcemy zaspokoić i w jakiej kolejności.
Możemy wybrać pomiędzy dobrami konsumpcyjnymi, albo
pomiędzy dwoma dobrami inwestycyjnymi, albo też pomiędzy
dobrem konsumpcyjnym a produkcyjnym.
Granica możliwości produkcyjnych i
racjonalność gospodarowania
Założenie: w danym kraju można produkować jedynie chleb lub
maszyny potrzebne do wytwarzania chleba.
chleb maszyny
1600 (tys. ton) (tys. sztuk)
A 1400 0
1400
B 1350 100
1200
C 1300 140
D 1200 200
1000
E 1100 250
800
F 960 300
G 800 350
600
H 600 400
400
I 400 440
200 J 0 500
K 600 200
0
L 1200 400
0 100 200 300 400 500 600
Krzywa łącząca punkty jest obrzeżem zbioru wielu punktów, które
pokazują możliwe opcje wykorzystania zasobów gospodarczych. Na
linii tej znajdują się te warianty, które są efektywne ekonomicznie, tzn.
wykorzystują w pełni posiadane zasoby.
Np. punkt K nie jest efektywny ekonomicznie
gdyż przy takiej produkcji pozostają nam
wolne zasoby, których nie wykorzystujemy.
12
Granica możliwości produkcyjnych i
racjonalność gospodarowania
Założenie: w danym kraju można produkować jedynie chleb lub
maszyny potrzebne do wytwarzania chleba.
chleb maszyny
1600 (tys. ton) (tys. sztuk)
A 1400 0
1400
B 1350 100
1200
C 1300 140
D 1200 200
1000
E 1100 250
800
F 960 300
G 800 350
600
H 600 400
400
I 400 440
200 J 0 500
K 600 200
0
L 1200 400
0 100 200 300 400 500 600
Punkt L zaÅ› jest bardziej korzystny, niestety przy danych zasobach i
stanie techniki jest on nieosiÄ…galny. Nie jest osiÄ…galny obecnie i
produkcja jest reprezentowana przez punkt D, ale w przyszłości,
dzięki postępowi technicznemu możliwe
będzie osiągniecie wyżej położonej granicy.
Granica możliwości produkcyjnych i
racjonalność gospodarowania
Będąc na krzywej granicy możliwości produkcyjnych (inaczej krzywa
transformacji) wykorzystujemy maksymalnie zasoby gospodarcze, tzn. jak
głosi definicja efektywności  nie jest możliwe zwiększenie produkcji
jednego dobra bez równoczesnego zmniejszenia produkcji drugiego dobra.
Zatem położenie krzywej uwarunkowane jest po pierwsze ilością
posiadanych zasobów, a po drugie efektywnością ich wykorzystania.
Efektywność zaś zależy od: wiedzy i umiejętności, dyscypliny pracy,
organizacji produkcji.
Koszt alternatywny oznacza, że jeżeli decydujemy się na wytwarzanie
jednego dobra rezygnujemy z wytwarzania innego dobra  wybierajÄ…c
produkcję większej ilości chleba decydujemy się na rezygnację z pewnej
liczby maszyn. Każda decyzja obarczona jest niejawnym kosztem
rezygnacji z innego zastosowania zasobów gospodarczych przy podjęciu
innej decyzji. Np. lokujÄ…c pieniÄ…dze w jednej
działalności rezygnujemy z dochodu
np. z lokaty bankowej (stÄ…d procent).
13
Granica możliwości produkcyjnych i
racjonalność gospodarowania
Prakseologia, czyli nauka o sprawnym działaniu podpowiada nam,
że podstawową zasadą, którą powinniśmy się kierować przy
podejmowaniu działań gospodarczych jest efektywność tj.
uzyskiwanie największego możliwego efektu przy danym nakładzie,
albo też uzyskiwane danego efektu przy użyciu możliwie
najmniejszego nakładu. Najbardziej efektywny ekonomicznie jest
ten wariant, który charakteryzuje się największym stosunkiem
korzyści do kosztów. Porównywanie alternatywnych zastosowań
zasobów w celu wyłonienia wariantu optymalnego (z
ekonomicznego punktu widzenia) nazywamy rachunkiem
ekonomicznym.
Granica możliwości produkcyjnych i
racjonalność gospodarowania
Aby przeprowadzić rachunek ekonomiczny potrzebne jest spełnienie
trzech warunków:
mierzalności nakładów i efektów,
po drugie ich wyrażenia w takich samych jednostkach miary (jak
ocenić, czy korzystne jest wydanie 5 mln zł na wyprostowanie
zgryzu u 2,5 tys. dzieci  prosty zgryz nie jest łatwo przekładalny
na jednostki pieniężne). Oznacza to, że nie wszystkie decyzje
społeczno-gospodarcze mogą być oparte na precyzyjnym
rachunku ekonomicznym.
Po trzecie zaś musimy dysponować jednoznacznym kryterium
wyboru (np. właśnie ekonomiczność  jednak w praktyce
dochodzą nam inne kryteria np. sprawiedliwość, albo równość).
14
Granica możliwości produkcyjnych i
racjonalność gospodarowania
Załóżmy, że rozważamy budowę autostrady albo lotniska. Bogaty
ma 10.000 dochodu, a 3 średnio zamożnych po 2.000.
Co jest bardziej korzystne przy danym takim samym nakładzie
środków:
- wariant A Korzyści bogatego z lotniska 2.000, 3 średnich po 0,
- czy też B  w przypadku autostrady: korzyści bogatego 0, a 3
średnich po 500?.
Kategorie i prawa ekonomiczne
Prawa ekonomiczne
Stale powtarzające się zależności pomiędzy elementami
procesu gospodarowania nazywamy prawami
ekonomicznymi. OpisujÄ… one odkrywane i badane w ramach
nauki ekonomii ogólne prawidłowości rządzące procesami
gospodarczymi. Typowe metody badawcze to obserwacja,
analiza faktów i danych statystycznych, eksperymenty. Przy
ich zastosowaniu ekonomiści starają się ustalić, które ze
zidentyfikowanych zależności są istotne i powtarzające się.
Zidentyfikowanie takowych prowadzi do formułowania praw
ekonomicznych, a Å‚Ä…czenie tych praw w zwarte systemy
logiczne nazywane jest konstruowaniem teorii
ekonomicznych.
15
Kategorie i prawa ekonomiczne
Teorie ekonomiczne i kategorie ekonomiczne
A
Ä…czenie praw ekonomicznych w zwarte systemy
logiczne nazywane jest konstruowaniem teorii
ekonomicznych. ObejmujÄ… one pewne definicje,
twierdzenia i hipotezy badawcze odnoszÄ…ce siÄ™ do
szerszego lub węższego zbioru aspektów procesu
gospodarowania.
Przy tym tworzone sÄ… kategorie ekonomiczne, czyli
terminy, abstrakcyjne pojęcia charakteryzujące cechy
elementów i różnych aspektów procesów gospodarczych
(rynek, dochód, popyt, kapitał, zysk itp.).
Kategorie i prawa ekonomiczne
Prawa ekonomiczne
Prawa ekonomiczne mają charakter prawidłowości
statystycznych (stochastycznych). Ich działanie nie
ujawnia się w każdym pojedynczym przypadku. Trudno
jest powiedzieć, że każdy woli mieć więcej niż mniej,
ponieważ zdarzają się osoby, które wolą mieć mniej np.
ubrań, albo domów. Jednak na ogół ludzie wolą mieć
więcej niż mniej. Dlatego prawa ekonomiczne są
prawami wielkich liczb, ujawniajÄ…cymi siÄ™ przy masowym
powtarzaniu się zdarzeń danego rodzaju (stąd
zastrzeżenia:  na ogół ,  zazwyczaj itp.).
16
Kategorie i prawa ekonomiczne
Prawa ekonomiczne
Prawa ekonomiczne działają obiektywnie, tzn. są one
realnÄ… cechÄ… procesu gospodarowania, a ponadto ich
istnienie i działanie nie zależy od woli ludzi i ich
świadomości.
Praw ekonomicznych nie daje się modyfikować, a jedynie
można wpływać na warunki, w jakich ujawnia się ich
działanie. Jednak zawsze przy ograniczaniu działania praw
ekonomicznych należy się liczyć z występowaniem
negatywnych skutków ubocznych. Np. działanie wbrew
prawu popytu i podaży poprzez ustalanie cen
maksymalnych powoduje pojawienie siÄ™ niedoboru
pewnych produktów.
Modele ekonomiczne
Założenia
Przy formułowaniu pewnych praw czy teorii często
ekonomiści przyjmują pewne założenia upraszczające, np. że
wydajność wszystkich zatrudnionych jest jednakowa, albo że
w danej gospodarce nie ma kontaktów z zagranicą
Nie wszystkie założenia są realistyczne, ale przyjmuje się je,
aby pokazać zależności pomiędzy jednym elementem a
drugim. Dlatego często posługujemy się założeniem ceteris
paribus (z łaciny  pozostałe stałe, czyli  przy innych
warunkach niezmienionych ). Jeżeli chcemy określić
kształtowanie się jakiejś cechy przez zmianę jednego z
czynników, a czynników takich, które wpływają na
kształtowanie się danej cechy jest wiele, wtedy przyjmujemy,
że pozostałe czynniki nie zmieniają się.
17
Modele ekonomiczne
Założenia; konieczność posługiwania się modelami
Założenia czynione są więc po to, aby uzyskać
uproszczony i przejrzysty obraz rzeczywistości
gospodarczej  taki obraz to model ekonomiczny.
Posługiwanie się modelami jest koniecznością, ponieważ
dokładny opis rzeczywistości bez zarysowania tylko
najważniejszych jej elementów byłby mało przydatny i
nie pozwolił uchwycić owych najważniejszych
zależności. Świadoma rezygnacja ze szczegółów lepiej
pozwala dostrzec całość.
Modele ekonomiczne
Założenia; konieczność posługiwania się modelami
18
Modele ekonomiczne
Zmienne: zasoby i strumienie
Zmienne występujące w modelach mogą ujmować zasoby oraz
strumienie.
Zasoby to inaczej wartość danej wielkości ekonomicznej w
pewnym momencie: np. stan majątku danej osoby, stan środków
trwałych na 31 grudnia 2010 r., dług publiczny.
Strumienie wyrażają wartości danej wielkości ekonomicznej w
pewnym okresie. Mówimy o dochodach osiąganych w ciągu
roku, przyroście długu publicznego w ciągu roku, albo wartości
inwestycji w ciągu 5 lat, czy środków europejskich dla Polski w
ciągu 7 lat. W odróżnieniu od zasobów strumienie muszą być
określone w czasie, w przeciwnym razie nie miałyby sensu (np.
informacja o dochodach danej rodziny, sprzedaży firmy itp.).
Modele ekonomiczne
Zmienne endogeniczne i egzogeniczne
Często dzielimy także zmienne na endogeniczne i
egzogeniczne  te pierwsze są wyjaśnione w ramach
modelu, te drugie nie  inaczej są kształtowane przez
siły zewnętrzne (egzo) w stosunku do modelu.
19
Ekonomia i inne nauki
Nauki ekonomiczne to jedna z dziedzin naukowych; dzielÄ… siÄ™ na
następujące dyscypliny naukowe: ekonomia, nauki o zarządzaniu,
towaroznawstwo.
Ekonomia jest jedną z wielu nauk ekonomicznych  spośród nich
jest najbardziej ogólną. Do nauk ekonomicznych zalicza się także:
historiÄ™ gospodarczÄ…, statystykÄ™ ekonomicznÄ…, ekonomiki
szczegółowe (wzgl. ekonomie, np. ekonomia przemysłu, ochrony
zdrowia, ochrony środowiska, sektora publicznego, turystyki itp.).
Ekonomia i bardziej szczegółowe nauki pełnią wobec siebie
nawzajem role służebne.
Szczególna rola nauk nieekonomicznych: matematyki (coraz
częściej korzysta się z niej dla opisywania procesów i zjawisk
ekonomicznych), logiki (w zakresie metod wnioskowania),
prakseologii (tj. nauki o sprawnym działaniu.
20