POLSKIE
PARTIE POLITYCZNE

Charakterystyki
dokument

Pod redakcją
Krystyny A. Paszkiewicz

"Hector

Drukarnia i Oficyna Wydawnicza
Wrocław 1991

Opracował zespół:

Westyna Gładkiewicz / W.G.
Krystyna A. Paszkiewicz / K.P.
Barbara Sawicka / B.S.




ISBN 83-904710-2-7

Skład, druk i oprawa:

"Hector", Drukarnia i Oficyna Wydawnicza
ul. Robotnicza 12,56-411 Długołęka k. Wrocławia

Najbardziej spektakularnym przemianom towarzyszącym transformac
ustroju w Polsce podlegał system partyjny. Przelom 1989 roku dat asum^
do powstawania licznych organizacji, partii i stowarzyszeń, pluralizującyc
jednorodną dotąd polską scenę polityczną. Skala tego zjawiska, jego żywic
Iowość i spontaniczność utwierdzają w przekonaniu o niezbędności plural
zmu politycznego we wspótczesnym społeczeństwie jako podstawy jeg
upodmiotowienia. Po prawie pięćdziesięciu latach funkcjonowania mów.
centrycznego systemu politycznego, ujmującego życie polityczne w sformc
lizowane ramy i narzucającego sztywny gorset jedynie sfusznej ideologi
spoteczeństwo gwałtownie odreagowało, pluralizując się ponad miarę i pc
trzeby. Oczywiście, przesadą bytoby twierdzić, ze zjawisko to dotyczy caft
go społeczeństwa. W życiu politycznym uczestniczą z reguły tylko elity, pc
zostawiając społeczeństwu prawo ich kreowania w akcie wyborczym.

W pierwszym etapie burzliwego rozwoju systemu partyjnego partie pc
wstawaty i funkcjonowały, ujmując rzecz z punktu widzenia prawa, nietęga
nie. Bodźcem do ich tworzenia by la coraz bardziej widoczna słabość wlać
P/?L, niezdolnych już do kontrolowania sytuacji. Dlatego tez pierwsze, pc
zasystemowe, działające otwarcie na powierzchni życia politycznego orgt
nizacje ukształtowały się w 1988 roku. Nawiązywały one z reguły do da\\
nych, historycznych partii, poszukując swych korzeni w tradycji, np. parti
narodowe, chadeckie.

Obrady "okrągłego stołu", toczące się wiosną 1989 roku (6 lutego-
kwiefnia), wprowadziły zasadę pluralizmu politycznego do porozumień koi
cowych, co by to oczywiście tylko aktem woli politycznej, a nie aktem stam
wienia prawa. W katalogu zasad przyszłego systemu politycznego, urzecz^
wistniającego suwerenność narodu, na pierwszym miejscu wymieniony je.
"pluralizm polityczny, znajdujący swój wy raz przede wszystkim wprawie a
swobodnego zrzeszania się - w ramach demokratycznego lądu konstytucy
nego w organizacjach politycznych, społecznych i zawodowych". (Porozi
mienia Okrągłego Stołu, Warszawa, 6 lutego-5 kwietnia 1989 roku). To mi
rolne i polityczne przyzwolenie spowodowało jednak, ze praktyka wyprzi
dzita uregulowania prawne. Do czasu wejścia w życie nowej ustawy o pa,
tiach politycznych funkcjonowało już wiele nowych organizacji i stowarz,

szeń o charakterze politycznym. Jakby chcąc nadążyć w sytuacją. Klub Par- Uchwalona w lipcu 1990 roku Ustawa o partiach politycznych usankcjo
lamentarny PZPR zgłosił na posiedzeniu sejmowym 30 listopada 1989 roku nowata już tylko, poprzez nadanie formalno-prawnych mm, fakt istnienu
wniosek o skreślenie art. 3 Konstytucji, zawierającego zapis o PZPR jako licznych partii politycznych, składających się na system partyjny RP. Systen
"przewodniej sile politycznej społeczeństwa w budowie'socjalizmu ". Arty- ten bardzo szybko stat się wielopartyjny (obecna liczba partii zbliża się di
kuf ten zestal skreślony ustawą nowelizującą Konstytucję, ogłoszoną 300)' bez Jakiejkolwiek partii silniejszej, zdolnej do samodzielnego sprawo
w Dzienniku Ustaw 31 grudnia 1989 roku. ' " wania wfadzy. Skutkowało to w pierwszej fazie kształtowania się systemu

Nowa Ustawa o partiach politycznych z 28 lipca 1990 roku (DZ.U. Nr 54 ^Y11 d0 J993 roku' niestabilnością rządów tworzonych na podstawie nie
Póz. 312) postanawiała w artykule pierwszym, ze "Partia polityczna jest or- spójnych ideologicznie i politycznie koalicji. Po 1993 roku nowo powstać
ganizacją spoteczną wy stepującą pod określoną nazwą, stawiającą sobie za lewicowa koalicja zapewniła bardzie] stabilny charakter rządu.

cel udziaf w życiu publicznym, w szczególności przez wywieranie wptywu na System partyjny cechowała dotychczas spora asymefryczność rozwoje
kształtowanie polityki państwa i sprawowanie władzy ", a w artykule czwar- Żywiołowo rozwijała się prawa strona sceny politycznej, co zaowocować
tym, ze "Partia polityczna uzyskuje osobowość prawną z chwilą zgłoszenia dużym rozdrobnieniem poszczególnych politycznych opcji. Często jeden nw
jej do ewidencji prowadzonej przez Sąd Wojewódzki w Warszawie ". Usta- polityczny reprezentowany jest przez co najmniej kilka podmiotów politycz
wa jest krótka i zawiera tylko formalne wymogi rejestracji partii, nych. Na przyktad, do opcji narodowej przypisać można m.in.: Stronnictw

O tempie i spontaniczny m charakterze procesu przekształcania systemu Narodowe, Stronnictwo Narodowe "Ojczyzna", Stronnictwo Narodów
partyjnego zadecydowało wiele przyczyn. Po pierwsze, była to psychiczna "Szczerbiec", Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne, Polską Wspólnot
reakcja na wcześniejsze "sttamszenie" światopoglądowe, na uniformiza- Narodową - Polskie Stronnictwo Narodowe, Zjednoczenie Chrześcijańsko
cję poglądów, postaw i zachowań politycznych. Po drugie, byl to początek -Narodowe, Prawicę Narodową. Wielość partii nie znajdowała uzasadnit
koniecznego i tatwego do przewidzenia różnicowania się poglądów w ob- nia w ^różnicowaniu ideologiczno-programowym, a raczej w osobistych an\
rębie sify sprawczej transformacji, czyli w "Solidarności" .'Sensem poli- bicjach polityków. Podobny proces rozczlonkowywania dotyczy także inny c
ty cznego działania związku zawodowego "Solidarność" by fa opozycja wo- struktur prawicowych. Oprócz mnożenia podmiotów politycznych o niemi
bęc komunistycznej wtadzy, a nie jedność światopoglądowa i jednolity identycznym obliczu ideowo-programowym metodą ich tworzenia, proce
wspólny program polityczny. Wmomencie załamania się systemu komuni- rozwoju polskiej prawicy charakteryzowały także podziały w już istniejącyc
stycznego zniknęta racja bytu "Solidarności" jako politycznej organiza- partiach (vide rozlamy w RdR. PC. P K). Konsekwencją tych procesów je.
cji. Pęki jej polityczny image, a elity " Solidarności" zaczęty poszukiwać widoczna słabość polskiej prawicy, niezdolność do współpracy, która sku
"politycznych narzędzi" do wyrażania swych różnicujących się interesów kowataby pozytywnie w sytuacji wyborów parlamentarnych czy prezydent
Po trzecie, automatycznie zaczęty odradzać się organizacje zakonserwo- kich- Nowa ordynacja wyborcza stworzyta w wyborach parlamentarnyc
wane w politycznym podziemiu przez dziesięciolecia, organizacje pozosta- 1993 roku nieprzekraczalną dla większości partii prawicowych barierę 5
jące we "wdzięcznej pamięci" ich niegdysiejszych członków, o których in- poparcia wyborczego, co uniemożliwiło im wejście do parlamentu. Pozostc
formacje przekazywane byty pokoleniu dzieci drogą " domowego ", patrio- W w opozycji pozaparlamentarnej, partie te podjęty liczne próby skonsol
tycznego wychowania. Dotyczyli) to szczególnie organizacji o opcji naro- dawania prawicy, a przynajmniej wypracowania jakiejś formuły wspotdzu
dowej. Po czwarte, nowa sytuacja gospodarcza, a w ślad za nią spotecz- tania pozwalającej na zjednoczenie sil prawicowych przed następnymi w:

na, rodziły konieczność wyrażania nowo powstałych interesów i potrzeb borami. Powstał Sekretariat Ugrupowań Centroprawicowych, do któreg
Po piąte, nastąpiła zmiana w stosunkach paristwo-Kościót. Dotychczaso- ^ces zgłosiły: ChDSP, PC. PSL-PL, Porozumienie Regionalne RdR, RTi
wy układ konfrontacyjny przekształcił się w niekonfrontacyjny Kościół SWR-KSN, przy wsparciu (jak wynika z dokumentu konstytuującego Sekn
usiłując zdyskontować niewątpliwe zwycięstwo polityczne, potrzebował tariat) Nszz "Solidarność", ChD, RdR, UPR, ZChN, a przynajmniej częś
swoich pełnomocników w życiu politycznym, inicjujących w instytucjach ich członków. Ukonstytuowało się również Porozumienie f] Listopad
życia politycznego jego zamierzenia. Po szóste, last but not least, prze- w sktad którego weszły: PChD, PK, SLCh, UPR, SND. Przy okazji twórz'
ksztafcający się praktycznie już od wyborów czerwcowych 1989 roku sys- nia si? Galicji wyborczych przed wyborami samorządowymi w 1994 rot
tem polityczny wymuszał zmiany w systemie partyjnym. Ten krótki katalog KK' pc' PSL-PL, RdR i ZChN zawiązały Konfederację Przymierze dla Po
przyczyn gwałtownego rozwoju systemu partyjnego wskazuje na ich róż- ski- sktad ^ Galicji, a także grona ich sympatyków, bywał zmienny. G
norodny charakter: psychologiczny, ideologiczny, polityczny, gospodar- sus kolejnej platformy współdziałania, jaką stał się Konwent Sw. Katarzyn
czo-spoteczny. ' wykazał w przeddzień wyborów prezydenckich, ze możliwość porozumień
się partii prawicy jest niewielka, gdyi nie były one nawet w stanie wyłoń

wspólnego kandydata na fotel prezydencki. Po wygranych przez lewicowe- korzenionej strukturze i doświadczonymaparacie (SdRP, PSL).Z, reguły dys-
go kandydata wyborach prezydenckich zaczynają wyfaniać się na prawej panują one majątkiem odziedziczonym po swoich poprzedniczkach (nieru-
sfronie sceny politycznej nowe bloki partii, tworzone z myślą o następnych chomości, ruchomości, kapitat), co stawia je w korzystnej sytuacji wporów-
wyborach parlamentarnych i samorządowych (Obóz Patriotyczny, Ruch naniu z partiami nowo powstałymi. Posiadają one (szczególnie SdRP) gwa-
Obrony Polski, Blok dla Polski), rantowany i zdyscyplinowany elektorat określony wspólnotą interesów.

W centrum politycznego spectrum partyjnego zachodzit proces odwrotny ' Partie powstające po 1988 roku, o rodowodzie "solidarnościowym", są
niż na prawicy. Dwie liczące się partie, UD i KLD, uczestniczące w kocili- organizacjami małymi, kadrowymi, tworzonymi raczej wokół pewnych poli-
cjach rządowych i zasiadające w parlamencie, pofączyiy się po klęsce obo- tycznych postaci niż programów. Cechuje je wąska baza członkowska i sta-
żu "solidarnościowego" w wyborach parlamentarnych 1993 roku w jedną be zakorzenienie w elektoracie. W mafym stopniu reprezentują interes)
partię - Unię Wolności. Stopień popularności tej nowej partii, wyrażany określonych grup spotecznych.

w sondażach lub w poparciu wyborczym, zdaje się nie potwierdzać tezy o zsu- Programy partii na ogól nie stanowią o ich sile i społecznym oddziatywa-
mowaniu się elektoratów tych partii, niu. Z reguty adresowane są do cafego społeczeństwa, a nie do określonych

Lewa strona systemu charakteryzuje się większą stabilnością, zrównowa- grup interesów, co w decydujący sposób określa ich zawartość. Tego rodza-
źeniem, brakiem tendencji roztamowych. Przedwyborcza konsolidacja sil le- ju programy zawierają zestawy obietnic dla wszystkich: od emerytów, rol-
wicy w Sojusz Lewicy Demokratycznej doprowadziła je do zdecydowanego ników, przedsiębiorców, zatóg państwowych zakładów pracy po młodzież
zwycięstwa w wyborach 1993 roku, pomimo pozostawania w politycznej izo- kobiety, bezrobotnych i samotne matki. Nie określają natomiast finansowych
lacji w latach 1989-1993. podstaw ich realizacji. Wizja przyszłości przedstawiana jest mgliście ische-

Przy takiej asymetryczności trudno mówić o zrównoważonym systemie matycznie, bez precyzowania celów, metod, środków. Często brak im we-
partyjnym. wnętrznej spójności i logiki. W programach prawicy przeważają deklaracje

Czynnikiem najbardziej chyba wpływającym na jego funkcjonowanie jest o charakterze ideowym i aksjologicznym, natomiast w programach spolecz-
charakter powiązań pomiędzy partiami, wynikający z istniejących podzia- no-gospodarczych -populizm i, paradoksalnie, lewicowość. Lewica, dystan-
Iow. Zachodzą one na płaszczyźnie idei i wartości, polityki (ksztatt systemu) sując się od swoich ideologicznych korzeni, nawiązuje do wartości uniwer-
oraz strategii gospodarczo-spofecznej. Specyficzną cechą polskiego sysfe- solnych w sferze ideologii i zasad wolnorynkowych w sferze gospodarki.

mu partyjnego jest podporządkowanie, szczególnie w okresie wyborów, trą- Te swoiste "pęknięcia" w programach utrudniają obserwatorom postu-
dycyjnych różnic programowy chpodziatowi zasadniczemu: na partie wywo- giwanie się tradycyjnym podz.ia.lem na partie lewicy, centrum i prawicy
dzące się z PRL-u i partie "postsolidarnościowe", czyli, używając retoryki W ostateczności, przy dwubiegunowym spolaryzowaniu sceny polityczne,
kampanii wyborczych, na postkomunistów i antykomunistów. Ten bieguna- \ i niskim poziomie kultury politycznej polskiego społeczeństwa, program)
wy podział w ramach systemu, wydawałoby się dość anachroniczny po sze- partyjne nie decydują o poparciu wyborczym.Brakwyrazistych.jednoznacz-
ściu latach transformacji ustrojowej, na trwałe wpisał się w praktykę (co po- nych programów utrudnia jednak stabilizację partii politycznych i ich wrą-
twierdziły wybory prezydenckie w 1995 roku). Rodzi to konieczność zowie- stanie w społeczeństwo. Partie o wyraźnej tożsamości ideologicznej i pro
ranią koalicji rządowych wyłącznie w ramach poszczególnych biegunów, gramowej winny bowiem'stykać się z wykrystalizowanymi interesami spofe
Dwubiegunowy podział niekorzystnie wpłynął tez na pozycję partii centro- czeństwa. Ta więź jest na razie trudna do zaobserwowania, przynajmnie^
wych, przede wszystkim Unii Wolności, która, choć sama niesktonna do w przypadku partii od centrum do prawicy. Partie tzw. postkomunistyczne
wchodzenia w sojusze z lewicą, systematycznie podejrzewana jest o lewico- cechuje ściślejsza więź i specyficzne poczucie wspólnoty między aparaten
wośćprzez partie prawicowe. U trudnią to jej zawieranie koalicji rządowych, partyjnym, członkami i elektoratem, wynikające z ich sytuacji historyczne^
skazując tę trzecią co do wielkości partię na pozostawanie w opozycji. Pa- oraz aktualnej wspólnoty interesów.

radoksalnie, atakowanie przez partie prawicowe Unii Wolności jako gtów- System partyjny w Polsce, od 1989 roku budując się właściwie od pod
nego wroga umożliwiło dojście do władzy partiompostkomunistycznym. Sta- staw, daleki jest jeszcze od stabilizacji i równowagi charakterystycznych dli
bóść prawicy i izolacja centrum sprzyja więc pozostawaniu u steru władzy kształtujących się od wieków systemów partyjnych zachodnich państw de
partii lewicy, mokratycznych. Ciągle jest to rozwój burzliwy, spontaniczny, przebiegając)

Sposób funkcjonowania systemu partyjnego uzależniony jest od charak- w oderwaniu od procesów zachodzących w społeczeństwie.
teru partii, które się nań składają. Najbardziej wyraziście różnicuje je rodo- Pomimo niestabilności i dużej zmienności polskiego systemu partyjne
wód, a więc czas powstania. Partie postkomunistyczne, wywodzące swe ko- go podejmujemy dość ryzykowną próbę przedstawienia glównych akto
rżenie z PRL-u, są organizacjami dużymi, o stałej bazie członkowskiej, za- rów obecnej sceny politycznej. Ryzyko takie było już udziałem naszyć)

poprzedników opracowujących podobne informatory w latach TTTyT A T T^T" TXTX7
l990-f99f .Dzisiaj utracity one w dużym stopniu aktualność ze względu D-lL^-lAJK.-l ICJJ^IlL

na wspomniana zmienność i burzliwosć procesów zachodzących w poi- T>T /^V
skim życiu politycznym. DLi\JS\.

Kryterium doboru prezentowanych w informatorze partii ma, z koniecz- IłyC^Tlfm A XTT A
ności, charakter subiektywny. Z blisko trzystu partii zgtoszonych do ewiden- W t5-rl.JLJ-K.AlN -1A
cji prowadzonej przez Sąd Wojewódzki w Warszawie wybraliśmy kilkadzie- ' --- -r-i T7'^~^'0 "IV /f
siat uczestniczących aktywnie w życiu politycznym, np. poprzez udziat w wy- l JK.rL-T v^-K.lVJL
borach, koalicjach rządowych, porozumieniach międzypartyjnych, kampa-
niach politycznych, ewentualnie manifestujących chociaż swoją polityczną
egzystencję przez silną osobowość przywódcy. Obok partii politycznych win- BBWR powstał z inspiracji Lecha Wałęsy sugerującego potrzeba

formatorze znalazły się także stowarzyszenia, które wprawdzie nie dążą do ^orzenia silnego ugrupowania proprezydenckiego, umożliwiające-
zdobycia wladzy, ale często aktywnie uczestniczą w życiu politycznym. Cza- hiwuiz^ma 31111^5^ & r- v r . - . " , ", ,

sem o wyborze konkretnej partii czy stowarzyszenia zadecydowała chęć za- go mu skuteczniejszy wpływ na decyzje Sejmu. Pomysł Wałęsy spo-
prezentowania jakiejś istniejącej, lecz niewiele znaczącej w życiu polityce tkał się ze zrozumieniem w środowisku Sieci (połformalnej struktur)
nymopcji(np. monarchistów). Nie uwzględniamy organizacji ekologicznych, poziomej w łonie "Solidarności", zrzeszającej ok. 300 komisji zakła-
jako nie aktywnych w życiu politycznym, oraz związków zawodowych, statu- dowych największych, państwowych zakładów pracy), głównie dzię
towo będących organizacjami niepolitycznymi, pomimo faktycznego wywie- \^ uznaniu dla prezydenckiego projektu pracowniczego uwłaszczeni;

ranią wpływu na politykę w Polsce. ^ ^ ^onów o wartości 300 min zł. 26 marca 1993 roku w Zdzie
Informacje o poszczególnych ugrupowaniach zawierają: okoliczności "zowicach, w obecności Lecha Wałęsy, na walnym zebraniu komisj
i czas powstania, krotki opis podstawowych zatozen ideowych i programu , , ". . , , , - u ^ - c^"^r, n.
politycznego, sposóbfunkcjonowania w życiu politycznym (praktyczna dzia- zakładowych Sieci doszło do powołania Bezpartyjnego Forum n.

talność), nazwiska liderów, wtadze, siedzibę oraz, ewentualnie, organ prą- Rzecz Reform.
sowy. Prawie do każdej informacji dołączony jest dokument programowy Tworzenie prezydenckiego zaplecza politycznego znacznie przy
umożliwiający zapoznanie się nie tylko z merytorycznymi koncepcjami pro- spieszono po rozwiązaniu parlamentu w końcu maja 1993 roku, licząi
gromu, ale także z jego językiem, i stylem. Większość informacji zawiera par- na możliwość przegrupowania w nim sił politycznych po nowych wy
ty jne logo, umiejscowione obok nazwy partii. . horach
W pracy wykorzystano zbiory Pracowni Dokumentacji i Informacji Na- Uchwałę o utworzeniu Komitetu Wyborczego Bezpartyjnego Blo

ukowe, Instytutu Nauk Politycznych Uniwersytetu Wroclawskiego. ObeJmu- Wspierania Reform podjęła w czerwcu tego roku związana z Się
ją one partyjne dokumenty oraz wycinki prasowe. KU wspicicium ivciunn puuJyin 0 . , .1

Informator.przeznaczonydlazainferesowanychwspótczesnymzyciempo- c4 Unia Własności Pracowniczej. Oprócz Sieci akces do komiteti
litycznym Rzeczypospolitej Polskiej, stanowić też może pomoc dydaktyczną zgłosili samorządowcy, przedsiębiorcy l ich organizacje, a także lo
dla studentów studiów politologicznych. kalne osobistości świata kultury i nauki, dla których nowa platform

W przygotowaniu informatora " Polskie partie polityczne " uczestniczy f ze- wyborcza stała się szansą zaistnienia w życiu politycznym.
spóf pracowników Pracowni Dokumentacji i Informacji Naukowej Instytu- -\y wyborach parlamentarnych BBWR uzyskał 2 mandaty senator
tu Nauk Politycznych Uniwersytetu Wrocławskiego. ^ ^ , ^ poselskich, co zarówno Lech Wałęsa, jak i członkowie blo

8 stycznia 1996 Krystyna Pa^iewicz ku uznali za P01"^- Zawiedziony Wałęsa porzucił myśl uczynieni
- - lu^uwlcn'u-^ ^ BBWR swego politycznego zaplecza, co me oznaczało upadku te

inicjatywy.

30 listopada 1993 roku BBWR zarejestrowany został jako stówa
rzyszenie. 7 stycznia 1994 roku odbyło się w Warszawie posiedzeń!
założycieli BBWR, na którym funkcję przewodniczącego powierzę
no znanemu kardiochirurgowi prof. Zbigniewowi Relidze. Pełnił on j

do listopada 1994 roku, do I Zjazdu BBWR, na którym podjęto decy-
zję o utrzymaniu formuły stowarzyszenia, wbrew przekonaniu Religi
o konieczności zarejestrowania BBWR jako partii. Po ustąpieniu
z funkcji przewodniczącego postanowił on utworzyć własną partię
(patrz: Partia Polityczna "Republikanie"). Nowym przewodniczącym
BBWR został poseł Jerzy Gwiżdż.

BBWR opowiada się za państwem neutralnym światopoglądowo
i tolerancyjnym pod względem rasowym, etnicznym, przekonań poli-
tycznych czy religijnych, preferującym jednak wartości chrześcijań-
skie.

Postuluje zreformowanie państwa przez wprowadzenie systemu pre-
zydencko-parlamentamego, ścisłe rozgraniczenie władzy ustawodaw-
czej i wykonawczej, poszerzenie uprawnień wykonawczych rządu,
"wprowadzenie obowiązku sprawdzania, czy osoba obejmująca waż-
ne stanowiska państwowe nie może być przedmiotem szantażu i za-
grożenia dla państwa" (Program BBWR, Usta nr 10).

Reforma państwa obejmować także powinna przebudowę admini-
stracji państwowej, polegającą na dostosowaniu jej do potrzeb gospo-
darki rynkowej (np. w miejsce ministerstw branżowych wprowadze-
nie jednego ministerstwa gospodarki) oraz zmianę kompetencji,
zwłaszcza administracji samorządowej.

W dziedzinie postulatów gospodarczych na pierwszym planie sta-
wia BBWR konieczność powszechnej prywatyzacji poprzez wprowa-
dzenie z jednej strony imiennych kredytowych bonów inwestycyjnych
o wartości 300 milionów (starych) złotych, z drugiej poprzez akcjona-
riat pracowniczy. Dostrzega konieczność zmian w polityce rolnej, któ-
ra winna w perspektywie doprowadzić do modernizacji gospodarstw
i rozwoju kompleksu żywnościowego.

Warunkiem stymulującym rozwój gospodarczy, obok stabilnych
przepisów podatkowych i celnych, jest integracja z zachodnioeuropej-
skimi strukturami gospodarczymi, a także eksport polskich towarów,
zwłaszcza na rynki byłego ZSRR.

Szeregu zmian wymaga, zdaniem twórców programu BBWR, poli-
tyka społeczna państwa. Należy przeprowadzić reformę ubezpieczeń
społecznych, wznowić działalność Kas Chorych, stopniowo prywaty-
zować służbę zdrowia.

W sprawie konkordatu BBWR zarzuca rządzącej koalicji manipu-
lację tym problemem w celu "zabłyśnięcia w oczach elektoratu" oraz
uważa, że "konkordat jest nie tylko unormowaniem stosunków ko-

ścielno-państwowych, ale też ureguluje pozycję prawną obywateli wy-
znania rzymsko-katolickiego" (Rzeczpospolita, m 77/95).

W praktycznej działalności politycznej BBWR wykazuje zaintere-
sowanie samorządem terytorialnym. M.in. zorganizował konferencję
na ten temat (czerwiec 1995) oraz opracował własny, konkurencyjny
wobec propozycji rządowej projekt nowelizacji ustawy o ustroju sa-
morządowym Warszawy, który nie uzyskał poparcia w Sejmie.

Realizując decyzję władz BBWR o współpracy z KPN, podjęto dzia-
łania zmierzające do integracji obu klubów parlamentarnych "na grun-
cie obrony praw człowieka i tradycji narodowej oraz dezaprobaty dla
rekomunizacji Polski" (BBWR, KPN - Komunikat z 20 stycznia 1995
roku). Po wystąpieniu z klubu poselskiego 5 posłów, w jego miejsce
musiało powstać Koło Parlamentarne BBWR. Przyłączyło się do nie-
go Koło Prawicy Polskiej (3 członków), a z Kołem Mniejszości Nie-
mieckiej podpisana została umowa federacyjna.

BBWR uczestniczy w porozumieniu partii i stowarzyszeń, nazwanym
Obozem Patriotycznym, a zawiązanym w lipcu 1995 roku, przede
wszystkim w celu wyłonienia wspólnego kandydata na prezydenta. Pc
wyborach prezydenckich, które kandydat BBWR Lech Wałęsa przegrał
liderzy tej organizacji oświadczyli, że chcą zbudować szeroki i nowo-
czesny Blok dla Polski w celu integracji formacji centrowych i prawi-
cowych przed następnymi wyborami parlamentarnymi. Moralnego
wsparcia inicjatywie miałby udzielić Lech Wałęsa. Inicjatorzy liczą na
poparcie wyborców, którzy głosowali na Wałęsę w wyborach prezy-
denckich.

BBWR ma zwolenników wśród mieszkańców dużych miast, osób
z wyższym wykształceniem, prywatnych przedsiębiorców, pracowni-
ków fizyczno-umysłowych, kadry kierowniczej i inteligencji, a także
uczniów i studentów. Swoje poglądy określają oni jako prawicowe lub
centrowe (Elektoraty partii politycznych rok po wyborach. Komuni-
kat z badań CBOS, BS/165/147/94, Warszawa 1994, s. 5).

Agendą młodzieżową jest Formacja Młodych BBWR, a jej przy-
wódcami J. Rusin, J. Stolarz i R. Szaj.

Prezesem stowarzyszenia jest Jerzy Gwiżdż, a do znanych działa-
czy zaliczyć można Edwarda Czapiewskiego, Andrzeja Gąsienicę-Ma-
kowskiego, Andrzeja Gołacia, Leszka Zielińskiego. Naczelną władze
jest Walny Zjazd Delegatów. Wybiera on prezesa Zarządu Głównego
Prezydium Zarządu Głównego, Główną Komisję Rewizyjną, Główn)
Sąd Koleżeński, Radę Programową. Jednostkami terenowymi stówa-

12 12

rzyszenia są Oddziały Wojewódzkie i Kola Terenowe. Siedzibą władz
centralnych jest Warszawa.

W.G.

PLAN GŁÓWNY DLA POLSKI
PROGRAM BEZPARTYJNEGO BLOKU
WSPIERANIA REFORM

[Wrocław, czerwiec 1995 r.; fragmenty]

[...]

I. Ustrój państwa

1. Bezpartyjny Blok Wspierania Reform opowiada się za przyję-
ciem w nowej Konstytucji systemu prezydencko-parlamentarnego ja-
ko rządów osobistej odpowiedzialności za sprawowaną wtadzę. Nad
prezydentem jest Naród, Konstytucja i wybrany w wolnych wyborach
parlament. Prezydent wybrany w powszechnych wyborach odpowia-
da za catość wladzy wykonawczej i współpracuje z parlamentem.
Obecne rządy to system parlamentarno- gabinetowy. W Malej Kon-
stytucji źle zostata skonstruowana nie tylko odpowiedzialność oraz
współdziałanie prezydenta i gabinetu, ale również wadliwie pojmu-
je się jego współpracę z parlamentem. Usytuowanie funkcji wyko-
nawczych prezydentury przede wszystkim w prawie veta powoduje
liczne konflikty, którym nadaje się charakter persona lny, podczas gdy
mają wymiar merytoryczny. Jednocześnie niespójna Konstytucja
przyczynia się do obniżenia autorytetu wtadz naczelnych państwa.

W systemie prezydencko-parlamentarnym zostanie jasno skonstru-
owana odpowiedzialność osobista, przede wszystkim w obrębie wta-
dzy wykonawczej. Jednocześnie przejrzysty uktad współpracy z par-
lamentem (np.koncyliacyjne starania prezydenta o zatwierdzenie co-
rocznego budżetu państwa) zapewnia dużą stabilność i autorytet wła-
dzy. Istotą nowej Konstytucji musi być zapewnienie sprawności dzia-
tania władzy wykonawczej oraz. skutecznej kontroli Sejmu i Senatu
nad jej poczynaniami.

2. Koniecznym elementem odpowiedzialności osobistej jest
ukształtowanie w duchu systemu prezydencko-parlamentarnego

innych szczebli administracji publicznej poprzez wyłanianie w wy-
borach powszechnych prezydentów i burmistrzów miast, wójtów
gmin oraz wyborów wojewody i starostów powiatów przez sejmiki
wojewódzkie i powiatowe.Zwiększenie zakresu władzy wykonawczej,
ale zarazem odpowiedzialności, przyczyni się do budowy sprawne]
i mądrej administracji kontrolowanej przez organy przedstawiciel-
skie. Taki uktad wyłaniania wladzy wykonawczej przyczyni się do
wzrostu przeświadczenia w świadomości obywateli o ich rzeczywi-
stym wtasnym wptywie na wybór przedstawicieli.

3. BBWRjest za doprowadzeniem do równowagi i stabilizacji ukta-
du rządzącego w państwie przez wzmocnienie administracji samo-
rządowej o szczebel powiatowy. Powiat nie może sprawować funk-
cji kontrolnej nad gminą, lecz zostanie wyposażony w kompetencje
które wzmocnią i uzupełnią działania gmin. Istotą tych zmian, obok
wzmocnienia władzy samorządowej, będzie przesunięcie dalszej pu-
li środków budżetowych do decyzji gremiów wybranych przez spo-
łeczności lokalne. Środki pieniężne do dyspozycji władz gminnych
i powiatowych w stosunku do całości budżetu państwa muszą wzro-
snąć do około 35-40%.Będzie tu również konieczne wzmocnienie de-
mokracji poprzez przekazywanie kompetencji i decyzji do władz lo-
kalnych. Reforma powiatowa wymusi z kolei zmiany w wojewódz-
twach w kierunku ich komasacji oraz uzyskiwania nowych kompe-
tencji od władz centralnych. Trzeba zerwać z jednej strony z party-
kularyzmowi małych i słabych obecnie województw, ale tez zadbać
aby wiele z likwidowanych województw nie zostało osłabionych
Oczekujemy od władz państwowych i partii większej determinacji dic
zakończenia procesu kształtowania nowego ustroju poprzez budowę
nowego układu administracyjnego Polski. Parlament ma możliwie
szybko zadecydować o przekształceniu nowych, dużych województw
w jednostki terytorialne rządów o-samorządów e z wzmocnioną funk-
cją sejmików samorządowych.

4. Stabilność układu politycznego między władzą samorządowe
i rządową zapewni Senat, który powinien przyjąć także kompetencji
izby samorządowej, wyłanianej w dużej części przez samorządy te
rytorialne, gospodarcze i zawodowe. W wypadku konfliktu politycz
nego między samorządami a administracją rządową rolę czynnikc
pośredniczącego w sporze przyjmie Urząd Prezydenta. Tak rozumia
ne działania przyczynią się do wzmacniania stabilizacji samorządów
terytorialnych oraz pewnej rozumnej niezależności administracji są

morządowej od rządowej. Konieczne jest ustalenie precyzyjnych za-
dań samorządów terytorialnych w postaci zadań własnych oraz zle-
conych. Trzeba zawęzić aktualne pole konfliktów w realizacji zadań
przez administrację rządową i samorządową.

II. Gospodarka

1. Reformy ustrojowe wzmacniające skuteczność i odpowiedzial-
ność władzy wykonawczej wpłyną na stabilizację i większą podat-
ność proref armatorską w polityce ekonomicznej. Sprawniejsze za-
rządzanie ekonomiką państwa wymaga scalenia ministerstw gospo-
darczych w jedno ministerstwo gospodarki, które będzie odpowiada-
to za wypracowanie i koordynację polityki ekonomicznej. Powalanie
instytucji Skarbu Państwa pozwoli na skupienie w jednym miejscu
zarządzania dobrami państwowymi i wpłynie na opracowanie spój-
nej polityki zmian, m.in. w polityce prywatyzacyjnej. Dotychczasowa
polityka powoływania agencji dla zarządzania określonymi częścia-
mi dóbr państwowych przynosi więcej szkody niż pożytku sądząc po
efektach ekonomicznych. Wymienione instytucje będą niezależne od
Ministerstwa Finansów, do którego zadań powinna należeć wytącz-
nie aktualna polityka budżetowa. Dotychczas Ministerstwo Finan-
sów wykazuje naturalną tendencję do oceny gospodarki przez pry-
zmat bieżących potrzeb budżetu. W ramach przyszfego ministerstwa
gospodarki należy opracować długofalowe plany gospodarcze
w oparciu o wzorce wypracowane w latach trzydziestych przez wi-
cepremiera Eugeniusza Kwiatków skie go, dostosowane oczywiście
do aktualnych uwarunkowań i wiedzy o gospodarce.

2. Gwarancję rozwoju Polski stanowi stabilna polityka gospodar-
cza. Przyjmujemy za swoje tezy wypracowane w Karcie Zasad Go-
spodarczych przez Radę Prezydencką ds. Gospodarczych. Szczegól-
nie podkreślamy prawo własności prywatnej wpisane jako naczel-
na zasada do Konstytucji. Ogromny wpływ na rozwój własności pry-
watnej ma stabilny system podatkowy. Nadmierny fiskalizm aktual-
nego rządu oraz trwonienie zebranych środków wskutek decyzji cen-
tralistycznych ma wpływ na ubożenie społeczeństwa. BBWR optuje
za zmianą systemu podatkowego. Przede wszystkim rząd powinien
mieć wyższą barierę konstytucyjną w zwiększaniu i wprowadzaniu
nowych podatków w Sejmie. Barierą tą może być konieczność uzy-

16

skania zgody 2/3 Sejmu na wprowadzenie nowych, lub zwiększenie
dotychczas obowiązujących podatków. Bariera ta uniemożliwi więk-
szości rządowej dowolne manipulowanie przy podatkach, jak to mc
miejsce obecnie. Opozycja natomiast będzie odpowiedzialniej szer-
mowała obietnicami ekonomicznymi, mając na uwadze potrzebę uzy-
skania znacznej większości w Sejmie. Będzie to zarazem uderzenit
w demagogiczne obietnice tak charakterystyczne dla kampanii wy-
borczych. Stopa procentowa podatków musi być stopniowo obniża
na. Należy zmienić dotychczasowe przedziały podatków dociwdo
wych. Utrzymywanie wysokich podatków ma wpływ na rozrost sza
rej strefy, co jest naturalnym i udowodnionym już. procesem, od chwi
li kiedy podatki przekraczają 25%. Rząd polski wybrał najgorszy wa
riant: wysokie podatki i niewielkie ulgi. Należy rozszerzyć system ul f.
podatkowych, które są niczym innym jak pozabudżetowym finanso
waniem różnych działów naszego życia publicznego, wyzwalającyn
aktywność obywateli w inwestowaniu i pomnażaniu własnego bogać
twa. Zamożny obywatel to także bogate państwo. Trzeba konsekwent
nie budować nowoczesny, spójny kodeks podatkowy złożony z szere
gu ustaw podatkowych, tworzących jasny i zrozumiały dla obywate
li system, sprzyjający wzmacnianiu aktywności gospodarczej ludzi.

Musi ulec zmianie dotychczasowy system przechodzenia ogrom
nych środków (w połączeniu z ich marnotrawieniem) przez budzę
centralny. Centralizacja finansów i dzielenie ich z wyżyn państwo
wych jest coraz większym anachronizmem i sprzyja nieefektywności
nieformalnym układom oraz korupcji. Klub Parlamentarny BBWf
niejednokrotnie zwracał uwagę w Sejmie na wadliwy sposób konstru
owania budżetu nasze go państwa. Podstawą nowej polityki musi by'i
decentralizacja finansów, wzmocnienie kompetencji finansowe
(i odpowiedzialności) niższych szczebli administracji państwowe
oraz ograniczenie rozrastających się błyskawicznie kolejnych admi
nistracji specjalnych, których fundusze znajdują się praktycznie po
za kontrolą parlamentu.

3. Doświadczenie nie tylko ostatnich lat uczy, jak pilne jest u
kształtowanie odpowiednich stosunków własności. Opowiadamy si
przeciw kreowaniu i wspieraniu de facto własności państwowej i in
terwencjonizmowi państwowemu. Należy konsekwentnie rozszerza
pole własności prywatnej. Konieczne jest opracowanie bilansu do
tychczasowej polityki własnościowej i zdecydowanie o przyszłych lo

sach, tzn. co pozostanie w gestii państwa (Skarb Państwa) i jego po

BIBLIOTEKA
Wyrtaahi Ozienmi(artwa < Nauk Poittyczuytf i
Uniwersytetu WM szewskiego
ul. Nowy Świat 69.00-046 Warsza-
tel. 62(M3-ai w. 295. 2%

lityki gospodarczej, a co powinno przejść w ręce prywatne. Możli-
wość rozwoju ekonomicznego Bezpartyjny Blok Wspierania Reform
dostrzega przede wszystkim w popieraniu ekspansji przedsiębiorczo-
ści prywatnej.

4. W sektorze gospodarki państwowej w obecnej sytuacji oczeku-
jemy, że zapowiadana restrukturyzacja przedsiębiorstw będzie prze-
biegać w trzech równoległych płaszczyznach: podmiotowej, czyli
zmiany w zakresie własności i kapitału, przedmiotowej - czyli zmia-
na branż i wyrobów oraz jakościowej-czyli zmiana technologii, za-
rządzania i organizacji pracy. W polityce Rządu brakuje tak wyraź-
nie zarysowanych tendencji i wynika, że chodzi tu bardziej o zmiany
formalne niż merytoryczne. Pilnie należy okres lic kierunek zmian: ku
prywatyzacji, czy polityce opartej na interwencjonizmie państwo-
wym. BBWR opowiada się za prywatyzacją kolejnych przedsię-
biorstw i gatęzi przemy slu, ale widzi też koniecznośćinterwencji pań-
stwa w wybranych gałęziach przemy stu strategicznego, co w przy-
szlości nie wyklucza jego prywatyzacji i dekapitalizowania. Za nad-
rzędną ideę uważamy przechodzenie przedsiębiorstw państwowych
w ręce prywatne poprzez sprzedaż kapitałową, akcjonariat pracow-
niczy i sprzedaż z odroczonymi płatnościami oraz na dogodnych splo-
tach ratalnych rozf ozony ch na wieloletnie raty kredytowe.

5. Najważniejszym aktualnym elementem polityki gospodarczej
państwa jest podjęcie pełnej polityki prywatyzacji. W pierwszym
względzie należy doprowadzić do uchwalenia ustawy reprywatyza-
cy]neL która pozwoli na wyrównanie chociaż w części krzywd wła-
ścicieli, którzy zostali wydziedziczeni z. własności przez państwo ko-
munistyczne. Opowiadamy się za przyjęciem kompromisu wypraco-
wanego przez rząd premier H. Suchockiej i poszkodowanych właści-
cieli.

Podjęcie pełnej prywatyzacji ma kluczowe znaczenie dla przyszło-
ści naszego państwa i jego pozycji w Europie. Wszystkie badania opi-
nii publiczne j wskazują sprzeciw społeczeństwa wobec dotychczaso-
wych metod prywatyzacji. Już. rządy "solidarnościowe" zerwały
z obietnicą powszechnego uwłaszczenia, co nie oznaczało przecież
przydziału majątku narodowego za darmo. Prywatyzacja kapitało-
wa jest drogą wątpliwą, ponieważ w najlepszym przypadku dotyczy
zaledwie 5% społeczeństwa. Przyznanie części akcji prywatyzowa-
nych przedsiębiorstw za darmo i po obniżonej wartości przyniosło
perturbacje ekonomiczne widoczne m.in. na giełdzie. Należy zmienić

dotychczasowe metody prywatyzacji. Pewnym postępem są Narodo-
we Fundusze Inwestycyjne pod fałszywą nazwą powszechnej prywa-
tyzacji, ponieważ dotyczą one zaledwie kilku procent majątku naro-
dowego.

Sprawa funduszy wywołała również opór z powodu obaw o za-
właszczenie tego majątku przez rady nadzorcze i kierowanie Naro-
dowymi Funduszami Inwestycyjnymi przez kapitał zagraniczny. Ko-
^ nieczna jest powszechna prywatyzacja akceptowana prze z społeczeń-
stwo, której pewne pozytywne wzorce dostarcza polityka prywatyza-
cyjna w Czechach.

Ludzie biorący udział w prywatyzacji muszą czuć się podmiotem
a nie przedmiotem polityki gospodarczej państwa. Muszą chcieć om
uczestniczyć w grze ekonomicznej i dostrzegać dla siebie korzyści
w reformach gospodarczych. Dominująca obecnie prywatyzacja ka-
pitałowa nie daje szans powszechnej akceptacji społecznej. Przy-
szłość w naszej sytuacji polityczno-spotecznej ma powszechna pry-
watyzacja oraz akcjonariat pracowniczy i spótki pracownicze. Stwo-
rzona zostanie ogromna szansa na większy rozruch i wzrost polskie^
gospodarki, poprzez uaktywnienie przedsiębiorczości oraz zwiększe-
nie ilości [!] ludzi zajmujących się własną działalnością gospodar-
czą.

6. Kluczem do zmian własnościowych powinno być uwłaszczeni
społeczeństwa poprzez prywatyzację. Wadliwość dotychczasowe^
prywatyzacji tkwi w koncepcji i ustawach. Rządy od 1989 r. zrezy-
gnowały z zasady równych szans i doszło w wyniku uchwalonych
ustaw do uwłaszczenia się niewielkiej części społeczeństwa stosun
kowo tanim kosztem. Taka prywatyzacja spowodowała utratę wiar}
ludzi w sens przemian własnościowych. Wyciągając wnioski z kam
panii wyborczej do parlamentu oraz stanu wiedzy ludzi o rzeczywi
stych założeniach tzw. programu 300 milionów oraz znacznego w cią
gu ostatnich lat obniżenia wartości majątku narodowego, Bezpartyj
ny Blok Wspierania Reform proponuje zmodyfikowany plan uwtasz
czenia narodowego. Wychodząc z zasady równych szans oraz skut
ków już przeprowadzonej prywatyzacji opowiadamy się, aby kaid\
dorosły Polak otrzymał, tak jak przewiduje ustawa o prywatyzacji
10% akcji za darmo. W tym celu należy zwiększyć m.in. pulę zakła
dów uczestniczących w ramach NFl. Ministerstwo Finansów na pod
stawie dotychczas przeprowadzonej prywatyzacji musi wyliczy^
średnią wartość tych akcji, które otrzymali pracownicy prywatyzo

wanych wkładów w ramach 10% akcji przewidzianych w ustawie.
Ta określona suma pieniędzy zostanie zamieniona w bony prywaty-
zacyjne, za które obywatel będzie mógt nabywać określone cząstki
majątku narodowego, np. mieszkania, ziemię itp.

Odrębnie należy rozwiązać kwestię dalszej prywatyzacji. W Pol-
sce ludzie nie posiadają kapitału, dlatego należy sięgnąć do metod
niekapitatowych, takich jak proponowaliśmy w imiennym kredyto-
wym bonie inwestycyjnym z płatnością rozłożoną na raty przynaj-
mniej na dwadzieścia lat.

Bezpartyjny Blok Wspierania Reform opowiada się za zaprzesta-
niem traktowania uwłaszczenia i prywatyzacji jako sprawy politycz-
nej wykorzystywanej w rozgrywkach ugrupowań. Przedstawiciele
stronnictw zasiadających w Sejmie powinni wspólnie przygotować
odpowiedni pakiet ustaw dotyczących zmian własnościowych. Spra-
wa ta nie może być dalej odwlekana. Zbyt dużo majątek narodowy
stracił już na wartości i traci z każdym dniem. Bezpartyjny Blok
Wspierania Reform jest przygotowany do rzeczowego przedyskuto-
wania programu uwłaszczenia i prywatyzacji oraz podjęcia odpo-
wiednich działań legislacyjnych.

7. Odrębnie należy potraktować sferę rolnictwa, która wymaga głę-
bokiej restrukturyzacji w dłuższym procesie zmian ewolucyjnych.
Priorytet muszą uzyskać gospodarstwa rodzinne. Dla ich wzmocnie-
nia gospodarczego i rozbudowy w areale uprawianej ziemi należy
wykorzystać imienny kredytowy bon inwestycyjny. Ziemia, która tra-
fi w prywatne ręce, a nie do Agencji Rolnej, gdzie ^marnotrawiono
już zbyt wiele środków, zostanie przez rolników lepiej wykorzystana
i zacznie szybciej przynosić im dochody, a pośrednio Skarbowi Pań-
stwa. Rolnik nie ma pieniędzy na zakup ziemi, ale może zacząć ją
spłacać w bardzo krótkim czasie.

Wąski aktualnie strumień pieniądza kredytowego należy skierować
ku gospodarstwom rodzinnym, które specjaliści od rolnictwa kwali-
fikują jako przyszłościowe. System dopłat należy skierować ku eks-
portowanym produktom rolnym (opłacalne rynki wschodnie). Ina-
czej Polska nie wytrzyma konkurencji krajów zachodnich, w których
system dopłat jest czynnikiem stabilizującym opłacalność produkcji
rolnejoraz zapewnia konkurencyjnośćeksportu. Przyszłośćprzed so-
bą ma sfera usług na wsi i tam należy kierować kredyty, aby mogła
ona wchłonąć silę roboczą napływającą powoli z upadłych gospo-
darstw rolniczych i PGR. Likwidacja nadmiernego łańcucha pośred-

20

ników .poprzez wspieranie związanych ze wsią organizacji skupu pło-
dów rolnych, pozwoli na wydajny i tańszy obrót produktami rolni-
czymi. Poważna rola w organizowaniu obrotu towarowego przypad-
nie władzom gminnym, powiatowym i izbom rolnym. Podobnie skie-
rowanie silniejszego strumienia pieniędzy w bezpośrednie inwesty-
cje ekologiczne dla rolnictwa przyczyni się także do rozwiązania pro-
blemu zatrudnienia na wsi oraz podniesienia jakości życia.
[...]

żanego za lewicowy. Lider Tomasz Jackowski nie ukrywa też, że w je

C^T-TD 'W Cf^T T A 1V^It--'-"-" M-l^l k3lVA ^ p^j Robotniczej, postulującej solidaryzm społeczny, gwaranto

DE]VIOK.RACJA waną przez państwo ochronę praw pracowniczych, przekształcam

1 ustroju kapitalistycznego poprzez rozszerzanie własności społecznej.
Partia ta uczestniczyła w tzw. Konwencie Św. Katarzyny, czyli po

PRACY rozumieniu kilkunastu partii i stowarzyszeń o charakterze chrześcijan
skim, narodowym, konserwatywnym, mającym na celu powstrzyma
nie "rekomunizacji i ateizacji społeczeństwa" poprzez "wypracowy

Powstała w lutym 1994 roku z połączenia Chrześcijańskiej Demo- wanie ^P011^" wystąpień publicznych, uzgadnianie stanowisk po
kracji i Chrześcijańsko-Demokratycznego Stronnictwa Pracy (VI Koń- litycznych oraz podejmowanie konkretnych działań politycznyc
gres Zjednoczeniowy w Śremie) i jest kontynuacją obu jednoczących i społecznych" {Oświadczenie Konwentu z 12 maja J 995 roku). Dzia
siępartii.Poszukujeswoichkorzeniwokresiemiędzywojennym.wtra- ta także w Sekretariacie Ugrupowań Centroprawicowych

dycjach Polskiego Stronnictwa Chrześcijańskiej Demokracji, Związku władze naczelne: Kor}^ Krajowy, Rada Naczelna Główna Kc
Hallerczyków.przed-ipowojennegoStronnictwaPracy.atakżeinnych misja Rewizyjna. Prezesem jest Tomasz Jackowski. Bardziej znam pc
organizacji chadeckich. Określa się jako partia centrowa. ^Y ^ P^11 to: stefan Pastuszewski, Andrzej Stypuła, Andrzej Swi

Partie pokrewne: niemiecka CDU, partia gaullistowska we Francji talsk1' ^S"^ Jeczmyk.
chrześcijańskie demokracje Beneluxu. Siedzibą partii jest Warszawa.

Postulowane przez chadeków wartości to: niepodległość, chrześci-
jaństwo, demokracja, solidarność społeczna i pomocniczość, prawo- mn-w^n TA WWA nTTMHWA r JA
rządność, sprawiedliwość społeczna. Nawiązują do katolickiej nauki LtfKAŁsLIJA/MSKA ŁHiMUKKA^JA ^

społecznej i Soboru Watykańskiego II, podkreślając przy tym niekon- STRONNICTWO PRAC.
fesyjny charakter ruchu. Za swój główny cel uważają wielką reformę PROJEKT PROGRAM!
ustrojową i moralną, "opartą na podstawowych założeniach demokra- [WroctdW, kwiecień 1995 r.; fragment)

cji i wzbogaconą społeczną nauką Kościoła" (Projektprogramu). No-

wy system powinien stworzyć warunki do wykształcenia w Polsce no-

[...]

wego typu człowieka, dla którego celem zarówno materialnym, jak ^ ^ Zatozenia ustrojowe państwa
i duchowym stanie się twórcza praca pojmowana me jako środek za-

robkowania, lecz również jako obowiązek społeczny i posłannictwo. ^ ^strój wewnętrzny państwa

Istotą "odrodzonej demokracji" winien być prymat sprawiedliwości , - ^ ^

w stosunkach społecznych i w polityce międzynarodowej, wynikają- Opowiadamy się z.a parlamentarnym ustrojem demokratyczny

cy z "chrześcijańskiego prawa moralnego" (Projekt programu). Cha- , ^^ ^a prawie naturalnym i na równowadze autorytetu < wolność

decysązwolenmkamispołecznejgospodarkirynkowej.opartejnaplu- Warunkiem funkcJonowama ustroju rf.m^c^^n^

raiizmie własnościowym. Duże znaczenie przy wiązu ą do samorząd- ^ me P^11 P^nych, czyli alternatywnych si tpohtycznych, prz

nej i niezależnej spółdzielczości gotowanych do wymiany rządzących ekip. Partie polityczne ,epn

W praktyce politycznej ChD-SP spotyka sięze strony swych chadec- zentu^ ^ówne nur^ opinii. SPOtecweJ' P^o natomiast powinr.
kich konkurentów z zarzutem lewicowości. Pojawił się on w związku stworzyć im warunki rozwoJUlfunkcJonowama. Partie polityczne pe

ze ścisłą współpracą stronnictwa z NSZZ "Solidarność" przy tworze- mq sw0^ ^ prw--P^^1^ spoteczenstwu programów dzu
niu obywatelskiego projektu Konstytucji, w sferze gospodarczej uwa- | tama i personalnych alternatyw w procesach tworzenia rządu. Sqor

22 2

odpowiedzialne przed narodem zarówno w funkcji rządzącej, jak
i opozycyjnej.

Istotnym elementem ustroju demokratycznego jest jawność życia
publicznego, co jest szczególną gwarancją wolności politycznych
i przestrzegania praw człowieka i obywatela. Dlatego tez, walcząc
o ustrój demokratyczny w Polsce, tym samym broni całkowitej wol-
ności stówa i środków masowego przekazu, we wszystkich formach,
aby umożliwić rzetelną informację opinii publicznej, kontrolę prawi-
dłowości i praworządności działania organów wtadzy oraz innych
instytucji publicznych.

Za fundament wolności uważamy zapewnienie wolności wypowie-
dzi dla każdego obywatela i swobodny dostęp do informacji z róż-
nych źródeł oraz zapewnioną prawnie możliwość obrony czci i do-
brego imienia. Udział kapitatu obcego w środkach masowego prze-
kazu nie może przekraczać 30%.

Przyjmując zasadę "tyle wtadzy ile konieczne, tyle wolności ile
możliwe " uważa za absolutnie nieodzowne przyjęcie, wprowadzenie
i obronę Konstytucji R P jako podsta wowego prawa państwa polskie-
go, opartej na demokratycznej tradycji narodowej, sięgającej wielu
stuleci oraz na postulatach przedstawionych w tymże programie.

Opowiadamy się za demokratyczną i silną oraz sprawnie działa-
jącą władzą państwową, a w szczególności:

-za rozdziałem władzy prawodawczej, wykonawczej i sądowniczej;

- za dwuizbowym parlamentem pochodzącym z obowiązkowych,
wolnych, powszechnych, równych i niezawisłych wyborów, w których
prawo udziału mają wszystkie partie polityczne działające w ramach
obowiązującego prawa;

- za zobowiązaniem państwa do umożliwienia udziału w kampanii
wyborczej wszystkim partiom politycznym na jednakowych warun-
kach;

- za wyborem prezydenta na pięcioletnią kadencję w głosowaniu

powszechnym;

- za wyborem Senatu R P na pięcioletnią kadencję w powszechnym
głosowaniu w jednomandatowych okręgach;

- za wyborem Sejmu na czteroletnią kadencję według mieszanej
ordynacji wyborczej jednomandatowo-proporcjonalnej;

- za tym, aby parlamentarzyści nie mogli pełnić równocześnie funk-
cji w aparacie wykonawczym państwa ani tez nie mogli być jedno-
cześnie członkami rządu;

- za powoływaniem i odwoływaniem premiera przez prezydenta;

- za zatwierdzaniem rządu przez prezydenta po zasięgnięciu opi-
nii parlamentu;

- za uznaniem prezydenta jako głowy państwa, który wraz z rzą-
dem sprawuje władzę wykonawczą;

- za uznaniem Sejmu i Senatu jako najwyższych organów ustawo-
dawczych;

- za niezawisłością wtadzy sądowniczej od wtadzy ustawodawczej
i wykonawczej;

- za wyborem przez parlament sędziów Sądu Najwyższego, Trybu-
natu Konstytucyjnego i Trybunatu Stanu.

Popieramy rozwój wszelkich form samorządu, który stanowi naj-
lepszą drogę społecznego zaangażowania w sprawy dobra ogólne-
go. Podziat terytorialny kraju na jednostki samorządowe ma wyni-
kać z polskich tradycji samorządowy'ch i rzeczywistych potrzeb. Na-
leży uprościć strukturę administracyjną przezzmniejszenie liczby wo-
jewództw i stworzenie powiatów przy redukcji aparatu biurokratycz-
nego. Samorząd terytorialny ma być wyposażony w odpowiedni za-
kres wtadzy i dostosowane do jej realizacji środki.

Bierne i czynne prawo wyborcze w danym okręgu samorządowym
posiadają je go stali mieszkańcy. Popieramy tworzenie lokalnych sto-
warzyszeń i organizacji grupujących ludzi wokół problemów i spraw
dotyczący'ch terenu ich zamieszkania.

Radni w samorządach nie mogą równocześnie być członkami apa-
ratu wykonawczego ani uczestniczyć w zarządach i radach nadzor-
czych instytucji samorządowych.

Ziemia stanowi niezbywalną własność obywateli polskich. Obywa-
tele państw obcych oraz wszystkie osoby prawne, których udział ka-
pitału obcego przekracza 30%, nie mogą być właścicielami ziemi, co
nie wyklucza długoterminowych dzierżaw.

2. Polityka zagraniczna

Najważniejszymi zadaniami polskiej polityki zagranicznej jesi
ochrona suwerenności państwowej, zapewnienie bezpieczeństwa
państwa, umocnienie pozycji Polski i Polaków w świecie oraz budo-
wa stosunków międzynarodowych na zasadach równoprawności i so-
lidarności zapewniająca Polsce należne miejsce w społeczności mię-
dzynarodowej.

24 25

Gwarancją bezpieczeństwa jest pełne czlonkost^ członkostwo w Pakcie Pot- falezy utr zymywać ścisłą więź kulturową ^omy
nocnoatlantyckim (NATO) i udzial w Europejskim ^ropejskim Systemie Bezpie- nymi, inicjując procesy integrujące te środo^^
czeństwa, o czym decyduje wyłącznie naród polsk naród P01^1 i ^brane P^ g^nyc/i krajów w kierunku tworzenia ^asny^acy]
niego władze nych na wszystkich szczeblach.

Niezawisła i niepodlegta Polska powinna dązyc^^� ^c d0 gospodarczej Należy prowadzić otwartą politykę l kr^^
integracji z Unią Europejską, z zachowaniem swoj^1^ sw0^ tożsamości kul- starając się o równoważenie zagadnie^osp^'^'
turowej 'i narodowej. Tworzenie regionów mogtob0^ ^ogtoby nastąpić dopie- tak w odniesieniu do skali europejskie^ i ^zysi
ro w zjednoczonej Europie i przy wyrównanym ^ównanym standardzie tączą- ko należy popierać dążenia krajów świata do^gic
cych się okręgów i całkowite] równości ekonomice1 ^onomiczne] partnerów, sci, demokracji i sprawiedliwości orailtakmib5^

W zachodniej Europie postępuje wyraźny proce^Y P^^ ^S^S0^- gólnie ro^ijać współpracę.
darczej oraz politycznej, natomiast u naszych sąs\nas^ sąsiadów w Europie [...]

^cAorfn^n^MA-tó&^/zowa^a^MGcyapo/^^zna^^0^^^"0^0^5^^"0^-
tuacja gospodarcza mogą stać się podłożem dla ro'110^, dla rozwoju prądów na-
cjonalistycznych i szowinistycznych o ambicjach � ^b^jach mocarstwowych.
Sytuacja ta wymaga bacznej obserwacji, a w razie^1' a w raw Potrzeby natych-
miastowej reakcji w działaniach dyplomatycznych "'""y^^

Na wielu obszarach, znajdujących się obecnie po^ obecnie P0^ terytorium RP,
pozostała autochtoniczna ludność polska, od wieków^'od wieków zamieszkująca na
tych ziemiach. Wielu Polaków osiedlono wbrew ich na wbrew ich w011 na Poweuro-
pejskich terenach dawnego ZSRR. Los tych Polakowi polaków l OPleka nad m'nl
powinny być przedmiotem szczególnej troski w nasz trosk1 w 'wszeJ polityce zagra-
nicznej. Opieki prawnej i ochrony wymagają tez do^W ^ dobra kultury matę-
rialnej, które zostaty zgromadzone i pozostawione ta0^0^10^tam P^ polakow-

Polska uznaje prawa mniejszości narodowych, bodowych, zgodnie z norma-
mi i układami międzynarodowymi, na zasadzie wł" wsadw wzajemności. Uwa-
żamy, ze stosunki polityczne z tymi narodami nalez^0^1 nale^ uktadac rownlez
w związku z ich stanowiskiem wobec praw ludność pmw Inności polskiej i w za-
leżności od stosunku tych społeczeństw do polskie!^ da P01^1^ interesów naro-
dowych. Przynależność do danej mniejszości powi1^0^1 Powinna być w Polsce
udokumentowana.

Polska ma posiadać petną suwerenność na cat^0^ na ca^w swoim teryt0'
rium. Królewiec i ziemia królewiecka są kolonią ro1^ kolomcl- rosyjską na geogra-
ficznie polskich i litewskich ziemiach (analogiczn11 (^logicznie, Jak Hongkong
jest kolonią angielską na ziemi chińskiej) ograni^1^ ograniczającą suweren-
ność Polski nad Zalewem Wiślanym, a suwerennoś' a suwerenność Litwy nad Zale-
wem Kurońskim. Należy bezzwłocznie podjąć stara1" P0^ starania dyplomatycz-
ne, aby ziemie te w przeciągu najbliższych 10 lat WY^ 10 lat wróciły do swych\
naturalnych właścicieli, tj. do Polski i Litwy. Pień1 l L^- Pierwszym etapem na
tej drodze powinna być całkowita demilitaryzacja ^^aryzacja tego regionu.

26

Gwarancją bezpieczeństwa jest pełne członkostwo w Pakcie Pół-
nocnoatlantyckim (NATO) i udział w Europejskim Systemie Bezpie-
czeństwa, o czym decyduje wytącznie naród polski i wybrane przez
niego władze.

Niezawisla i niepodległa Polska powinna dążyć do gospodarczej
integracji z Unią Europejską, z zachowaniem swojej tożsamości kul-
turowej i narodowej. Tworzenie regionów mogłoby nastąpić dopie-
ro w zjednoczonej Europie i przy wyrównanym standardzie łączą-
cych się okręgów i całkowitej równości ekonomicznej partnerów.

W zachodniej Europie postępuje wyraźny proces integracji gospo-
darczej oraz politycznej, natomiast u naszych sąsiadów w Europie
Wschodniej nieustabilizowana sytuacja polityczna i katastrofalna sy-
tuacja gospodarcza mogą stać się podłożem dla rozwoju prądów na-
cjonalistycznych i szowinistycznych o ambicjach mocarstwowych.
Sytuacja ta wymaga bacznej obserwacji, a w razie potrzeby natych-
miastowej reakcji w działaniach dyplomatycznych.

Na wielu obszarach, znajdujących się obecnie poza terytorium RP,
pozostała autochtoniczna ludność polska, od wieków zamieszkująca na
tych ziemiach. Wielu Polaków osiedlono wbrew ich woli na pozaeuro-
pejskich terenach dawnego ZSRR. Los tych Polaków i opieka nad nimi
powinny być przedmiotem szczególnej troski w naszej polityce zagra-
nicznej. Opieki prawnej i ochrony wymagają tez dobra kultury mate-
rialnej, które zostały zgromadzone i pozostawione tam przez Polaków.

Polska uznaje prawa mniejszości narodowych, zgodnie z norma-
mi i układami międzynarodowymi, na zasadzie wzajemności. Uwa-
żamy, ze stosunki polityczne z tymi narodami należy układać również
w związku z ich stanowiskiem wobec praw ludności polskiej i w za-
leżności od stosunku tych społeczeństw do polskich interesów naro-
dowych. Przynależność do danej mniejszości powinna być w Polsce
udokumentowana.

Polska ma posiadać pełną suwerenność na całym swoim teryto-
rium. Królewiec i ziemia królewiecka są kolonią rosyjską na geogra-
ficznie polskich i litewskich ziemiach (analogicznie, jak Hongkong
jest kolonią angielską na ziemi chińskiej) ograniczającą suweren-
ność Polski nad Zalewem Wiślanym, a suwerenność l^itwy nad Zale-
wem Kurońskim. Należy bezzwłocznie podjąć starania dyplomatycz-
ne, aby ziemie te w przeciągu najbliższych 10 lat wróciły do swych
naturalnych właścicieli, tj. do Polski i Litwy. Pierwszym etapem na
tej drodze powinna być całkowita demilitaryzacja tego regionu.

26

Należy utrzymywać ścisłą więź kulturową z organizacjami polonij
nymi, inicjując procesy integrujące te środowiska w obrębie poszczę
gólnych krajów w kierunku tworzenia własnych systemów edukacyj

nych na wszystkich szczeblach.

Należy prowadzić otwartą politykę z krajami pozaeuropejskimi
starając się o równoważenie zagadnień gospodarczych i polityczny c)
tak w odniesieniu do skali europejskiej, jak i światowej. Nade wszyst
ko należy popierać dążenia krajów świata do wolności, niepodległa
ści, demokracji i sprawiedliwości oraz z takimi krajami należy szcze
sólnie rozwijać współpracę.

[...]

DEMOKRATYCZNA
UNIA KOBIET

DEMOKRATYCZNA UNIA KOBIET
STATUT
[Warszawa, styczeń 1991 r.; fragmenty]

[...]

Rozdział li: Cele i środki działania

ż6

Zarejestrowana w połowie 1990 roku, funkcjonuje w postaci sieci Celem DUK jest:

klubów na terenie całego kraju. Deklarując orientację socjaldemokra- ' - ochrona interesów i praw kobiet oraz równości ich szans w każ-
tyczną, współpracuje z SdRP. Należy do Sojuszu Lewicy Demokra- dej dziedzinie życia;

tycznej. _ walka ze społeczną, zawodową, obyczajową i polityczną dyskry-

DUK uważa się za ruch kobiet niezależnie myślących, wspierają- minacją kobiet;

cych przemiany zachodzące w Polsce po 1989 roku, a więc demokra- - rozwój aspiracji materialnych i zawodowych kobiet;

tyzację, pluralizm, praworządność i tolerancję. Nadrzędnym celem -przygotowanie kobiet do udziału w życiu publicznym;

działania jest "szeroko pojęta ochrona praw kobiet i równości ich szans - reprezentowanie praw i interesów kobiet wobec władz państwo-
wi różnych dziedzinach społecznej egzystencji" (Deklaracja progra- wych, administracyjnych i samorządowych, wobec organizacji spo-
mowa, 1990). Unia przeciwstawia się polityce, która prowadzi do re- tocznych, politycznych oraz podmiotów gospodarczych i zrzeszeń;

zygnacji z opiekuńczej roli państwa i zastąpienia jej akcjami filantro- - utrzymywanie łączności z rodaczkami mieszkającymi poza gra-
pijnymi. Wspiera kobiety w walce o równość szans na płaszczyźnie nicami kraju.
zawodowej (płace, zatrudnienie), ale także promuje je w życiu spo-
łecznym i politycznym, w celu ich "szerszego zaistnienia w życiu pu- ż 7 "
blicznym". Zdecydowanie występuje przeciw ograniczeniu prawa do
aborcji, za swobodnym dostępem do środków antykoncepcyjnych i za Cele, o których mowa w par. 6 DUK realizuje przez:

edukacją seksualną, traktując te sprawy jako wyznaczniki sytuacji ko- l) udział kobiet w pracy organów władzy państwowej, organów
biety w Polsce, samorządowych i w lokalnych inicjatywach gospodarczych;

Możliwość realizacji praw kobiet widzą członkinie DUK w docie- 2) inicjowanie {prowadzenie działalności wydawniczej i kolporta-
raniu do wszelkich ośrodków decydujących o ich sprawach. Utrzymu- zowej;

ją kontakty z organizacjami kobiecymi z zagranicy, j 3) badanie praktyki stosowania przepisów prawnych, dotyczących

Władze Unii: Kongres, Krajowa Rada Porozumiewawcza, Główna J| kobiet, rodziny i dziecka oraz zgłaszanie organom władzy i organom
Komisja Rewizyjna. Siedzibą władz jest Warszawa. J samorządowym stosownych wniosków;

Do grona działaczek zaliczyć można Jolantę Banach, Jolantę Gon- U 4) inspirowanie badań sytuacji kobiety, rodziny i dziecka, zgtasza-
tarczyk, Danutę Waniek. q nie wynikających z nich wniosków do polityki społecznej państwo
K.P. J oraz wpływanie na ich realizację;

m 5) organizowanie działalności kulturalnej i oświatowej w formie
m prowadzenia placówek kulturalno-oświatowych, wystaw, odczytów
m spotkań, konferencji, festynów i publicznych akcji propagandowych
j zgodnie z obowiązującymi przepisami;

6) organizowanie kursów i szkoleń;

7) działanie na rzecz, zatrudnienia kobiet i ochrony warunków ich
pracy zawodowej;

8) inicjowanie i organizowanie różnych form opieki nad dziećmi;

9) inicjowanie rozwoju różnorodnych ustug o charakterze socjal-
nym jako przejawów opiekuńczej roli państwa;

10) organizowanie i prowadzenie placówek służących unowocze-
śnianiu gospodarstwa domowego i racjonalizacji żywienia rodziny;

11) opracowywanie ekspertyz i opinii związanych z profilem dzia-
łalności D U K;

12) współpracę i wymianę informacji z krajowymi, zagranicznymi
i międzynarodowymi organizacjami i instytucjami o podobnych do
DL'K celach.

(...)

DEKLARACJA PROGRAMOWA

(...)

IV. Kobieta w polityce

1. Żyjemy w zmieniającej się Polsce. Nie wszystkie jednak zmiany
nam sprzyjają. Pojawienie się nowych zagrożeń w postaci bezrobo-
cia, przejawów nietolerancji dla inaczej my ślących, tendencji do kon-
fesjonalizacji życia społecznego i ograniczania praw kobiet rodzi
obawy o przyszłość. Niepogodzone z tą sytuacją tworzymy politycz-
ny ruch kobiet jako jeden z nurtów działania Demokratycznej Unii
Kobiet. Aktywność w tym nurcie nie wyklucza przynależności do par-
tii politycznych.

2. Politykę rozumiemy jako proces urzeczywistniania praw czło-
wieka i obywatela. Obejmuje on tym samym starania o równoupraw-
nienie kobiet w życiu zawodowym i politycznym. Realizacja tego za-
dania leży w obiektywnym interesie całego społeczeństwa. Nie mo-
żemy dopuszczać do ogromnego w skali społecznej marnotrawstwa
wysokich kwalifikacji i potencja f u twórczego kobiet. Ożywiane ostat-
nio przez siły konserwatywne nieprzyjazne nam mity i stereotypy wy-
wodzą się z epoki, gdy kobiety w większości nie pracowały zawodo-
wo, a gros społeczeństwa mieszkało na wsi. W okresie powojennym
kobiety polskie uzyskały możliwości szerokiego dostępu do wykształ-
cenia i wykonywania atrakcyjnych zawodów, a także pakiet praw
związanych m.in. z ochroną macierzyństwa i warunków pracy.
W przekonaniu, że nie ma demokracji politycznej bez demokracji spo-
łecznej, ruch nasz będzie bronił praw uzyskany cli przez kobiety w mi-
nionych dziesięcioleciach. Będzie również walczył o ich systematycz-
ne poszarzanie.

3. Polska należy do państw o najniższym udziale kobiet w życiu pu-
blicznym. Stopień ich reprezentatywności jest wciąż nieproporcjo-
nalny do wkładu pracy w gospodarstwo ogólnonarodowe. Przeczy to
deklarowanej demokratyzacji systemu politycznego Polski, jak rów-
nież pozostaje w niezgodzie z procesem ujawniania się i organizo-
wania nowoczesnych ruchów kobiecych.

Nasz ruch będzie stwarzał warunki dla promocji politycznej ko-
biet. Nie może być dłużej tak, abyśmy nie mogły decydować o spra-
wach ogólnospołecznych. Naszym celem będzie przygotowanie ko-
biet do udziału w życiu publicznym. Będziemy przedstawiać swoje
propozycje programowe i wysuwać kandydatki w wyborach do ciał
przedstawicielskich na różnych szczeblach. Nie chodzi przy tym o po-
wielanie skompromitowanejformuły "klucza ", lecz o wprowadzenie
nowej kultury politycznej, w której decydującymi kryteriami będą
profesjonalizm i zdolności organizatorskie, a nie płeć.

Otwarcie dróg awansu dla kobiet daje szansę zmiany dotychcza-
sowego stylu uprawiania polityki: będzie w niej mniej politykierstwa,
a więcej dobrych obyczajów.

[...]

l Klub realizuje swoje cele poprzez wyrażanie opinii w sprawach
J publicznych, uczestnictwo w życiu politycznym, kontakty zagra-

-g^-r TT-O | niczne, dyskusje, odczyty, działalność kulturalną i towarzyską
lV-L
7 A C1 ł-TOWA \V(^ 70- - z przedstawicielami rodów arystokratycznych, polskich i zagranicz-
m nych.

-MONARCHISTYCZNY 1 Prezesem klubu jest Artur Górski. Do KZM jako członkowie hono-
| rowi należą m .in. Janusz Korwin-Mikke i Marek Jurek.

Władzami klubu są: Konwent, Rada Główna, Komisja Rewizyjna

Reaktywował się w Warszawie 7 marca 1988 roku, nawiązując do Straż Klubu.
działającego w latach 1926-1928 klubu, którego inicjatorem i współza- Siedziba władz znajduje się w Warszawie.
łożycielem był Hieronim Tarnowski. 9 października 1993 roku syn Hie- Klub wydaje własne pismo pt. Pro Fide, Rege et Legę.
ronima Tarnowskiego, Stanisław, dokonał aktu symbolicznego przeka-
zania na ręce Artura Górskiego prawa do kontynuowania działalności
historycznego klubu, do używania jego nazwy, korzystania z symboli
i haseł, jako jedynemu ideowemu i organizacyjnemu spadkobiercy.

Klub o statusie stowarzyszenia grupuje konserwatystów i monarchi- KLUB ZACHOWA WCZO-MONARCHISTYCZN1
stów. Celem statutowym klubu jest dążenie do "wykształcenia elit idę- DEKLARACJA (IDEOWA^
owych o poglądach konserwatywnych, zdolnych wziąć czynny udział [w: Pro Fide, Rege et Legę, nr 314, 1993 r .J
w życiu politycznym kraju" oraz do "odbudowy fundamentalnych war-
tości chrześcijańskiej cywilizacji łacińskiej (godności, honoru, praw-
dy, wolności i odpowiedzialności)". Realizacji tych celów ma służyć -^� konserwatyści-monarchiści, odwotując się do tradycji pol-
prymat moralności w polityce, rządy prawa, rodzina oparta na autory- | skich ruchów zachowawczych H Rzeczypospolitej stwierdzamy, ze:

tecie ojca. Do wartości, które klub chce gwarantować należy religia, S

która winna być religią panującą, i jak przystało na konserwatystów, S Po pierwsze:

tradycja rodzinna, narodowa i cywilizacyjna. Z kolei, jak przystało na S Będziemy bronić religii i jej miejsca w życiu publicznym. Mimo r.
monarchistów, ich fundamentalnym postulatem ustrojowym jest re- stosunek duszy ludzkiej do Boga jest najbardziej wewnętrzną spra
stauracja monarchii jako ustroju społeczeństwa uporządkowanego hie- ^ każdego człowieka i jego sumienia, religia nie może być sprawa
rarchicznie, z silnym autorytetem monarchy przyczyniającym się do dwna d0 ^Y prywatności, lecz powinna mieć zagwarantowane
zaprowadzenia ładu społecznego. Zdaniem członków klubu, o ustano- obecność w życiu publicznym. Widzimy zatem konieczność uznanie
wieniu w Polsce monarchii można realnie myśleć dopiero po spełnię- re^" katolickiej za panującą w Państwie Polskim. (Z pełną toleran
niu szeregu warunków, takich jak wzmocnienie roli prezydenta, Sena- c^ t^Y^ wyznań).

tu, nieingerowanie w sferę socjalno-gospodarczą, a także renesans trą- p ,
dycyjnej moralności i respektu dla władzy, o drugie.

Uznając prymat ideowo-politycznego wychowania społeczeństwa Będziemy piętnować wszelką niesprawiedliwość popełnianą wzgle
nad działalnością stricte polityczną, klub uważa, że ma ona jedynie dem Jednostek przez polityczne systemy i ich socjalne reformy. Sto
pomagać w drodze do celu. Celem ostatecznym jest bowiem nie licz- sunkami społecznymi musi kierować etyka, która stanowi meod
ba miejsc w parlamencie, ale "stopień wyrobienia kierunku konserwa- wwn^ warunek ratowania współczesnego społeczeństwa przed gnę
tywnego w elicie inteligenckiej oraz całym społeczeństwie", biącymje kryzysem wartości.

32

Po trzecie:

Będziemy kultywować tradycję rodzinną, narodową i cywilizacyj-
ną. Wspólnota tradycji jest czynnikiem scalającym społeczeństwo
oraz wytwarzającym poczucie jedności narodowej.

Po czwarte:

Będziemy czuwać nad wyniesieniem osobistej własności do wyso-
kości ustawy świętej samej w sobie i niezbędnie potrzebnej dla ży-
wotności społeczeństwa. Samoregulujący się mechanizm gospodar-
ki rynkowej musi być otoczony hamulcami moralnymi, umożliwiają-
cymi petną wolność życia gospodarczego.

Po piąte:

Będziemy starać się, aby społeczeństwo nasze przekształciło się
z mechanizmu w organizm. W społeczeństwie organicznym panuje
naturalna wspólnota dążeń; zorganizowany hierarchicznie wysiłek
ku realizacji wspólnego celu.

Po szóste:

Będziemy dążyć do ustanowienia Rządów Prawa opartych na za-
łożeniu, ze wobec niego wszyscy są równi. Sądzimy jednak, że nie
można znieść naturalnych nierówności wynikających z samej istoty
natury ludzkiej, jak choćby zróżnicowanie uzdolnień.

Po siódme:

Będziemy ze wszystkich sit atakować rewolucjonizm zawarty w de-
mokracji i komunizmie, który niszczy stare, po wielokroć wypróbo-
wane prawa oraz instytucje. Widzimy konieczność utrzymywania cią-
głości z przeszłością oraz wprowadzania wszelkich zmian stopniowo
i z jak najmniejszymi wstrząsami.

Po ósme:

Będziemy składać fundamentalny postulat ustrojowy, jakim jest re-
stauracja monarchii. Republikańska demokracja w naszym kraju bę-
dzie bowiem kolejnym panowaniem liczby nad wiedzą i rozumem, pa-
nowaniem materii nad duchem. Brak centralnej władzy i związany
z nim zanik autorytetu politycznego doprowadzi nieuchronnie do anar-
chii. Organiczna wizja społeczeństwa uporządkowanego hierarchicz-
nie oraz afirmacja elity implikują potrzebę autorytetu jako konieczną

podstawę ładu społecznego. Władza monarchii jest pojmowana jako
wykonywanie i strzeżenie Prawa Bożego m ziemi, przy jednoczesnej
wierności prawu obywateli. Jest to racja bytu i legitymizacja władzy,
która zasługuje przez to na poszanowanie, a także posłuszeństwo.

Po dziewiąte:

Będziemy weryfikować przez doświadczenie historii wszelkie pro-
gramy polityczne i społeczne. Spod nakazu weryfikacji historycznej
wyłączamy: Religię, Etykę, Tradycję i Autorytet, które są podstawą
doktryny konserwatywnej.

Po dziesiąte:

Będziemy realizować swój program, uznając prymat ideowo-poli-
tyczny wychowania społeczeństwa nad działalnością polityczną, któ-
ra ma jedynie dopomagać w drodze do celu. Zatem naszym zwycię-
stwem nie będzie ilość miejsc w parlamencie, lecz stopień wyrobienia
kierunku konserwatywnego w elicie inteligenckiej oraz całym społe-
czeństwie. Kiedy społeczeństwo dojrzeje, samoistnie zaistnieje dogod-
ny ład społeczny oparty na prawdziwych wartościach ducha. Zapa-
nuje hierarchiczny porządek, na którego czele stanie monarcha na-
maszczony przez Boga jako gwarant wszelaej wolności i dobrobytu.

Cztonkowie-Zatoźyciele
Klubu Zachowawczo-Monarchistycznego
Warszawa 7.03. A.D..1988

DLACZEGO WŁAŚNIE MONARCHIZM?

[fragment wystąpienia prezesa KZM A. Górskiego na przyjęch
zorganizowanym z okazji pierwszej rocznicy założenia Klubu, w dnh
/S marca 1989 r., w: Biblioteczka Monarchisty. Dokumenty
Oświadczenia, Warszawa J 990, s. 3-4]

[...]

Wydaje się, ze ta idea państwowości jesi anachroniczna i bezwar
fościowa. Jestto oczywiście nieprawdą. My chcemy stworzyć, w opar
clu � najlepsze wzory, nowoczesną monarchię katolicką. Nowocze

34 3i

sną, to znaczy dopasowaną do warunków i potrzeb Polski XXI wie-
ku. To prawda, ze w Polsce nie ma silnie zakorzenionej tradycji mo-
narchisty cznej i zaślepione społeczeństwo wota o demokrację. My
jednak uważamy, ze nie jest ważne to, co chce szeroko spauperyzo-
wane społeczeństwo, lecz to, co jest dla niego najlepsze. W tej sytu-
acji politycznej i gospodarczej, w sytuacji postępującego kryzysu, po-
trzeba kogoś jednego, kogoś, kto zagwarantuje porządek w państwie
i będzie potrafit przeprowadzić odpowiednie reformy w gospodarce,
polityce i życiu. Król właśnie hytby do tego odpowiedni - z kilku przy-
czyn. Pierwsza to autorytet samej instytucji monarchii opierającej
się na: prawdzie, tradycji, etyce, wolnym rynku i wierze w Boga. Po-
nieważ król jest pomazańcem Bożym, winno to dać mu mandat za-
ufania Kościoła i katolików. Druga to niezależność od jakichkolwiek
partii politycznych. Król, stojąc poza walką polityczną stronnictw,
jest zwornikiem, który czuwa, by wszystko odbywało się zgodnie zpra-
wem i nie prowadziło do anarchii. Trzecia to wyniesienie ponad
wszystkie inne instytucje, które poprzez zbyt silną kontrolę władzy
uniemożliwiają przeprowadzenie śmiałych reform, opóźniałyby je,
czy tez w inny sposób ograniczały.

Poza tym król to pewien symbol jedności, trwałości i siły państwa.
Polska, aby przetrwać, musi być organizmem jednolitym, niezmien-
nym i silnym, i to nie tylko przez jedną czy dwie kadencje prezyden-
ta. My wierzymy, ze właśnie w monarchii naród Polski będzie wol-
ny, dostatni i szczęśliwy.

[...]

KOALICJA
KONSERWATYWNA

7 lutego 1994 roku zawiązał się Komitet Założycielski Koalicji Kon-
serwatywnej, który uznał za konieczne powołanie stronnictwa opo-
wiadającego się za "współpracą polskiej prawicy i tworzeniem szero-
kiej politycznej alternatywy dla socjalizmu". To nowe ugrupowanie
powstało w wyniku secesji tzw. grupy Kazimierza M. Ujazdowskie-
go z Partii Konserwatywnej, której podłożem był spór z Aleksandrem
Hallem o taktykę polityczną. Kazimierz Ujazdowski byt zwolennikiem
integracji prawicy przy udziale ZChN, RdR, SLCh i PL, z kolei Alek-
sander Hali sytuował swoją partię pomiędzy prawicą a Unią Demo-
kratyczną, odcinając się od "zetchaenowskiego sposobu myślenia
o państwie, o stosunkach państwa z Kościołem" (Gazeta Robotnicza.
12-13 lutego 1994).

Zawiązujące KK środowiska konserwatywne zamierzają łączyć
"odrodzenie społeczeństwa obywatelskiego i wolnej ekonomii z po-
szanowaniem dziedzictwa chrześcijańskiego i polskiej tożsamości''
(Komunikat Komitetu Założycielskiego z 7 lutego 1994). Przedsta-
wione przez Komitet Założycielski Zasady konserwatywne zawiera-
ją wizję Polski jako państwa nowoczesnego, ale wiernego chrześcijań-
skim tradycjom, silnego, o dużym autorytecie, ale ograniczonego
w swych funkcjach i zdecentralizowanego, państwa gwarantującego
nienaruszalne prawa obywatelskie, ale i narzucającego obywatelom
zobowiązania. Zwraca uwagę sprzeciw wobec ustrojowych przywile-
jów dla związków zawodowych.

Jako partia konserwatywna demonstruje KK swoje przywiązanie
do własności prywatnej, uznawanej za fundament zdrowego społe-
czeństwa. W uchwale I Zjazdu Krajowego KK opowiada się za ka-
pitalizmem powszechnym, czyli gospodarką wolnorynkową, sprzy-
jającą indywidualnej przedsiębiorczości związanej z upowszech-
nieniem własności prywatnej. Służyć temu będzie powszechna pry-
watyzacja i reprywatyzacja. Wydatki budżetowe winny być ogra-

niczone do minimum, szczególnie w sferze subwencjonowania KOALICJA KONSERWATYWNA

sektora państwowego oraz zabezpieczeń socjalnych. Pozwoli to l ZASADY KONSERWATYWNE

zmniejszyć obciążenia podatkowe społeczeństwa. W uchwalonej j [Warszawa, 7 lutego 1994 r.]

przez II Zjazd Karcie podatnika domaga się wręcz demontażu

"państwa socjalnego", nazywanego w tym dokumencie "machiną

grabienia obywateli z ciężko zarobionych pieniędzy". Współczesny polski konserwatyzm jest programem wyjścia z kry-

Duży nacisk kładą konserwatyści na rozwój samorządności lo- zysu odziedziczonego po czterdziestoletnim panowaniu komunizmu
kalnej, postulując decentralizację państwa poprzez przekazanie Jest programem odbudowy państwa, które śluzy człowiekowi ora:

"w teren" zadań i pieniędzy (Konserwatywna Karta Polityki Lo- ustroju ekonomicznego i społecznego, w którym ludzie będą mogi,
kalnej). osiągnąć cele duchowe i materialne, korzystając z należnej im wól-

W polityce zagranicznej są zdecydowanymi zwolennikami przystą- ności. Wierzymy, ze Polacy mogą osiągnąć sukces, opierając swe
pienia do Wspólnoty Europejskiej i NATO, czemu dali wyraz przyszłość na poszanowaniu zasad moralnych, wolności obywateli
w uchwale II Zjazdu zatytułowanej: Nowoczesny patriotyzm, na tworzeniu warunków rozwoju ekonomicznego i spolecznego.

W swej praktycznej działalności politycznej wypowiadają się l - Chcemy budować Polskę nowoczesną i wierną swym chrzęści-
w sprawach gospodarczych: prywatyzacji, reprywatyzacji, polityki po- jańskim tradycjom.

datkowej. W sierpniu 1995 roku obarczyli prezydenta Wałęsę odpo- 2. Państwo i jego instytucje muszą stać na straży suwerenności
wiedzialnością za wywołanie kryzysowej sytuacji w armii poprzez praworządności oraz bezpieczeństwa osobistego i mienia obywate
"polityzację wojska i podważenie cywilnej kontroli nad armią" li. Muszą tez cieszyć się koniecznym autorytetem. Konstytucja pań
(Oświadczenie z 24 sierpnia 1995). Krytykowali sposób sprawowa- stwa musi zawierać nie tylko spis nienaruszalnych praw obywatel
nią urzędu przez Lecha Wałęsę, formułując w uchwale programowej skich, lecz także wskazywać na zobowiązania obywateli względem
z 20 maja 1995 roku warunki skutecznej prezydentury, m.in. koniecz- państwa. Chcemy, by państwo byto dobrem wspólnym wszystkie}
ność kształtowania wizji programowej polskiej polityki, organizowa- obywateli. Jesteśmy przeciwni ustrojowym przywilejom dla zwiąż
nie prac legislacyjnych, integrowanie polityki bezpieczeństwa naro- ków zawodowych.

dowego, współdziałanie z różnymi siłami politycznymi na rzecz sta- -^ Opowiadamy się za umacnianiem wolności obywateli i ograni
bilizowania władzy, czeniem zakresu dzialań państwa. Rzeczpospolita Polska powinni

Apelują o współpracę, bądź konsolidację prawicy w obliczu niebez- być państwem silnym, ale ograniczonym w swych funkcjach. Uważa
pieczeństwa, które widzą w przejęciu pełni władzy przez postkomu- my' ^e gwarancją wolności jest przede wszystkim poszanowanie prą
nistyczną lewicę. Koalicja Konserwatywna uczestniczy w powołanej wa l respektowanie norm moralnych.

9 maja 1994 roku Konfederacji - Przymierze dla Polski (wraz z PC, ^- Własność prywatną traktujemy jako jeden z gtównychfundamen
PSL-PL, RdR, ZChN). ' tów zdrowego społeczeństwa. Uważamy, że państwo powinno stać m

Politycy Koalicji Konserwatywnej to: Kazimierz Michał Ujazdowski, straży własności, dokonać sprawiedliwej reprywatyzacji i rzeczywi
Marek Budzisz, Andrzej Raj, Paweł Zalewski, Marek Kotlarski i in. ' ste]' powszechnej prywatyzacji. Upominamy się o wszystkich tych

Konserwatyści uznają dzień 27 maja za Święto Koalicji Konserwa- którzy wlasną pracą i przedsiębiorczością chcą zmienić swą pozycję
tywnej. 27 maja 1990 roku był dniem pierwszych wolnych wyborów Chcemy większej swobody i czytelnych regut prawnych dla ludz
do samorządu. przedsiębiorczych, bezpieczeństwa obrotu gospodarczego, obnizenu

Władze KK to: Zjazd Krajowy, Krajowa Rada Polityczna, Zarząd podatków i stabilnego pieniądza.
Krajowy, Krajowy Sąd Pojednawczy, Krajowa Komisja Rewizyjna. 5- Rodzina jest instytucją społeczną, od której w największym stop

Siedziba władz mieści się w Warszawie. nlu zależy sytuacja całego społeczeństwa.Będziemy domagać się po
f( p szanowania jej praw w zakresie własności, obciążeń podatkowych

38 .3!

wychowania dzieci, prawa rodzinnego. Chcemy, by państwo wspie-
rało rozbój oświaty, w tym także te działania obywatelskie, które sq
inwestycją w lepsze wy ksztatcenie przyszłych pokoleń. Opowiadamy
się za taką reformą szkolnictwa państwowego, która umożliwi rodzi-
com realizację prawa do wyboru szkoty dla swoich dzieci. Będziemy
dziafać na rzecz rozwoju szkól niepaństwowych, tak aby coraz więk-
sza liczba dzieci i mtodzieży mogta korzystać z ich usług.

6. Opowiadamy się za prawem wspólnot terytorialnych do zarzą-
dzania sprawami lokalnymi. Polska powinna stać się państwem zde-
centralizowanym, silnym przede wszystkim silą wspólnot lokalnych.
Jesteśmy przeciwni socjalizmowi gminnemu. Opowiadamy się za za-
kazem komercyjnej działalności gmin, bowiem hamuje ona rozwój
indywidualnej przedsiębiorczości.

7. Uznajemy za cenną wartość wekowanie tożsamości własnego
narodu oraz właściwych jego naturze instytucji suwerenności pań-
stwowej. Opowiadamy się za taką formą współpracy europejskich
narodów, która nie będzie kwestionować ich odrębności i tradycji.

Program konserwatywny jest dziś najbardziej wyraźną alternaty-
wą wobec laickiego socjalizmu, kwestionujące go podstawy wolności
gospodarczej i podważającego moralny autorytet Kościoła. Jest al-
ternatywą wobec rządów postkomunistycznej lewicy, odrzucającej
postulat sprawiedliwego rozliczenia przeszłości i fałszującej histo-
ryczną treść epoki PRL. Jest pozytywnym programem wzmocnienia
narodu realizującego swe śmiałe ambicje. Programem, który niesie
wszystkim Polakom wymierny sukces.

KAPITALIZM POWSZECHNY
UCHWAŁA I ZJAZDU KRAJOWEGO
KOALICJI KONSERWATYWNEJ

[Warszawa, 20 marca 1994 r.]

Koalicja Konserwatywna opowiada się za gospodarką kapitali-
styczną sprzyjającą rozwojowi indywidualnej przedsiębiorczości
i wzrostowi gospodarczemu. Fundamentem takiego systemu musi być
upowszechnienie własności prywatnej w postaci współwłasności
przedsiębiorstw lub posiadania własnego warsztatu pracy. Własność
prywatna nie może być udziałem wąskich elit społecznych. Opowia-

40

damy się za kapitalizmem powszechnym. Upominamy się o prawe
wszystkich tych, którzy własną pracą i przedsiębiorczością chcą zmie-
nić pozycję społeczną.

Jesteśmy przekonani, że źródłem społecznego bogactwa jest pra-
ca, pomysłowość i przedsiębiorczość tysięcy obywateli. Dlatego tei
będziemy działać na rzecz:

J. Autentycznie powszechnej prywatyzacji i sprawiedliwej repry-
watyzacji.

2. Zmniejszenia bezpośrednich i pośrednich obciążeń podatko-
wych.

3. Zahamowania wzrostu deficytu budżetowego i dtugu publicz-
nego.

4. Zmniejszenia globalnych wydatków państwa na cele socjalne
i przeniesienia polityki socjalnej na szczebel gmin.

5. Odejścia od polityki subwencjowania przez państwo niektórych
gałęzi gospodarki, takich jak górnictwo czy energetyka.

6. Reformy zasiłków poprzez przyznawanie ich przede wszystkim
rodzinom potrzebującym pomocy, zaostrzenie kryteriów uzyskiwania
zasiłków dla bezrobotnych i rewizję polityki rządu wobec gmin za-
grożonych strukturalnym bezrobociem.

7. Skoncentrowania polityki inwestycyjnej rządu na poprawie cy-
wilizacyjnej infrastruktury kraju i wyrównaniu regionalnych dyspro-
porcji.

8. Podjęcia reformy systemu ubezpieczeń spotecznych poprzez ka-
pitalizowanie części składek i wyposażenie FUS w pakiety akcji
przedsiębiorstw państwowych.

KONSERWATYWNA KARTA POLITYKI LOKALNEJ
UCHWAŁA I ZJAZDU KRAJOWEGO
KOALICJI KONSERWATYWNEJ
[Warszawa, 20 marca 1994 r.J

Chcemy, by Polska była silna siłą wspólnot lokalnych. Polityka lo-
kalna to rozwiązywanie problemów tam, gdzie one powstają, przez
mieszkańców miast i gmin wiejskich. Nie chcemy, by o wszystkim de-
cy dowala administracja, centralna. Nie po to pozbyliśmy się komu-
nizmu, by utrzymywać jego wadę - krępujący indywidualną i spo-
łeczną inicjatywę - centralizm. Dlatego też proponujemy:

1. Zwiększyć zakres podatków pozostających w gestiigminy, a nie
^.okazywanych do centrum. Wyposażyć gminy we wszystkie nie-
jedne i proporcjonalne do ich wielkości instrumenty polityki podat-

wej, przede wszystkim ożywiające gospodarkę zwoirienia podat-
^we.

2. Rozszerzyć prawo mieszkańców do decydowania o losach ich
Suń poprzez zwiększenie zakresu decyzji wtadz lokalnyh, które bę-
mogty być poddane referendum.

3. Doprowadzić do trwatej decentralizacji państwa {przekazania
"mpetencji i pieniędzy "na dót", tak aby większość sp:aw dotyczą-
cch obywateli rozstrzygana byta na szczeblu lokalnym

4. Zakazać prowadzenia przez gminy działalności gospodarczej
^tych dziedzinach, które mogą być obszarem prywatiej przedsię-
>rczosci.

5. Wprowadzić zakaz tączenia mandatu radnego zfinkcją w Za-
r^dzie Gminy oraz reprezentowania go w radach nadzorczych
Przedsiębiorstw z udziałem komunalnym.

5. Wprowadzić jawność decyzji administracyjnych i precyzyjne re-
^'ty dotyczące organizowania przetargu.

7. Usprawnić obstugę obywateli przez likwidację anonimowości
Pędników komunalnych -załatwiających sprawy obywateli.

S. Dostosować strukturę gminnych stużb porządkowych do ichpod-
s \wowego celu, jakim jest ochrona bezpieczeństwa obywateli i za-
P^nienie porządku publicznego.

9. Nadać gminom uprawnienia do prowadzenia szktt podstawo-
WJch i placówek sluzby zdrowia jasno określając zasad' subwencjo-
^wania gmin przez budżet państwa.

10. Uwłaszczyć mieszkania komunalne na rzecz ich nieszkańców
P6 cenach i na warunkach preferencyjnych uwzględniane dekapitd-
'^ację lokali i możliwości finansowe ich nabywców przf zastosowa-
li emisji obligacji gminnych.

KONFEDERACJA
POLSKI
NIEPODLEGŁEJ

KPN powstała w środowisku politycznym o orientacji niepodległo-
ściowej, związanym głównie z ROPCziO. Informację o jej powołanii
podano do wiadomości l września 1979 roku. Do 1988 roku członko-
wie KPN działali w konspiracji i składali przysięgę na dochowanie ta-
jemnicy. Zarejestrowana została 21 sierpnia 1990 roku. Przewodni-
czącym od początku jest Leszek Moczulski, główny twórca partii, by-
ły dziennikarz i publicysta z wykształceniem prawniczym, historycz-
nym i ekonomicznym.

Początkowo KPN była związkiem grup odrębnych ideowo, które łą-
czył jeden cel - walka z komunizmem. Przyjęły one zasadę jednolite-
go działania i podporządkowania się decyzjom podejmowanym jed-
noosobowo, co miało wykluczyć spory i rozmywanie się odpowie
dzialności. Uporządkowanie i zunifikowanie struktur partyjnych na-
stąpiło na kongresie w 1984 roku.

KPN jest partią niepodległościową, centroprawicową. Jej głównyn
celem programowym jest stworzenie suwerennego i demokratycznego
państwa. Realizacja zamierzeń wymaga w pierwszej kolejności dokona
nią rozliczeń z okresem PRL i jego pozostałościami, w tym weryfikacj
obowiązujących aktów prawnych powstałych w latach 1944-1991. KP^
neguje podstawę stanowienia prawa w PRL, ale uznaje jego materialni
skutki. Jest przeciwna zasadzie niedziałania prawa wstecz w przypadki
zbrodni przeciw państwu, zdrady narodowej i wielkich przestępstw go
spodarczych. Lustracja zapoczątkowująca dekomunizację struktur pań
stwowych powinna stać się stałym elementem życia politycznego. Pod
kreślą się również potrzebę sanacji moralnej: powrotu do etosu patrio
tyczno-narodowego i respektowania wartości chrześcijańskich.

KPN zakłada niepodzielność państwa i nadrzędność interesów ogól
nych nad interesami regionów czy samorządów. Strukturom samorzą
dowym wyznacza zadanie kształtowania obywatelskiej odpowiedział
ności za państwo.

Realizacja celu gospodarczego - zaspokajanie potrzeb społeczeń-
stwa- winna się rozpocząć od powołania instytucji Skarbu Państwa,
przeprowadzenia uczciwej prywatyzacji, wprowadzenia przejrzyste-
go systemu podatkowego, zrównania warunków rozwoju dla wszyst-
kich sektorów. Doprowadzenie do normalności w gospodarce wy-
maga zlikwidowania recesji, co zdaniem KPN można osiągnąć po-
przez udzielanie tanich kredytów inwestycyjnych tym działom go-
spodarki, które mogą spełnić rolę koła zamachowego wobec pozo-
stałych .

Ingerencja państwa w życie społeczne powinna być ograniczona,
a struktury administracji państwowej zmniejszone. Konieczne jest od-
dzielenie systemu świadczeń emerytalnych, zdrowotnych i pomocy
społecznej od budżetu, czego można dokonać przy okazji prywatyza-
cji, przeznaczając 20% prywatyzowanego majątku na stworzenie pod-
stawy kapitałowej świadczeń. Wydatki na zasiłki dla bezrobotnych
muszą być zrekompensowane zatrudnieniem przy robotach publicz-
nych.

W polityce międzynarodowej KPN wyznacza Polsce rolę przewod-
nią między Wschodem a Zachodem w kontaktach gospodarczych i in-
tegracji gospodarczej, widzianej jako związek Europy Ojczyzn, a tak-
że w tworzeniu systemu obronnego. Realizacji tego celu ma służyć
koncepcja "Międzymorza", czyli zbudowania bloku państw -byłych
krajów "demokracji ludowej" oraz byłych republik ZSRR: bałtyc-
kich, Białorusi i Ukrainy, które współpracując ze sobą będą się mo-
gły przeciwstawić zarówno imperializmowi Rosji, jak i gospodar-
czej przewadze Europy Zachodniej, wzmocnić militarnie i gospodar-
czo, a w przyszłości dołączyć do struktur europejskich na zasadzie
równorzędnego partnerstwa.

Podczas odbywających się co 3 lata kongresów - najwyższej wła-
dzy KPN - wybiera się władze wykonawcze i ustala cele programo-
we i doraźne. Początkowo zadania przyjęte na kongresach dotyczyły:

walki z totalitarnym ustrojem, budowy niepodległej i demokratycznej
Trzeciej Rzeczypospolitej (I Kongres rozpoczęty w marcu 1979 roku
i zakończony w lipcu 1980 roku z przerwą z powodu aresztowań człon-
ków), czy walki o relegalizację "Solidarności", co miało być wstępem
do realizacji celu: "Przez Solidarność do niepodległości" (1989 rok).

Na kongresach następowały też zmiany strukturalne. Na II Kongre-
sie w 1984 roku do kierownictwa weszli młodzi, wówczas mało zna-
ni działacze Dariusz Wójcik i Krzysztof Król. Wcześniej partię opu-


ścili Romuald Szeremietiew, Tadeusz Jandziszak i Tadeusz Stański.
Powodem była różnica zdań między nimi a Leszkiem Moczulskim na
tle ideowo-politycznym (chcieli oni, by KPN określiła się jako partia
prawicowa). Uważali też, że w istniejących warunkach partia powin-
na działać w całkowitej konspiracji. Ponadto zarzucili Leszkowi Mo-
czulskiemu zbytnią apodyktyczność. Z tego powodu z przynależności
do KPN zrezygnowała część członków podczas III Kongresu w lutym-
marcu 1989 roku, a także w 1994 roku. Ci ostatni powołali partię: Kon-
federacja Polski Niepodległej "Prawica Polska" pod przewodnictwem
posła Leszka Smykowskiego.

Do wyborów w 1989 roku KPN przystąpiła samodzielnie. Jej
program, zbyt radykalny, nie pasował do przyjętego przez Komi-
tet Obywatelski. Wybory te oraz następne do władz lokalnych.
a także prezydenckie, w których kandydował Leszek Moczulski.
skończyły się porażką. Dopiero w 1991 roku KPN zyskała 46
miejsc w Sejmie i 4 w Senacie, stając się tym samym czwartą co
do wielkości siłą w parlamencie. Nie zapisała jednak na swoim
koncie znaczących osiągnięć. Nie weszła w skład koalicji rządo-
wej Jana Olszewskiego, mimo prowadzonych rozmów. 31 stycz-
nia 1992 roku Sejm odrzucił projekt wniesionej przez KPN usta-
wy: O restytucji niepodległości, która miała rozpocząć proces de-
komunizacji. Przykrą niespodzianką zakończyło się wykonanie
sejmowej uchwały lustracyjnej. Na liście tajnych współpracowni-
ków SB znalazł się Leszek Moczulski. Członkowie partii uznali
jednak, iż jest to zamach na samą partię na zasadzie: "Uderz w pa-
sterza, a stado się rozpadnie". W wyborach w 1993 roku KPN zdo-
była 22 miejsca w Sejmie.

V Kongres (20 maja 1995) przyjął jako cel integrację sił antykomu-
nistycznych. Podjęto też decyzję o przystąpieniu Leszka Moczulskie-
go do udziału w prawyborach prezydenckich między kandydatami śro-
dowisk centroprawicowych i niepodległościowych skupionych
w Konwencie Św. Katarzyny. Ponadto KPN zainicjowała, wraz
z BBWR i PChD, powstanie Obozu Patriotycznego, przyjmując wspól-
ną deklarację programową i ustalenia: odnośnie do przygotowania
wspólnego projektu konstytucji, poparcia wspólnego kandydata na
prezydenta oraz wystawienia wspólnej listy w wyborach parlamentar-
nych. Na kilka dni przed wyborami Leszek Moczulski zrezygnował
z kandydowania by, jak stwierdził, nie zmniejszać szans wygrania pra-
wicowemu kandydatowi.

Od powstania ^N zwracała uwagę organizowarniem protestów TEZY PROGRAMOWE
i częstym udzia^"1 Jej członków w demonstracjach. W latach osiem- KONFEDERACJI POLSKI NIEPODLEGŁEJ

dziesiątych był V t0 akcje na rzecz: demokracji, odzyskania niepod- [IV Koneres marzec 1992 r]
ległości przez F^olskę, zniesienia stanu wojennego. W lutym 1989 ro- i f> ' -

ku z NZS i inny^ ugrupowaniami młodzieżowymi powołała Kongres

Opozycji Antyi^^-iowej - organizatora studenckich działań na rzecz Ogromnym wysiłkiem catego społeczeństwa Polska odzy'skata Nie-
spełnienia ustal^Y^ P^Y "okrągłym stole" refonn w uczelniach. Pod- podleglość. Osiągnęliśmy w ten sposób punkt, od którego zaczyna się
czas kadencji r^du Tadeusza Mazowieckiego partia 'optowała m.in. budowa nowe go państwa, nowego systemu politycznego i nowej go-
za: wolnością d)3 Litwy i innych republik ZSRR, opuszczeniem przez spodarki. Trzecia Rzeczpospolita nie może być tylko nową nazwą dla
Armię Radziec^ Polski, wymierzeniem sprawiedliwości sprawcom starego państwa. Państwo to musimy dopiero zbudować. Od nas
stanu wojenneg;0' zlikwidowaniem PZPR. Członkowie KPN okupo- wszystkich zależy, w jakiej Polsce będziemy żyć i jaką Polskę prze-
wali budynki P^PK i PRON w celu wymuszenia udosttępnienia loka- każemy przysztym pokoleniom.

li na siedziby partii, bądź uzyskania dostępu do TV. Klub tej partii po- , Po latach walki o Niepodległość nadszedł czas budowania mocy
święcą wiele cz^" w Sejmie rozpracowywaniu afer z pogranicza go- kraju, tworzenia podstaw zasobności jego obywateli, kreowania de-
spodarki i polityk1- mokratycznego i sprawiedliwego lądu państwowego. Są to zadania

KPN odwołuj e si? d0 tradycji walki o niepodległość Polski, a szcze- bardzo trudne. Tym trudniejsze, ze pojawiły się nowe, poważne za-
gólnie nurtu pol^y0�^0' któremu przewodził Józef Piłsudski. Z pie- grożenia. Zbyt często lekceważy się narodowe interesy Polski, pod-
tyzmem czci w^2�^-10 rocznice związane z marszałkiem i legionami, porządkowując je względom partykularnym i ośrodkom zewnętrz-

Wzorując się na okresie międzywojennym partia zainicjowała po- nym. Grozi to przekreśleniem zarówno zasady suwerenności naro-
wstanie w 1989 f0^" paramilitarnego Związku Strzeleckiego, przygo- . du, jak niezawisłości państwowej.
towującego młodzież do obrony ojczyzny. Komendantem głównym Wyzwaniem dla państwowotwórczego nurtu niepodległościowego
jest Leszek Moc^11!^1-Z KPN-em związane są też: Konfederacja Mło- stała się konieczność zbudowania takiego państwa, w którym ogół
dych (założona P17'62 Krzysztofa Gąsiorowskiego jeszcze przed po- obywateli będzie mógl w zadowalających warunkach materialnych
wstaniem KPN)' Wiązek Zawodowy "Kontra", Związek Zawodowy | i moralnych realizować swoje ambicje i zamierzenia. Powinno to być
Rolników "Piast"' Polski Związek Zachodni i Polska Partia Ekologicz- l! państwo liczące się w świecie i Europie, silne autorytetem społecz-
na. "Zieloni". W arenie międzynarodowej KPN jest członkiem Świa- j j nym, funkcjonalną strukturą, sprawnym rządem, nowoczesną gospo-
towej Ligi Wolrl08011 Demokracji (poprzednia nazwa: Światowa Li- jH darką; państwo zabezpieczone przed wszelkimi przeciwieństwami.
ga Antykomuni^y^a)l współtwórcą Ligi Partii Politycznych Mię- J Taka Rzeczpospolita będzie powodem dumy Polaków.
dzymorza, grupującej 15 stronnictw z Estonii, Łotwy, Litwy, Białoru- m
si, Ukrainy i Pol^- J

Konfederacja publikuje, poprzez własną, istniejącą od 1977 roku ofi- !- Stworzenie państwa funkcjonalnego

cynę Wydawnictwo Polskie: broszury, książki i pisma ogólnokrajowe W
jak: Droga, Gal^ Polska, Opinia, a także regionalne. J Nie zdaty egzaminu państwa ideologiczne, oparte na założeniach

Władze naczffi"^ Kongres, przewodniczący (Leszek Moczulski), || Jednej doktryny. Wymogiem czasu jest zbudowanie w Polsce nowo-
zastępcy (Krzys^01" KTÓI, Adam Słomka), Rada Polityczna (sekretarz J czesnego państwa funkcjonalne go. System demokratyczny oparty na
Michał Janisze^^)- Struktura terenowa: Obszary, Okręgi, Rejony, f prawach i obowiązkach obywatelskich wraz z reprezentatywnymi or-
Grupy działania. | gonami wtadzy państwowej i samorządowej gwarantują realizację

Siedzibą wład^ naczelnych jest Warszawa. J zasady suwerenności narodu. Funkcjonalność struktury państwowe]

zapewni sprawne wypełnianie obowiązków wspólnoty wobec jedno- a| nad państwowe. Zadaniu temu może służyć szersze wykorzystanie

stek i będzie wspomagać wszechstronny rozwój społeczeństwa. Je- "j młodego pokolenia jako podstawy stworzenia nowej generacji urzęd-

dynym uzasadnieniem dla tworzenia konstytucji i stanowienia prą- \ niczej.

wa może być tylko dobro powszechne i realizowanie woli większości Obywatelską odpowiedzialność za państwo i podmiotowość spo-

obywateli przy poszanowaniu praw mniejszości. Kryterium oceny wy- teczności lokalnych pragniemy realizować przez system samorządów

petniania przez państwo jego funkcji powinno być dobro narodupol- lokalnych o szerokich uprawnieniach.

skiego.

Przyjmując zasadę trójpodziatu wtadz należy stworzyć system, któ-
ry będzie funkcjonować sprawnie zarówno w stabilnej sytuacji poli- H. Gospodarka jako system zapewniający byt
tycznej i istnieniu zdecydowanej większości parlamentarnej, jak i przy i dobro państwa oraz obywateli
rozproszonym uktadzie sit polityczny'ch. Nowe struktury państwowe

i nowe mechanizmy funkcjonowania państwa trzeba zacząć budować l. Podstawowym celem gospodarczym państwa powinno być ^.di-
od podstaw, ograniczając komunistyczne w genezie rozbudowanie spokajanie potrzeb społeczeństwa, przy równym traktowaniu
biurokracji i niwelując totalitarne ingerowanie państwa we wszyst- wszystkich grup społecznych. Caly majątek narodowy powinien stu-
kie dziedziny życia społecznego.Należy jak najszybciej przystąpić do żyć temu celowi. Wymaga to zapewnienia równych i stabilnych wa-
weryfikacji prawa obowiązującego dziś w Polsce. Uznając material- runków rozwoju dla wszystkich przedsiębiorstw państwowych, ko-
ne skutki, które spowodowało nielegalne prawo komunistyczne, na- munalnych i prywatnych, dla dużych i matych przedsiębiorców, rze-
lezy jednak generalnie zanegować podstawę stanowienia prawa w la- mieślników i rolników indywidualnych. Towarzyszyć temu musi ża-
lach 1944-1991. Przyjęcie zasady o niedziataniu prawa wstecz nie gwarantowanie praw dla pracowników najemnych oraz zapewnie-
moze dotyczyć ewidentnych zbrodni przeciwko państwu polskiemu, nie godziwego poziomu opieki socjalnej dla emerytów, rencistów
zdrady narodowej, a także wielkich przestępstw gospodarczych, i grup najuboższych. Może to nastąpić tylko w warunkach utworze-

Państwo polskie winno przestrzegać zasady niepodzielności Rżę- nią spójnego systemu społecznej gospodarki rynkowej. Obowiąz-
czypospolitej. Interesy poszczególnych regionów kraju muszą być kiem państwa jest prowadzenie polityki gospodarczej mające j na ce-
podporządkowane dobru powszechnemu i interesom cale go państwa, lu przezwyciężenie zjawisk recesyjnych i promowanie rozwoju eko-
Zasada autonomicznaiści i samorządności nie może stać w konflikcie nomicznego.

z lojalnością wobec państwa jako całości. 2. Odziedziczyliśmy gospodarkę rozbitą, zdekapitalizowaną iprze-

Podstawą ekonomiczną państwa funkcjonalnego jest budżet pań- starzała. Wymaga ona zasadniczej'przebudowy.Zmiany'powinny'jed-
stwa, którego dochody i wydatki muszą zapewnić finansowanie funk- nak iść nie w kierunku likwidacji i bankructwa istniejących przedsię-
cji państwa administracyjnych, socjalnych, politycznych i gospodar- biorstw, ale restrukturyzacji. Wszystkim przedsiębiorstwom należy
czy ch. Kluczową sprawą w budżecie jest wielkość wydatków, która dawać szansę aktywnego rozwoju. Usamodzielnianie przedsię-
musi być dostosowana do potrzeb i funkcji państwa, nawet kosztem biorstw poprzez ich komercjalizację, prywatyzację i formy mieszane
przyjęcia w okresie spadku dochodów odpowiedniego deficytu bu- powinno być ujęte w jeden zwarty system. Wynikające z tego decyzje
dżetowego, ekonomiczne powinny być rozpatrywane w kontekście globalnym,

Należy stworzyć warunki kształcenia nowej generacji służby cywil- P^y uwzględnieniu zarówno dochodów, jak i strat Skarbu Państwa,
nej. Podstawowymi kwalifikacjami w tej służbie winna być kompe- kosztów bezrobocia, warunków rozwoju, kosztów importu i koniecz-
tencja i lojalność wobec państwa rozumiane go jako instytucja powo- ności powtórnego uruchomienia przedsiębiorstw w przypadku ich
lana przez ogól obywateli w interesie społeczeństwa. Należy wyko- nieprzemyślanej likwidacji. Stąd tez niedopuszczalne jest podporząd-
rzenić wszelkie przejawy degeneracji administracji państwowej, kowanie konkretnych rozwiązań sztywnym założeniom ideologicz-
w tym szczególnie przedkładanie interesów prywatnych i osobistych ")w ( doktrynalnym.

3. Budowanie sprawnej gospodarki musi być rozpoczęte od pod-
staw - od stworzenia instytucji Skarbu Państwa i nowego systemu
bankowego, przez rozstrzygnięcia kwestii własnościowych w kierun-
ku kontynuowania procesu uczciwej prywatyzacji, w warunkach ist-
nienia przejrzystego systemu podatkowego.

Chaotyczna, rozmywająca odpowiedzialność, praktyka lat
1989-91 doprowadziła do poważnych strat gospodarczych i społecz-
nych, pog f ębifa niestabilność systemu prawnego {powiększa lawino-
wo destabilizację warunków ekonomicznych. Ten proces musi być
natychmiast zatrzymany.

4. Rozwój wewnętrznego rynku konsumpcyjnego jest najpewniej-
szym źródłem finansowania rodzimych przedsięwzięć. Państwo mu-
si pode jmować działania interwencyjne w celu poszerzenia rynku we-
wnętrznego i poprawienia koniunktury ekonomicznej.

5. W rozstrzygnięciach mikroekonomicznych należy uwzględniać
aktywną i selektywną pomoc państwa dla przedsiębiorstw eksportu-
jących oraz pomoc dla drobnych przedsiębiorstw, w tym rodzinnych
i rzemieślniczych.

6. W celu usprawnienia systemu świadczeń państwa wobec obywa-
teli należy rozdzielić budżety kas pomocy społecznej, kas emerytal-
nych i zdrowotnych. Fundusze emerytalne, pomocy socjalnej oraz
ochrony zdrowia powinny otrzymywać 20 procent prywatyzowanego
majątku państwowego jako podstawę do stworzenia kapitału, zapew-
niającego ich funkcjonowanie. Trzeba zdecydowanie ograniczyć do-
tychczasową biurokrację, m..in. przez scedowanie części dotychcza-
sowych kompetencji administracji państwowej na struktury lokalne.
W tym celu należy zapewnić organom samorządowym należyte wa-
runki do realizacji tych zadań, zwłaszcza w zakresie finansowania.

7. W warunkach konieczności wyboru pomiędzy poszczególnymi
wydatkami zdecydowane pierwszeństwo winny mieć zobowiązania
państwa wobec obywateli, szczególnie wobec emerytów, rencistów
i osób objętych opieką społeczną.

S. Problem bezrobocia powinien być rozwiązywany przez ożywie-
nie gospodarcze, a do tego czasu poprzez stosowanie szerokiego sys-
temu robót publicznych, w których bezrobotni, świadczący pracę we
własnych lub zbliżonych zawodach, wypracowywaliby przynajmniej
część otrzymywanych świadczeń. System opłacania robót publicz-
nych musi być wyraźnie oddzielony od systemu zapomóg dla osób
chorych, starych lub niedołężnych.

50

9. Niezbędne działania integrujące gospodarkę polską z europej-
ską i światową muszą w pierwszym rzędzie brać pod uwagę nasze in-
teresy narodowe i państwowe.

Ul. Sanacja moralna

1. Budowa Trzeciej Rzeczypospolitej wymaga sanacji moralnej.
Trzeba usunąć pozostałości systemu komunistycznego, degeneru-
jącego stosunek obywateli do własnego państwa, ojczyzny i toż-
samości narodowej. Powinno to się dokonać poprzez odbudowa-
nie etosu patriotyczno-narodowego oraz respektowanie w spra-
wach moralnych wartości chrześcijańskich. Przez dziesiątki lat
preferowano słuzalstwo, niszcząc patriotyzm, upowszechniano
relatywizm moralny, premiowano postawy aspołeczne. Ubocznym
skutkiem takiej działalności jest traktowanie instytucji państwo-
wych jako obcych, lekceważenie obowiązków obywatelskich, brak
poczucia odpowiedzialności za Rzeczpospolitą i wiosną wspólno-
tę lokalną.

2. Dokonanie powszechnej sanacji moralnej nie jest możliwe bez
zdecydowanego rozliczenia się z przeszłością. Wymaga to przykład-
nego ukarania osób winnych zbrodni przeciwko narodowi i Polsce,
a także aferzystów rozkradających dziś Polskę. Bez rozliczenia post-
komunistycznej nomenklatury i współczesnych mafii gospodarczych
trudno wymagać powszechnej uczciwości. Społeczne poczucie spra-
wiedliwości wymaga, aby w podobnie szczegółowy sposób zweryfi-
kować i rozliczyć okres komunistyczny, jak i okres rządów elit wywo-
dzących się z dawnej antytotalitarnej opozycji. Zasada ta powinna
być także stosowana wobec przyszłych rządów, niezależnie od ich
programów i genezy politycznej. Wzorem krajów demokratycznych
mechanizm rozliczeń powinien stać się stałym elementem życia poli-
tycznego.

3. Istotnym krokiem w przeprowadzaniu sanacji moralnej winno
być rozpoczęcie procesu przywracania autorytetu władzom państwo-
wym, sądownictwu, pracownikom oświaty, wojsku, policji.

4. Zmiany świadomościowe nie mogą być przeprowadzone bez do-
głębnego oczyszczenia państwa z mechanizmów komunistycznych
i zastąpienia komunistycznych struktur myślenia nowym państwowo-
twórczym porządkiem wartości.

51

IV. Zapewnienie warunków do rozwoju oświaty, nauki i kultury

1. Niezbędnym warunkiem rozwoju społecznego jest dbałość
o oświatę, naukę i kulturę. Dążyć należy do powstania zintegrowa-
nego systemu oświatowego zapewniającego podstawowe wykształ-
cenie wszystkim obywatelom, a jednocześnie promującego najzdol-
niejszych.

2. Rozwojowi państwa winien towarzyszyć i wspomagać go nowo-
czesny system organizacji badań naukowych i technologicznych.

3. W nowoczesnym państwie funkcjonalnym winien istnieć system
państwowego i prywatnego mecenatu kulturalnego i artystycznego
oraz system wolnej prasy i obiegu informacji, oparty na wolności stó-
wa i odpowiedzialności za stówo. Zadaniem wtadz państwowych jest
prawne uregulowanie zasad funkcjonowania tego systemu oraz
wprowadzenie gwarancji jego niezależności.

Należy szczególnie mieć na uwadze, iż środki masowego przekazu
odgrywają szczególną rolę w upowszechnianiu treści kulturalnych
i tym samym podtrzymywaniu narodowej tożsamości.

Ważnym zadaniem państwa jest ochrona dziedzictwa przeszłości,
a zwfaszcza środowiska przyrodniczego, krajobrazu, zabytków kul-
tury materialnej i duchowej.

V. Gwarancja dla bezpiecznego rozwoju państwa

1. Ważną gwarancją zapewnienia bezpiecznego rozwoju państwa
jest przywrócenie wojska społeczeństwu, odkomunizowanie jego
struktur, rekonstrukcja sit zbrojnych i stwór żenię odpowiadającej no-
wemu położeniu geopolitycznemu doktryny obronnej.

2. Rzeczpospolita powinna zainicjować współdziałanie państw eu-
ropejskich, a zwłaszcza bezpośrednią współpracę państw Międzymo-
rza w tworzeniu zjednoczonego systemu bezpieczeństwa wzajemne-
go, służącego stabilizacji środkowej Europy oraz wypracowaniu no-
wej równowagi militarnej kontynentu.

3. Bezpieczny rozwój państwa zależy również od innych niż woj-
skowe aspektów polityki zagranicznej i wewnętrznej. Tylko funkcjo-
nalne, zasobne, demokratyczne, atrakcyjne dla obywateli państwo
jest w stanie realizować swe cele - zapewnić wspólnotowy i indywi-
dualny rozwój obywateli.

52

VI. Wzmocnienie pozycji Polski w Europie i na Świecie

1. Powstaje nowy układ światowy. Kończy się czas otwartej poli-
tycznej i militarnej rywalizacji pomiędzy supermocarstwami Wscho-
du i Zachodu. Wyznacznikiem siły państwa staje się sprawność i po-
tęga jego gospodarki, a także zdolność szybkiego, kreatywne go prze-
twarzania rzeczywistości w kierunku tworzenia nowych wartości in-
telektualnych i technologicznych. Powstawanie nowego ładu świa-
towego niesie wielkie wyzwania dla Polski.

2. Gospodarka polska nie może rozwijać się w izolacji, z pomi-
nięciem reguł ustanawiających rynki europejskie i światowe. Na-
szym obowiązkiem narodowym winno się stać uzyskanie i syste-
matyczne zwiększenie udziału i wpływu Polski na europejski
i światowy system gospodarczy. Powinniśmy angażować się we
wszystkie te procesy integracji gospodarki europejskiej i świato-
wej, które ułatwiają uzyskiwanie przez Polskę znaczącej pozycji
we wszystkich możliwych dziedzinach i służą naszemu interesowi
narodowemu.

3. Polska pierwsza rozpoczęła walkę z komunistycznym syste-
mem totalitarnym i pokonała go własnymi sitami, decydująco wpły-
wając na losy świata. Ta twórcza rola powinna być kontynuowa-
na. Mamy do spełnienia aktywną rolę w rozwiązywaniu sporów
i problemów międzynarodowych, w tym tak wielkich, jakie na-
brzmiewają w stosunkach pomiędzy krajami bogatej północnej pół-
kuli a biednymi półkuli południowej. W szczególności Polska, ja-
ko kraj zawieszony pomiędzy Wschodem a Zachodem, ma donio-
słe obowiązki w nowej organizacji naszej strefy oraz we współtwo-
rzeniu zjednoczonej Europy Ojczyzn od Atlantyku po Morze Azow-
skie. Powinniśmy być pomostem cywilizacyjnym i gospodarczym
pomiędzy dwoma do niedawna wrogimi obozami politycznymi, po-
między Wschodem a Zachodem.

4. Wyzwaniem dla polskiej polityki zagranicznej jest uczynienie
Z naszego kraju stabilnej bazy dla międzynarodowych kontaktów,
szczególnie pomiędzy krajami zachodnimi a nowo powstającymi
państwami po obu stronach Uralu i Morza Kaspijskiego. Szansą
Polski je^t także współtworzenie platformy wprowadzającej
wschodnioazjatycki, w tym japoński, przemysł do krajów europej-
skich.

'VII. Międzymorze: budowa bezpiecznej struktury
międzypaństwowej

Polska znajduje się dziś w systemie państw postkomunistycznych
posiadających wspólne lub podobne problemy i stających przed
wspólnymi wyzwaniami i zagrożeniami. Nie wiemy, jak długo będzie
stabilny obecny uktad polityczny i ekonomiczny zarówno na wschód,
jak i na zachód od Polski. Wielką szansą, jaka stoi przedkrajami na-
szej części Europy, jest doprowadzenie do powstania wspólnoty środ-
kowo- i wschodnioeuropejskiej, skupiającej niezależne państwa, po-
lączone więzami wspólnych interesów. Podstawą tej wspólnoty po-
winny być Polska, Ukraina, Czecho-Stowacja, Węgry, Eialoruś, Li-
twa, Łotwa, Estonia, kraje bałkańskie. Każdy z naszych krajów jest
zbyt słaby, aby być partnerem wobec potężnej gospodarki zachod-
nioeuropejskiej czy partnerem politycznym wobec nadal f otężnej Ro-
sji. Wszystkie te kraje, połączone wspólną wolą działań fl, stanowią
nie tylko olbrzymi rynek konsumpcyjny, ale także ogrom f-y potencjał
gospodarczy, intelektualny i surowcowy. Wyzwaniem 'listom jest
zbudowanie wspólnego rynku Międzymorza oraz stworzenie zinte-
growanego systemu współpracy politycznej i prawno-wństwowej
oraz bezpieczeństwa wzajemnego obejmującego niezal&ne i samo-
dzielne państwa. Przyspieszy to procesy zjednoczenia citej Europy
Ojczyzn.

(Tezy Programowe IV Kongresu KPN powstały na postawie pro-
jektu Krzysztofa Króla).

KONSERWATYWNO-
-LIBERALNA PARTIA
UNIA POLITYKI
REALNEJ

Konserwatywno-Liberalna Partia "Unia Polityki Realnej" powstała
w październiku 1989 roku z połączenia Ruchu Polityki Realnej, istnie-
jącego od 1987 roku, głównie we Wrocławiu, Warszawie, Poznaniu i Kra-
kowie oraz stowarzyszenia Unia Polityki Realnej, zarejestrowanego we
Wrocławiu w kwietniu 1989 roku. Podczas wspólnego posiedzenia tych
organizacji podjęto uchwałę potwierdzającą tożsamość celów i działań.
Do rejestru partii została wpisana 6 grudnia 1990 roku. Funkcję prze-
wodniczącego powierzono Januszowi Ryszardowi Korwin-Mikkemu,
działaczowi politycznemu z wykształceniem prawniczym, socjo-cyber-
netycznym i psychologicznym. Był on w latach 1962-1982 członkiem
SD, w latach osiemdziesiątych doradcą NSZZ "Solidarność" Stoczni
Szczecińskiej i NSZZ "Solidarność" Rzemiosła Indywidualnego.

Podstawę programu UPR stanowią 3 elementy: wolność, prywatna
własność i tradycja. Wolność obywatelska może być ograniczona tyl-
ko w przypadku, gdy jest to niezbędne dla ochrony życia, wolności lub
własności innych osób. Podstawową funkcją państwa jest ochrona wol-
ności i własności. Obowiązek ten winien być spełniany za pomocą są-
downictwa, opartego na prostym systemie prawnym, wojska, policji
i służb specjalnych. Nie uznaje się natomiast ingerencji państwa
w działalność gospodarczą. Jako niedopuszczalne UPR traktuje podej-
mowanie przez rząd decyzji o kursach walutowych, cenach, ulgach po-
datkowych, koncesjach, ustanawianiu monopoli i innych form regla-
mentacji, a także zabieraniu znacznej części zarobków w postaci po-
datków i składek obowiązkowych, które później są rozdzielane przez
agendy administracji rządowej. Celem partii jest znaczne ogranicze-
nie podatków, a w przyszłości wprowadzenie jednego, równego dla
wszystkich tzw. pogtównego. Nie uznaje też prowadzenia przez pań-
stwo działalności charytatywnej, uważając ją za najbardziej rozrzutną
formę trwonienia pieniędzy podatników. Takie przedsięwzięcia win-
ny być organizowane społecznie.

UPR uważa, że dla prawidłowego rozwoju państwa niezbędne jest
upowszechnienie własności prywatnej. Powinno się zacząć od przy-
wrócenia pierwotnym właścicielom wszystkiego, co zostało zabrane,
z wyjątkiem tego, co rozdzielono w trakcie reformy rolnej. W następ-
nym etapie proponuje sprywatyzowanie majątku państwowego i ko-
munalnego, pozostawiając w gestii państwa elementy niezbędne do
funkcjonowania sądownictwa, wojska, policji i zmniejszonej do nie-
zbędnych rozmiarów administracji. Prywatyzacja, zdaniem UPR, jest
'okazją do wydzielenia z budżetu funduszy: emerytalnego, rentowego
oraz ubezpieczeń zdrowotnych. W tym celu część kwoty pochodzącej
:z prywatyzacji powinna zostać przeznaczona na świadczenia dla tych
osób, które już nabyły uprawnienia do korzystania ze świadczeń, lub
nabędą je w najbliższym czasie.

Podstawą prawidłowego działania państwa jest wprowadzenie ści-
słego rozgraniczenia między władzą ustawodawczą a wykonawczą, co
ima zdaniem partii polegać na określeniu kompetencji oraz odpowie-
dzialności przed prawem każdego członka władz. Celowi temu lepiej
służy system prezydencki z prezydentem wybieranym w powszech-
nych wyborach. Podobne zasady przewiduje się w organizacji samo-
rządów lokalnych o znacznie zwiększonych uprawnieniach (łącznie
z własnymi siłami porządkowymi i regulacjami podatkowymi).

UPR opowiada się za prawem prostym, opartym na prawie natural-
nym , równym dla wszystkich i surowym (łącznie z przywróceniem ka-
ry śmierci). Nie może być ono tworzone przez ludzi "przypadkowych",
dlatego partia postuluje powołanie 21 -osobowej Rady Stanu, której za-
daniem byłoby fachowe przygotowanie ustaw. Dla zapewnienia po-
czucia bezpieczeństwa inwestorów nowe przepisy, szczególnie doty-
czące gospodarki, winny mieć wydłużone vacatio legis nawet ~do 6 lat.

Kierując się zasadą wolności sumienia i wyznania Unia uważa, że
instytucje religijne i wyznawcy mogą postępować według obowiązu-
jących zasad wiary pod warunkiem, że nie będzie to sprzeczne z pra-
wem, porządkiem publicznym i obyczajowością. UPR postuluje jed-
nak przyjęcie wartości chrześcijańskich za podstawę zasad moralnych
w polskim społeczeństwie.

Partia sprzeciwia się tworzeniu praw odrębnych dla różnych grup
społecznych: zawodowych, wyznaniowych, narodowych, mniejszości
seksualnych itp. Zwraca uwagę na szczególne uprzywilejowanie
związków zawodowych, które nie będąc partią, odgrywają aktywną
rolę na scenie politycznej, nie ponosząc konsekwencji swojej działal-

5
ności. UPR uważa, że powinny one podlegać ustawie o stowarzysze-
niach. Szczególnie niedopuszczalne, zdaniem Unii, jest pogwałcenie
zasady wolności przez przepis ustawy o związkach, który pozwala na
zmuszanie do udziału w strajku.

W polityce zagranicznej UPR jest przeciwna "zbiurokratyzowa-
nym" międzynarodowym organizacjom gospodarczym, jako ograni-
czającym swobodę przepływu towarów i kapitału. Jest natomiast za
wejściem Polski do międzynarodowego paktu obronnego, uważając
za najbardziej korzystne NATO. Zdaniem partii, nie można dążyć jed-
nak do NATO za wszelką cenę. Jeśli będzie to wiązało się ze zbyt du-
żymi wyrzeczeniami ze strony Polski, to należy przystąpić do innego
układu. Podstawą obronności państwa winna być jednak dobrze wy-
szkolona i uzbrojona, najlepiej zawodowa armia.

Demokracja nie jest dla UPR celem, lecz jednym ze sposobów re-
alizacji założeń programowych. Członkowie partii są zdania, iż nie jest
ważne, kto realizuje rządy prawa - tyran, czy większość - ważne, by
były one przestrzegane.

UPR, początkowo jeszcze jako stowarzyszenie, współdziałała z bli-
skimi ideowo organizacjami, zwołując konferencje lub uczestnicząc
w organizowanych przez inne środowiska liberalne. Zastanawiano się
nawet, wraz z liberałami gdańskimi, nad utworzeniem centroprawico-
wej koalicji. Zmiana stanowiska ujawniła się w trakcie sympozjum
Centroprawica w Polsce w Poznaniu, w marcu 1990 roku, na którym
Janusz Korwin-Mikke rząd i związanych z nim działaczy nazwał "le-
wicą zamaskowaną w uwłaszczonej nomenklaturze", tj. w NSZZ "So-
lidarność", komitetach obywatelskich i OKP, proponując odrzucenie
przez prawicę zaistniałego układu politycznego. Na Kongresie Prawi-
cy Polskiej w czerwcu 1990 roku UPR skrytykowała gdańskich libe-
rałów za współpracę ze związkiem zawodowym, a swoich członków:

senatora Andrzeja Machalskiego i posła Andrzeja Zawiślaka (wybra-
nych z listy Komitetu Obywatelskiego) za uczestnictwo w pracach
OKP, co spowodowało ich rezygnację z członkostwa w UPR. W listo-
padzie 1990 roku z Unii odeszli: Sławomir Jaruga, Aleksander Jędrasz-
czyk, Lech Wiśniewski, a z nimi oddziały: łódzki, wrocławski, szcze-
ciński, słupski i większość poznańskiego (razem 1/3 wszystkich człon-
ków), a także cała rada ekonomiczna i ówczesna redakcja Najwyższe-
go Czasu. Powołali oni nową partię zarejestrowaną pod nazwą Partii
Konserwatywno-Liberalna. Przedmiotem rozłamu były głównie spo
ry personalne, m.in. zgłoszenie przez Janusza Korwin-Mikkego za

miaru kandydowania w wyborach prezydenckich w 1990 roku, w któ-
rych ostatecznie nie wystartował, bowiem nie zebrał wymaganej licz-
by podpisów. Po wyborach parlamentarnych w 1991 roku i zdobyciu
przez UPR 3 miejsc w Sejmie oraz przegranej PKL większość sece-
sjonistów powróciła do Unii.

W Sejmie reprezentacja UPR zwracała uwagę propozycjami i wy-
stąpieniami, głównie w obronie swobód obywatelskich. Najbardziej
brzemienne w skutki było zgłoszenie przez Janusza Korwin-Mikkego
podczas sesji w dn. 28 maja 1992 roku projektu uchwały lustracyjnej,
która (w przyjętej ostatecznej formie) zobowiązywała ministra spraw
wewnętrznych do podania, do 6 czerwca 1992 roku, informacji o urzęd-
nikach państwowych od szczebla wojewody wzwyż, a także senato-
rach i posłach, a w późniejszym terminie sędziach, prokuratorach, ad-
wokatach, radnych gminnych i członkach zarządów gmin, którzy by-
li w latach 1945-1990 współpracownikami UB i SB. Zaproponowana
lustracja, jak argumentował Janusz Korwin-Mikke, miała zapobiec
możliwości szantażu osób zajmujących ważne stanowiska i zmusza-
nia ich do podejmowania określonych decyzji przez posiadających
o tym wiedzę z racji pełnionych obecnie i w przeszłości funkcji, a tak-
że przez obce wywiady, szczególnie rosyjski i niemiecki, dysponują-
ce materiałami KGB i Stasi. Propozycja UPR nie przewidywała nato-
miast, w przeciwieństwie do innych projektów lustracyjnych, usuwa-
nia tajnych współpracowników ze stanowisk. Weryfikację pozosta-
wiano wyborcom.

11 listopada 1993 roku przedstawiciele UPR, PChD, PK i SLCh po-
stanow/ili, wobec daleko posuniętej zbieżności programowej wyrażo-
nej w Konstytucji prawicy, podjąć wspólne działania na rzecz obrony
tradycyjnych wartości, zasady równowagi władzy, własności prywat-
nej i swobody działalności gospodarczej nie krępowanej wysokimi po-
datkami i podpisać Porozumienie 11 Listopada. Ale w styczniu 1995
roku Rada Główna UPR odmówiła ratyfikacji Wspólnych zasad pro-
gramowych ugrupowań prawicowych: Przymierza dla Polski i Poro-
zumienia 11 Listopada, ponieważ deklarowały one zamiar współpra-
cy ze związkiem zawodowym - NSZZ "Solidarność".

Janusz Korwin-Mikke wziął udział w wyborach prezydenckich
w 1995) roku, uzyskując 2,4% głosów.

Nieudzielenie poparcia w drugiej turze wyborów prezydenckich
żadnerrnu z kandydatów doprowadziło do rozłamu w partii. Zwolenni-
cy Lecha Wałęsy po nieudanej próbie zmian we władzach partyjnych

58

7 stycznia 1996 roku powołali Stronnictwo Polityki Realnej. Jego pre-
zesem został Mariusz Dzierżawski. Twórcy nowej partii oświadczyli
że zamierzają zachować "wszystkie pierwotne zasady i ducha statuti
dawnej UPR". 10 lutego Rada Główna SPR zadecydowała o przystą
pieniu do Bloku dla Polski.

Jednym z głównych postulatów UPR jest uproszczenie i ograniczę
nie systemu podatkowego do pogtównego oraz podatku od nierucho
mości. W 1995 roku kwiecień ogłoszono "Miesiącem podatnika"
W tym czasie przeprowadzano akcje na rzecz zamiany podatku docho
dowego na osobisty i od nieruchomości oraz zmniejszenia VAT do 7%
Zorganizowano Seminarium podatkowe, kończąc je przemarszem
w dniu l maja, ulicami Warszawy pod Ministerstwo Finansów, gdzii
przybito na drzwiach 27 postulatów podatkowych. 10 kwietnia 199^
roku z inspiracji UPR zarejestrowano Stowarzyszenie Obrony Podat
ników "Stop" z siedzibą w Gdańsku. Do celów statutowych stowarzy
szenia wpisano: prowadzenie i wspieranie inicjatyw zmierzających d(
obniżenia podatków; ujawnianie opłat obowiązkowych o charakterzi
podatków; egzekwowanie przestrzegania prawa przez urzędy itp.

Członkowie UPR mogą publikować w wydawnictwach Oficyny Li
berałów założonej przez Janusza Korwin-Mikkego na przełomie la
1978 i 1979. Wydaje ona oprócz książek czasopisma: Stańczyk, Opcja
Arkana i Najwyższy Czas, który jest organem UPR.

Władze: Konwent, Konwentykl, Rada Główna, prezes (Janusz Kor
win-Mikke), wiceprezesi (Lech Pruchno-Wróblewski, Mariusz Dzier
żawski - do rozłamu w styczniu 1996 roku), Sąd Naczelny, Komisj
Rewizyjna, Rada Sygnatariuszów, Straż.

Siedziba władz mieści się w Warszawie.

Bl

KONSTYTUCJA PRAWICA
PROJEKT
ZATWIERDZONY PRZEZ KONWENTYKL UPI

Wychodząc naprzeciw narastającej skłonności do zjednoczenia pc
litycznego ugrupowań prawicowych. Unia Polityki Realnej stwiei
dza, co następuje:

l. Obecne rozdrobnienie prawej strony sceny politycznej jest nc,
turalnym następstwem trwającego procesu rozpadu Ruchu Komitt

tów Obywatelskich, powstałego w roku 7959. Ruch ten, programo-
wo odżegnujący się od ideologii, miot charakter zadaniowy. Uchwy-
cenie wtadzy (czy też jej zewnętrznych atrybutów) przez wyłonione
Z Ruchu Komitetów Obywatelskich elity postawiło jednak przed ni-
mi pytania o model państw a, jakie należałoby zbudować i o charak-
ter ustroju, jaki należatoby kształtować. Do odpowiedzi na te pyta-
nia Ruch Komitetów Obywatelskich nie byt przygotowany pod żad-
nym względem. Zapoczątkowało to proces jego politycznego rozpa-
du, który trwa do dnia dzisiejszego.

2. W tej sytuacji integracja ugrupowań przyznających się do po-
siadania poglądów prawicowych musi dokonać się na podstawie pro-
gramu, który określi ich ideową tożsamość, stanowiąc zarazem trwa-
łą podstawę dla działalności politycznej. Unia Polityki Realnej za za-
sadnicze elementy tego programu uznaje stosunek do wolności, sto-
sunek do własności i stosunek do tradycji.

Stosunek do wolności

]. Celem państwa, a zarazem jego zasadniczym zadaniem jest usta-
nowienie gwarancji wolności osób pozostających w jego zasięgu.
Państwo osiąga te cele i wykonuje te zadania poprzez:

- ^stanowienie konstytucji, a w ślad za nią i systemu prawnego,
ufundowanego na niekwestionowanych cechach ludzkiej natury, jak
życie, wolność, będących zarazem naturalnymi prawami osoby ludz-
kiej, a także przyjęcie zasady służebności procedur demokratycznych
wobec praw naturalnych,

- ustanowienie niezawisłej wtadzy sądowniczej, której zadaniem jest
ochrona tych praw przed samowolą innych władz i współobywateli,

- ustanowienie władz: ustawodawczej i wykonawczej i przeprowa-
dzenie między nimi ścisłego rozgraniczenia, obejmującego zarówno
osoby, jak i kompetencje oraz określenie procedur egzekwowania od-
powiedzialności członków tych władz przed prawem,

- ustanowienie sit zbrojnych, których zadaniem jest obrona suwe-
renności narodu oraz niepodległości i całości państwa,

- ustanowienie sit policyjnych, których zadaniem jest egzekwowa-
nie prawa i decyzji wtadzy sądowniczej,

- ustanowienie służb specjalnych, chroniących państwo przed pe-
netrccją obcej agentury i likwidujących wewnętrzne knowania, o cha-
rakterze zdrady stanu.

a

Dążąc do maksymalnego uproszczenia procesu decyzyjnego w pań-
stwie, autonomii poszczególnych władz, ale również, ułatwienia eg-
zekwowania ich odpowiedzialności przed prawem, Unia Polityki Re-
alnej opowiada się za system prezydenckim, z Prezydentem wybiera-
nym w wyborach powszechnych i zaleca stosowanie tej zasady rów-
nież w odniesieniu do wykonawczych władz samorządowych.

2. Unia Polityki Realnej mając na względzie prostotę, jednoznacz-
ność systemu prawnego i jego wewnętrzną spójność, jako warun-
ków krzewienia i ugruntowania szacunku dla prawa, a także przed-
kładaną przez Kościół katolicki zasadę pomocniczo'ści, stwierdza,
ze:

- wtadze, a w szczególności władza ustawodawcza, winny po-
wstrzymywać się przed ingerencją w obszar wolności człowieka wy-
znaczony przez prawa naturalne, chyba że jest to niezbędne dla
ochrony życia, wolności lub własności innych osób; dotyczy to
w szczególności praw rodzicielskich, wolności sumienia i wyznania,
swobody podejmowania działalności gospodarczej, wolności umów,
wolności nauki, wolności s f owa i swobody poruszania się.

Z tego względu Unia Polityki Realnej uznaje za niezbędne:

- prywatyzację szkolnictwa wszystkich szczebli i zakazanie wła-
dzom państwowym narzucania programów oświatowo-wychowaw-
czych,

- uznanie zasady, iż. Kościoły rządzą się własnymi prawami, a tak-
że uznanie prawa każdego do wykonywania przepisów swojej religii
zarówno prywatnie, jak i publicznie, chyba ze stanowi to czyn zabro-
niony pod groźbą kary, albo sprzeciwia się porządkowi publicznemu
lub obyczajowości publicznej,

- konstytucyjny zakaz ustanawiania monopoli, obejmujący rów-
nież system koncesyjny i inne formy reglamentacji działalności go-
spodarczej,

- ustanowienie konstytucyjnej zasady, że nikomu nie wolno, wbrew
stronom, podważyć umowy, ani zmienić jej treści, chyba że stanowi
ona przestępstwo, wynika zeń, albo maje na celu,

- zniesienie przymusu ubezpieczeń społecznych, majątkowych
i osobowych,

- zniesienie przymusu przynależności do organizacji samorządu
zawodowego,

- konstytucyjny zakaz wprowadzania cenzury oraz koncesjonowa-
nia działalności wydawniczej, radiowe} i telewizyjnej,

- likwidację przywilejów związków zawodowych oraz wszystkich - podatki powinny być sprawiedliwe, to znaczy obracane wytącz-
innych przywilejów grupowych, poprzez konsekwentne przestrzega- nie na cele w jednakowy sposób użyteczne dla każdego,
nie zasady równości obywateli wobec prawa, również bez względu - nakładanie podatków powinno następować wyłącznie w drodze
na narodowość czy przynależność organizacyjną, ustawy,

- zniesienie przymusu służby wojskowej poprzez ustanowienie ar- - zmiana systemu podatkowego w czasie pokoju powinna nastę-
mii zawodowej i ochotniczej (kontraktowej), przy wprowadzeniu po- pować nie wcześniej niż w cztery lata po uchwaleniu stosownej
wszechnego szkolenia wojskowego mężczyzn, ustawy,

- progresja podatkowa jest sprzeczna z zasadą ochrony wtasno-
ści, wobec czego należy niezwłocznie odstąpić od jej stosowania,

Stosunek do wtasności - wielokrotne opodatkowanie dochodu jest sprzeczne z zasadą
ochrony wtasności, wobec czego należy niezwłocznie znieść podatek

1. Uznając, ze - obok systemu prawnego - własność stanowi gwa- od spadków i darowizn oraz od nabycia praw majątkowych,
t-ancję autonomii jednostki, dobrobytu społecznego i stabilności pań- - clą oznaczają opodatkowanie krajowych konsumentów oraz
Stwa, Unia Polityki Realnej uznaje za niezbędne upowszechnienie przysporzenie - ich kosztem - bezpodstawnych korzyści niektórym
własności poprzez: osobom lub grupom osób, co jest rażąco sprzeczne z zasadą sprawie-

- reprywatyzację, obejmującą przywrócenie własności osobompo- dliwości i równości obywateli wobec prawa.
zbawionym jej w przeszłości w następstwie działań władzy podykto- 4. Uznając doniosłą rolę rozmiaru obciążeń fiskalnych dla rozwo-
żonych klasowymi przesądami. Reprywatyzacja nie obejmuje mię- ju gospodarczego i dobrobytu obywateli, Unia Polityki Realnej uwa-
nia przekazanego osobom fizycznym w ramach reformy rolnej, za za konieczne:

-prywatyzację sektora publicznego, z wyłączeniem elementów nie- - niezwłoczne obniżenie podatków w rozmiarze dostosowanym do
zbędnych dla wykonywania funkcji państwa związanych z używaniem tempa prywatyzacji sektora publicznego,
przemocy (mienie sit zbrojnych, policji i władzy sądowniczej) oraz - uproszczenie sposobu poboru podatków poprzez m.in. elimina-
koniecznych dla prawidłowego sprawowania władzy w państwie cję ulg i zwolnień, w szczególności tych, których podstawą jest przy-
o gospodarce wolnorynkowej, należność państwowa podatnika,

2. Stwierdzając, ze pieniądz jest kontraktem państwa z obywatela- HK - zmianę systemu podatkowego, polegającą na maksymalnym
mi, a zarazem sposobem obiektywizowania wartości pracy ludzkiej, B ograniczeniu tytułów podatkowych, eliminującą konieczność kontro-
i/nia Polityki Realnej uważa za konieczne: | /( dochodów i prowadzącą do minimalizacji kosztów poboru podat-

- uregulowanie emisji pieniądza poprzez dostosowanie jej rozmia- f ków.
rów do rozmiarów wzrostu gospodarczego, f 5. Stwierdzając fakt przerzucalności każdego podatku na konsu-

- ustanowienie konstytucyjnego zakazu uchwalania deficytu bu- J wenta, Unia Polityki Realnej uznaje za konieczne przeciwstawianie
dżetowego i ściganie prób obejścia tego zakazu, jako usiłowania kra- J sie propagowaniu fałszywego i szkodliwego poglądu, jakoby zrózni-
dzieży szczególnie zuchwałej, ' J, cowanie obciążeń podatkowych w zależności od wysokości docho-

- ustanowienie zakazu ustalania przez jakąkolwiek władzę kursu | � ^ów stanowiło realizację zasady sprawiedliwości.
walutowego oraz wszelkich cen, z wyjątkiem opłat sądowych, skar- H ^ 6. Uznając kompetencję władzy sądowniczej w dziedzinie oceny
bowych i manipulacyjnych. ^B zdarzeń prawnych, Unia Polityki Realnej uważa, ze w czasie pokoju

3. Stwierdzając, ze dochód jest przedmiotem własności, a jedno- - H pozbawienie lub ograniczenie własności może nastąpić wyłącznie na
cześnie uznając koniecznośćistnienia podatków niezbędnych dla po- jB podstawie lub w wykonaniu orzeczenia sądu, wydanego z powodu
krycia wydatków związanych z wykonywaniem przez pańswo jego -1| popełnienia przez właściciela przestępstwa, albo niewykonania zo-
finkcji, Unia Polityki Realnej uważa, że: ||| dowiązania umownego lub wynikającego z ustawy.

6i 63

Stosunek do tradycji nych państw, konkurujących ze sobą systemami podatkowymi i walu-
tami narodowymi. Uważamy próby ponadnarodowej reglamentacj

1. Stwierdzając, iż greckie umiłowanie prawdy, rzymskie prawo gospodarczej i protekcjonizm za elementy zagrażające rozwojowi Poi
i religia chrześcijańska stanowią fundament cywilizacji europejskiej ski i deklarujemy nasze poparcie dla sit politycznych w Europie i m
Unia Polityki Realnej uważa za konieczne przeciwstawienie się świecie opowiadających się za wolnym handlem międzynarodowyn
wszelkim - płynącym bądź to z lekkomyślności, bądź ze zlej woli - oraz gotowość wspóldziatania z nimi w osiągnięciu tego celu.

przedsięwzięciom zmierzającym do wyrugowania tych wartości zży- -? - Uznając w pierwszym rzędzie konieczność opierania się na si
da publicznego. W szczególności uważamy za konieczne przeciwsta- łach wtasnych, dostrzegamy potrzebę poszukiwania gwarancji bez
wienie się próbom przenoszenia metod demokratycznych na dziedzi- pieczeństwa ze strony istniejących struktur polityczno-wojskowyc
ny nie związane bezpośrednio ze sprawowaniem wtadzy politycznej. ' 4. Pragniemy rozwijać przyjazne stosunki ze wszystkimi sąsiadc

2. Stwierdzając chrześcijański charakter naszej cywilizacji uzna- l mi Rzeczypospolitej na zasadzie wzajemnego poszanowania inten
jemy potrzebę uwzględnienia w systemie prawnym państwa i w życiu l sów państwowych w przekonaniu, ze taka przyjazna współpraca sh
publicznym zasad chrześcijańskich, w szczególności poprzez regula- nowi ważną przesłankę rozwoju naszych krajów i dobrobytu naszyć

cje zmierzające do umocnienia rodziny, obrony życia ludzkiego i do narodów.

zapobiegania rozprzężeniu moralności publicznej. Uznajemy też za
niezbędne przeciwstawienie się próbom zacierania różnicy między Warszawa, 3 października 1993 r.

dobrem a ztem i stąd podkreślamy konieczność utrzymania zagroże-
nia karą śmierci za morderstwo oraz położenia kresu próbom nacjo- i i on CTTTT A Tf\

r....i,.,,.,. Z/J, t\^kJJŁ 1^' LtTs-JŁ \^

nalizacji mitosci bliźniego.

3. Uznajemy, że ojczyzna stanowi dziedzictwo, którego jesteśmy -,
depozytariuszami i z tego tytułu ciąży na nas obowiązek przekazania Wadzą podatkowania - to władza niszczenia. Obecny system f.

go przyszłym pokoleniom, podkreślamy potrzebę osobistego pomna- datkowyjest z gruntu zty: niszczy przedsiębiorczość i rujnuje mor
żania dorobku naszego narodu, a w szczególności podniesienia jego ność publiczną - co nieodmiennie prowadzi do upadku państw i <
prestiżu wśród narodów świata poprzez przyczynianie się do wzro- gradacji narodów. Biurokracja dla wyszarpania dodatkowych s,
stu jego sity i tworzenie gospodarczych fundamentów niepodległości tamie podstawowe zasady, na jakich opierać się winien system ]

państwowej, datkowy:

1. Podatki mają być proste i zrozumiale, nie tylko dla firm dor,

czych. Ich należenie nie może podlegać uznaniu lub interpreti

Racja stanu urzędnika.

2. Podatki muszą być sprawiedliwe. Podatki sprzeczne z pod.

1. Dzięki szczęśliwemu zbiegowi okoliczności, wspartemu poświę- wowymi zasadami moralnymi, jak grabież wdów i sierot ("spać

ceniem i determinacją polskich patriotów, kraj nasz wyzwoli się spod wy")-muszą być natychmiast zniesione.

dominacji ponadnarodowej biurokracji. Nie ustalo zagrożenie po- f 3. Podatki muszą nakłaniać do pracy, a me do lenistwa, yrz

padnięcia w zależność od czynników zewnętrznych, f neztym podatki dochodowe, zwlaszcza progresywne, muszą byc z

2. Unia Polityki Realnej dostrzega zagrożenie m.in. w postaci biu- ^| sione.
rokratycznego modelu integracji europejskiej, będącego próbą narzu- J 4. Podatki nie mogą przeszkadzać. Sprzeczne z tym podatki (n;

cenią narodom Europy rozwiązań socjalistycznych na poziomie po- -- kupna-sprzedaży) trzeba zlikwidować.

nadnarodowym. Opowiadamy się za współpracą opartą na swobód- - 5. Podatki muszą być niskie - i nakładane w miarę równo. W

^ �.""/""". i..^; t._,^""; ^"_," __,, __,,_, ".""""^ ^| pobudzenia gospodarki należy zlikwidować lub znacznie zmmej

padnięcia w zależność od czynników zewnętrznych. <^H "^ ^.^--'r----

2. Unia Polityki Realnej dostrzega zagrożenie m.in. w postaci biu- ^B sione. ^wrmnp ? fvm Dodatki (w
rokratycznego modelu integracji europejskiej, będące go próbą narzu. - 4. Podatki me mogą Pr^kad^ac-Sprzeczne z tym poda

cenią narodom Europy rozwiązań socjalistycznych na poziomie po- .- kupna-sprzedaży)twba.^^^^^^ ^ ^arę równo. W
nadnarodowym. Opowiadamy się za współpracą opartą na swobód- - 5. Podatki muszą być niskie - ^^^-^ y^
nym przepływie ludzi, kapitałów i towarów ponad granicami suweren- f pobudzenia gospodarki należy zlikwidować lub znacznie zmm ,

64

V AT, wprowadzając w miejsce podatku dochodowego - ryczałtowy jeśli obywatele mogą opłacać te usługi bezpośrednio lub przez msty^
podatek osobisty - \ucje społeczne.

6. Państwo powinno szczególną opieką otaczać kobiety i rodzinę 17. Podatki muszą być traktowane tak samo, jak inne sprawy cy-
Kobiety pracujące na równi z mężczyznami powinny płacić taki sam wilne. To nie podatnik ma wykazywać, skąd ma pieniądze - to Urząd
podatek - kobiety wybierające pracę w domu powinny być zeń zwol- \ musi mu starać się udowodnić, że zarobitje nieuczciwie^
nione całkowicie - [ J8. Urząd podatkowy nie powinien mieć wglądu w księgi handio-

7. Podatki nie mogą nakłaniać do oszustw. Trzeba zlikwidować po. M we, które powinny być tajemnicą przedsiębiorstwa.
datki, których dokumentowanie jest trudne i niejasne. - 79. Urząd podatkowy nie powinien gromadzić o obywatelach m-

8. Podatki muszą być nakładane i wydawane oszczędnie. To oby- J formacji umożliwiających wkraczanie w ich życie prywatne - co mo-
watele poprzez Parlament mają decydować, ile pieniędzy mogą za- | ze robić dziś w stopniu większym niż w reżimach totalitarnych, po-
płacić-a państwo ma gospodarować w tych ramach. J zbawionych komputerów.

9. Podatki mogą iść tylko na cele, z których wszyscy podatnicy tak - 20. Obecne podatki od nieruchomości powinny być zmniejszone
samo korzystają. System podatkowy nie może zamieniać spoteczeń- - i opłacane w zależności od wielkości i wartości nieruchomości.
stwa w stado, gdzie silniejsi grabią słabszych, a państwo dzieli - 27 .Raz zmieniony system podatków powinien być trwały.Zmiany
i rządzi, m powinny być wprowadzane dopiero po sześciu latach od chwili ich.

10. Podatki nie mogą być nakładane na nasze dzieci i wnuki. Koń- J uchwalenia. - i
stytucja powinna zakazywać deficytu budżetowego. J Wprowadzenie uczciwej reprywatyzacji i prywatyzacji, wolnego

11. Podmioty gospodarcze muszą mieć równe szansę. Jeśli podat- J rynku oraz systemu podatkowego opartego na powyższych zasadach
ki nakładane są za działalnośćgospodarczą, to administracja niemo- | w ciągu paru lat uczyni z Polski zasobny kraj szczęśliwych ludzi.
ze mieć prawa udzielania jakichkolwiek zwolnień, ulg - a także sub- J Wzywamy wszystkich światlych obywateli do poparcia tego pro-
wencji i dotacji. JH gramu!

12. Specjalny podatek zwany akcyzą powinien zostać zmniejszony, ^
a jego zakres ograniczony. Przede wszystkim dotyczy to energii i pa-
liw, gdzie wysoka akcyza zdecydowanie hamuje rozwój gospodarki.

13. Podatki graniczne, zwane ciem, powinny być zniesione (z za-
chowaniem kilkuletniej ochrony rolnictwa i przemysłu ciężkiego); eto

między Polską a Czechami jest równie szkodliwe jak eto między Ślą-
skiem a Mazowszem.

14. Emerytura nie może być,, świadczeniem społecznym ", przy któ-
rym nieustannie manipuluje Rząd; musi być wypłacana z Funduszu
Emerytalnego, wspomaganego przez podatek na rzecz likwidacji za-
dłużenia socjalistycznego państwa. Nie wolno wyprzedawać pań-
stwowych zakładów, nie rezerwując odpowiedniej puli akcji dla eme-
rytów, z których sktadek byty budowane.

15. Sktadka ubezpieczeniowa nie może być podatkiem. Trzeba
mieść przymus ubezpieczeń, traktując je jako umowę cywilną, na
straży której stoi państwo. ' '

16. Podatki stużące opłacaniu usług świadczonych obywatelom za
pośrednictwem urzędników państwowych muszą być zlikwidowane

66

z katolicką, ma być podstawą, na której winno zbudowane zostać pra-
wo, bowiem, zdaniem Wszechpolaków, prawo sprzeczne z etyką po-
zbawione jest sensu. Z kolei, z poczucia narodowego wynika dla Po-
laków najważniejsza konsekwencja, szczególnie mocno wyartykuło-

TVTF OD 7 TF 7 wana P"�7 Mw'a mianowicie kierowanie się w działalności politycz-
ni T^rwT^r^w^^T o T^ A ne)' społecznej i gospodarczej zawsze polskim interesem narodowym.
W iSZfJbCHPO-LS-KA Wszechpolacy aktywnie włączają się w akcje organizowane przez
środowiska narodowe, prawicowe, konserwatywne (np. w kampanię
na rzecz ochrony prawnej życia poczętego, zwalczanie pornografii).

Wznowiła działalność 2 grudnia 1989 roku w Poznaniu, nawiązując Opowiadają się za porozumieniem środowisk i organizacji narodo-
do przedwojennej, młodzieżowej organizacji narodowej o tej samej wych, utrudnianym przez personalne spory i częste rozłamy. Organi-
nazwie. Po rocznej aktywności Zarządu Tymczasowego, na Walnym żują kluby dyskusyjne, m.in. w Gdańsku i we Wrocławiu.

Zjeździe MW, 8 grudnia 1990 roku, przyjęto przedwojenny statut, mo- Prezesem Rady Naczelnej kierującej organizacją jest Roman Gier-
dyfikując go do obecnych wymogów formalnych oraz wybrano Radę tych, ze znanej rodziny narodowców (patrz: SN).

Naczelną. Wydają pismo Bastion (w podtytule: Pismo młodzieży katolickiej

Młodzież Wszechpolska zrzesza głównie licealistów, studentów, i patriotyczne f).
a także młodzież pracującą, dążąc do wypełnienia luki, jaka powstała
po rozpadzie dawnych organizacji komunistycznych na terenie szkół
i uczelni. Jej celowo dość luźna struktura organizacyjna umożliwia
swobodne kształtowanie działalności w kołach i ośrodkach lokalnych.
Obserwuje się aktywność tej organizacji, zmierzającej do poszerzenia
struktur na terenie kraju.

MW określa się jako organizacja wychowawcza, a nie polityczna, ^J
nie partia, a ruch społeczny. Celem Wszechpolaków jest "służba Bo- |
gu i Polsce", a środkiem do realizacji tego celu "dokonanie kontrre- J
wolucji w świadomości i moralności Polaków" (Biuletyn Oddziału |
Wrocławskiego MW, nr l, styczeń 1995). Wszechpolacy nazywają to J
pracą u podstaw. Program MW zawiera trzy podstawowe wartości, J
którym hołdują jej członkowie: katolicyzm, cywilizacja łacińska i po- -
czucie narodowe. Uważają, że korzenie polskości tkwią właśnte w tych -
trzech wartościach. "Patriotyzm powinien wraz z katolicyzmem two- -
rzyć zwartą i nierozerwalną symbiozę, która będzie gwarantem wiel- -
kości narodu" (wyp. M. Radzikowskiego, Bastion, nr l, styczeń-luty -
1993). Z przyjęcia tych wartości wynikają określone cele i zasady, kto- J
rymi kierują się w swej działalności, np. nietolerancja wobec zła w po- J
staci aborcji, pornografii, demoralizacji, satanizmu. Popierają zasadę ^| ^
nierówności społecznej jako dźwigni postępu społecznego, której re- U
spektowanie winno polepszyć etos pracy. Etyka narodowa, tożsama J

68 -

NOWA
DEMOKRACJA

Zarejestrowana 28 marca 1995 roku jako 273 partia. Reprezentowa-
na jest w parlamencie przez czterech postów (m.in. Sławomir Nowa-
kowski, Eugeniusz Januła), głównie byłych parlamentarzystów Unii
Pracy, usuniętych z partii w grudniu 1994 roku, jak twierdzono, "za
całokształt", ale po głosowaniu za odrzuceniem prezydenckiego weta
wobec ustawy budżetowej. Określa się jako stronnictwo socjaldemo-
kratyczno-liberalne.

W parlamencie Koło Nowej Demokracji udzieliło koalicji wsparcia
w sprawie podwyższenia progów podatkowych w zamian za obietni-
cę wprowadzenia, obok zeznań podatkowych, oświadczeń o stanie ma-
jątkowym. W związku z nowym rokiem szkolnym (1995) Nowa De-
mokracja zaapelowała do premiera Oleksego o wypłacenie nauczycie-
lom jednorazowej gratyfikacji w wysokości 300 nowych złotych.

Na Kongresie we wrześniu 1995 roku nowi demokraci wyrazili chęć
połączenia się z innymi małymi ugrupowaniami, np. z Partią Demo-
kracji Przedsiębiorczości Polskiej, założoną również przez byłego po-
sła Unii Pracy, Zbigniewa Zyska.

Według danych partyjnych Nowa Demokracja liczy 1200 człon-
ków, głównie na Górnym i Dolnym Śląsku oraz w Warszawie.

t B.S.

OBÓZ
PATRIOTYCZNY

Idea utworzenia Obozu Patriotycznego zrodziła się wśród przedsta-
wicieli ugrupowań postsolidarnościowych po wygranych przez lewi-
cowego kandydata wyborach prezydenckich. Nowa partia polityczna
o tej nazwie zarejestrowana została w pierwszej dekadzie stycznia 1996
roku. Obóz ma być federacją różnych partii politycznych, stowarzy-
szeń i związków zawodowych. Jego celem jest utworzenie wspólne-
go bloku w przyszłych wyborach parlamentarnych i samorządowych.

Akces do nowej partii zgłosiły następujące ugrupowania: RdR, KPN,
SDP, PSL-PL, PC II, P Yictoria, PPE - Zieloni, PZZ, ZZ "Kontra",
Prawica Narodowa.

Do grona polityków Obozu Patriotycznego zaliczyć można: Leszka
Moczulskiego, Jacka Stróżyńskiego, Romualda Szeremietiewa,
Krzysztofa Króla, Wojciecha Dobrzyńskiego, Andrzeja Łuszczew-
skiego, Krzysztofa Kawęckiego i in.

Siedzibą władz jest Warszawa.

K.P.

PARTIA

CHRZEŚCIJAŃSKICH
DEMOKRATÓW

Utworz( . , " .. ,..,,..
roku wPc1 została na konferencji założycielskiej w grudrniu 1990

tykomunisB"111' P"�2 ludzi wywodzących się z kręgu opoizycji an-
postów Kc^^-i'gfównie "^^'"'"ościowej". Inicjatywa w/yszła od
Parlament' Demokratów Chrześcijańskich Obywatelskiego Klubu
we dokurn^g0 i wielkopolskich działaczy chadeckich. Podstawo-
niu 1991 r^y programowe zaakceptowano na I Kongresie w stycz-
IIIKonere^- Aktualnym przewodniczącym PChD, wybranym na
premier w iw lutym ] "4 "^"'J�81 Paweł Łączkowski, byłły wice-

W swoje^16 Hanny suchockie-j-
ścijańskich^klaracji ideowej PChD odwołuje się do wartości chrze-

nej nauki K^0 wspólnego europejskiego dziedzictwa, oraz społecz-
chrześcijań'^101'1 katolickiego - Bliskie są jej tradycje eurofpejskiej
ży do ustane^ d^okracji.Nie chce być P^^ wyznaniową ii nie dą-
rych innych"'10"1'1 P^wa wyznaniowego, czym różni się odl niektó-
środkowule^1"11?0^"' postlllowany przez nią ład społeczny wypo-
dającymi pomiędzy koncepcjami skrajnie indywidualistycznymi,
rządkowani^0^0111 Okowitą swobodę, a bezwzględnym podpo-
w ideologii ]" Je0"08*! systemowi. Koncepcję ładu społecznego

nej zasady r1113 olPChD ial(3mocniczości i solidaryzmu społecznego.

ganizacjiźyć P'1111'1 oemokratów, zakłada demokratyczne zas.ady or-
wój samorząd politycznego, kładąc przede wszystkim nacisk ma roz-
wlec zarówni"0^1 we wszystkich dziedzinach życia. Celem sitaje się
czeristwa 111' uspołecznienie państwa, jak i upodmiotowienie społe-

obserwowan^0"^1"05 pchD wyrańt zdecydowany sprzeciw wobec
tem m.in po^ te"denc-'i d0 centralizowania władzy w Polsce kosz-
Kongresu igzerzania samorządności terytorialnej (Uchwała nr 4 III

Na polu go-1111^0 1994)-

sadami liberaiP00^1 chizmu gospodarczego, popierają wolny rynek, prywatną

72

własność i nieskrępowaną swobodę gospodarczego działania jedno-
stek, uważają, że konsekwencje gospodarki rynkowej winny być mo-
derowane przez wspomniane zasady pomocniczości i solidaryzmu
społecznego. W kwestiach fazy przejściowej reformowania gospodar-
ki prezentują jednak stanowisko konsekwentnie pragmatyczne, pro-
rynkowe. Stanowisko to różni PChD od innych ugrupowań chrześci-
jańskich, które kładą większy nacisk na rozwój funkcji opiekuńczych
państwa, na osłonę socjalną, szczególnie w okresie transformacji ustro-
jowej. Lider PChD Paweł Łączkowski jest zdania, że powolne tempo
reformowania gospodarki jest przyczyną wolniej szej od oczekiwań po-
prawy stanu gospodarczego. Nazywa kłamstwem twierdzenie o "nad-
miarze kapitalizmu" w dotychczasowych działaniach reformatorskich
oraz oskarża kolejne rządy o zbyt małą determinację w jego wprowa-
dzaniu. Dlatego też spotyka się z zarzutem kryptoliberalizmu, stawia-
nym przez przedstawicieli innych ugrupowań chadeckich. Liberalna
PChD jest więc w opcji chadeckiej jakby antytezą "lewicowej"
ChD-SP.

Partia nie przedstawiła własnego projektu Konstytucji, popierając
projekt przyjęty przez Senat I kadencji.

W praktyce politycznej dąży ona do stworzenia w Polsce silnej par-
tii chadeckiej poprzez próby współpracy różnych chadeckich ugru-
powań, a w końcu do skonsolidowania polskiej chadecji w jedną
z głównych sił politycznych w wyborach parlamentarnych. Dopro-
wadzając w 1991 roku do Pierwszego Zjazdu Polskiego Kongresu
Chrześcijańskiej Demokracji, poczyniono pierwsze kroki w tym kie-
runku. Podjęto także próby współpracy z zagranicznymi partiami
chadeckimi.

Partia ta działa aktywnie w Porozumieniu 11 Listopada, forum
współpracy prawicowych partii: PK, SLCh, SND, UPR oraz działała
w Konwencie Św. Katarzyny. Działacze: Paweł Łączkowski, Janusz
Steinhoff, Anna Knysok.

Władze partii: Kongres, przewodniczący. Zarząd Główny, Komi-
sja Rewizyjna, Sąd Koleżeński. Siedziba władz mieści się w Pozna-
niu.

DOKUMENTY I KONGRESU PARTII
CHRZEŚCIJAŃSKICH DEMOKRATÓW
[styczeń 1991 r.; fragmenty]

DEKLARACJA IDEOWA

l .Partia Chrześcijańskich Demokratów jest partią polityczną, któ-
ra zmierza do ukształtowania tadu społecznego, gospodarczego i po-
litycznego kraju zgodnie z. wartościami i ideałami jej członków.

2. PChD w swoich dzia toniach kieruje się wartościami chrześcijań-
skimi, lezącymi u podstaw kultury europejskiej, tymi które staly się
obecnie wspólnym dziedzictwem ludzi wierzących i niewierzących.

PChD nie jest ugrupowaniem politycznym ludzi jednego wyznania.
Chcąc kształtować postawę tolerancji wobec odmiennych poglądów,
PChD dąży do zapewnienia równych praw wszystkim obywatelom
bez. względu na ich przynależność polityczną, narodowość i wyzna-
waną religię.

W petni natomiast aprobując chrześcijańskie zasady lądu społecz-
nego i moralnego, PChD pragnie przyczynić się do tego, by f ej człon-
kowie zasady te potrafili respektować w codziennym życiu: w rodzi-
me, w miejscu pracy, w stosunku do wspólnoty narodowej,, w dzia-
łalności politycznej.

Przy określaniu swoich zasad i zadań PChD przywiązuje wielką
wagę do nauki społecznej Kościoła katolickiego.

3. PChD opowiada się za lądem społecznym, który w harmonijny
sposób łączy uznanie indywidualnej wartości i godności każdego
człowieka oraz szacunku dla jego wolnej woli z nakazem solidarnych
działań w życiu zbiorowym i dbałością o dobro wspólnoty.

Odrzucamy zarówno ideologie podporządkowujące bezwzględnie
jednostki systemowi, jak i krańcowe koncepcje indywidualistyczne
pozostawiające jednostkom całkowitą swobodę i nie stawiające im
ładnych ograniczeń.

Działalność państwa, instytucji społecznych oraz każdego obywa-
tela winna kierować się dwiema podstawowymi zasadami:

- zasadą odpowiedzialności,

- zasadą solidarności ze słabszymi.

4. PChD jako partia demokratów uznaje demokratyczne zasady or-
ganizacji życia społecznego i polityczne go: wolność stówa, sumienia

74

t zrzeszania się. Opowiada się za zwiększeniem roli samorządności
we wszystkich dziedzinach życia. Zdecydowanie przeciwstawiać się
będzie wszelkim formom przywilejów, dbając o zagwarantowanie
wszystkim równości wobec prawa i równości szans. PChD chce
uczestniczyć w tworzeniu i działalności demokratycznych i spraw-
nych instytucji sprawowania władzy, traktując działalność politycz-
ną jako służbę na rzecz jednostek i społeczeństwa, wymagającą kom-
petencji, skuteczności i odpowiedzialności. Jednocześnie chce przy-
czyniać się do zwiększania aktywnego i odpowiedzialnego uczestnic-
twa wszystkich obywateli w różnych formach życia publicznego,
zwłaszcza w ramach społeczności lokalnych.

Naszym celem jest więc zarówno uspołecznienie państwa, jak
i upodmiotowienie społeczeństwa. Demokrację traktujemy nie jako
cel sam w sobie, ale jako gwarancję sprawiedliwego ładu społecz-
nego.

5. PChD opowiada się za sprawdzonymi zasadami funkcjonowa-
nia państwa i gospodarki, które łączą swobodę działania jednostek,
rolę rynku i prywatnej własności z uznaniem roli wspólnoty ipomoc-
niczości państwa oraz jego odpowiedzialności za wszystkich obywa-
teli.

6. PChD chce przyczyniać się do podejmowania przez jak najszer-
sze kręgi społeczne prywatnej działalności gospodarczej, popiera
rozwój prywatnego przemysłu, handlu, rzemiosła, usług i rolnictwa,
chce budować przeświadczenie, ze warto samemu być odpowiedzial-
nym za swój byt ekonomiczny, ze warto oszczędzać i inwestować.

PChD pragnie równocześnie współtworzyć godne i sensowne wa-
runki funkcjonowania dla najliczniejszych w każdym społeczeństwie
pracowników najemnych, chcących rzetelnie pracować w sprawnych
i dobrze kierowanych instytucjach i przedsiębiorstwach. Tak więc
PChD chce działać na rzecz interesów zarówno właścicieli i przed-
siębiorców, jak i pracowników najemnych.

Uznając, iż zadaniem państwa jest przede wszystkim budowanie
odpowiednich warunków dla indywidualnej działalności, chcemy
współtworzyć nawyki grupowej pracy organicznej, umiejętności od-
dolnego, zbiorowego, praktycznego współdziałania i organizowania
się w celu zaspokajania wspólnych, codziennych potrzeb i interesów.

7. PChD kieruje się patriotyzmem i poszanowaniem narodowej tra-
dycji, uznaje jednocześnie, ze każdy człowiek i każdy naród jest czę-

scią ogólnoludzkiej wspólnoty. Chcemy łączyć współuczestnictwo
w najwartościowszym dorobku kultury światowej z rozwijaniem

otwartej, bogatej oraz wewnętrznie zróżnicowanej kultury narodo-
wej.

8. PChD za szczególną wartość w działalności publicznej uważa
zgodność głoszonych poglądów z ich praktyczną realizacją. Dlatego
odrzuca osobiste rozgrywki, agresywne działania polityczne, prze-
ciwstawianie sobie ludzi i dbanie jedynie o własne interesy.

Każdy członek PChD winien kierować się w działalności publicz-
nej i życiu osobistym zasadami odpowiedzialności i solidarności spo-
łecznej.

DEKLARACJA PROGRAMOWA
l. Zagadnienia ustrojowe

l] Partia Chrześcijańskich Demokratów opowiada się za pań-
stwem silnym, a nade wszystko sprawnym, rządzonym w oparciu o de-
mokratyczne zasady i respektującym interesy swoich obywateli. Za-
pewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego stanowi

podstawowy obowiązek państwa. Zasadniczym elementem bezpie-
czeństwa są:

1) ochrona naturalnych praw człowieka jako praw niezbywalnych,

które muszą być gwarantowane przez cały system prawny i realizu-
jące ten system instytucje,

2) ochrona rynku i konsumenta przez sprzyjanie przedsiębiorczo-
ści i zdrowej konkurencji, a zapobieganie działaniom monopolistycz-
nym oraz nieuczciwym praktykom w sferze produkcji i handlu,

3) ochrona rodziny jako podstawowej grupy społecznej - działa-
nia państwa muszą sprzyjać bezpieczeństwu rodziny w aspekcie eko-
nomicznym, prawnym i moralnym,

4) ochrona środowiska naturalnego jako podstawowego dobra
wspólnego, którego stan przesądza o warunkach życia obecnego
i przyszłych pokoleń.

2] Polska demokratyczna to kraj, którego ustrój oparty jest na za-
sadzie pomocniczości państwa oraz konsekwentnym podziale władzy
na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Przez pomocniczość
państwa rozumieć należy służebny względem obywatela charakter

76

wszystkich instytucji państwowych, które mogą ingerować w życie
obywatela tylko wtedy, gdy jest to niezbędne. Podział władz na wła-
dzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą zakładać musi także
rozgraniczenie i ograniczenie kompetencji tych władz tak, aby umoż-
liwić wzajemną skuteczną kontrolę i przeciwdziałać nadmiernemu
koncentrowaniu władzy. Fundamentalną część Konstytucji winno
stanowić określenie obywatelskich praw, wolności i obowiązków,
Z prawem do życia od momentu poczęcia aż do śmierci jako prawem
podstawowym. Zapis konstytucyjny regulujący tę sferę musi mieć
charakter norm egzekwowanych, a nie jedynie norm ogólnych, wy-
rażających intencję ustawodawcy.

3] Na straży przestrzegania praw obywatelskich przez władze pań-
stwowe i samorządowe stać powinien Trybunat Konstytucyjny
i Rzecznik Praw Obywatelskich.

4] Rzeczpospolita Polska powinna być państwem niewyznanio-
wym. Wyrosłe z chrześcijańskich tradycji państwo musi stać na stra-
ży poszanowania zasady tolerancji i równości praw niezależnie od
wyznawanej religii. Każdy obywatel musi mieć prawo do wolności
religijnej, do uzewnętrzniania swoich przekonań oraz posiadania
miejsca kultu. Konieczne jest uznanie przez państwo prawa rodziców
do zapewnienia swoim dzieciom wychowania zgodnego z ich prze-
konaniami.

5] Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej powinna określać stosun-
ki między państwem i Kościołem oraz związkami wyznaniowymi ja-
ko stosunki pomiędzy instytucjami autonomicznymi i niezależnymi,
Z których każda rządzi się własnym prawem, kierując się zasadami
wzajemnego poszanowania i podejmując współpracę dla dobra jed-
nostek i społeczeństwa jako całości.

6] Konstytucja musi być fundamentem prawa, a także jednym z klu-
czowych elementów świadomości politycznej Polaków. Istotą tej
świadomości winno być traktowanie państwa jako dobra wspólnego
wszystkich obywateli Rzeczypospolitej.

7] Partia Chrześcijańskich Demokratów uważa, ze Sejm powinien
być organem władzy ustawodawczej reprezentującym interesy ogó-
łu obywateli, artykułowane przez ugrupowania i partie polityczne,
a Senat winien być reprezentacją regionów.

8] Prezydent RPjest najwyższym przedstawicielem państwa, wy-
bieranym w wyborach powszechnych. Do najistotniejszych Jego
uprawnień winno należeć:

1) Powoływanie i odwoływanie premiera, a na wniosek premiera l) wsady nienaruszalności prawa własności,
Prawo mianowania ministrów, 2) polnej swobody działalności gospodarczej,

2) wydawanie dekretów z mocą ustawy w sprawach zastrzeżonych 3) rynku jako głównego regulatora procesów gospodarczych,
okomPetencji Sejmu, . 4) otwartości gospodarki,
J) prawo veta wobec ustaw uchwalonych przez parlament. 5) stabilnych zasad funkcjonowania gospodarki,
w naruszenie Konstytucji Prezydent może być postawiony przed 6) stabilnego pieniądza oraz aktywnego systemu podatkowego
''y^nafem Konstytucyjnym, i kredytowego,
"l ^azny^ elementem demokratycznego państwa jest samorząd 7) prawa do bogacenia się jednostek i w związku z tym podejmo-
erytorialny pChD opowiada się za umocnieniem jego roli - mozli- wanta przez nie ryzyka działalności gospodarczej.
\vle wiele uprawnień winno być delegowanych na jak najniższe pię- 17] Zasada bezwzględnego przestrzegania prawa własności musi
ra ^gani^acyjne i decyzyjne. Za szczególnie pilne uważamy precy- zostać zapisana w Konstytucji RP.
^ne, ustawowe określenie roli samorządu i państwa w zakresie za- 11 18] PChD uważa, ze rozwój ekonomiczny Polski, podniesienie po-
aay Pornocniczości i zabezpieczenia pełni praw obywatelskich. ^ ziomu życia jej mieszkańców do standardów europejskich może na-

1^ytorial^g związki samorządowe, posiadając osobowość praw- :'. ; stąpić przede wszystkim jako efekt wysiłku organizacyjnego ifinan-
na, mają pgf^g prawa własności i inne prawa majątkowe, co daje im ,1 sowego samych Polaków. Dla uzyskania pierwszego impulsu rozwo-
Y1111 do Wykonywania zadań publicznych we własnym imieniu i na gl; jowego konieczne jestjednak zasilenie gospodarki kapitałem- między -

asną odpowiedzialność. Samorządy terytorialne powinny mieć '- narodowym.

SWarancje prawne do dobrowolnego zrzeszania się i prowadzenia PChD opowiada się za otwartością polskiej gospodarki, gdyż in-
amoa^ielnej współpracy ze wspólnotami lokalnymi za granicą, westycje zagraniczne to nie tylko transfer kapitału i nowoczesnych

7 ^Prawne funkcjonowanie państwa i jego administracji wyma- , technologii, ale także dostęp do niezmiernie potrzebnych zachodnich
8a zmian \^ obecnie obowiązującym podziale administracyjnym kra- metod i technik zarządzania, marketingu, zachowań rynkowych itp.
Ju. PChO dążyć będzie do stworzenia struktur administracyjnych Podstawowymi czynnikami, które mogą przyciągnąć kapitał zagra-
Panstwa opierających się na istniejących więziach gospodarczych :," niczny do Polski, powinny być stabilne, długookresowe zasady go-
^az Cadycy jnych związkach regionalnych. Obok województw waż- ^ spodarowania oraz możliwość zakupu ziemi pod inwestycje.
Q Jeattostką administracyjną powinny ponownie stać się powiaty, f 19] Działaniom wprowadzającym Polskę w system światowej go-
ano\viqcg lokalne centra gospodarcze, handlowe i kulturalne. Po- f spodarki rynkowej towarzyszyć muszą (zwłaszcza w pierwszej fazie)
rot do trójstopniowego podziału administracji państwowej uspraw- J działania państwa osłaniające polskie podmioty gospodarcze.
1 �bsfugę obywateli. B 207 PChD uważa, ze nadszedł najwyższy czas, aby główne siły po-

(...) | lityczne w oparciu o konkretne propozycje wyłonionego zespołu au-

rr, r, J tor skie go ustaliły na szczeblu parlamentarnym ramowe, ekonomicz-
^omiczne podstawy bytu kraju _- ^e i spoteczno-polityczne zasady gospodarowania, które będą obo-
j ^ ^B wiązywały bez istotnych zmian przez dłuższy okres. W oparciu o te
Spodarka rynkowa - Rola państwa w ekonomice kraju J zasady należy opracować bądź znowelizować ustawodawstwo gospo-
^J darcze, w tym ustawy dotyczące systemu podatkowego, zasady funk-

� J Partia chrześcijańskich Demokratów uznaje system gospodar- ^| cjonowania przedsiębiorstw państwowych i spółdzielczych, zasady
1 fynkowej^ sprawdzonej w wielu krajach świata, za jedyny, który |^| funkcjonowania kapitału zagranicznego, prawa bankowego. Pozwo-
. ^^^entnie stosowany doprowadzi w Polsce do wzrostu poziomu :^1 litoby to zakończyć okres niepewności ekonomicznej i byłoby istot-
-y^a �by\vateli i wzmocnienia państwa. System ten wymaga szcze- U n^m czynnikiem zachęcającym przedsiębiorców rodzimych i zagra-
żo ^poszanowania: " ^H nicznych do inwestowania w Polsce.

PARTIA

27 B] Partia Chrześcijańskich Demokratów uważa s w okresie

^o szczególnie potrzebna jest aktywna polityka gos^rcza^n.
Bardzo istotnym jej elementem mu^n h^'. .,^;/.," - ,.. ,

KONSERWATYWNA

p^sl^wrcz-ośćo1^^^^

trans^ort^/e^y^d^ ^"^'Y' ^komunikacja, Powstała 6 grudnia 1992 roku, po opuszczeniu Unii Demokratycz-

oraz system administracji państwowe^ system informac-ii "^'z powodów doktrynalnych, przez jej prawicową frakcję - Forum
.- - Prawicy Demokratycznej - z liderem Aleksandrem Hallem. Oprócz
-"\ Forum weszły do niej Koalicja Republikańska oraz tzw. grupa śląska
KLD. Przewodniczącym został Aleksander Hali. Odejście tej frakcji
z Unii Demokratycznej i powstanie Partii Konserwatywnej służyć mia-
ło, zdaniem Halla, budowie obozu nowoczesnej, proreformatorskiej
polskiej prawicy.

Dokumenty programowe Partii Konserwatywnej oparto na zasadzie
łączenia nowoczesności i poszanowania tradycji. Konserwatyzm
w wydaniu tej partii oznacza dążenie do modernizacji Polski, czyli bu-
dowy mechanizmów systemu rynkowego, przy zachowaniu tradycji
narodowej i chrześcijańskiej inspiracji w życiu publicznym. Państwo
postrzegane jest jako dobro wspólne wolnych ludzi, nie zaś jako kon-
trakt społeczny, będący źródłem władzy państwowej. Zasada dobra
wspólnego, w przeciwieństwie do obowiązującego dziś przepisu
' o urzeczywistnianiu sprawiedliwości społecznej, nie pozwala na
uprzywilejowanie praw socjalnych w stosunku do praw jednostki. Pra-
wa jednostki winna ochraniać konstytucja.

Szczególną wagę przywiązują konserwatyści do konstytucyjnej
ochrony prawa własności. Wychodząc z założenia, że rolą konstytucji
jest określenie stosunków między jednostką a państwem, sprzeciwia-
ją się koncepcjom szerokiej konstytucjonalizacji praw pracowniczych
i socjalnych. Państwo powinno ograniczać ingerencję w stosunki pra-
codawca-pracobiorca, dlatego są przeciw konstytucyjnemu uprzywi-
lejowaniu związków pracowniczych, np. poprzez nadanie prawu do
strajku rangi konstytucyjnej.

W koncepcjach ustrojowych preferują republikę o systemie prezy-
dencko-parlamentarnym, o dwuczłonowej egzekutywie (pręży -
dent-rząd) i dwuizbowym parlamencie. Silne państwo według konser-

81

konstytucja musi gwarantować s^ działalności gospodarczej
i skutecznie chronić własność pr^- Bierny przeciwstawiać
się szerokiej konstytucjonalizacji^.50^1^' wymuszających
na państwie politykę potnego za?^10 l. ^erwencJomstyczne
praktyki. Proponujemy racjonalne^^P0^^l ob^^
spetniających ich funkcję. Popiera wsa^. pilnego pieniądza,
któralestnajlepszymsposobemz^^^^^^^
przed inflacją Uważamy, iż porno spolm P0^ ^ Cero-
wana wyłącznie do najbardziej p^b^ych rodzin i Jednostek,
nie zaś do catego społeczeństwa.

Chcemy państwa zdecentralizo^S0' s1 ^S0 s^ ^Polnot lo-
kalnych. gmin, a w przyszłości ^onow- ^z.amy fz dobrobyt
wspólnot lokalnych należy tworzywprzez Peanie indywidual-
nej przedsiębiorczości. Jesteśmy p6^1 ^Jalizmowi gminnemu
i z tego względu opowiadamy się z^^ ^ercyJneJ dziatalno-
ści gmin. , ...

Będziemy bronić prawa obywało d0 ^^ l ^utecznej wta-
dzy państwowej. Będziemy działać0 rzecz ^^Y administracji,
która położy kres nieudolnej wtadz^0^1- ^^Y. że nowa
polska konstytucja powinna w jes^ ^szym stopniu zwiększyć
pozycję wladzy wykonawczej. CAc^.^^.0^^^^^
która uporządkuje polską demokra^ l sktom ^^cych podobnie
o problemach Polski do lączenia si ; - "

Jesteśmy przeciwni ustrojowym ^w^^ow dla związków zawo-
dowych. Opowiadamy się za wewn?^. cenieniem państwa.
Jesteśmy - szczególnie z uwagi na tuac^ Pol^i-przeciwnikami
rozwiązań korporaty stycznych. Uw^Y' f lch ^^ja prze-
ksztatcataby państwo obywatelskie "ww^"^ procedurach de-
mokratycznych w system ustrojowe UPr^wlle]owanla Kazków,
podważałaby zasadność wyborów ^ parnych i równość wo-
bec prawa. Już dziś utrwalita się pri^sprawiedliwego prefe-
rowania interesów pracowników w^ wkadow pracy kosztem
innych grup społecznych. Zasada dc0 ^P01^, której bronimy,
oznacza udział w życiu państwa ró^ 8rup ^^y^, zawodo-
wych i terytorialnych. Przyjęcie roz^ ^Poratystycznych mu-
si przynieść odbudowę państwa kla^80' ..

Występując na rzecz ograniczenia c/a/,^(komicznej aktyw-
ności państwa, podkreślamy jego walne obo^l, takie jak:

ochrona bezpieczeństwa osobistegotlenla ^^eli, sprawne są-

84

downictwo i wymiar sprawiedliwości. Jesteśmy przeciwko pobtażli-
wej dla przestępców polityce karnej, nie dopuszczając jednak do na-
ruszania podstawowych gwarancji udzielonych obywatelom przez
prawo.

Sądzimy, iż odejście od komunizmu to nie tylko sprawiedliwe roz-
liczenie przeszłości. Konieczna jest reforma struktur państwowych.
Będziemy dążyć do tego, by stuzba publiczna by ta w większym niż do-
tychczas stopniu otwarta dla nowych ludzi, szczególnie młodych.

Uważamy, ze polska polityka zagraniczna powinna być oparta na
zasadzie interesu narodowego. Opowiadamy się za udziałem Polski
we Wspólnocie Europejskiej i NATO. Współpraca Polski z suweren-
nymi państwami Europy Środkowej i Wschodniej ma ogromne zna-
czenie stabilizujące sytuację w naszym regionie. Budowanie jedno-
ści europejskiej musi dokonywać się z poszanowaniem tożsamości
i suwerenności narodowej. Wielość kultur narodowych stanowi bo-
gactwo cywilizacji europejskiej i w przeszłości decydowała o jej
atrakcyjności.

Wypowiadamy się przeciwko koncepcjom sztucznego ujednolica-
nia Europy. Uważamy, ze decyzje o przyszłości Europy powinny za-
padać w zgodzie z wolą wspólnot lokalnych i narodowych.

Nie chcemy tworzyć partii klasowej. Kierujemy swój program do
wszystkich tych, którzy własną pracą chcą polepszać swą pozycję i byt
swoich rodzin. Chcemy być partią wszystkich obywateli, którzy sza-
nując tradycję, zbudują wolną, nowoczesną i zasobną Polskę.

politycznej w celu zbudowania poważnej alternatywy wobec Sojuszu

Lewicy Demokratycznej.
i? &f Ł. P A ł? TT A Powstanie partii republikańskiej zaowocowało wystąpieniem z Klu-
"----rf2-^ ^-IV l. 1.A bu Parlamentarnego BBWR 5 posłów, którzy utworzyli Koło Partii

POLITYCZNA "Republikanie".

T>I7'TTTTT -_-- Pierwszym przewodniczącym partii został Zbigniew Religa, który

99^^łU151^1..1vANIE 19 stycznia 1996 roku zrezygnował z tej funkcji, podając jako powód
trudności w pogodzeniu rozlicznych zajęć - naukowych, senatorskich

\ ;,r,1// \rr^^A\ /^./łl-Mł-nł-ł-m M r\f ł-Ctt-t f> -~\ '-y,-c'łlł Tc*t-r7\7 t^ ł/C? ^m/^rttt'

Ko-

rrako^kardio^Sa^NasTępcą^ Jerzy Eysymontt. _

Liderzy partii to: Zbigniew Religa, Jerzy Eysymontt, Tadeusz rw
Powstała w wyniku rozłamu w BBWR; jesienią 1994 roku BBWR walczyk Zbigniew Śliwiński.

opuścił jego dotychczasowy przewodniczący Zbigniew Religa z gru- Siedzibą władz centralnych jest Warszawa.
pą zwolenników, dostrzegający potrzebę działania w formule partii po- W.Ci.
litycznej, a nie stowarzyszenia, jakim jest Blok. 20 stycznia 1995 ro-
ku została zarejestrowana Partia Polityczna "Republikanie".

I Krajowa Konwencja Założycielska Partii, obradująca etapami od
wiosny do jesieni 1995 roku, podjęła wiele uchwał dotyczących aktu-
alnych wydarzeń politycznych. M.in. wypowiedziano się za uchwale-
niem konstytucji przed wyborami prezydenckimi "jako warunku wła-
ściwego ich przeprowadzenia". Postulowano działania na rzecz inte-
gracji Polski ze strukturami zjednoczonej Europy i NATO, współpra-
cę ze wszystkimi członkami wspólnot europejskich na płaszczyznach
bilateralnej, multiiateralnej oraz Inicjatyw Środkowoeuropejskich,
rozwijanie stosunków politycznych i gospodarczych z państwami bał-
tyckimi oraz Ukrainą, Rosją i Białorusią.

Dostrzegając problemy Polaków zamieszkujących poza granicami
Polski, domagali się "Republikanie" konstytucyjnej gwarancji rów-
nych praw dla Polaków, niezależnie od miejsca ich zamieszkania,
stworzenia przedstawicielstwa środowisk emigracyjnych w polskim
parlamencie, prawa do podwójnego obywatelstwa, udziału Polaków
zamieszkujących za granicą w procesach prywatyzacji i reprywatyza-
cji, wreszcie przyznania im prawa do rent i emerytur.

Wbrew uchwale Konwencji, dotyczącej wyborów prezydenckich,
prof. Zbigniew Religa ostatecznie nie wyraził zgody na ubieganie się
o prezydenturę. Partia "Republikanie" zadecydowała więc o zgłosze-
niu i poparciu w wyborach prezydenckich Marka Markiewicza. Popar-
cie to jednak na 2 tygodnie przed wyborami wycofała, opowiadając
się za kandydaturą Lecha Wałęsy.

Po wyborach prezydenckich liderzy UW i "Republikanów", Leszek
Balcerowicz i Zbigniew Religa, wydali oświadczenie o współpracy

86

PARTIA PRACY
"SOLIDARNOŚĆ"

Partię powołała w listopadzie 1989 roku na spotkaniu założycielskim
w Krakowie grupa działaczy podziemnych struktur "Solidarności"
z Krakowa, Częstochowy, Wrocławia i Rzeszowa, przeciwnych takty-
ce działania władz "Solidarności" wobec rządu. Określa się ona jako or-
ganizacja centrolewicowa,poszukująca sojuszników w niektórych odła-
mach PPS, Partii Wolności, "Solidarności 80". Z założenia nie jest par-
tią masową, ale opiniotwórczą, kształtującą świadomość społeczną
głównie poprzez spotkania, odczyty, działalność środowiskową.

Za podstawę programu PP "S" przyjęła założenia I Zjazdu "Solidar-
ności" (1981 rok), jako wyrażające wolę większości ludzi pracy. Nie
uznała natomiast umów "okrągłego stołu", ani "kontraktowego Sejmu".
Nie traktuje okresu PRL jako istnienia państwa polskiego, czego konse-
kwencją jest m.in. nieuznanie długów zaciągniętych w tym czasie.

W programie gospodarczym czołową kategorią czyni pracę, jako grę
zespołową. Nawiązuje do japońskiego modelu przedsiębiorstwa, pod-
kreślając bardzo ważną rolę organizacji pracy, która powinna się od-
bywać w zespołach złożonych z ludzi kompetentnych. Duże znacze-
nie przywiązuje do pozytywnej selekcji kadr, wykorzystywania talen-
tów, dawania szans młodemu pokoleniu. Nie widzi potrzeby po-
wszechnego uwłaszczenia i reprywatyzacji, obawiając się rozgrabie-
nia majątku narodowego. W programie odbudowy nauki przewiduje
m.in. unieważnienie nadanych w PRL tytułów naukowych. Pochwala
lustrację i walkę z korupcją. W polityce zagranicznej opowiada się za

"walką z aktualnym wrogiem", nie precyzując, kto może zostać za wro-
ga uznany.

Partią kieruje 3-osobowy Zarząd Główny z przewodniczącym An-
drzejem Zielińskim. Siedzibą Zarządu jest Kraków.

BS.

PARTIA
PRZYMIERZE
"SAMOOBRONA"
RZECZYPOSPOLITEJ

Partia Przymierze "Samoobrona" Rzeczypospolitej jest jedną
z trzech, obok Związku Zawodowego Rolników - Samoobrona
(zarejestrowanego l O stycznia 1992 roku) i Komitetu Samoobrony Na-
rodu (utworzonego w 1993 roku), organizacji stanowiących Ruch Spo-
łeczny "Samoobrona". Zarejestrowana została 12 czerwca 1992 roku.

"Samoobrona" (skrót nazwy ruchu), jako organizacja społeczno-
'-zawodowa wywodząca się ze wsi, "to ruch narodowo-ludowy, pro-
ekologiczny i prosocjalny, reprezentujący interesy całej gospodarki
narodowej, w tym sfery gospodarcze związane z rolnictwem". Nad-
rzędnym celem, który pragnie realizować, jest polepszenie jakości ży-
cia Polaków w miastach i na wsi, zabezpieczenie im warunków roz-
woju na przyszłość oraz zapewnienie bezpieczeństwa i niepodległości
ojczyzny ("Samoobrona to instynkt życia").

"Samoobrona" za najlepszy system polityczny uważa demokrację
parlamentarną z jednoizbowym parlamentem i prezydentem wybie-
ranym w wyborach powszechnych, który powinien posiadać prawo
weta wobec niektórych kategorii ustaw. Organem doradczym prezy-
denta powinna być podporządkowana Sejmowi Rada Rozwoju
i Bezpieczeństwa Państwa. Niezbędny też jest silny samorząd teryto-
rialny, który musi mieć odpowiednie warunki działania. Referendum
zaś powinno być jedną z form regulowania stosunków politycznych.

W kwestiach gospodarczych domaga się "Samoobrona" częściowe-
go, a nawet całkowitego anulowania zadłużenia zagranicznego, rewi-
zji polityki celnej i takich programów prywatyzacyjnych, aby zgodnie
z postulatem członków ogranizacji poza procesem prywatyzacji pozo-
stały przedsiębiorstwa o znaczeniu strategicznym, np. kolejnictwo,
energetyka, telekomunikacja, przemysł zbrojeniowy i wydobywczy.
Żąda "Samoobrona" "zaprzestania celowego i doktrynalnego niszcze-
nia przemysłu państwowego", "przywrócenia państwowych monopo-
li" oraz równouprawnienia wszystkich sektorów w gospodarce. Od

państwa oczekuje preferencji dla brafe i dziedzin postępowych,
oszczędzających środowisko naturalne, ;e gwarantujących awans cy-
wilizacyjny Polski, jak elektronika, telek(munikacja, przemysł maszy-
nowy, chemiczny, rolno-spożywczy (Mo.eriaty programowe).

Jako poniekąd partia klasowa, chłopski, "Samoobrona" posiada bar-
dzo rozbudowany program dotyczący ronictwa. Za niezbędny waru-
nek rozwoju uważa jego oddłużenie ora, interwencjonizm państwo-
wy chroniący produkcję rodzimą poprze system ceł i dopłat, nadto
postuluje przyznawanie rolnikom tanich credytów, które będą służyć
pobudzeniu przedsiębiorczości i prywatach inwestycji w rolnictwie.

Rolnictwo winno opierać się na gospocarstwach rodzinnych, a pra-
wo własności do ziemi uprawnej powinni i-neć tylko obywatele polscy.

Prawa emerytalne rolników należy zrówiać w całości z prawami in-
nych grup pracowniczych.

Uznając niepodważalność reformy roln-j postuluje, aby reprywaty-
zacja wszelkiej własności ziemskiej nie dotyczyła obywateli obcych.

Opowiada się "Samoobrona" za powianiem przy Ministerstwie
Edukacji Narodowej Rady Oświaty Wieskiej, która czuwać będzie
nad utrzymaniem poziomu szkolnictwa n< wsi i bez zgody której żad-
na szkoła nie będzie mogła być zamknięta, przy Ministerstwie Kultu-
ry natomiast powinna powstać Rada Kultu-y Regionalnej, czuwająca
nad istnieniem i funkcjonowaniem placdwek kulturalnych na wsi,

a przy Ministerstwie Zdrowia specjalna Rida Opieki Zdrowotnej nad
ludnością wiejską.

Od rządu oczekuje opracowania 5-letriego planu rozwoju infra-
struktury cywilizacyjnej wsi, obejmującego problemy melioracji, ga-
zociągów, wodociągów, sieci energetyeziej, telefonicznej, zbiorni-
ków wodnych i oczyszczalni ścieków. Najto widzi potrzebę zapew-
nienia rolnikom preferencyjnych udziałów w prywatyzowanych
przedsiębiorstwach przemysłu rolno-spo^ywczego, produkujących
sprzęt rolniczy, nawozy sztuczne i przetwory rolne oraz zahamowa-
nia bezrobocia na wsi przez uruchomienia systemu robót interwen-
cyjnych.

Niezbędne są też zmiany w systemie świadczeń socjalnych, funk-
cjonowania służby zdrowia, która tak jak i szkolnictwo powinna być
całkowicie bezpłatna.

W kwestiach dotyczących polityki zagranicznej -opowiada się "Sa-
moobrona" za współpracą ze wszystkin-ij krajami, w tym także
z państwami b. ZSRR. Postuluje jednak przeprowadzenie powszech-

90

nego referendum w sprawie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej
i NATO oraz renegocjację warunków przystąpienia Polski do EWG,
uznając bowiem "zasadność potrzeby integracji europejskiej, nie moż-
na się jednak godzić na wcielenie Polski do EWG na warunkach dyk-
towanych krajowi uzależnionemu". W kwestii tzw. euroregionów
stwierdza: "jesteśmy za Europą Ojczyzn, ale nie odpowiada interesom
narodowym Polski idea Euroregionów prowadząca do zacierania gra-
nic narodowych z korzyścią dla najsilniejszych ekonomicznie i poli-
tycznie państw" (Materiały programowe, list Do członków obu izb
parlamentu polskiego z 19 maja / 994, Postulat pod adresem premie-
ra rządu Rzeczpospolitej z 5-6 maja 1995).

"Samoobrona" nie ma swoich przedstawicieli w parlamencie. Pre-
zentację poglądów i realizację własnego programu próbuje osiągnąć
dzięki różnorodnym metodom działania, wynikającym w znacznym
stopniu z populistycznego charakteru ruchu. Z jednej strony są to ak-
cje protestacyjne, okupacje budynków (VI 1992), marsze na stolicę (VII
1992), pikiety, blokady dróg i budynków (VII 1992), uniemożliwianie
przetargów na sprzedaż PGR-ów (Gwiżdziny, U 1994). Powoduje to
niekiedy interwencje organów sprawiedliwości, np. 13 sierpnia 1994
roku Andrzej Lepper został tymczasowo aresztowany w celu ustalenia
jego udziału w przestępczych działaniach przeciwko zarządcy komisa-
rycznemu gospodarstwa ogrodniczego w Kobylnicy. Sprawę ostatecz-
nie umorzono. Celem tych działań jest zwrócenie uwagi władz i społe-
czeństwa na dramatyczną, zdaniem Leppera, sytuację rolnictwa. Z dru-
giej strony stosuje "Samoobrona" bardziej konwencjonalne metody:

kierowanie do własnych członków, społeczeństwa i najwyższych władz
państwowych apeli, oświadczeń, listów protestacyjnych, wyrażaj ących
stanowisko ruchu wobec aktualnych problemów kraju, np. w sprawie
ochrony języka polskiego przed zalewem zwrotów i terminów obcoję-
zycznych, sytuacji służby zdrowia, integracji europejskiej, stosunku do
Kościoła katolickiego, handlu dziećmi polskimi, finansowania przez
Polskę ćwiczeń i imprez wojskowych NATO.

Lider i główny ideolog ruchu Andrzej Lepper startował w wyborach
prezydenckich 1995 roku, uzyskując l ,32% głosów.

Działaczami "Samoobrony" są także: Józef Krzyszczak, Stanisław
Stukan, Roman Wycech, Paweł Skórski.

Siedzibą władz centralnych partii jest Warszawa.

W.G.

MATERIAŁY PROGRAMOWE
KRAJOWEGO KOMITETU WYBORCZEGO

SAMOOBRONA - LEPPERA. LISTA NR 19
[czerwiec 19^3 r.; fragmenty]

[..J
4.1. Uniwersał Przymierza " Samoobrona "

Los stawia przeĄ nami zadania o najwyższej randze

Polska pogrążona w chaosie politycznym i gospodarczym znajdu-
je się w śmiertelnym niebezpieczeństwie. Należy podjąć wszelkie wy-
silki w jej obronie, angażując w nie rozum, sumienie i uczucie mito-
ści Ojczyzny. Trzeba konsekwentnego dziatania politycznego

w celu wylenienia wtadzy rzeczywiście reprezentującej interesy na-
rodu polskie go.

Spoteczny Ruch Samoobrony zrodzony z inicjatywy środowisk spo-
łecznych i zawodowych, w tym środowisk związanych ze Związkiem
Zawodowym Rolnictwa "Samoobrona", postanawia wytonić z sie-
bie organizację Stanowiącą jego "ramię polityczne". Zdecydowani
na taką inicjatywę pragniemy nadać jej wymiar Ogólnopolskiego
Przymierza politycznego dla ratowania kraju i wprowadzenia go na
drogę stabilizacji politycznej i rozwoju gospodarczego, dla ratowa-
nia suwerenności narodu polskiego, zachowania tych wartości, któ-
re są drogie każdemu Polakowi. Pragniemy, by organizacja byta wy-
razem prawdziwej woli politycznej ty cli wszystkich, którzy czują się
obecnie oszukani,, upokorzeni i pokrzywdzeni, a nie godzą się na tę
sytuację we własnym kraju. Będziemy demaskować kłamstwa i oszu-
stwa polityczne, mające na celu paraliżowanie naszej woli obrony
przed ekonomicznym i politycznym zniewoleniem. Będziemy dema-
skować kłamliwą tezę, ze nie ma alternatywy dla obecnych kierun-
ków reform, które inarzucone nam zostały szantażem i groźbami przez
obce ośrodki polityczne.

Dążyć będziemy do jednoczenia sit politycznych, które stoją na
gruncie poszanowania suwerenności Polski i jej tożsamości narodo-
wej. Uważamy, ze ^obecne podziały i autonomizacja życia polityczne-

92

go i społecznego są wynikiem dywersji prowadzącej do zde-
zorientowania polskiego społeczeństwa i jego politycznego obez-
władnienia.

Powołując się na już opublikowany "Program zahamowania roz-
padu gospodarki i państwa", dopracowując go szczegółowo, staje-
my przed hasłem Ogólnonarodowego Przymierza do przyszłych wy-
borów wszystkich szczebli, rozpoczynając od wyborów rad narodo-
wych, aż po wybory parlamentarne, walcząc w ten sposób o Polskę
nową, nowoczesną i naszą.

Nasze podstawowe założenia programowe sprowadzają się do na-
stępujących poglądów i postulatów:

- Na pierwszym miejscu stawiać będziemy człowieka jako istotę
najwyższą i jemu będziemy wszystko podporządkowywać. Człowiek
jako dobro najwyższe, jako podmiot.

-Jesteśmy za otwartą współpracą międzynarodową Polski, ale nie
za jej podporządkowaniem ponadnarodowym interesom kosztem nę-
dzy naszego narodu i upadku jego tożsamości. Między innymi bronić
się będziemy przed dyktatem Banku Światowego i Międzynarodowe-
go Funduszu Walutowego. Nie będziemy tolerować obcych agentur
ingerujących obecnie w nasze życie polityczne i gospodarcze oraz
ich mocodawców.

- Nie dopuścimy do ostatecznego bankructwa naszego przemy stu
i dewastacji polskiego rolnictwa.

- Nie godzimy się na bazarową ekonomię skazującą Polskę na za-
lew obcej tandety produkcyjnej, na rolę śmietniska Europy, rezerwu-
ar taniej siły roboczej, na prymitywny folklor zamiast kultury, na
ograniczenie zakresu kultury i produkcję ciemnoty, na biologiczną
degradację w celu wydatnego obniżenia liczebności naszego narodu
w ramach coraz bezczelniej propagowanej idei depopulacji.

- Będziemy walczyć o rozwój ekonomiczny, o postęp naukowo-
-techniczny, o nowy ekologiczny porządek, a przede wszystkim o to,
by najważniejszy byt człowiek i jego ludzkie potrzeby.

- Stać będziemy na stanowisku, ż.e tzw. wolny rynek i kapitali-
styczne metody gospodarowania nie są i nie mogą być celem, a tyl-
ko środkiem skutecznym w określonych warunkach i określonym
czasie. Kapitalizm nie jest systemem wiecznym. Ustąpić on musi
koncepcjom stosunków międzyludzkich, nowej ekologicznej moral-
ności. Nowa epoka postkapitalistyczna już się rodzi- Musimy wyjść
jej naprzeciw. Rodzi się w Europie nowa idea ekonomiki alterna-

93

MATERIAŁY PROGRAMOWE
KRAJOWEGO KOMITETU WYBORCZEGO
SAMOOBRONA - LEPPERA. LISTA NR 19
[czerwiec 1993 r.; fragmenty]

[..J
4.1. Uniwersał Przymierza " Samoobrona "

Los stawia przed nami zadania o najwyższej randze

Polska pogrążona w chaosie politycznym i gospodarczym znajdu-
je się w śmiertelnym niebezpieczeństwie. Należy podjąć wszelkie wy-
sitki w jej obronie, angażując w nie rozum, sumienie i uczucie mito-
ści Ojczyzny. Trzeba konsekwentnego działania politycznego

w celu wylenienia wtadzy rzeczywiście reprezentującej interesy na-
rodu polskie go.

Społeczny Ruch Samoobrony zrodzony z inicjatywy środowisk spo-
łecznych i zawodowych, w tym środowisk związanych ze Związkiem
Zawodowym Rolnictwa "Samoobrona", postanawia wy fonie z sie-
bie organizacje stanowiącą jego "ramię polityczne". Zdecydowani
na taką inicjatywę pragniemy nadać jej wymiar Ogólnopolskiego
Przymierza politycznego dla ratowania kraju i wprowadzenia go na
drogę stabilizacji politycznej i rozwoju gospodarczego, dla ratowa-
nia suwerenności narodu polskiego, zachowania tych wartości, któ-
re są drogie każdemu Polakowi. Pragniemy, by organizacja byta wy-
razem prawdziwej woli politycznej tych wszystkich, którzy czują się
obecnie oszukani, upokorzeni i pokrzywdzeni, a nie godzą się na tę
sytuację we własnym kraju. Będziemy demaskować kłamstwa i oszu-
stwa polityczne, mające na celu paraliżowanie naszej woli obrony
przed ekonomicznym i politycznym zniewoleniem. Będziemy dema-
skować kłamliwą tezę, ze nie ma alternatywy dla obecnych kierun-
ków reform, które narzucone nam zostały szantażem i groźbami przez
obce ośrodki polityczne.

Dążyć będziemy do jednoczenia sit politycznych, które stoją na
gruncie poszanowania suwerenności Polski i jej tożsamości narodo-
wej. Uważamy, ze obecne podziały i autonomizacja życia polityczne-

92

go i społecznego są wynikiem dywersji prowadzącej do zde-
zorientowania polskiego społeczeństwa i jego politycznego obez-
władnienia.

Powołując się na już opublikowany "Program zahamowania roz-
padu gospodarki i państwa", dopracowując go szczegółowo, staje-
my przed hasłem Ogólnonarodowego Przymierza do przyszłych wy-
borów wszystkich szczebli, rozpoczynając od wyborów rad narodo-
wych, aż po wybory parlamentarne, walcząc w ten sposób o Polskę
nową, nowoczesną i naszą.

Nasze podstawowe założenia programowe sprowadzają się do na-
stępujących poglądów i postulatów:

- Na pierwszym miejscu stawiać będziemy człowieka jako istotę
najwyższą i jemu będziemy wszystko podporządkowywać. Człowiek
jako dobro najwyższe, jako podmiot.

-Jesteśmy za otwartą współpracą międzynarodową Polski, ale nie
za jej podporządkowaniem ponadnarodowym interesom kosztem nę-
dzy naszego narodu i upadku jego tożsamości.-Między innymi bronić
się będziemy przed dyktatem Banku Światowego i Międzynarodowe-
go Funduszu Walutowego. Nie będziemy tolerować obcych agentur
ingerujących obecnie w nasze życie polityczne i gospodarcze oraz
ich mocodawców.

- Nie dopuścimy do ostatecznego bankructwa naszego przemysłu
i dewastacji polskiego rolnictwa.

- Nie godzimy się na bazarową ekonomię skazującą Polskę na za-
lew obcej tandety produkcyjnej, na rolę śmietniska Europy, rezerwu-
ar taniej siły roboczej, na prymitywny folklor zamiast kultury, na
ograniczenie zakresu kultury i produkcję ciemnoty, na biologiczną
degradację w celu wydatnego obniżenia liczebności naszego narodu
w ramach coraz bezczelniej propagowanej idei depopulacji.

- Będziemy walczyć o rozwój ekonomiczny, o postęp naukowo-
-techniczny, o nowy ekologiczny porządek, a przede wszystkim o to,
by najważniejszy byt człowiek i jego ludzkie potrzeby.

- Stać będziemy na stanowisku, ze tzw. wolny rynek i kapitali-
styczne metody gospodarowania nie są i nie mogą być celem, a tyl-
ko środkiem skutecznym w określonych warunkach i określonym
czasie. Kapitalizm nie jest systemem wiecznym. Ustąpić on musi
koncepcjom stosunków międzyludzkich, nowej ekologicznej moral-
ności. Nowa epoka postkapitalistyczna już się rodzi- Musimy wyjść
jej naprzeciw. Rodzi się w Europie nowa idea ekonomiki alterna-

tywnej i solidarnej, prowalząca do sytuacji, w której nie brutalna
rywalizacja ekonomiczna,nie podporządkowanie sobie słabszych
przez silniejszych, ale wspddziatanie, współpraca, wzajemne kom-
promisy zwykłych ludzi i społeczeństw różnych narodów doprowa-
dzą do harmonijnego wspóiycia i równomiernego rozwoju, rozwo-
ju nie kosztem środowisko naturalnego, ale przy poszanowaniu
praw natury i przyrody.

-Akceptujemy system rymowy pod warunkiem, że dostosowany on
by ć musi do określonych prhrytetów pokrycia potrzeb ludzkich, sza-
cunek do praw względem dowleka, sprostanie wymogom ekologu,
a nie tylko maksymalizacji vsków ściśle ekonomicznych.

- Jesteśmy za demokracje pozwalającą na skuteczne i efektywne
rządzenie krajem. Demokrada umożliwiać musi szybkie podejmowa-
nie decyzji, petne poszanowane prawa, niskie koszty administrowa-
nia krajem. Nie może być lennem nieodpowiedzialnych harców od-
chylonych od normy polityki-rów. Dlatego proponujemy jednoizbo-
wy parlament, ograniczoną 'iczbę ministerstw i urzędów państwo-
wych, odpolitycznieniekadry^rzędniczej, ograniczenie wydatków na
reprezentację i różnorakie ce-emonie oficjalne.

- Dążyć będziemy do zmiany doktryny wojskowo-obronnej Polski.
Rozważamy problem neutralności naszego kraju przy zachowaniu
nowoczesnych sit zbrojnych da obrony tej neutralności.

- Postulować będziemy zasadniczą renegocjację warunków przy-
stąpienia Polski do EWG, colokonane być musi przy petnej jawno-
ści wobec społeczeństwa. Okcne ustalenia dokonane bez świado-
mości i akceptacji naszego sfoteczeństwa stwarzają śmiertelne za-
grożenie dla polskiego przerostu i rodzimego rolnictwa. Przepro-
wadzone być musi radykale oddłużenie gospodarki narodowej,
w tym wsi polskiej i wprowad.ony nowy system podatkowy i kredy-
towy pobudzający produkcję orzemy stówą i rolną oraz rzemiosło
i usługi. Rozważona powinna ^yć sprawa powszechnej amnestii po-
datkowej i wzajemnych zobońązań wobec siebie przedsiębiorstw
państwowych. Usunięte musz^by ć zatory płatnicze. Umorzone mu-
szą być niektóre zobowiązanu pewnej kategorii obywateli z tytułu
zaległych opłat za energię, czyisze mieszkaniowe, gaz i inne świad-
czenia. Poprzez odpowiednią plitykę celną państwo regulować mu-
si import towarów przemysłowych i rolnych. Produkcja tych artyku-
łów żywnościowych, które stawwią podstawę do wyżywienia rodzi-
ny, powinna być dotowana.

94

- Dążyć bęaiemy do wprowadzenia tanich kredytów na cele miesz-
kaniowe, tak oy mieszkanie stało się dostępne dla przeciętnego oby-
watela. Tanie'.redyty muszą być wprowadzone takie dla pobudzenia
przedsiębiorcości i prywatnych inwestycji. Generalnie państwo mu-
si prowadzić plitykę wzniecania wielkiej aktywności narodowej we
wszystkich dz?dzinach życia, także kulturalnego i naukowego.

- Domagai się będziemy unormowań prawnych zakazujących
sprzedaży zaganicznym podmiotom gospodarczym akcji powyżej 49
proc. pakietukontrolnego w ważnych dla gospodarki narodowej
przedsiębiorswach. Strategiczne ważne zakłady przemysłowe i całe
branże łącznia z monopolem tytoniowym, spirytusowym, paliwowym
i loteryjnym pozostać muszą pod całkowitą kontrolą państwa.

- Dążyć bęcziemy do przywrócenia pełni praw emerytalnych i ren-
towych zgodne z obowiązującym wszędzie w cywilizowanym świe-
cie prawem.

- Chcemy zapewnić godne warunki do życia i pracy dla ludzi nie-
pełnosprawnych .

- Dążyć bęlziemy do zachowania i rozwoju powszechnej służby
zdrowia i ośwaty, zachowując zasadę nieodpłatności w zakresie pod-
stawowe go świadczenia.

- Powołam' Trybunat Narodowy do osądzenia przeszłych i obec-
nych zbrodni wobec narodu polskiego.
Warszawa,sierpień 1992 r.

42. Progrcw zahamowania r oddadu gospodarki
i państwa

Kierunki zwrftu w polityce spoteczno-gospodarczej
- propozycje Przymierza "Samoobrona"

Wobec nieudolności elit rządzących do opracowania jakiegokol-
wiek programu ratowania i rozwoju polskiej gospodarki. Przymie-
rze "Samoobrona" przedstawia program będący wyrazem po-
wszechnych i głównych potrzeb społecznych oraz życiowych postu-
latów społeczeństwa polskiego,atakze przeciwstawia się niszczyciel-
skiej dla narodu działalności rodzimych i zagranicznych "opraw-
ców" ekonomicznych Polski.

95

Celem programu jest zagwarantowanie ludziom podstawowych miczna musi być nawiązana z Białorusią, Ukrainą, Rosją i państwa-
" czynników " ich życia - możliwości pracy (w sensie wartości, a nie mi bałtyckimi.
towaru rynkowe go), utrzymania " dachu nad gtową " i zdolności wy- Postępujący obecnie rozpad zaplecza naukowo-technicznego, kon-
zywienia rodziny. Gwarancje bezpieczeństwa tych podstawowych strukcyjno-projektowego musi być bezwzględnie zahamowany.
czynników leżeć muszą u podstaw nowych warunków ustrojowych Zahamowany musi być wzrost bezrobocia spowodowany względa-
i nowej konstytucji. ^ doktrynalnymi, sztuczną upadłością wielu zakładów pracy, dziką

Do realizacji tego celu konieczne jest odejście od dominacji no- reprywatyzacją i prywatyzacją państwowego przemysłu oraz zerwa-
wych dogmatów politycznych nad zdrowym rozsądkiem i konieczna- niem więzi ekonomicznych z krajami za ścianą " wschodnią " kraju.
scią zaspakajania podstawowych potrzeb społecznych oraz nad in- Prywatyzacja nie może być, jak obecnie, dogmatycznym celem po-
teresem narodowym. W szczególności odrzucona bezwzględnie mu- litycznym, ale środkiem do osiągnięcia wyższej efektywności ekono-
si być teza, że obecnie przywracamy w Polsce ustrój "sztywnego" micznej, jeśli na to pozwala i zmusza sytuacja danego zaktadu pracy.
kapitalizmu i niekontrolowanego, żywiołowego systemu rynkowego Jednocześnie podjęta być musi zdecydowana walka z już istnieją-
- nie ma alternatywy i że jest to ustrój " wieczny". ' cym bezrobociem u samych źródeł tego zjawiska. Uruchomione zo-

Zostaną usunięte celowo zastosowane blokady wzrostu produkcji ' stać powinny roboty publiczne na szeroką skalę z zaangażowaniem
przemysłowej i rolniczej prowadzące do zniszczenia potencjału go- tzw. pomocy zagranicznej, której skutków Polacy jeszcze wcale nie
spodarczego Polski i podporządkowania ekonomicznego kraju za- odczuli. Jednocześnie nie mogą być ograniczane zasiłki dla bezro-
gramcznym ośrodkom dyspozycji. W stosunku do rolnictwa polskie- botnych i ich rodzin, co równałoby się eksterminacji ekonomicznej
go zastosowane będą intensywne działania ratunkowe, aby nie do- setek tysięcy polskich rodzin.

puścić do ostatecznej utraty samowystarczalności żywnościowej Generalnej rewizji ulec musi system płac w stosunku do systemu
i możliwości stosowania wobec Polski szantażu głodowego, cen. Jeżeli ceny mają osiągnąć poziom światowy, to to samo doty-

Konieczne jest przeprowadzenie rzeczywistej restrukturyzacji gospo- | czy ć musi i poziomu plac. Do niektórych podstawowych artykułów
darki narodowej, jednak nie pod dyktando obcych ośrodków dyspozy- : ' muszą być wprowadzone ceny poprzez interwencjonizm państwa, bo-
cyjnych, a zgodnie z interesami rozwojowymi polskiej gospodarki, wiem regulacja rynkowa całkowicie zawiodła, kontrolowane byćmu-

Niezbędna jest zdecydowana walka z wszelkim marnotrawstwem \ szą ceny surowców i energii.
i eksportem materiatochtonnych i energochłonnych wyrobów. j Emerytury, renty i inne świadczenia socjalne nie mogą być wolun-

Konieczne jest zdecydowane wyeliminowanie afer gospodarczych tary stycznie manipulowane przez rząd, a oparte o stabilne zasady
dokonywanych przez zorganizowane gangi o zasięgu międzynarodo- j mające zastosowanie szczególnie w cywilizowanym świecie. Ludzie
wym- " J starzy, chorzy i niepełnosprawni nie mogą być ofiarami jawnego ta-

Komeczne są preferencje dla branż i dziedzin postępowych, tech- I mania prawa, znieczulicy moralnej i politycznej obłudy.
nologicznie oszczędzających środowisko naturalne kraju, powodu- ? Młodzieży polskiej przywrócona powinna być nadzieja na godne
jących awans cywilizacyjny Polski, takich jak np. elektronika, tele- ' życie na własnej ziemi.
komunikacja, przemysł elektromaszynowy, precyzyjny, chemiczny, Zahamowany być musi proces upadku oświaty, zamykania szkól,
rolno-spożywczy itp. ' przedszkoli i placówek kultury. Prawa dzieci "już narodzonych" po-

Zasoby surowcowe kraju, zasoby wodne, lasy, ziemia pozostawać winny gwarantować każdemu dziecku prawidłowy rozwój umysłowy.
muszą własnością narodową. Szczególnie ziemia nie może być wól- fizyczny i moralny oraz odpowiednio równy start życiowy w zakresie
norynkowym towarem wyprzedawanym obcym obywatelom bez zad- wykształcenia i zdrowotności.
nej kontroli państwa. Mieszkanie musi się stać dostępne dla młodych rodzin. Ukrócone

Niezbędne jest odzyskanie rynków zbytu i źródeł zaopatrzenia su- muszą być manipulacje wolnorynkowe substancją mieszkaniowa
rowcowego na obszarach byłego ZSRR. Ścisła współpraca ekono- i czynszami.

96 91

Powstrzymać naleiy degradację powszechnej służby zdrowia, li- towanego przez "rodziny"'polityczne, pomazane ^wspólnotą obcych

kwidację przychodni lekarskich, badań specjalistycznych, sonato- celów zaniedbane i haniebnie oszukane.
riów oraz szpitali. Jednocześnie podjąć trzeba szeroką akcję profi- Społeczeństwo P01^0^10^ gospodarki ipań-
laktyczną w zakresie takich zagrożeń zdrowotnych jak nowotwory, Reformy okazany się zaś ona dym^dl^^^ ^^^ , /,.
AIDS, gruźlica, która powrócita w ostatnich latach jako choroba stwa. Elity polityczne', które do wtady^z^^ ,ty J^^ an-
związana z niedostatkiem i nędzą, dzi pracy, obróciły się ^wcw^o^c^^?w";,,rS

Dla zagwarantowania podsL materialnych realizacji takie- ^alną-p^^^^^ mą^rz^SeSj,
^programu ratowania podstaw esencji narodu konieczne ^SS^^^^^^

a) całkowite lub częściowe moratorium na spłaty zadłużenia za- ^^^ra^^GnM-^"^^'Tr^^^^^^^^^
granicznegoPolski.którenosiobecniejuzznamionakontrybucji^ propozycje kierunków "zwrotu S^P0^^^^^ s
jącej hamować rozwój kraju, tycznego możemy odwrocie zły los od naszegoknyu^

b) zahamowanie wypływu z Polski dewiz na jałowy import koń- Nie mamy na co czekać - to nasza ostatnia szans ...
sumpcyjny, ' Warszawa, 1992 r.

c) przerwanie procesu niszczenia dochodów budżetowych pań-
stwa, w szczególności przywrócenia monopoli państwowych: tyto-
niowego, spirytusowego, zapałczanego, loteryjnego, jak to miało
miejsce także w okresie międzywojennym,

d) zrewidowanie polityki fiskalnej w stosunku do sektora państwo-
wego, ukierunkowanie na likwidację popiwków, dywidend i innych ^
obciążeń destrukcyjnych. Wszystkie sektory muszą być traktowane l|

jednakowo. W szczególności zaś obce podmioty gospodarcze niemo- -K
gą być lepiej traktowane niż podmioty rodzime, J |F

e) zrewidowanie polityki kredytowej i podatkowej uwalniające tę \

sfer^ od dogmatów politycznych i obcych presji na obniżenie pozio- ,
mu życia w Polsce,

f) opracowanie realnego sposobu wykorzystania deklarowanej
tzw. pomocy zagranicznej, gdyż albo jej nie ma, albo jest po prostu

rozkładana i marnowana, a społeczeństwo i gospodarka jej po pro-
stu nie odczuwają,

g) wprowadzenie promocji celnej dla własnych towarów.

Przedstawione tu kierunki zwrotów w polityce spoteczno-gospo-
darciej kraju ubezpieczone być muszą eliminacją ze stanowisk go-
spodarczych i państwowych ludzi zaprzedanych obcym interesom, JJ
zaślepionych nienawiścią polityczną, niekompetentnych i wyzutych J
z wrażliwości na niedolę własnego narodu. ^H .

Ubezpieczenie polityczne stanowić powinna walka wszystkich U
świadomych tradycji polskich obywateli, w ramach "Przymierza - j|
Samoobrona " z syndykatem obłudy, fałszu i zaprzaństwa, reprezen- |__

98

PARTIA WOLNOŚCI
- SOLIDARNOŚĆ
WALCZĄCA

Powstała 7 lipca 1990 roku we Wrocławiu, na bazie struktur "Soli-
darności Walczącej", znanej podziemnej organizacji lat osiemdziesią-
tych, przybierając nazwę - Partia Wolności. "Solidarność Walcząca"
formalnie pozostała w konspiracji do 18 marca 1995 roku, do III Zjaz-
du Partii Wolności, na którym została rozwiązana. Zjazd dodał wów-
czas do nazwy partii dodatkowy człon: Solidarność Walcząca, wska-
zując w ten sposób na chęć kontynuacji. Kierownictwo "SW", z jej
słynnym przywódcą Kornelem Morawieckim, przeszło niemal w ca-
łości do Partii Wolności. Przedstawicielstwa nowej partii powstały
w tych ośrodkach regionalnych, gdzie działała wcześniej "SW".

Partia Wolności wyrosła z idei i środowiska "Solidarności Walczą-
cej", przyjmując dewizę: Wolni i Solidarni. Podstawowe głoszone idee
to: wolność, solidarność, niepodległość, demokracja, prawa człowie-
ka, samorządność, praca, własność. Opowiada się za ustrojem repu-
blikańskim i systemem pręży dencko-parlamentarny m, czyli silną wła-
dzą wykonawczą prezydenta z prawem do przedstawiania Sejmowi
kandydatury premiera, odwoływania rządu oraz ogłaszania terminu
wyborów powszechnych. Postuluje rządy prawa i decentralizację wła-
dzy poprzez wzmocnienie samorządów lokalnych. Za niezbędne uwa-
ża debolszewizację i rozliczenie osób odpowiedzialnych za rządy ko-
munistyczne w Polsce.

Uznaje, że wzrostowi dobrobytu najlepiej sprzyja system rynkowy
gospodarki, uwzględniający jednak zewnętrzne korekty niwelujące
nadmierne rozwarstwienie materialne społeczeństwa. Przechodzenie
od zbankrutowanej gospodarki planowej do systemu wolnorynkowe-
go nastąpić musi w drodze powszechnej prywatyzacji dokonywanej
w różnorodnych formach: akcjonariatu pracowniczego (także ograni-
czonego, typu ESOP), akcjonariatu depozytariuszy banków, akcjona-
riatu komercyjnego. Program ten zawiera również krytykę tzw. planu
Balcerowicza.

100

Partia Wolności jest za tworzeniem w Europie Środkowo-
-Wschodniej wspólnoty regionalnej i rozwijaniem współpracy z Za-
chodem.

Ideolog tej partii Kornel Morawiecki uważa za swój atut, a także atut
swej partii, pozostawanie dotychczas na uboczu istniejącego układu
politycznego: nieuczestniczenie w porozumieniach "okrągłostoło-
wych" i "magdalenkowych". Swoją wizję rozwoju Polski określa ja-
ko trzecią drogę pomiędzy państwowym komunizmem a wolnorynko-
wym liberalizmem. Nazywają drogą społecznego solidaryzmu.

Szczególną aktywność polityczną partia wykazała w spektakularnej
akcji, skierowanej przeciwko prezydentowi Lechowi Wałęsie, po pró-
bie dokonania lustracji przez upadający rząd Jana Olszewskiego
w 1992 roku. PW zbierała wówczas podpisy pod apelem domagają-
cym się ustąpienia Wałęsy, jako konfidenta SB, z urzędu. Charaktery-
styczne dla działalności PW SWjest organizowanie manifestacji, naj-
częściej pod hasłem: Precz z Komuną! Zorganizowano także manife-
stację w obronie wrocławianina Stanisława Helskiego oskarżonego
o ugodzenie kamieniem Wojciecha Jaruzelskiego.

Animatorem i liderem partii jest Kornel Morawiecki. Dwukrotnie kan-
dydował do urzędu prezydenckiego, nie przechodząc etapu rejestracji,
co wskazywałoby na raczej regionalny charakter jego popularności.

Władze partii: Zjazd Krajowy, Rada PW, przewodniczący. Komitet
Wykonawczy, Komisja Rewizyjna. Podstawowym ogniwem jest koło.

Siedzibą partii jest Wrocław.

K.P.

ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE, STATUT
UCHWALONE NA l KRAJOWYM ZJEŹDZIE
PARTII WOLNOŚCI 9-11 LISTOPADA 1990 r.
[Wrocław 1991]

ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE
Dewiza: "Wolni i Solidarni"

Partia Wolności jest ruchem ku wolności i solidarności, ku niepod-
ległości i demokracji. Ruch ten, uznający tradycyjne wartości i nor-
my etyczne, czerpiący z tradycji polskiej myśli demokratycznej, wy-
rasta z idei Solidarności Walczącej.

Uważamy, ze podmiotem działalności politycznej musi być czło-
wiek. Rodzina musi odzyskać swą fundamentalną rolę w społeczeń-
stwie. Opowiadamy się za wtadzą z wyboru, przeciwko wszelkiej no-
menklaturze, za polityką otwartą oraz za publiczną dyskusją na te-
maty istotne dla kraju i narodu. Chcemy, by prawo gwarantowało
nlenaruszalność własności prywatnej i każdej innej. Wyznajemy za-
sadę równości wszystkich w obliczu prawa. Uważamy, ze gdy już usta-
nowione zostaną rządy prawa, podstawowym obowiązkiem wladzbę-
dzie zapewnienie praworządności, a obowiązkiem obywateli - sza-
nowanie praw. Pragniemy odrodzenia polskiej kultury i tradycji.
Wielką wagę przywiązujemy do ochrony środowiska.

Partia Wolności stawia sobie za główny cel stworzenie takich wa-
runków, by znaczna większość społeczeństwa wsi i miast, niezależ-
nie od tego, czy żyje z pracy rąk czy umysłu, osiągnęła status żyjącej '
w dostatku klasy średniej. Im zamożniejsza będzie ta klasa, tym lep-
sze warunki życia będzie można zapewnić ludziom, którym z różnych
powodów w życiu się nie poszczęściło. W dążeniu do realizacji tego
celu Partia Wolności będzie współpracować ze wszystkimi ugrupo-
waniami demokratycznymi. Nie zawrze jednak sojuszu politycznego
ani z partiami komunistycznymi, ani z tymi, których program lub dzia-
łania mają cechy fatalizmu.

Partia Wolności działać będzie na rzecz urzeczywistnienia nastę-
pujących zasad:

I- Człowiek i społeczeństwo

.' ^^ zagwarantowanie fundamentalnych praw do życia, wol-
ności i własności.

z- Pełne zagwarantowanie swobód obywatelskich, w tym:

a) wolności wyznania i sumienia,

b) wolności słowa i druku, stowarzyszeń i zgromadzeń,

c) swobody wyboru miejsca zamieszkania,

d) wolności wyboru i zmiany miejsca pracy,

e) swobody podróży-

J- ^szanowanie godności każdego człowieka i zagwarantowanie
potnej równości wszystkim obywatelom, niezależnie od pochodzenia,
narodowości, wykształcenia, zawodu, pozycji materialnej i społecz-
ne], wyznania i przekonań politycznych.

102

4. Zagwarantowanie mniejszościom narodowym pełnej możliwo-
ści kultywowania ich języka, kultury, zwyczajów i obyczajów, prak-
tykowania religii oraz możliwości swobodnego utrzymywania kon-
taktów z krajem przodków. Identyczne prawa winni mieć Polacy za-
mieszkali w innych krajach.

5. Zapewnienie najbardziej korzystnych warunków rodzinie jako
podstawowej instytucji społecznej, kształtującej etykę, moralność
i postawy obywatelskie kolejnych pokoleń.

U. System prawny

J. Porządek prawny w państwie powinien być zgodny z powszech-
nie uznawanymi w naszym kręgu kulturowo-cywilizacyjnym norma-
mi etyki i moralności.

2. Fundamentalnymi cechami polskiego prawa muszą być: stałość
i naturalna sprawiedliwość oraz powszechna społeczna akceptacja.
Zasada, że dozwolone jest wszystko, co nie jest prawem zakazane,
musi być bezwzględnie przestrzegana.

3. Konstytucja Polski niepodległej musi zawierać:

a) pełne gwarancje swobód obywatelskich i prawa do własności,

b) ścisłe określenie i rozdzielenie kompetencji władz ustawodaw-
czych, wykonawczych i sądowniczych,

c) zasadę równorzędnego traktowania wszystkich podmiotów go-
spodarczych,

d) postanowienie o utworzeniu dwustopniowego samorządu tery-
torialnego na szczeblu gminy oraz ziemi l województwa, o bardzo
szerokim zakresie kompetencji,

e) zasadę ograniczenia prerogatyw władz centralnych,

f) postanowienia o decentralizacji sit porządkowych i reorganiza-
cji wojska.

4. Zgodnie z prawem należy przeprowadzić proces debolszewiza-
cji, obejmujący m.in. ukaranie za krzywdy moralne i materialne.

III. Organizacja państwa

Dzięki konstytucji z 1935 r. utrzymana została ciągłość władzy pań
stwowej, której reprezentantem jest Prezydent RP na Uchodźstwie

Przekazanie insygniów wybranym w demokratyczny sposób władzom
III Rzeczypospolitej zakończy okres rządów z obcego nadania i bę-
dzie stanowić symboliczne odrodzenie niepodległego państwa. Fak-
tyczna niepodległość Polska odzyska, gdy nastąpi unieważnienie

umów i traktatów ograniczających jej suwerenność i gdy zostaną wy-
cofane wszystkie wojska sowieckie.

1. Polska powinna mieć ustrój republikański i system prezydenc-
ko-parlamentarny, w którym zapewni się ścisty podziat kompetencji
i równowagę między wtadzą ustawodawczą i wykonawczą.

2. Naczelną wtadzę wykonawczą sprawuje Prezydent, który mia-
nuje premiera, odwotuje rząd, jest zwierzchnikiem sit zbrojnych, za-
rządza wybory powszechne.

3. Najwyższą wtadzę ustawodawczą sprawuje Zgromadzenie Na-
rodowe sktadajace się z dwu Izb - Sejmu i Senatu. Sejm jest organem
ustawodawczym, Senat zaś nadzoruje dziatalnosć rządu i samorzą-
dów, ratyfikuje umowy międzynarodowe oraz zatwierdza budżet i roz-
patruje ustawy, wobec których Prezydent założył veto.

4. Rola rządu ogranicza się do spraw dotyczących państwa jako

catości i polityki zagranicznej. Rząd i administracja państwowa pet-
nią rolę stużebną wobec społeczeństwa.

5. Samorząd terytorialny nie podlega władzy państwowej. Zajmu-
je się większością spraw związanych z codziennym życiem obywate-
li.

6. Prezydent RP, wojewodowie, prezydenci miast, burmistrzowie
i wójtowie pochodzą z wyborów powszechnych. Posłowie, senatoro-
wie oraz członkowie samorządowych dat ustawodawczych pocho-
dzą z wyborów powszechnych, tajnych, równych, bezpośrednich

i proporcjonalnych. Senatorem może być jedynie mieszkaniec tere-
nu, który reprezentuje.

7. Porządku publicznego strzeże policja, nad którą nadzór spra-
wują władze samorządowe. Ściganiem zbrodni głównych, zwalcza-
niem terroryzmu oraz ochroną władz państwowych i samorządowych
zajmuje się policja państwowa, nad która nadzór sprawuje rząd. Szef

policji municypalne j jest wybierany przez mieszkańców. Policja win-
na być apolityczna.

8. Bezpieczeństwa państwa strzegą zawodowe sity zbrojne, wspo-
magane przez obywatelskie jednostki obrony terytorialnej. Pobór do

wojska jest dobrowolny. Działalność polityczna w wojsku jest zaka-
zana.

104

IV. Gospodarka

j. Wtasność prywatna jest formą dominującą.

2. Prawo na równi traktuje wszystkie podmioty gospodarcze.

3. Dla ochrony interesu społecznego konieczna jest ingerencja
państwa, polegająca głównie na protegowaniu napływu kapitałów,
które nie będą zagrażały niezależności gospodarczej Polski.

4. Rola państwa w gospodarce ograniczona jest do minimum.

5. Państwo zapewnia optymalne warunki dla rolnictwa, budownic-
twa, służby zdrowia i szkolnictwa oraz ustala warunki współpracy
obywateli RP z partnerami zagranicznymi i określa warunki zagra-
nicznych inwestycji w Polsce.

6. Państwo nie ma monopolu na żadną dziatalnosć gospodarczą.

7. System pdatkowy jest jawny, prosty i stabilny. Państwo pobiera
podatek od dochodów - nie większy niż 25%, a władze samorządo-
we, poza podatkiem od dochodów w wysokości do 20% podatku pań-
stwowego, pobierają podatek od wartości dodanej.

V. Zagadnienia spotecwe

' l. System ubezpieczeń i służba zdrowia oparte są o zasady komer-
cyjne.

2. Ubezpieczenia zdrowotne są obowiązkowe.

3. Państwo i wtadzę samorządowe zapewniają minimum socjalne
wszystkim potrzebującym.

4. Szkoły i uczelnie są prywatne, komunalne i państwowe. Państwo-
we szkoły podstawowe i średnie - zapewniają naukę bezpłatnie. Wła-
dze państwa mają obowiązek zapewnić społeczeństwu wykształcenie
na poziomie średnim. Poziom wykształcenia w szkołach podstawo-
wych i średnich winien zapewnić uczniom poziom wykształcenia po-
dobny do poziomu wykształcenia w szkołach prywatnych.

5. Uczelnie wyższe mają pełną autonomię.

6. Państwo i władze samorządowe zapewniają odpowiedni mece-
nat nad kulturą i nauką oraz dbają o popularyzację polskiej kultury
W granicą. W tym celu poprzez odpisy podatkowe państwo stwarza
odpowiednie warunki dla mecenatu prywatnego.

7. Środki masowe go przekazu organizowane są na zasadzie komer-
cyjnej. Nadzór nad państwowymi środkami przekazu sprawuje rada

105

społeczna, powoływana przez, ugrupowania polityczne oraz związki

twórcze i wyznaniowe.

' i wyznaniowe.

VI. Sprawy zagraniczne

i U A T? TT A ^"

7. Nadrzędnym celem polityki zagranicznej jest odzyskanie i utrzy- SL -^X-BV -Ł - 9 ?

manie petnej suwerenności oraz zapewnienie Polsce odpowiedniej
pozycji w Europie, bezpieczeństwa i dobrobytu.

7 U/ ;"<".--.--- - r> i . - - -

PARTIA"IWM

9 U/ ' ł - n ł. "--"--- *'- M.^I^/ i^l^ytt^.

z krajami sąsiedzkimi i ^orze^r^S^y^T^^^7 wspolprac^ \ Partia została powołana przez Komitet Wyborczy Stanisława Ty-
Srodkowo- Wschodniej, przy jednoczesnym rozwi ] w rople mińskiego 10 grudnia 1990 roku, w dzień po wyborach prezydenckich,
z krajami Zachodu. Jamu ^P^Pracy ^ zarejestrowana 13 marca 1991 roku. W dniach 11-12 maja 1991 ro-

3. Naszymi naturalnymi sojusznikami są wyzwalać ^ " ., ku odbyt się \ Krajowy T^^ "a ^Y"1 pr^Jęto nazwę "Partia X",
republik sowieckich, których dążeniom doniepodle t - 1 � ' a także uchwalono Zadania programowe,Deklarację,Statut oraz kil-
cji udzielamy petnego poparcia. osc11 ~emokra~ kanaście uchwal z intencją przedstawienia ich prezydentowi i parla-

4. Pragniemy prawdziwego pojednania i partner vkirh b - mentowi (m.in. wniosek o podjęcia działań zmierzających do posta-
z Niemcami i Rosją. - - ^"UKOW wiemu przed Trybunałem Stanu wicepremiera Leszka Balcerowicza
[i l| i za politykę prowadzącą do utraty przez Polskę samodzielności).

Przewodniczącym został Stanisław Tymiński, mieszkający na sta-
le w Peru biznesmen o niezbyt jasnej przeszłości (informacje o świet-
nie prosperującym biznesie, rozpoczętym z kapitałem 5 dolarów mie-
szały się z podejrzeniami o działalność agenturalną, współpracę
z KGB i Stasi oraz opisami jego uczestnictwa w szamańskich obrzę-
dach Indian), który pojawiając się nagle na arenie politycznej, stanął
do wyborów prezydenckich. Wykorzystując w kampanii przedwybor-
czej obietnice szybkiej poprawy przemieszane z pogróżkami
i oszczerstwami wobec głównych rywali Tadeusza Mazowieckiego
i Lecha Wałęsy, dotarł ku zgrozie politycznego establishmentu do dru-
giej tury.

Działacze Partii "X" odcinają się zarówno od poglądów prawico-
wych, jak i lewicowych określając się jako "trzecia siła".

Deklaracja, która jak to stwierdzili jej twórcy, została oparta na De-
klaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych Ameryki, jest zbio-
rem inwektyw wobec ludzi władzy, którzy stoją na drodze do wolno-
ści i szczęścia obywateli. Zadania programowe to dość ogólnikowe
tezy podkreślające potrzebę dążenia do zbudowania Polski jako pań-
stwa sprawiedliwości społecznej, niepodległego ekonomicznie i poli-
tycznie. W podobnym stylu został też sformułowany tekst deklaracji
wstąpienia do partii.

107

Partia, początkowo mająca znaczne poparcie sympatyków Stanisła-
wa Tymińskiego, z czasem zaczęła odgrywać coraz mniejszą rolę w po-
lityce. Przed wyborami do parlamentu w 1991 roku Państwowa Komi-
sja Wyborcza unieważniła jej 32 listy okręgowe. Ze względu na uchy-
bienia regulaminowe straciła też prawo do listy krajowej. Wystawiając
kandydatów tylko w 4 okręgach uzyskała 3 miejsca w parlamencie.
Przewodniczący, przebywający na stałe w Peru, pojawiał się najczę-
ściej przed kolejnymi wyborami. Jego reputację "dobroczyńcy", który
w kampanii wyborczej posuwał się do obietnic przeznaczenia własne-
go kapitału dla podratowania finansów Polski, nadwątlił również po-
zew do sądu w związku z niewywiązaniem się ze zobowiązań wobec
kolportera rozpowszechniającego jego prezydencki program wybor-
czy, wydany w postaci książki pt. Święte Psy. Część członków partii
krytykowała przewodniczącego, zarzucając mu niedemokratyczne
sprawowanie władzy, antysemityzm i brak programu. W grudniu 1991
roku z partii zostali usunięci Józef Ci uruś, 2 posłowie i jeszcze kilku
działaczy. Wykorzystując fakt ich byłej przynależności do PZPR, Sta-
nisław Tymiński nazwał swoją decyzję "dekomunizacją". W połowie
stycznia 1992 roku założyli oni Partię Pracy. W połowie lutego 1992
roku następni secesjoniści, na czele ze Zdzisławom Zalewskim, odeszli
z tych samych powodów. Skrytykowali ponadto Stanisława Tymińskie-
go za powierzenie funkcji wiceprzewodniczącego Józefowi Kosseckie-
mu, byłemu działaczowi ZP "Grunwald". Powołali oni w Szczecinie
Komitet Organizacyjny Partia "X" - Frakcja Polska.

Przed wyborami w 1993 roku Partia "X" przedstawiła Plan X-re-
ceptę na pozbycie się nędzy i bezrobocia dzięki zniesieniu "popiwku",
pełnemu, nieodpłatnemu uwłaszczeniu załóg, pełnej suwerenności go-
spodarczej również od MFW i Banku Światowego, rozbiciu władzy
biurokratycznej, unowocześnieniu gospodarki poprzez wykorzystanie
własnych talentów, a potem dopiero obcych wynalazków i obcego ka-
pitału, zrównaniu w prawie podatkowym kapitału krajowego i zagra-
nicznego, zmniejszeniu liczby ustaw i oparciu ich na zasadach prawa
naturalnego i etyki. W wyborach tych partia nie zdobyła miejsc w par-
lamencie. Przestała być też aktywna na arenie politycznej. Przed wy-
borami prezydenckimi w 1995 roku Józef Kossecki rozpoczął zbiera-
nie podpisów na listach Stanisława Tymińskiego, który wyraził chęć
kandydowania jako kandydat niezależny. Nie doszło jednak do zgło-
szenia kandydatury, prawdopodobnie z powodu braku wymaganej
liczby podpisów.

108

Partia posiada wydawnictwo List X publikujące wewnątrzpartyjne
dokumenty i informacje.
Siedzibą Biura Partii "X" jest Warszawa.

B.S.

DOKUMENTY I ZJAZDU KRAJOWEGO PARTII "X"
[ulotka]

DEKLARACJA

Kiedy w biegu ludzkich wydarzeń staje się konieczne, aby społeczeń-
stwo rozwiązało bandy polityczne, które je wiążą i konieczne jest zaję-
cie wśród ziemskich mocy odrębnych i równych pozycji, do czego
uprawnia Bóg przez prawa natury - szacunek do opinii światowej wy-
maga deklaracji przyczyn, które zmuszają i wiodą nas do wyzwolenia.

My uważamy te prawdy za oczywiste, że wszyscy ludzie są równi
i że otrzymali od Stwórcy niezbywalne prawa, wśród których jest pra-
wo do życia, do wolności, do poszukiwania szczęścia. Aby bronić tych
praw ludzie wybierają rządy, których wtadza pochodzi z przyzwole-
nia rządzonych i jeśli jakakolwiek forma rządu zaszkodzi tym pra-
wom, ludzie mają prawo zmienić stary lub powołać nowy rząd w ta-
ki sposób, aby wynikiem bylo ich bezpieczeństwo i szczęście.

Prawdziwa roztropność każe nie zmieniać rządu zpowodu drobnych
tub krótkotrwałych przyczyn i odpowiednie doświadczenie wykazuje,
ie ludzie są raczej przygotowani do cierpienia, jeżeli jest to zto do znie-
sienia, niż do obalenia tej formy rządu, do jakiej przywykli. Ale jeżeli
dtugie pasmo nadużyć i zawłaszczeń prowadzi niezmiennie do tego sa-
mego celu i odstania się ustrój, który ich niszczy absolutnym despoty-
zmem, to jest ich prawem i obowiązkiem, żeby odrzucić taki rząd i za-
pewnić sobie nową straż, dla ich przyszłego bezpieczeństwa.

Takie bylo ciche cierpienie Polski i taka jest wyższa konieczność,
która zmusza nas do zmiany systemu rządzenia. Historia naszych rzą-
dów to ciąg powtarzających się ciosów i uzurpacji, których celem by-
ta i jest absolutna tyrania nad Polską. Aby to udowodnić szczerze
i bezstronnie niech fakty mówią same za siebie.

(Na kanwie Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych
Ameryki z 4 lipca 1776 roku).

109

Zadania programowe ' ' f / 5 Sprawa odbudowy i umocnienia obronności Rzeczypospolitej
m polskiej jest podstawową troską i przedmiotem szczególnego zainte-

1. Potwierdzamy wolę budowy gospodarki rynkowe, przede - resowania Partii X. - - i, -
wszystkim w oparciu o własne zasoby, m-, IQ Opowiadamy się za skutecznymi gwarancjami bezpieczeństwa

2. Opowiadamy się za obroną słusznych interesów rodzinę goprze- m -- narodowego państwa, między innymi poprzez zawieranie realnych
my stu, rzemiosła i rolnictwa, f Igg- sojuszy i umacnianie sity obronnej naszej armii. ^

3. Potwierdzamy wolę stopniowej, racjonalnie uzasadnię] inte- B R 17 Szkoly, uczelnie, instytucje i organizacje państwowe oraz Pan-
resami państwa prywatyzacji, m | ytwo jako administrator powinny być neutralne światopoglądowo.

4. Stopniowej likwidacji bezrobocia między innymi poprzz rozwój f W 18. Państwo powinno zabezpieczyć lad i porządek publiczny oraz
istniejących przedsiębiorstw, udzielanie taniego kredytu da małych f bezpieczeństwo wszystkim obywatelom.
firm, rozwój robót publicznych itp. f yp Opowiadamy się za umacnianiem niezawisłości sądownictwa.

5. Stworzyć możliwości systemowe powszechnego dostęp do na- ft Jednocześnie wnioskujemy wybór, a nie mianowanie sędziów, w dro-
uki, kultury, opieki zdrowotnej i wypoczynku, f dze wyborów powszechnych. .

6. Preferować rodzimą wytwórczość, rzemiośle, matę firny prze- -l 20. Potwierdzamy wolę umacniania nadrzędnej roli Sejmu K f
my stowo-handlowe i usługowe oraz rolnictwo. H , w systemie władzy państwowej.

7. Zagwarantować minimum ekonomiczne i socjalne dlanajsłab- f 27. Potwierdzamy pełne prawa i swobody dla wszystkich mniejszo-
szych ekonomicznie rodzin, w tym wielodzietnych, emerytów, renci- H sci narodowych.
stów i innych. j| ^ Opowiadamy się za kształtowaniem przyjaznych stosunków ze

8. Odwrócić negatywne tendencje rozwojowe w nauce, kulturze | wszystkimi państwami, a przede wszystkim państwami ościennymi,

1 s^uce- J na zasadzie: równości, partnerstwa.

9. Nie podważać generalnych zasad ustaw o reformie ronej i na- B

cjonalizacji przemy stu. Popełnione nieprawidłowości w zakfesietych B ;

ustaw należy niezwłocznie naprawić. ||| ;

10. Zahamować i odwrócić negatywne procesy w budoynictwie IJ*
mieszkaniowym. Stworzyćsprzyjające warunki dla budownictwa jed- B

no- i wielorodzinnego między innymi poprzez kompleks środwwpre- H
ferencyjnych. 'm

11. Polska musi być państwem-sprawiedliwości społecznej, nie- U
podległa ekonomicznie i politycznie. Należy bezzwłocznie powstrzy- m
mać grabież ekonomiczną i wyprzedaż za bezcen majątku całego na- B

12. Dokonać zmiany dotychczasowego systemu ekonomicznego, B
tak aby ludzie pracy mogli godziwie zarabiać i żyć. ' J

13. Koniecznym jest właściwe uregulowanie mechanizmów finan- f

sowo-podatkowych jednakowych dla wszystkich podmiotów gospo- J
dar czy ch. U

14. Koniecznym jest także zreformowanie struktur zarządzania J \
państwem (odchudzenie administracji państwowej), przede wszyst- -fl
kim zaś rozdzielenie Ministerstwa Finansów od Skarbu Państwa. H

IM) B

Przekształcenia własnościowe powinny doprowadzić do stworzenia
małych i średnich przedsiębiorstw przemysłowych, zaś w rolnictwie
do wykształcenia wysoko specjalistycznych gospodarstw rodzinnych.
s W kwestii rolnictwa widzi potrzebę stworzenia ambitnego progra-
POT SłCA PARTIA mu rozwoju w ramach globalnej polityki gospodarczej, zapewniające-

^T^^wTr^ A\, g0 "bezpieczeństwo żywnościowe kraju" i opłacalność produkcji

"OJCOWIZNA" w tym sektorze.

"Ojcowizna" deklarowała poparcie dla Lecha Wałęsy i jego inicja-
tyw (np. projektu Karty Praw i Wolności). Do wyborów parlamentar-

"Ojcowizna" powstała w wyniku rozłamu w PSL, początkowo nych w 1991 roku wystąpiła w bloku Porozumienia Obywatelskiego
określając się jako Polskie Forum Ludowo-Chrześcijańskie "Ojco- Centrum. Roman Bartoszcze uzyskał mandat poselski. Współpraco-
wizna" (zarejestrowane 30 lipca 1991 roku), a następnie, po decy- wała z Ruchem dla Rzeczypospolitej, wspierając szczególnie Jana 01-
zji Rady Politycznej podjętej 14 stycznia 1992 roku, zmieniła na- szewskiego i jego opcję zarówno w wyborach parlamentarnych 1993

zwę na Polska Partia "Ojcowizna". Przyczyną rozłamu był narasta- roku, jak i prezydenckich w 1995.

Jacy konflikt w kierownictwie PSL pomiędzy prezesem Naczelne- Liderzy: Roman Bartoszcze, Kamil Matuszewski, Z. Krasuski.

go Komitetu Wykonawczego Romanem Bartoszcze a przewodni- Struktura władz: Kongres, Rada Polityczna, Rada Naczelna.

czącym Rady Naczelnej Romanem Jagielińskim. Pozbawiony funk- Siedzibą władz centralnych jest Warszawa.

cji prezesa Bartoszcze odszedł i wraz z grupą swoich zwolenników

stworzył nową partię.

"Ojcowizna" odwołuje się do tradycji ruchu niepodległościowego, . ,,
demokratycznego, ludowego (poglądów Wincentego Witosa i Macie- POLSKA PARTIA "OJCOWIZNA" PROGRAM
ja Rataja) i wartości chrześcijańskich. Nazwę "Ojcowizna" interpre- [Warszawa, luty 1992 r.; fragmenty]
tuje jako "dziedzictwo narodu sumujące indywidualny dorobek poko-
leń, tradycje rodzinne, zawodowe i duchowe" (Program). \-"'1

Określa się jako partia ogólnonarodowa, której fundamentem są ?
średnie warstwy społeczne (przedsiębiorcy, rzemieślnicy, chłopi), sta- ; H. ZASADNICZE NOWE KIERUNKI ROZWOJU
nowiące swoiste lobby na rzecz powstania rynku producentów i koń- ' GOSPODARCZEGO
sumentów. Wiąże się z tym szczególnie podkreślana nienaruszalność

prywatnej własności jako gwarancja wolności osobistej i swobodne- 23. Ojcowizna opowiada się za systemem gospodarczym opartym
go rozwoju. o zasady gospodarki rynkowej z jednakowym traktowaniem wszyst-

PP "O" uznaje za konieczną przebudowę struktur państwowych, de- A kich form własności: prywatnej, państwowej, spółdzielczej i komu-
koimunizację, zerwanie z kompromisem "okrągłego stołu", nalnej. Ojcowizna uważa, ze podstawą dla sprawnej, wydajnej, kon-

Uważa za wskazaną współpracę państwa i Kościoła katolickiego, kurencyjnej gospodarki we wszystkich formach własności jest usta-
jednak z zachowaniem ich autonomii. Zakłada, że z wiary chrzęści- bilizowany mocny pieniądz, którego podstawę stanowią produkty
Jan skiej nie należy wywodzić programu politycznego, ale powinna ona pracy wszystkich przedsiębiorstw i instytucji wytwarzających dochód
być podstawą etyczną dla odpowiedzialnej polityki, narodowy.

"Ojcowizna" opowiada się za systemem gospodarczym opartym na 24. Tworzenie i podział dochodu narodowego określa system fi-
zasadach gospodarki rynkowej, z zachowaniem równości wszystkich skalnopodatkowy; który wymaga szybkiej reformy i zapewnienia
form własności. trwałości przyjętych rozwiązań. W nowym systemie podatkowym po-

112 113

datek dochodowy po,^n być opracowany i ustalony taki spo-
, aby sprzyjał pos,pQ^ gospodarczemu i technologu emu np.
Poprzez ulgi inwestycja, a także aby pobudzał indywidua dzia-
lalnosc na rzecz takie.d^atów, jak kultura, ochrona zdroa ochro-
na środowiska natur^g^ ^^ społeczna. Środki kicane na

J T 0/M c ^^idualne powinny być odpisywane ^odstawy
Podatku dochodoweg obecny skomplikowany i mato c^lny sys-
^ podatku obrotowa ^leży zastąpić podatkiem od włości do-

. Ojcowizna opo\^da ^ ^ zrównoważonym budzeni pań-
stwa i me przekraczaj^ ^ dochodzie narodowym 25-3 procent
uzyskanie takiego bud^u ^zie wymagato poczynienia radnych
szczędnosci oraz prz^sienia na status jednostek gospiarczych
Worych zakładów i nstytucji funkcjonujących aktualni w sferze

26 ^ ^^^(np. gospodarka komunalna).
nn^t ' .~cna ^^^st rezultatem spadku produkcji i i;{ue,jaki
nastąpił w wyniku bankowa wielu zakładów przemystowchustu-

3 ch'sospodarstw Sinych oraz. systematycznego obniża plac
r f ^yc ' -'yP^^^ie gospodarki z tego rodzaju zapaść jest pro-

oż wi nym> 8dyz m^ się odbywać przy kierowaniu śr^ków na
.y lenie gospodarcze równoległym wyhamowywaniu rojące] in-

S^0^ będ^ tei0 dokonać poprzez przyjęcie odpowiednich

r\wZ ^wpozwa -'f'^ na Osadniczą zmianę globalną struktu-
nwydatków na pożąda^ dziedziny rozwoju oraz powiększanie sily

nabywczeJ społeczeństwa ^trzebygwattown ego zwlekania Uo-
sci pieniądza w obiegu.

27^ ojcowizna uwaia ze te priorytetowe kierunki dla naszej so-
spodarki powinny być n^] nsz J 8

- rozwój produkcji ek.p^^
^ rozwój gospodarki ilościowej,

budownictwo mieszkowe i towarzyszce mu przemyj,

-rozwój branż motory^^

munktu eksportowa Przyczyni się do szybkiego ożywi-enia ko-
ry gospodarczej, gospodarka żywnościowa może rozbijać się

ProS^ w oparciu 0 Posiadane przez Polskę zaplecze rolnicze.
wy dotyczące koni^^^ wprawa dzenia nowej polityki rol-

7^ J omówione w dalszej części programu.

^. Budownictwo mięśniowe stanowi w naszym krajju jeden
<- najpoważniejszych prob,^ów socjalnych i ekonomicznych. Ojco-
114

wizna dostrzega tkwiący w tym problemie poważny dylemat. Z jed-
nej strony rozwój budownictwa mieszkaniowego może stać się kotem
napędowym gospodarki, ale z drugiej strony sektor ten wymaga du-
żych nakładów, głębokiej reformy i restrukturyzacji, a w tej sytuacji
nie może być szybkich i fatwych rozwiązań. Przeprowadzenie petnej
reformy możliwe będzie w okresie kilkuletnim.

Podejmowanie konkretnych dziatań w dziedzinie budownictwa
mieszkaniowego uznać należy jako konieczne i pilne. Działania te po-
winny w szczególności koncentrować się na:

- uelastycznianiu obrotu ziemią i nadaniu autentycznego charak-
teru obrotowi ziemią w oparciu o instytucję hipoteki,

- uzdrowieniu sytuacji w przemysłach pracujących na rzecz bu-
downictwa.

29. Możliwie szybki rozwój branż przemy stu motoryzacyjnego mo-
że i powinien stać się nośnikiem ożywienia produkcji i ustug. Ojco-
wizna opowiada się głównie za rozwojem drobnych i średnich zakła-
dów współpracujących tak z rodzimymi, jak i zagranicznymi dużymi

przedsiębiorstwami.

30. Ojcowizna opowiada się za takim rozwojem gospodarczym kra-
ju, który będzie chronił w sposób trwały i skuteczny środowisko na-
turalne. Należy przyjąć następujące kierunki działania:

- dokonać przebudowy przemysłu w kierunku odchodzenia od kosz-
townych i trujących technologii,

- zmniejszyć uciążliwość transportu, uzależniając rozwój motory-
zacji od zmniejszenia toksyczności spalin,

- dążyć do racjonalnego wykorzystania zasobów wodnych przez
przemyśl, rolnictwo i ludność,

- utworzyć system obszarów ekologicznie chronionych, bowiem
najważniejszym zadaniem jest usuwanie zagrożeń dla życia i zdro-
wia ludzkiego.

31. Reprywatyzacja

Ojcowizna, zgodnie z założeniami ideowo-programowymi, opo-
wiada się za reprywatyzacją majątku zawłaszczonego przez państwo.
Reprywatyzacja z konieczności powinna przyjąć ograniczone roz-
miary, tak aby w tym procesie nie ucierpiały interesy poszczególnych
grup społecznych. Będąc rzecznikiem pełnego zabezpieczenia praw

115

prości prywatnej, łącznie z prawem do dziedziczenia, wyrażamy n rę dla ustug i handlu. Kooperując z dużymi zakładami, przyczyniają

Siad, ze nie można tej zasady generalnie stosować do reprywaty- | się do poprawy jakości wyrobów i obniżania kosztów produkcji. Ma-
^Ji z uwagi na upływ okresu przedawnienia oraz braku środków U le i średnie przedsiębiorstwa prywatne mogą szybko zatrudniać no-

u pokrycia rewindykacji. Należy uznać za uzasadnione jedynie te \ \ wych pracowników, co znacznie zmniejszy bezrobocie.
^ Spadki, gdy złamane zostato istniejące prawo wobec właścicieli J 33. Ojcowizna, preferując prywatną formę posiadania środków
pierwszym pokoleniu, jak również reprywatyzacja nie narusza ży- m produkcji, opowiada się za wielością form własności, a więc wtasno-
^ych interesów obecnych posiadaczy. Ojcowizna opowiada się m ścią państwową, spółdzielczą, komunalną. W stosunku do wszystkich

Udawanie za nienaruszalnością reformy rolnej będącej aktem m form własności należy stosować równe prawa, co zapewni jednako-
.^medliwości dziejowej wobec chłopów w wyniku parcelacji ma- | wą szansę działania.

"OH/ ziemskich. ':, ^4 Ojcowizna, doceniając walory ruchu spółdzielczego opartego
o własne fundusze udziałowców, opowiada się za przyspieszeniem

bp . l prac ustawodawczych nad nowym prawem spółdzielczym, które po-
- ^^atywcJa ^^ dostosować warunki działania spółdzielni do wymogów go-

^ ': spodarki rynkowej.

odstawowym warunkiem przedłożenia społeczeństwu programu \ 35. Ojcowizna dostrzega potrzebę stałego poszerzania rynku we-
^y ^tyzacji powinno być przeświadczenie, że przebudowa stosun- \ wnętrznego i dlatego uważa, że konieczne jest znoszenie wszelkich
^ ^ własnościowych w Polsce jest drogą prowadzącą do gospodar- ' barier hamujących rozwój wolnego rynku.

Mowę/, efektywnie podnoszącą zasobność Państwa i jego oby- , 11
^h. Proces ten musi być oparty o wieloletni program prywatyza- i ||

we ),^edsl^iorstw państwowych. Procesy prywatyzacyjne są możli- i II 36. Granica interwencjonizmu
wy^� Poprowadzenia pod warunkiem spełnienia następujących :, 11

^gow: ; ^ okresie przejściowym, w jakim obecnie znajduje się Polska, in-
^ ^tworzenia urzędu powierniczego, terwencjonizm państwa powinien się przejawiać:

^Przeznaczenia preferencyjnych kredytów na prywatyzację, i - w przyjętej strategii działania polegającej na powstrzymywaniu
^ Powołania silnych merytorycznie zespołów administracji lokal- | recesji i wygaszaniu inflacji,
się '^^^nie i wsparcie procesu prywatyzacji nie może odbywać . i - stosowaniu osłonowej polityki celno-podatkowej w stosunku do
^-^otowo. Prywatyzacja nie może prowadzić do zawłaszczenia l produkcji rodzimej przemysłowej i rolnej,
ska^" narodowego przez wąskie grupy osób oraz trwonienia uzy- j - w podejmowaniu działań osłonowych i stymulujących, w pierw-
sum^. d^ki me] środków przez, przeznaczanie ich na cele koń- szej kolejności wobec małych i średnich przedsiębiorstw.
^pc^"(?- Ojcowizna uważa, że sektor państwowy, zwłaszcza |
mai ^.ew-^'/efeS^ r0^ w S^P^arce i musi mieć odpowiednie warunki dla Ł. 37. Przeciwdziałanie bezrobociu
stru^^80 d^iafama- Zasadnicze znaczenie w przekształceniach |N

prze1^1^^ P^^y5^i prywatyzacji gospodarki posiadają małe V Zwalczanie recesji i ożywienie koniunktury gospodarczej zale-
dla usi^biorstwa prywatne. Należy tworzyć odpowiednie warunki m żyw dużym stopniu od polityki płacowej. Powinno wzrosnąć ma-
darc^ "m(wź',?0 powstawania. Pełnią one ważne funkcje gospo- - terialne wynagrodzenie za pracę, bowiem przy zbyt niskich wyna-
te p^' P^^d^c do szybkiego wzrostu własności prywatnej. Ma- - grodzeniach, zbliżonych do zasiłków dla bezrobotnych^ praca sta-
dost^1^10^^ zdolne ^ d0 szybkiego uruchomienia produkcji - je się nieopłacalna. Działania, które powinny byćpodjęte, powin-
sowanej do potrzeb rynku, co stwarza odpowiednią koniunktu- J ny polegać na:

116

117

-zmianie dotychczasowegosysie^ j -r^^S Sn^nlro^mej

^^^^^^^n^^ ^^wej^lU . ^^o^niare.

- spowodowaniu szybkiego wzros. ranienia , ^ch. tak -^^^S^^^

tidar^ru^^^^ stnkc^^^^^

- zmniejszaniu zatrudnienia kobiet uzasadnionych społecznie ne wzmocnienie pozycji ztotego.
i ekonomicznie rozmiarów,

- zmianie przepisów prawa pracy ^akim kierunku, aby byto moi- l
liwe egzekwowanie dobrej pracy, j

39. Nasze problemy polityczne i go^darcze związane są z potoże- i
mem geograficznym między Rosją a Nidami. W chwili obecnej musi- i
my nawiązać nowe kontakty polityce gospodarcze z naszymi sąsia- j
darni na zachodzie i wschodzie. Celem -ktywnej polityki polskiej w sto- \
sunku do naszego zachodniego sąsiada^inno być działanie zmierza- 3
Jące do stworzenia takich dobrosąsie^ich stosunków, aby pomogto l |i.
nam to skrócić drogę do struktur europach i przyspieszyć rozwój go- i p
spodarczykraJu.Wstosunkachpolityczłychigospodarczychzewschod- - li
mm sąsiadem, po rozpadzie ZSRR i pytaniu państw niepodlegtych, ^ ??
powinniśmy, zachowującdużą elastyczność, dążyć- do bezpośrednich po- ?
wiązań oraz związków gospodarczych, Białorusią, Rosją i Ukrainą.
Osobnego zindywidualizowanego pode^ia wymagają nasze stosunki
z byłymi republikami nadbałtyckimi, a ^cnie niepodległymi państwa-
mi: Litwą. Łotwą, Estonią oraz napoluo,^ ^ Czecho-Stowacją, Węgra-
mi, Bułgarią i Rumunią. W wymianie gospodarczej z rozwiniętymi pań-
stwami zachodnimi powinniśmy koncen^ować się na -

- imporcie nowoczesnych rozwiążą^ technologicznych,

- eksporcie myśli technicznej,

- eksporcie przerobów uszlachetnionych.

40. Podjęcie współpracy ze światowa organizacjami gospodar-
czymi: Ojcowizna uważa, ze w koniakach ze światowymi organiza-
CJami gospodarczymi powinniśmy prezentowaćotwartośćdla napty-
wu kapitału zagranicznego, przy jedn^esnym prowadzeniu nieza-
leżne} polityki gospodarczej wspierają^ rodzimy kapitał oraz kapi-
tał polonijny.

Powinno to znaleźć w szczególności wyraz, w - '"-'

- stopniowym uwalnianiu się od sw^tego uzależnienia od Mię-
dzynarodowego Funduszu Walutowego

118 J

Postuluje utworzenie Izby Samorządowej jako organu państwowe-
go, który miałby inicjatywę ustawodawczą w sprawach polityki spo-

"P^"|T o f7' \ łeczno-gospodarczej.
---^-'-L^-lYA PPS sprzeciwia się "wykupowi za bezcen" istniejących zakładów

PARTIA i nieruchomości przez kapitał zagraniczny, ale opowiada się za two-
o^k^< T A T TfT^Z^ rzi^T A rżeniem warunków sprzyjających inwestowaniu w kraju tegoż kapita-
>3vJv/J Al^lIS l Y V^A.N A. tu (w przedsiębiorstwach zagranicznych lub spółkach z udziałem ka-
pitału zagranicznego muszą być stosowane zasady udziału załogi w zy-
skach i zarządzaniu, gwarantowane prawa związków zawodowych i sa-

Polska Partia Socjalistyczna została reaktywowana w 1987 roku. morządu pracowniczego).
Rozłamy w partii, które nastąpiły w 1988 roku (powstanie PPS-RD) |^ Uznaje za niepodważalne prawo każdego człowieka do pracy, a za
i w 1989 roku (wyłonienie się TKK PPS) zakończył XXV Kongres H| obowiązek państwa takie kształtowanie rynku pracy, aby sprzyjał on
PPS obradujący w dniach 27-29 października 1990 roku. Nastąpiło J pracownikom i gospodarce.
wówczas zjednoczenie (nieostateczne i niepełne) PPS z PPS-RD, TKK B pps po^11111]6 większy udział państwa w przebudowie struktury pol-
PPS, a także połączenie z PPS na Obczyźnie oraz z zagranicznymi K skiej wsi (stabilna i długoterminowa polityka kredytowo-podatkowa,
i krajowymi strukturami (Niezależnej) PPS. Partia została zarejestro- J pomoc w przekształcaniu małych i słabych gospodarstw w wysoko
wana 20 września 1990 roku. J wydajne gospodarstwa specjalistyczne, propagowanie nowych tech-

Wywodzi swój rodowód z powstałej w 1892 roku w Paryżu Polskiej B nologii, wprowadzenie minimalnych cen gwarantowanych, umożli-
Partii Socjalistycznej. Nawiązuje do tradycji niepodległościowej emi- lU wianie przechodzenia części rolników do usług dla wsi i rolnictwa).
gracji polskiej i lewicowej opozycji demokratycznej (Dokumenty pro- ^^R W polityce zagranicznej opowiada się za współpracą z państwami
gramowe XXV Kongresu). Określa się jako partia lewicy, partia prą- '--- postkomunistycznymi jako obarczonymi takimi samymi problemami
cownicza. ^^ spoleczno-gospodarczymi, przy jednoczesnym stopniowym otwiera-

W sprawach ustrojowych opowiada się za systemem parlamentarne- || niu się na integrację europejską. Stanowisko to cechuje obawa przed
-gabinetowym, z prezydentem jako arbitrem, jednoizbowym parlamen- kolonizacją ze strony silnych gospodarczo państw Wspólnoty.

tem i silnym samorządem terytorialnym. Partia przywiązuje dużą wa- Mimo dość populistycznego programu, obiecującego społeczeństwu
gę do referendum jako najwyższej formy wyrażania opinii publicznej, zajęcie się aktualnymi bolączkami, PPS nie zdołała pozyskać wielu

Prezentuje radykalne stanowisko w sprawie stosunków państwo- członków. Nie przysporzyły ich również oświadczenia uznające dzia-
Kościół, opowiadając się za neutralnością światopoglądową państwa, łalność byłej PZPR za wymierzoną przeciwko państwu oraz społeczeń-
skutkującą zdecydowanym rozdziałem Kościołów od państwa. Reli-' stwu polskiemu i wykluczające jakąkolwiek współpracę z partiami
gię uznaje za sprawę osobistą każdego człowieka, przeciwna więc jest postkomunistycznymi. Nie odniosła też sukcesów w wyborach parla-
przenoszeniu jej na arenę życia politycznego. Krytykuje nauczanie re- mentamych w 1991 roku. Momentem przełomowym w działalności
ligii w szkolnictwie publicznym, partii były wybory parlamentarne w 1993 roku, kiedy to Piotr Ikono-

W sprawach gospodarczych PPS jest zwolennikiem wielosektoro- wieź i grupa działaczy PPS weszli do SLD, dzięki czemu uzyskali trzy
wego systemu gospodarki rynkowej, przekształceń własnościowych mandaty poselskie. Akces do SLD spowodował z jednej strony wery-
zgodnych z wolą załóg pracowniczych, tworzenia spółdzielni, przed- fikację oceny tzw. peerelowskiej przeszłości działaczy tego sojuszu,
siębiorstw samorządowych i akcjonariatu pracowniczego. Uważa za z drugiej - kolejne rozbicie wśród członków partii (odejście grupy Ja-
wskazane prowadzenie testów efektywności dla przedsiębiorstw pań- na Mulaka), zwłaszcza że honorowa przewodnicząca RN - Lidia Ciol-
stwowych, co albo udowodni równorzędność gospodarczą tej formy koszowa - decyzję Piotra Ikonowicza uznała za zdradę ideałów partii
własności, albo ułatwi ich racjonalną prywatyzację. , (patrz: Zjednoczona PPS).

Aktywność postów PPS w parlamencie dotyczyła przedyszystkim
konkordatu, którego partia w obecnej formule nie akceptu, przepro-
wadzenia referendum w sprawie określenia przyszłego usbju gospo-
darczego kraju oraz projektu ustawy dotyczącej wygaśnięci roszczeń
reprywatyzacyjnych.

W wyborach prezydenckich 1995 roku PPS zadeklaro^ła popar-
cie dla kandydata Sojuszu Lewicy Demokratycznej.

Liderzy: Piotr Ikonowicz, Bogdan Lewandowski, Andiej Lipski,
Krystyna Kulpińska-Cała, Lech Kempczyński.

Struktura władz: Kongres, Rada Naczelna, Centralny Są Partyjny,
Centralna Komisja Rewizyjna. Rada Naczelna wybiera Celralny Ko-
mitet Wykonawczy. Podstawowymi jednostkami organ.acyjnymi
partii są koła. Organ prasowy PPS nosi tytuł Robotnik.

Siedzibą władz centralnych jest Warszawa.

W.G.

POLSKA PARTIA SOCJALISTYCZNA

DOKUMENTY PROGRAMOWE UCHWALONE
PRZEZ XXV KONGRES PPS

WARSZAWA 27-29 X 1990 r.

PROGRAM POLSKIEJ PARTII SOCJALISTYCZNEJ

[fragmenty]

[...}
NACZELNE WARTOŚCI

Naczelną wartością dla Polskiej Partii Socjalistycznej'jest. jednost-
ka ludzka żyjąca i funkcjonująca w społeczeństwie. Celem pp S jest
osiągnięcie stanu potnego upodmiotowienia cztowieka, taić by miat
on możność prowadzenia pełnowartościowego i wszechstronnego ży-
cia z korzyścią dla siebie i społeczności, które j jest cząstką. Jednost-
ka, a także zespól ludzi może zaistnieć jako podmiot w warunkach
wolności i równości, w ramach niepodległego bytu zbiorowości ludz-
kiej demokratycznie zrzeszonej na określonym terytorium. Gwaran-
cją podmiotowości cztowieka będzie rozwój idei samorządowej
i uznanie prymatu godności pracy w procesie wytwarzania dóbr.

(...)
122

PAŃSTWO I SPOŁECZEŃSTWO

Wszelka wtadza pochodzi od społeczeństwa, które tworzy wspól-
notę obywateli polskich. Państwo nie może wyrażać interesów tylko
jednej grupy społecznej, lecz winno być formą prawną i strukturą słu-
żebną dla wszystkich obywateli.

Naczelne wtadze w państwie

System, który proponujemy, charakteryzuje się decentralizacją
władzy i stanowiącą rolą czynnika samorządowego. Dlatego odrzu-
camy koncepcję systemu prezydenckiego, który grozi autorytary-
zmem oraz mieszanego -prezydencko-parlamentarnego, który gro-
zi dwuwładzą.

Najwyższą władzą ustawodawczą jest parlament. Instytucję Sena-
tu uważamy za zbędną. Parlament wybierany jest w pięcioprzymiot-
nikowych wyborach, a więc proporcjonalnych, w skali całego kraju,
przez co będzie wówczas autentyczną reprezentacją polityczną
Umożliwia to mniejszy m partiom zaistnienie w świadomości społecz-
nej, szczególnie w obecnej, niewykrystalizowanej politycznie sytuacji
w Polsce.

Przeciwdziałając zbytniej atomizacji Sejmu należałoby określić
próg popularności partii na 2-3% głosów koniecznych do zaistnie-
nia partii w Sejmie. W przyszłości, po unormowaniu się sceny poli-
tycznej, próg ten mógłby być podniesiony do poziomu 4-5%. Naczel-
ną wtadza wykonawczą powołaną przez Sejm jest rząd ze swoimi
agendami, będący naczelną administracją w państwie.

Chcemy silnego rządu, o ściśle określonych kompetencjach, ogra-
niczonych odnośnie spraw lokalnych. Zwiększy to skuteczność dzia
tania rządu na wyznaczonym mu polu, wyzwalając aktywność i zdol
ności samorządów terytorialnych.

Instytucję prezydenta RP widzimy przede wszystkim jako symbo
suwerenności państwa. Reprezentuje onpaństwo zarówno wewnątrz
jak i na zewnątrz. Do jego funkcji należałaby również rola arbitrc
w momentach kryzysowych, określonych konstytucją. Swój autoryte
i kompetencje wykorzystywałby tylko w razie zablokowania konsty
tucyjnego mechanizmu władzy. Prezydenta powinien wybierać Sejm

W wypadkach konieczności podjęcia decyzji o szczególnej wadze spo-
tecznej gtos decydujący powinno mieć powszechne referendum.
Ogłoszenie referendum może nastąpić na wniosek naczelnych orga-
nów państwa lub grupy obywateli.

Władza terytorialna

Na szczeblach terytorialnych relacje między samorządem tereno-
wym a administracją terenową powinny być analogiczne jak między
parlamentem a rządem. Znaczy to, ze wybrana przez ogól mieszkań-
ców danego terenu reprezentacja powołuje swój aparat wykonawczy.

Prawem i obowiązkiem rządu natomiast byłoby kontrolowanie po-
przez swoje agendy i delegatury, czy samorządy terenowe postępują
zgodnie z przepisami prawa, czy realizują wyznaczone im ustawami
zadania, czy nie dziatają na szkodę poszczególnych obywateli lub
wbrew interesom szerszej społeczności i państwa.

(...) Samorządne gminy (powiaty, rejony) muszą mieć prawo do
swobodnego tworzenia związków gmin o charakterze stałym, lub
choćby tylko dla realizacji zamierzonego wspólnie pojedynczego pro-
jektu. Wytwarza się wówczas naturalne powiązania między gminami
i takim właśnie sposobem powinna rodzić się oddolna regionaliza-
cja kraju. Z drugiej strony samorządy gminne powinny sprzyjać po-
wstawaniu wewnątrz nich struktur samorządowych niższego rzędu,
takich jak np. samorząd osiedlowy czy samorząd sołecki.

Fundamentalnym problemem jest autonomiczność'finansowa, oso-
bowość prawna i własność komunalna gmin. Bez tych atrybutów sa-
morząd terytorialny pozostaje fikcją'.

Partie i inne organizacje obywateli

Każdy człowiek ma prawo do zakładania partii politycznych, związ-
ków zawodowych i innych stowarzyszeń pod warunkiem, że ich cele
lub metody działania:

- nie godzą w zasadę podmiotowości osoby ludzkiej,

- nie są sprzeczne z zapisami Powszechnej Deklaracji Praw Czło-
wieka.

Partie i ruchy polityczne SĄ formą naturalnego, dobrowolnego
124

(' równego uczestnictwa w życiu publicznym, a ich założenie nie po-
winno wymagać zezwoleń, ani nie powinno podlegać rejestracji in-
nej niż zgłoszeniowa.

O tym, czy powyższe warunki są spełnione decydować może jedy-
nie niezawisłe sądownictwo. Partie i inne organizacje obywateli ma-
ją obowiązek działania jawnego, a w szczególności jawne muszą być
Źródła finansowania.

Uzyskując osobowość prawną partie polityczne podlegają ogól-
nym regulacjom prawnym dotyczącym wszystkich podmiotów istnie-
jących w państwie.

Działalność polityczna nie może być prowadzona na terenie zakładów
pracy, jednostek wojskowych i policyjnych oraz szkól powszechnych.

Pracownicy wszelkiego typu zakładów, instytucji {przedsiębiorstw,
niezależnie od formy własności, mają prawo do zakładania i działal-
ności w związkach zawodowych.Związki zawodowe działają w opar-
ciu o konwencje MOP, które powinny stać się integralną częścią kra-
jowego prawa pracy (...).

Kościoły i inne instytucje wyznaniowe

Chcemy państwa neutralnego światopoglądowo, dlatego tez kon-
stytucja musi gwarantować rozdział kościołów od państwa ze wszyst-
kimi konsekwencjami takiego zapisu. Wyznanie religijne, ewentual-
nie jego brak, jest osobistą sprawą każdego człowieka i nie może
wpływać na jego prawo do pełnienia funkcji politycznych, społecz-
nych, gospodarczych.

Wszystkie wyznania religijne są równe wobec prawa. Wszystkie
muszą mieć zagwarantowane prawo do nieskrępowanej działalności
wyznaniowej, praktyk religijnych, szerzenia swej nauki -jest to jed-
nak wyłącznie wewnętrzna sprawa kościołów i stowarzyszeń wyzna-
niowych. Dlatego jesteśmy przeciwni wprowadzeniu lekcji religii
w szkolnictwie publicznym.

Jesteśmy przeciwni udziałowi kościołów i organizacji wyznanio-
wych w działalności politycznej, a także wpływaniu przez nie na
kształtowanie prawa. Ich udział w życiu publicznym powinien ogra-
niczyć się do szerzenia zasad moralnych, do działalności charytatyw-
nej i kulturalnej. Symbole wiary i religia nie powinny być wykorzy-
stywane w działalności politycznej, ani w celach reklamowych.

i masowego przekazu ^ Dopuszczamy istnienie różnych form własności w gospodarce, po-

| piorącjednak będziemy te rozwiązania, które najpełniej realizują za-

Prawo musi'gwarantowaćspołeczeństwu możliwie szeroki dostęp ' sady podmiotowości pracownika.
do informacji, źródet wiedzy, kultury oraz międzynarodowych koń- : | Do takich zaliczają się formy własności grupowej - spółdzielczej,
taktów'pomiędzy organizacjami i obywatelami. Dlatego opowiada- ' l ^ a także rzemiosło i drobna wytwórczość.
my się za likwidacją monopolu państwa na dysponowanie radiem l l K

Telewizją i urzeczywistnieniem idei wolnej prasy, przez co różu- l |

mierny pluralistyczny system informacyjny z regulacjami uniemoż- ; | Wtasnosć

liwiającymi skupienie znacznego potencjału informacyjnego w jed- l |

nym ręku. (...) JJ (...) PPS opowiada się za przekształceniami własnościowymi pol-

( P sklej gospodarki zgodnymi z wolą załóg pracowniczych, a propago-

Woisko i l' - "^ wać ^azie tworzenie spółdzielni, przedsiębiorstw samorządowych
70 l oraz, tam gdzie to uzasadnione charakterem produkcji i wartością
. j majątku trwałego przedsiębiorstwa, możliwą do wykupienia przez za-
Opowiadamy się za konsekwentnym likwidowaniem wpływu armii ] togę - akcjonariatu pracowniczego, który jest bez wątpienia bardziej
na społeczeństwo. Pierwszym krokiem ku temu będzie przekształcę- \ sprawiedliwą formą sprzedaży niż przekazanie zakładu w ręce spoi-
nie polskich sit zbrojnych w armię zawodową o charakterze obron- ; ki lub pojedynczych osób. Zauważyć jednak należy, że po pierwsze
nym. Używanie oddziałów wojskowych do działań o charakterze po- \ akcjonariat pracowniczyjest dyskretną formą sprzedania przez pań-
licyjnym musi być zabronione. ; ^two zawłaszczonej wszystkim współwłasności, a po drugie - wpływ
Aby zapewnić odpowiednią kontrolę społeczną nad armią, należy ' akcjonariuszy na zarządzanie przedsiębiorstwem będzie iluzoryczny
spetmc następujące warunki: ' ^bec znacznego rozproszenia akcji. W krajach rozwiniętych akcjo-

- struktura, wielkość oraz budżet armii powinien być ustalany nariat pracowniczy wprowadza się pod hasłem uspołecznienia przed-
gtownie przez Sejm, siębiorstw prywatnych -grono właścicieli poszerza się. Unasprzej-

- utrzymana musi być apolityczności armii jako całości, co nie ście na akcjonariat pracowniczy własności państwowej zawęża gro-
oznacza zakazu uczestniczenia w życiu politycznym poszczególnym no współwłaścicieli czerpiących zyski.

żołnierzom i oficerom, poza jednostkami wojskowymi. Przeciwni jesteśmy akcjonariatowi obywatelskiemu polegającemu

Podobne, jak powyższe, zasady powinny odnosić się do policji, na równomiernym rozdaniu akcji obywatelom. Ta forma nosijedy-
z tym ze jej część powinna być zdecentralizowana i podporządkowa- | nie pozory zadośćuczynienia sprawiedliwości społecznej, gdyż w wa-
na samorządom lokalnym. Jesteśmy przeciwni, aby instytucje zajmu- runkach, gdy prawie połowa społeczeństwa jest spauperyzowana,
jące się bezpieczeństwem obywateli i kontrwywiadem pełniły funkcje większość akcji natychmiast skupi się w rękach najzamożniejszych.
policji politycznej. W grupie tej jest wielu przedstawicieli kapitału spekulacyjnego i daw-
(...) nej nomenklatury. Proces tej koncentracji będzie więc miał ostry wy-
I dźwięk polityczny. Co prawda, akcjonariat obywateli sprzyjałby

fWTFlu szybkiemu powstaniu rynku kapitałowego, lecz nie miałby istotnego
A YA / LM GOSPODARCZY wpływu na aktywizację produkcji i kondycję przedsiębiorstw. Jeżeli
. forma i metoda prywatyzacji nie będzie akceptowana przez załogi
Opowiadamy się za wielosektorowym'systemem gospodarkirynkowej prywatyzowanych przedsiębiorstw, należy się spodziewać dalszej
z prawem i obowiązkiem państwa do interwencji w wolną grę rynkową, alienacji władzy ze wszystkimi tego skutkami. Zaprzepaszczona zo-
jesil interes obywatela, społeczeństwa lub państwa tego wymaga. | stanie szansa na aktywny udział najważniejszej dla gospodarki czę-

126

127

ści społeczeństwa - wytwórców - w reformowaniu kraju. Fi nie jest
generalnie przeciwnikiem prywatyzacji. Stwierdzamy tyłlze choć
ekspansja sektora prywatnego zarówno na polu niczyim, ji w dro-
dze prywatyzacji jest potrzebna i konieczna, to jednak w cHi obec-
nej nie należy postulować prywatyzacji prawie całego sera pań-
stwowego.

Postulujemy typ gospodarki mieszanej z większym niż Zacho-
dzie udziatemfirm nieprywatnych. Spodziewamy się, żejny takie
zdadzą egzamin i zaistnieją na trwale w gospodarczym k\obrazie
Polski. Uważamy, ze duża i wielka wtasnosć prywatna po\\na pod-
le gać dodatkowym rygorom prawnym określającym warunjej użyt-
kowania, uwzględniającym interes społeczny.

Domagamy się pilnie programu poprawy działania -zedsię-
biorstw państwowych. Usamodzielnione i usprawnione fny pań-
stwowe będą wedfug nas efektywniejsze odspótek akcyjny^ dużym
udziatem kapitatu państwowego, a tym bardziej od jednoobowych
spółek Skarbu Państwa. Trzeba tworzyć zewnętrzne warundla rze-
czywistej samodzielności przedsiębiorstw państwowych, Q konku-
rencji, demonopolizacji i dekoncentracji gospodarki. Tal komer-
cjalizacja przedsiębiorstw państwowych utatwi racjonaincjrywaty-
zację w późniejszym okresie lub tez udowodni równorzędna gospo-
darczą tej formy własności. Testowi efektywności powinnyoddane

być także różne, inne niż państwowe i prywatne, formy wtas)ści, ta-
kie jak:

- spółdzielnie o tożsamości członkostwa i zatrudnienia,

- spółdzielnie zatrudniające najemną silę roboczą,

-pracownicze spółki kapitałowe,

-przedsiębiorstwa komunalne,

- przedsiębiorstwa organizacji społecznych, politycznyc, związ-
ków i fundacji,

- przedsiębiorstwa różnych instytucji publicznych (np. nnduszy
ubezpieczeniowych),

- przedsiębiorstwa samorządowe (bez indywidualnych działów
własnościowych członków kolektywu).

Jesteśmy przekonani,że przynajmniej w perspektywie 20-0 lotnie
gospodarka czy sto prywatna, lecz właśnie mieszana będzie tcjonal-
nym rozwiązaniem dla Polski.

Szczególnym typem własności jest własność ogólnoncodowa
(chronione tereny przyrodnicze i wysokiej klasy zabytki 4chome

128

(' nieruchome). Obiekty te, znajdujące się w rękach różnych użytkow-
ników, powinny podlegać konstytucyjnej ochronie jako świadectwa
polskiej tożsamości, historii i kultury. Obiekty zaliczone do własno-
ści narodowej muszą być dostępne dla społeczeństwa i nie mogą zmie-
niać swego charakteru.

Samorządy pracownicze i zawodowe

(...) Postulujemy wprowadzenie prawa umożliwiającego pracow-
nikom przedsiębiorstw wszystkich typów własności tworzenie samo-
rządów pracowniczych o zróżnicowanym zakresie działania. Samo-
rządy zawodowe działają na styku związków zawodowych i samorzą-
du pracownicze go. Zajmują się ułatwianiem działalności zawodowej
swych członków, przestrzeganiem etyki zawodowej i poziomu wyko-
nywania zawodu, polepszaniem warunków pracy, podnoszeniem po-
ziomu wiedzy. W interesie całego społeczeństwa jest tworzenie, roz-
wijanie i propagowanie działalności samorządów.

W celu zabezpieczenia funkcjonowania państwa, nie tylko zgodnie
z decyzjami dominującego układu politycznego, lecz również, z po-
trzebami społeczeństwa i gospodarki, w celu zrekompensowania
przewagi kapitatu nad pracą, proponujemy utworzenie Izby Samo-
rządowej jako organu państwowego z prawem inicjatywy ustawo-
dawczej, wypowiadającego się w sprawach polityki spoleczno-go-
spodarczej. Członkowie tej Izby powinni być wybierani za pośred-
nictwem regionalnych porozumień i izb samorządowych (pracowni-
czych, rolniczych, gospodarczych, zawodowych, konsumenckich i in-
nych).

Rola państwa w życiu gospodarczym

(...) Państwo musi (...) sterować procesami gospodarczymi i spo-
łecznymi w pożądanym dla społeczeństwa kierunku. Za pośrednic-
twem agend rządowych musi prowadzić badania rynku i stanu re-
alizacji potrzeb socjalnych w kraju i za granicą, formułować krótko-
i długoterminowe prognozy społeczno-gospodarcze dostępne wszyst-
kim instytucjom i obywatelom, opracowywać i wprowadzać w życie
programy społeczno-gospodarcze oraz kontrolować ich realizację.

m

f^ ^3 ta powinna się dokonywać za pomocą ustalania przez pań- wyklucza jednak wprowadzania prze z gminy podatków lokalnych wy-
^r^^0^^ Parametrów ekonomicznych, takich jak ceny nikających ze specyficznych potrzeb regionu.
urow^ niektórych innych produktów o podstawowym zna-zeniu S^żet terenowy pozostaje w wyłącznej dyspozycji gminy, nato-
pa "kontowa, progresja podatkowa miast budżet centralny przeznaczony jest na finansowanie zadań wta-

negoib^ ^t^dawczej jest zapewnienie w miarę równomier- ^ snych państwa i na wspomaganie gospodarki gmin i dziedzin gospo-

80 calef16^'^^ ^a o^y\vate^i rozwoju spoteczno-gospodarcze- '-'Ja ^ar^i (-^-
kraju i wszystkich dziedzin gospodarki, l

ką, ^o- uzmy> za /)omoc^7a^'c/^ państwo może sterować gosoodar- | Kapitat zagraniczny

~_ ^uowanie prawa handlowego i bankowego | Uważamy, że należy tworzyć warunki dla angażowania kapitału

..-uowanieprawazabezpieczającegopodmiotowośćwytwór- zagranicznego w Polsce, jednocześnie należy zabezpieczyć siępraw-
cow' 1| nie przed bezwzględnością tego kapitatu, skłonnego do wykorzysta-

'^-uowanie prawa zabezpieczającego interesy konsumentów, || nią naszej trudnej sytuacji ekonomicznej dla opanowania polskiej go-
_ "^nie przepisów i preferencji podatkowych l spodarki ze szkodą społeczeństwa polskiego. Za właściwe uważamy

- praowywanie badań' Prognoz i ich rozpowszechnianie l tworzenie warunków sprzyjających inwestowaniu przez kapitał za-
^f^ywanie programów gospodarczych dla poszczególnych !! graniczny w budowę nowych przedsiębiorstw i rozwijaniu nowych

_ 'powiązaniu z programami socjalnymi, technologii. ;, ,- - -
wesZn0^^ P^ramow interwencyjnych i prowadzenie in- Sprzeciwiamy się wykupowi za bezcen istniejących ^fctodoH',nle-

Rramyki znaczetliu ^^Wm rozwój w ustalanym przez pro. ruchomości. Obrót majątkiem będącym w ^7ia^n^M^^^^^^
8ramy ^runku ^ r r granicznego powinien być objęty kontrolą rządową. Zakłady uzytecz-

_ ^anie restrukturyzacją przemy stu należącego do państwa, { ^osci publicznej powinny podlegać bezwzględnemu zakazowi wyku-

-LVaca"rórów"ow^^^"^ow^^awow(e"law(r^^^^^ ' pu przez kapitał zagraniczny. ,,,,", ^;n^i.n
^'la cen monopolistycznych ^ v ' w przedsiębiorstwach zagranicznych lub spółkach z udziałem ka-

~ P011^ celna pitatu zagranicznego muszą być stosowane powszechne zasady
_ ^'ntowanie kredytów, udziału załogi w zyskach i zarządzaniu, gwarantowane prawa związ-
w e celowe i wyrównawcze, ków zawodowych i samorządów pracowniczych.

L' lifIiCt - . . , _

omieniu powyższych mechanizmów decyduje parlament.
datkowy

POLITYKA SPOŁECZNA

Państwo musi prowadzić aktywną politykę społeczną, stanowiącą

DodaZ^P0^1^0^^ mechanizmów gospodarczych jest system : integralną część polityki gospodarczej-taką by każdy obywatel mógł
stwai1- podatki ^owią podstawową pozycję dochodów pań. : realizować wszystkie swoje konstytucyjne prawa. Skuteczna polity-
s^ruktu^y- w modelu P^^ zdecentralizowanego, opartego na 1 ka społeczna prowadzi do sytuacji, w której nikomu me grozi be^
^^^morz^c/! gmin, zasadnicza kwota podatków powin- j domność, głód i brak opieki lekarskiej, w której nikt me jest odcięty

cze^r nuJ^0 w &Mflfźecró gminy, a jedynie określona procentowo ; od oświaty, nauki i kultury (...).

^pw^ być przekazywana do budżetu centralnego, i Polityka społeczna musi wytworzyć mechanizmy, które zapewnią,

'Jyslem dodatkowy ustalany jest centralnie przez parlament.co nie W różnice majątkowe nie będą ograniczały możliwości uczestmcze-
130 ii 131

nią w życiu społecznym. Konieczne jest przyjęcie przez Polsę Euro-
pejskiej Karty Spotecznej (European Social Charter) i wszystich wy-
nikających z niej zobowiązań. (...)

Bezrobocie i rynek pracy

Strukturalne bezrobocie to patologia rynku pracy prowadąca do
innych patologii społecznych. Każdy człowiek ma prawo di pracy
zgodnej z jego wolą, możliwościami i sumieniem. Praca nie mżę być
wynikiem ekonomicznego zniewolenia. W związku z tym pracownicy
mają prawo do żądania wynagrodzenia, które umożliwiłoby in utrzy-
manie czteroosobowej rodziny. Pracownik sprzedający swą pncę ma
prawo żądać za nią godziwej ceny. Państwo powinno modelować ry-
nek pracy, by stal się on mechanizmem restrukturyzacji zaludnie-
nia, nie tylko ze względu na swoją służebną rolę wobec obywateli,

lecz również dlatego, ze jest ono jednym z najsilniejszych prawdaw-
ców.

(...)

POLITYKA ZAGRANICZNA

Podstawą polskiej polityki zagranicznej musi być suwerenność
państwowa w aktualnych granicach państwowych, współpraca na
zasadach partnerstwa ze wszystkimi sąsiadami i innymi krajami oraz
dążenie do stworzenia takiego lądu międzynarodowego, szczególnie

w Europie, w którym granice przestaną dzielić, a zaczną tączyc spo-
łeczeństwa.

Polska musi honorować ratyfikowane przez siebie umowy między-
narodowe i podporządkowywać im wewnętrzne regulacje prawne.
Musi tez domgać się od innych analogicznego postępowania.

Europa jest obecnie terenem zasadniczych zmian politycznych.
Z jednej strony mamy do czynienia z likwidacją systemu komunistycz-
nego w Europie Środkowowschodniej, a z drugiej z procesami in-
tegracyjnym w Europie Zachodniej. Nie wolno dopuścić, by w sytu-
acji znacznej przewagi ekonomicznej Zachodu państwo polskie sta-
to się polem kolonizacji Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. Dla-

132

tego uważamy, że pierwszym etapem integracji z Zachodem musi być
odbudowa polskiej gospodarki w oparciu o współpracę i wzajemne
rozwiązywanie wspólnych problemów społecznych i gospodarczych
z państwami postkomunistycznymi przy jednoczesnym, stopniowym,
asekurowanym otwieraniu się na Zachód.

Jednym z priorytetów polityki zagranicznej jest redukcja polskie-
go zadłużenia. Sądzimy, że zrzeszonym w Klubie Paryskim wierzy-
cielom należy przeciwstawić zorganizowany ruch państw dłużników.

W momencie przynajmniej względnego wyrównania poziomów wi-
dzimy możliwość dobrowolnego ograniczenia własnej suwerenności
na rzecz, wspólnoty międzynarodowej. W tym celu trzeba już dziś do-
stosowywać ustawodawstwo do standardów ogólnoeuropejskich
(również pozamaterialnych), przy zachowaniu wlasnej specyfiki.

Fundamentalnym zadaniem jest ułożenie dobrosąsiedzkich stosun-
ków ze zjednoczonymi Niemcami. PPS będzie zwalczać przebrzmia-
łe resentymenty i stereotypy, które utrudniają pojednanie polsko-nie-
mieckie. Trzeba sobie uświadomić, że niebawem Polska nie będzie
graniczyć po prostu z Niemcami, lecz ze zintegrowaną Europą, któ-
rej Niemcy będą tylko częścią; jest to dla nas fakt ze wszech miar ko-
rzystny.

W niedalekiej przyszłości, niezależnie od wypadków, które mogą
się jeszcze zdarzyć, naszymi sąsiadami na wschodzie będą wyzwolo-
ne narody litewski, białoruski i ukraiński. Pozycja Polski w Europie
zależeć będzie od naszych wzajemnych stosunków. Im będą one lep-
sze, tym pozycja nasza mocniejsza. W interesie Polski leży taki układ
stnsunków, aby droga tych państw do Europy wiodła przez Polskę.
Dlatego będziemy sprzyjali wysiłkom Litwinów, Białorusinów i Ukra-
ińców na ich drodze ku niepodległości i demokracji. PPS będzie zwal-
czać przebrzmiałe stereotypy i resentymenty, które utrudniają pojed-
nanie między naszymi narodami.

Życzymy sobie również demokratycznej, wyzbytej imperialnych cią-
got Rosji. Z taką Rosją gotowi jesteśmy żyć w przyjaźni, świadomi faktu
wielkiego wkładu narodu rosyjskiego w kulturę europejską. Wierzymy,
że wyzwolona z pęt komunizmu Rosja, obok innych narodów tkwiących
obecnie w ZSSR, będzie istotnym elementem stabilizacji na świecie i po-
średnikiem w kontaktach Europy z Azją. Polityka zagraniczna Rzeczy-
pospolitej Polskiej powinna domagać się, by polskie grupy etniczne za-
mieszkujące terytoria innych państw korzystały z takich samych praw
jak różne etniczne grupy mniejszościowe zamieszkujące Polskę.

m

Polska powinna być krajem udzielającym azylu politycznego lu-
dziom prześladowanym zprzyczyn społecznych lub politycznych, o ile
ich dzialania nie godzą w podstawowe zasady humanizmu. W roz-
wiązywaniu konfliktów między bogatą Północą a biednym Południem
Polska jak i inne kraje postkomunistyczne powinny wziąć udziat. Mi-
mo ze nasza sytuacja gospodarcza nie odbiega wiele od sytuacji kra-
jów Południa, to stosunki społeczne i polityczne są w nich jednak in-
ne . Nie mogąc na razie udzielić pomocy gospodarczej, możemy w mia-
rę możliwości wspierać je nauką i kulturą oraz inspirować sposoby

zaspakajania potrzeb społecznych w krajach walczących z nędzą i za-
cofaniem.

Reaktywowane i nowo powstające partie socjalistyczne i socjalde-
mokratyczne w. krajach postkomunistycznych napotykają w swojej
działalności problemy polityczne i społeczne różne jakościowo od
problemów analogicznych partii zachodnioeuropejskich i partii dzia-
łających w krajach, gdzie komuniści nie wywołali swoją dyktaturą
powszechnej nienawiści do stów, symboli i koncepcji socjalistycz-
nych. Chaos pojęć i ruchów w krajach postkomunistycznych spra-
wia, ze niezbędna jest współpraca istniejących w nich partii socjali-
stycznych . Powinny się one wzajemnie wspierać i szukać nowych dróg
rozwoju cywilizacyjnego. Mając swoiste doświadczenia historyczne,
mogą wnieść cenny wktad w działalność Międzynarodówki Socjali-
stycznej. Uważamy więc, ze w obliczu rozpadu imperium komuni-
stycznego powinna zaktywizować się i poglębić działalność SUCEE
(Socjalistyczna Unia Krajów Europy Srodkowo-Wschodniej).

POLSKA
WSPÓLNOTA
NARODOWA
- POLSKIE
STRONNICTWO
NARODOWE

Zarejestrowana 12 grudnia 1990 roku partia ta działała od 1955 ro-
ku nielegalnie jako Polski Związek Wspólnoty Narodowej pod kie-
rownictwem Bolesława Tejkowskiego. Określa się jako ruch narodo-
wy i stronnictwo środka, choć powszechnie uznaje się ją za skrajnie
nacjonalistyczną. Krytykowana jest przez inne partie narodowe za wy-
paczanie i ośmieszanie idei narodowej.

Najważniejsze wartości określa zestawieniem: Bóg, naród, rodzina,
wspólnota wytwórcza. Przeciwstawia się zarówno ustrojowi socjali-
stycznemu czy komunistycznemu, jak i liberalnokapitalistycznemu.
Posłannictwem partii jest urzeczywistnienie w Polsce "ustroju wspól-
noty narodowej", stwarzającego najlepsze ramy dla pełnej samoreali-
zacji narodowej. Celem: "narodowładztwo", pełna niepodległość oraz
suwerenność polityczna i gospodarcza, zachowanie czystości i odręb-
ności kulturowej Polaków, rozwinięte poczucie tożsamości narodowej
i jej ochrona. Środki produkcji, jej zdaniem, pozostać winny wyłącz-
nie w rękach obywateli polskich. Zdecydowanie sprzeciwia się przy-
stąpieniu do Wspólnoty Europejskiej, preferując współpracę między
wolnymi, suwerennymi państwami, bowiem "ludzkość beznarodowa
jest niepożądana". Bliski tej partii jest Front Narodowy Le Pena we
Francji.

W praktyce politycznej PWN-PSN atakuje współczesne elity poli-
tyczne, partie, poszczególnych polityków, zarzucając im kontynuowa-
nie dzieła "wyniszczania narodu polskiego", rozpoczętego w 1939 ro-
ku przez "zaborczy nacjonalizm niemiecki", "zaborczy nacjonalizn-
żydowski", czy później komunistyczny nacjonalizm żydowski.

Nie mniej spektakularne poglądy prezentuje w kwestiach między
narodowych. Słynne stało się jej stanowisko na temat konfliktu irac
ko-kuwejckiego, w którym opowiedziała się po stronie Iraku, uznając

"powrót" Kuwejtu do Iraku za akt sprawiedliwości dziejowej, kończą-
cy haniebny okres kolonializmu.

PWN-PSN słynie z manifestacji politycznych (np. z okazji Święta
Niepodległości), na których, tradycyjnie, wznosi się okrzyki przeciw
Żydom, komunistom i Lechowi Wałęsie, pali flagi Izraela, USA i Nie-
miec. Manifestujący członkowie i sympatycy tej organizacji to przede
wszystkim skinheadzi stanowiący gwardię przyboczną Tejkowskiego
i jego "bojówki", choć przywódca obrusza się na utożsamianie przez
dziennikarzy skinów z członkami partii. Większość manifestacji (od-
bywających się głównie pod hasłem "Polska dla Polaków") kończy się
starciami z policją, bądź też z przeciwnikami politycznymi, głównie
anarchistami. W połowie 1994 roku część skinów przeszła do Polskie-
go Frontu Narodowego, partii Janusza Bryczkowskiego, posądzanego
przez Tejkowskiego o tendencje narodowo-socjalistyczne. Bolesław
Tejkowski został skazany w październiku 1994 roku na karę roku po-
zbawienia wolności w zawieszeniu na dwa lata za publiczne nawoły-
wanie do waśni narodowościowych oraz obrazę naczelnych organów
władzy i znanych autorytetów, np. papieża Jana Pawła II.

Dążąc do zdobycia władzy, PWN-PSN uczestniczy konsekwentnie
w kampaniach wyborczych do parlamentu i na urząd prezydenta, ale
bez rezultatów. Bolesław Tejkowski próbował stawać do wyborów
prezydenckich w 1990 i w 1995 roku, nie uzyskał jednak wymaganych
100 tyś. podpisów uprawniających do udziału.

Aktywność polityczną przejawiła PWN-PSN również w debacie
konstytucyjnej, przedstawiając swój własny, partyjny projekt Konsty-
tucji, datowany na 3 maja 1994 roku. W poprzedzającym go piśmie do
Polek i Polaków przewodniczący Tejkowski, autor projektu, gwaran-
tuje powszechny dobrobyt, pracę, mieszkania własnościowe i wszel-
kie inne dokładnie wyszczególnione dobra. Postulowany zakres funk-
cji opiekuńczych państwa sięga granic rajskiej utopii, nierealnej we
współczesnym świecie, a tym bardziej w Polsce. Tejkowski jest także
współzałożycielem i współprzewodniczącym Słowiańskiego Soboru
- organizacji, która zrzeszać ma nacjonalistyczne ugrupowania.

Władze: Zjazd Krajowy, przewodniczący, Zarząd Naczelny, Na-
czelny Sąd Administracyjny. Członkiem partii może według statutu
zostać tylko obywatel Polski narodowości polskiej.

Organem prasowym jest miesięcznik - Myśl Narodowa Polska.
Siedziba władz partii mieści się w Warszawie.

K.P.
136

POLSKA WSPÓLNOTA NARODOWA
POLSKIE STRONNICTWO NARODOWE
ZAŁOŻENIA IDEOWE.
PROGRAM USTROJOWY.

NARODOWE ZASADY MORALNE. STATUT
WARSZAWA 1990
[fragmenty]

ZAŁOŻENIA IDEOWE

Rodowód

Polska Wspólnota Narodowa - Polskie Stronnictwo Narodowe jest
partią polityczną i powszechnym ruchem Narodowej Wspólnoty Po-
laków zrodzonym ze zrywu Narodu Polskiego 7 956 roku przeciwko
narzuconemu socjalizmowi i komunizmowi, z moralnego nakazu wal-
ki o wolną Polskę wolnych Polaków, z nakazu tworzenia Polski sil-
nej, sprawiedliwej i bogatej.

Wyrastamy z ponad tysiącpięćsetletniego dziejowego dziedzictwa
Narodu Polskiego, z polskich tradycji narodowych i patriotycznych.
Wyrastamy z ponad stuletniego dziedzictwa polskiego ruchu naro-
dowego, którego jesteśmy twórczą ciągłością i współczesnym wyra-
zem . Stanowimy ciągłość utworzonego w 1955 roku Polskiego Związ-
ku Wspólnoty Narodowej.

Tworzymy nowoczesną postać polskiego ruchu narodowego, tą-

cząc jego poprzedni dorobek z wtasnymi osiągnięciami wynikający-
mi z obecnego potozenia i nowych potrzeb Narodu.

Tożsamość

Jesteśmy narodowcami. Wyznajemy narodowe poglądy wyzwala-
jące w Narodzie największe sity twórcze i najskuteczniej prowadzą-
ce do rozwoju Polski i narodowej wielkości Polaków. Kierujemy się
przynależnością narodową i dobrem Polski, Narodu Polskiego,

wszystkich Polaków w Kraju i na catym Świecie.

Stanowimy dobrowolną wspólnotę moralną, ideową i polityczną
powalaną do obrony Narodu Polskiego i tworzenia jego wielkości.

137

Jesteśmy samodzielni, niezależni od wszelkich instytucji w Kra- Zasady
ju, zależni tylko od własnego Narodu i Państwa. Odrzucamy uza-
leżnienie od innych Państw i Narodów, od międzynarodowych Drogę naszą wytycza narodowa nauka spoteczna i polska ideolo-
i ponadnarodowych organizacji, od obcych interesów i wpty- r,ia narodowa wylenione z dziedzictwa polskiej Kultury, z wielopo-
wów- . koleniowego dorobku narodowych przywódców, twórców, uczonych,

Jesteśmy organizacją wspólnotową spełniającą posłannictwo tą- działaczy i całego Narodu.
czema wszystkich Polaków wokół narodowych wartości i celów oraz Podstawą naszego działania jest narodowy system wartości. Wy-
ukazywania wspólnej drogi ich osiągania. Jednoczymy Polaków nika on ze wspólnotowej istoty człowieka. Nie żyje on tylko dla sie-
w narodową, kulturową i państwową całość ponad różnice i stron- bie leczdlawspólnoty.doktórejnależy.CztowiekźyJe przede wszyst-
nicze podziały w nadrzędnym poczuciu polskiej przynależności na- kim dla rodziny i Narodu, a przez Naród dla Boga. W Narodzie i in-
^owej. ^ mniejszych wspólnotach spełnia on swoje człowieczeństwo.

Jesteśmy organizacją wszechpolską. Skupiamy wszystkie pokole- Dlatego wspólnota ludzi jest wyższą wartością, stojącą ponad poje-
nia, środowiska i stany społeczne oraz kierunki ideowe wynikające |j dynczym człowiekiem, który ją współtworzy. Dlatego dobro jednost-
z polskiego ducha narodowego. W szechpolskość jednoczy zróznico- \ ki wynika z dobra ogółu, z dobra Narodu.
wany Naród rozbijany przez obcych i własną niezgodę, łączy Pola- ' Naszymi najważniejszymi wartościami są:

ków w służeniu sobie oraz wszystkim teraźniejszym i przyszłym poi- - Boś <
skim pokoleniom. _ ^'^

Jesteśmy organizacją ogólnonarodową, dostępną dla wszystkich - Rodzina,
członków Narodu, s'iużącą Polsce i Narodowi Polskiemu w wymia- - Wspólnota Wytwórcza.
rżę krajowym i światowym. Reprezentujemy i realizujemy interesy l ] Bóg jest najwyższym istnieniem, najwyższą silą stwórczą, naj-
i potrzeby całego Narodu Polskiego,wszystkich jego stanów spotecz- wyższą i wieczną istotą wszechistnienia i wszechtworzenia, które]
nych i członków, wszystko podlega. Z Boga wynika istnienie wszystkiego, istnienie

Nie określamy się ani jako ruch lewicowy, ani jako prawicowy. Je- człowieka i Narodu stanowiącego boże narzędzie tworzenia. Z Boga
steśmy narodowym ruchem i stronnictwem środka, skupiającym f Naród i człowiek czerpie swą twórczą moc. Z Boga wynika uducho-
wszystkie polskie siły narodowe, l ^^ ; wieczne uczestnictwo człowieka w rozwoju Wszechświata,

Przyjmujemy wszystkich Polaków kierujących się patrioty- | rozwoju Narodu. Człowiek dąży do Boga jako najwyższego dobra
zmem, uważających Naród za najważniejszą ludzką wspólnotę, f t doskonałości przez dążenie do dobra i doskonałości swojego Naro-
uznających dobro Polski i Narodu Polskiego za nadrzędne. Przyj- f du Służy Bogu przez służenie własnemu Narodowi i tworzenie jego
mujemy Polaków wszystkich pokoleń, zawodów i stanów, różnych m wielkości.

światopoglądów i wyznań, przyjmujemy młodzież i starszych, prą- l 2 Naród jest najważniejszą i nadrzędną ludzką wspólnotą kultu-
cujących i niepracujących, pracowników i przedsiębiorców, chto- m rotwórczą Jest trwałą, niepodzielną i świadomą wspólnotą ludzi Jed-
pów, robotników, rzemieślników i przemysłowców, urzędników, m nej rasy i Kultury, jednych dziejów i celów. Dziejowa jednorodność
uczonych i twórców, których łączy narodowa przynależność i na- � Narodu jest jego największą silą i podstawą trwałości. Wspólne po-
rodowy interes. Skupiamy wszystkich ludzi narodowości polskiej, m chodzenie i poczucie pokrewieństwa oraz wspólne przeżycia i war-
aby jednoczyć Naród i przeciwdziałać jego rozbiciu. Jednoczymy - tości rodzą najmocniejszą więź i wolę zbiorowego działania czton-
naszych członków jako Polaków służących wspólnej narodowej m ków Narodu stanowiącego najdoskonalszą twórczą wspólnotę. 7yl-
sprawie w ponadklasowym i ponadwyznaniowym poczuciu poi- U ko Naród tworzy Kulturę, przekazuje każdemu swoje osiągnięcia
skości, narodowego solidaryzmu i odpowiedzialności za cały Na- - dziejowe i umożliwia wszystkim skuteczne działanie, zachowując me-
ród i Państwo. - przerwaną ciągłość tworzenia. Naród wyzwala w człowieku najmoc-

138 l 139

niejsze uczucia i sify twórcze, największą gotowość do wierch czy- oddane Narodowi i Naród oddany Przywództwu to gwarancja naro-
nów i poświęceń. Najważniejsza dla człowieka jest narodowść okre- ^ dowej sity.

stająca je go zachowanie oraz najmocniej kształtująca jego ys i oso- m - Naród ma swoje Państwo jako organizację swego życia. Państwo
bowosc. W Narodowej Wspólnocie człowiek spetnia wszelki potrze- f stanowi wyraz woli Narodu, organizuje jego zbiorowe działanie,
by, ma pełne poczucie sity, radości i bezpieczeństwa, uzyskie petnię v strzeże jego dobra, zapewnia jego bezpieczeństwo i obronę, realizu-
wolnosci, twórczości i rozwoju, osiąga petnię człowieczeństwa. Czto- je jego potrzeby i cele. Państwo jako nadrzędna polityczna organi-
wiekjest najbardziej aktywny i twórczy tylko we wtasnym brodzie, S zacja Narodu jest koniecznym czynnikiem jego samodzielności, sity
który jego osiągnięcia najlepiej rozumie i najwtaściwiej poytkuje ' ^ ^ i rozwoju. Wtadza Państwa narodowego jest Przywództwem Naro-

Dlatego po Bogu Naród jest najwyższym dobrem cztowika. Do- \ S? du. (...)

bro własnego Narodu jest nadrzędne i stawiane być musi pzed do- li - Naród ma swoją Kulturę jako treść swego życia, jako wytworzo-
brem tworzących go wspólnot i osób, przed dobrem własny/., rodzi- '' ii ny przez siebie odrębny i niepowtarzalny sposób istnienia, jako wy-
ny, stanu społecznego, stronnictwa i wyznania, przed dobre)'innych i ; rózniający go dorobek obejmujący caloksztatt jego dziejowej dzia-
Narodow. Nadrzędność wspólnego dobra narodowe^ musi - talności. Przez swą Kulturę Naród wyraża swego ducha, swoje wla-
uwzględmać dobro każdego Polaka. Służba własnemu Narobi jest snę rozumienie Boga, swoją wielkość i możliwości twórcze. Od ro-
naJwyzszą powinnością człowieka, przez którą śluzy on Bóg Naro- dzaju Kultury i jej zasad zależy aktywność i twórczość Narodu oraz
dowi śluzą i w Narodzie znajdują swą jedność i cel wspólmy reli- 1 jego rozwój.
gijne, polityczne, stanowe, zawodowe, rodzinne. Uczestnictwa wży- Zachowanie czystości i odrębności polskiej Kultury stanowi pod-
ciu swego Narodu człowiek wyraża swą wiarę w Boga i uczstniczy i stawę narodowej świadomości Polaków. Duma z własnych osiągnięć
wżyciu ludzkości jako zbiorowości Narodów. Człowiek osuga swą i kulturowych chroni nas przed zalewem obcych Kultur niszczących
wielkość przez tworzenie wielkości własnego Narodu. Trw> w nim | naszą Kulturę i wynaradawiających Polaków. (...)
wiecznie przez swą rodzinę i własny dorobek w nieskończor^m da- l' - Naród ma swoją Ojczyznę jako obszar swego życia, jako dziejo-
gu narodowych pokoleń. (...) -Uj� ^ ^^ ^^ powstania, istnienia i rozwoju. Ojczyzna jest wta-

- Naród wolny ma swoje Przywództwo złożone z najlepszych Po- ^J snością Narodu, jego przeszłych, obecnych i przyszłych pokoleń, jest
laków uznanych za narodowych przedstawicieli. Przywództwo, f siedzibą i widownią jego dziejów. Ojczyzna to Ziemia Ojczysta ze
z Przywódcą na czele, jest jedyną władzą i najwyższym autoytetem W' swymi wartościami Przyrody i Kultury, dająca Narodowi wyżywie-
ł-li KawJe "arorfow^ cele i jednoczy Polaków we wsfóldzia- n nie, surowce i schronienie, zapewniająca mu skupienie, dostatek
laniu dla ich osiągnięcia, przewodzi w dążeniu do narodów] wiel- 3 (' zdrowie. Ojczyzna to Święta Ziemia Narodu, uświęcona ważnymi
kości, zapewnia ciągłość samodzielnego narodowego istnieni-i i two- 'Ł | wydarzeniami i grobami przodków oraz duchową więzią człowieka
rżenia. Przywództwo stanowią osoby o najwyższej świadomości na- | z Przyrodą i najmocniej odczuwaną wspólnie jednością z Bogiem.
rodowej, gotowe ponosić największe ofiary za sprawę podległego so- W Zasiedlanie Ojczyzny przez obcych, wyprzedaż mienia ojczystego ob-
bie Narodu. Bez własnego Przywódcy i Przywództwa Naród ue jest - cym niszczenie ojczystej Przyrody jest zabójcze dla człowieka i Na-
wolny i me osiąga zamierzonych celów. Staje się zniewolonym na- II rodu jest bezprawne i odrażające moralnie. (...)

rzędziem innych Narodów. - 3 Rodzina jest podstawową wspólnotą Narodu, rodzącą i wycho-

Dlatego narodowe Przywództwo może składać się wyłącznie - wującą jego członków, stanowiącą najmniejszy ośrodek życia naro-
z członków własnego Narodu. Przed wszystkimi Polakami otwarta - dowego. Rodzina współtworzy Naród i decyduje o jego liczebności
Jest trudna droga dążenia do Przywództwa, które musi być łożone - powołując do życia nowych Polaków, przekazując im narodowe tre-
z najlepszych, zapewniających wolność i rozwój Narodu. Przewodź- - sci i kształtując ich osobowość. Rodzina zapewnia biologiczną i kul-
two'musi dbaćo cały Naród Polski i każdego Polaka. Naródziś mu- - turową ciągłość narodowego istnienia. Stanowi ostoję polskości,
si chrome swoje Przywództwo i słuchać jego wskazań. Przywództwo - wiary i moralności. Jest najskuteczniejszym środowiskiem wycho-

140

14t

wawczym opartym na uczuciu wzajemnej mitości oraz świadomości własnej rodziny i wspólnoty wytwórczej, do rodaków. Miłością do
swego pokrewieństwa i roli dawcy życia. Sita polskiej rodziny two- Polski, doNaroduPolskiegowyrazaPolakswąmitośćdoBoga. Wpa-
rzy silę Polskiego Narodu, który jest wspólnotą wszystkich polskich triotyzmie jako mitości tkwi największa jednocząca i twórcza sita Po-
rodzin. Naród Polski sięga tam, gdzie sięga polska rodzina, laków.

Dlatego musimy utrzymać narodowe oblicze polskich rodzin przez \ Patriotyzm wyraża się jednocześnie miłością do własnego Narodu
małżeństwa zawierane wewnątrz Narodu, między Polakami a Polka- \ i szacunkiem dla wszystkich innych Narodów. Tylko patriotyczny Na-
mi. Zapewniają one spełnianie najwyższego obowiązku rodziny, ja- ' ród może rozumieć i szanować inne Narody, bowiem potrafi powa-
kim jest przekazywanie potomstwu polskości. Małżeństwa międzyna- żać u nich to, co dla niego samego jest najcenniejsze. Patriotyzm jest
rodowe wynaradawiają Naród, powodują utratę narodowości stano- przeciwieństwem zarówno kosmopolityzmu, jak i szowinizmu. Prze-
wiącej święty dar boży. Narodowa rola rodziny wymaga przestrze- : ciwstawia się poniżaniu jak i wywyższaniu własnego Narodu, wystu-
gania jej prawa do trwałości i wielodzietności, do mieszkania i do- . giwaniu się, jak i szkodzeniu innym Narodom. (...)

brobytu gwarantującego utrzymanie i wykształcenie dzieci, do mo- Naszym najwyższym nakazem jest wzmacnianie niepodzielnej or-
rainego i patriotycznego wy chowania potomstwa. Bronimy prawa do ganicznej jedności Narodu Polskiego ponad wewnętrzne zróznico-
zycia dzieci nienarodzonych, broniąc tym samym moralnego, psy- , wania i podziały oraz zewnętrzne powiązania. Więź Narodowej
chicznego i fizycznego zdrowia kobiet oraz siły i zdrowia Narodu. \ Wspólnoty musi łączyć nadrzędnie wszystkich Polaków ponad rózni-
Wychowanie oraz opieka duchowa i materialna rodziny stworzy prze- ' ce i podziały państwowe, regionalne, stanowe, zawodowe, wyznanio-
slanki godnego rodzicielstwa. \ we, światopoglądowe, ideologiczne, polityczne i pokoleniowe. Wjed-

4. Wspólnota wytwórcza jest środowiskiem nauki, pracy, obrony ,, ności Polaków zawarta jest sita narodowego przetrwania i rozwoju.
i zarządzania, środowiskiem wszelkiej działalności i twórczości du- | , Naród Polski stanowią zjednoczeni Polacy wszystkich stanów i za-
chowej i materialnej. Wspólnota wytwórcza jest dla Narodu podsta- | wodów, wszyscy Polacy niezastąpieni w Narodowej Wspólnocie,
wą bytu, dostatku i rozwoju. Dla każdego człowieka stanowi drugą J^J wzajemnie sobie potrzebni do osiągania swoich własnych i wspól-
rodzinę, w której doskonali on siebie i wypracowuje potrzebne Na- |H|ft nych narodowych zamierzeń.

rodowi dobra, znajdując za to środki własnego utrzymania. Człon- |^H W imię przyrodzonej i nakazanej jedności Narodu odrzucamy kaz-
ków wspólnoty wytwórczej łączy wspólna praca i odpowiedzialność |^^B da rewolucję, każdą wewnątrznarodową walkę klas, religii, pokoleń
za jej wyniki określające dziejowe osiągnięcia Narodu. (...) ^^1 ; P^1-\lest ona narzucana przez wrogów dla osłabienia i niszczenia

Podstawą i podmiotem narodowego systemu wartości jest czlo- JRH rodziny, wspólnoty wytwórczej i Narodu. Głosimy solidaryzm naro-
wiek, obdarzony odrębną i niepowtarzalną osobowością oraz mozli- ;jlj dowy, który w zgodnym zjednoczeniu wszystkich Polaków widzi naj-
wościami twórczymi. Jego wola działania i zdolności są silą napę- ^ lepszą możliwość spełnienia potrzeb każdego Polaka cenionego ja-
dową narodowego rozwoju. Każdy człowiek jest wartością, tym wiek- ko niezbędna i bliska osoba w wielkiej narodowej rodzinie. Najwięk-
szą, im większy jest jego udział w życiu rodziny, wspólnoty wytwór- sze i najważniejsze różnice i podziały między ludźmi zachodzą nie
czej i Narodu. Wolność czlowiekajest warunkiem jego rozwoju i naj- wewnątrz Narodu, lecz między Narodami i ich cywilizacjami. Wyma-
większej przydatności społecznej oraz dobrowolnego podporządko- ga to stawiania całego zjednoczonego i niepodzielnego Narodu wo-
wania się celom swoich wspólnot. Różnorodność ludzkich osobowo- bęc innych Narodów jako konkurentów.

scijest bogactwem Narodu i w Narodzie znajduje swój rozkwit zwięk- Szanujemy mniejszości narodowe żyjące w naszym Kraju i wyma-
szający zbiorową twórczość. Odmienny i jednostkowy sens istnienia gamy od nich przestrzegania prawa polskiego oraz dochowania lo-
cztowieka rozwija się i spelnia w Narodowej Wspólnocie. (...) ^ Jalności Narodowi Polskiemu.

Naszą nadrzędną powinnością jest patriotyzm, czyli miłość do Poi- ; Nasze zasady realizujemy w osobistym i narodowym osiąganiu:

ski, do Narodu Polskiego, do własnego Przywództwa i Państwa, do ^ Dobra, Prawdy, Piękna, Dobrobytu, Zdrowia i Mocy Twórczej.
własnej Ojczyzny i Kultury, do narodowych dziejów i osiągnięć, do j ^ ^

PROGRAM USTROJOWY

Cele Polski

(...)

Cele Polski wyznacza jej położenie geograficzne, sytuacja ze-
wnętrzna i wewnętrzna, potrzeby Narodu i możliwości Narodu.

Polska leży w środku Europy, między jej dwoma najsilniejszymi
i różniącymi się kulturowo Krajami - Niemcami i Rosją. Polska mo-
że być Krajem wolnym tylko jako Kraj silny. Tylko jako Kraj silny

Polska może być czynnikiem stabilizującym międzynarodowy układ
Europy.

Sytuacja zewnętrzna Polski jest przede wszystkim określona jed-
noczącymi się i potężniejącymi Niemcami narodowymi oraz slabną-
cym Związkiem Radzieckim, rozpadającym się na Kraje narodowe,
z narodową Rosją jako największym Krajem Europy. Sytuację tę
określa również, tworzenie przez światowy nacjonalizm żydowski
i USA beznarodowe j zjednoczonej Europy, która w istocie rzeczy ma
być Europą o przeważających wpływach żydów sko-niemieckich.

Sytuacja wewnętrzna Polski jest określona dominacją elity żydow-
skiej wrogiej Narodowi Polskiemu. Rządy sprawowane przez tę eli-
tę odbierają Polsce suwerenność zewnętrzną i wewnętrzną, uniemoż-
liwiając jej rozwój, dążą do wynarodowienia Polski i wchłonięcia jej
przez Zachód, tak jak poprzednio dążyły do wchłonięcia nas przez
ZSRR. Naród Polski zbyt słabo broni swego stanu posiadania ze
względu na brak zrozumienia sytuacji, a także ze względu na upadek
świadomości narodowej i patriotyzmu.

Naród jest wewnętrznie rozbity i niezdolny do szerszego współdzia-
łania. Nie tworzy własnych autorytetów, lecz ulega obcym. Znaczna
część Narodu ulegta fałszywemu przekonaniu, że żyje w Kraju ma-
łym, słabym, biednym i nie mającym perspektyw rozwoju. Wielu wie-
rzy jeszcze "Solidarności", a nawet oddaje swoje oszczędności cy-
nicznie wyłudzane przez Rząd Mazowieckiego. Postępująca jednak
nędza, rosnące bezrobocie, coraz liczniejsze bankructwa gospodar-
cze oraz jawna i bezczelna wyprzedaż Polski zaczynają uświadamiać
Narodowi śmiertelne zagrożenie. Staną się one przyczyną masowych
wystąpień przeciwko antynarodowej władzy oraz zmuszą Naród do
organizowania się, samoobrony i zmiany władzy.

Naród Polski odczuwa potrzebę sprawiedliwości i wolności rozu-
mianej jako wolność osobista Polaków oraz jako wolność całej

144

Wspólnoty Narodowej, Państwa i Kultury. Naród Polski odczu wa po-
trzebę własnej odrębności, siły, bezpieczeństwa oraz bogactwa du-
chowego i materialnego. Odczuwa potrzebę własnej wielkości i po-
koju z innymi Narodami.

Możliwości Narodu Polskiego są ogromne. Naród liczy w Kraju
40 milionów, poza Krajem 15 milionów Polaków. Jesteśmy Narodem
dużym, zdolnym, pracowitym i walecznym, dumnym i patriotycznym.
Nasza wielka mocarstwowa przeszłość i wielkie dziejowe osiągnię-
cia stanowią mocną duchową podstawę odrodzenia naszej wielkości
w dobie dzisiejszej. Polska należy do najbogatszych i najkorzystniej
położonych Krajów Europy. Zajmuje jej znaczny środkowy obszar,
obfitujący w żyzne gleby oraz różnorodne i bogate surowce. Ma du-
żą, dobrze rozwiniętą gospodarkę, posiada więc warunki do szybkie-
go, wielkiego i wszechstronnego rozwoju. Potrzeba nam tylko wiary
we własne siły, organizacji zbiorowego działania i narodowego Przy-
wództwa.

Z położenia, sytuacji, potrzeb i możliwości Narodu wynikają na-
stępujące cele Polski:

1. Uzyskanie pozycji przodującego Kraju Europy.

2. Przekroczenie liczby 60 milionów Polaków w Kraju.

3. Odbudowanie suwerenności Państwa Polskiego, narodowych
struktur jego władzy i sit zbrojnych, rdzennie polskiej elity narodo-
wej związanej z Narodem i jemu tylko służącej.

4. Odbudowanie nauki, oświaty i sztuki jako podstawy i nośnika
narodowej twórczości.

5. Odbudowanie lecznictwa polskiego, zdrowia Narodu i pierwot-
nej czystości przyrody.

6. Stworzenie wszechstronnej, samodzielnej i dynamicznej gospo-
darki narodowej, zapewniającej mieszkania, pełne zatrudnienie
i trwały dobrobyt wszystkim Polakom.

7. Udoskonalenie polskiej Kultury narodowej, jako rodzimej od-
miany cywilizacji łacińskiej, przez rozwinięcie jej wartości wspólno-
towych obok jednostkowych.

8. Tworzenie szczepowej wspólnoty i współpracy samodzielnych
Narodów Słowiańskich posiadających niezależne Państwa.

9. Stworzenie narodowego ustroju w Polsce oraz narodowego lą-
du w Europie i na Świecie jako polskiego posłannictwa.

10. Podjęcie walki z agresywnym nacjonalizmem żydowskim bez-
prawnie panującym nad Polską i innymi Krajami, stanowiącym naj-

145

[...]

POLSKI
FRONT NARODOWY

W wyniku rozłamu w zorganizowanym przez Andrzeja Leppera ru-
chu społeczno-zawodowym "Samoobrona" jeden z jej przywódców,
Janusz Bryczkowski, na początku 1994 roku utworzył konkurencyjną
organizację Front Narodowej Samoobrony, który na I Kongresie 12
marca 1994 roku przyjął nazwę Polski Front Narodowy. Partia zosta-
la zarejestrowana w tym samym roku. Politycznie z PFN związała się
ta część działaczy ZZ "Samoobrona", która na I Nadzwyczajnym Zjeź-
dzie próbowała wykluczyć ze swych szeregów Andrzeja Leppera,
Pawła Skórskiego i Romana Wycecha, po czym zdecydowała się za-
łożyć własną organizację.

Według PFN "model ustrojowy Polski winien być oparty na zasa-
dach narodowych i społecznych, akceptowany w drodze referendum
przez naród (...) Polska jest państwem Polaków i mniejszości narodo-
wych, którym gwarantuje się swobodę religijną i kulturową" (Rzecz-
pospolita, \^, m 60).

Młodzieżową organizacją PFN jest paramilitarny Legion Polski -
"młodzi mężczyźni, krótko ostrzyżeni, w dżinsach (zwykle czarnych),
w zgniłozielonych bluzach, w czarnych krawatach, przepasani czar-
nymi skórzanymi pasami, z biało-czerwoną opaską na ramieniu z go-
dłem FNS, tarczą rycerską z dwoma skrzyżowanymi mieczami"
(Rzeczpospolita, 1994, nr 60). Ta grupa skinheadów, uczestnicząca
wcześniej w manifestacjach organizowanych przez Bolesława Tej-
kowskiego, przeszła pod skrzydła nowej organizacji. Pilnowała po-
rządku w czasie kongresu FNS, a także w czasie wizyty Żyrynowskie-
go w Polsce, przybyłego na zaproszenie Janusza Bryczkowskiego.

Liderzy partii to przede wszystkim Janusz Bryczkowski, Klemens
Kozak. Siedzibą władz centralnych jest Warszawa.

W.G.

l lub dla Polskiego Ruchu Monarchistycznego". Tytuł hrabiowski nada-
I no m in Lechowi Wałęsie jako laureatowi Pokojowej Nagrody Nobla.

DrfcT Ot-T l Do określonych w statucie metod działania PRM należy: nawiązy-
JrUl^Kl | ^nie kontaktów z organizacjami krajowymi i zagranicznymi, prowa-
R T J? H 1| dzenie działalności propagandowej i gospodarczej, kultywowanie tra-
MONARrmSTVr7NV dycji.zakładaniefundacji.PRMchcewejścdoprzyszłejmiędzynaro-
lVlUlMAKC-Hlal YCZJMY | dówkimonarchistycznej.

l Dla bezpieczeństwa przyszłego monarchy tworzona jest Gwardia

^H Królewsku

Jako ogólnopolska i polonijna partia zwolenników monarchii w Poi- |U| Najwyższe organy: Zgromadzenie Delegatów, Rada Regencyjna,re-
sce zarejestrowany został 30 sierpnia 1991 roku w Sądzie Wojewódz- ^-JL gent, kanclerz, ministrowie regencji. Aktualnie we władzach zaslada-
kim w Warszawie. Animatorem ruchu i regentem jest Leszek Wielki ^H| ją: Wł. ks. Leżyński, J. hr. Jatowiecki, H. hr. Bebak, A. R. ks. Myslin-
Ksiąźę Wierzchowski. Ruch maź założenia charakter kadrowy, elitar- ^^Bl ski, T. hr. Piątek i inne utytułowane osoby.
ny. Skupia ok. 500 członków (wg danych organizacji), zorganizowa- ^^f Władze Ruchu mają siedzibę w Sosnowcu.
nych w strukturach terenowych: księstwach i starostwach. ^^^H ' '

PRM dąży do przejęcia władzy w Polsce metodami wyłącznie koń- j^^Bl
stytucyjnymi. Proponuje referendum, w którym Polacy mieliby się wy- "^^B
powiedzieć, czy chcą króla, a jeśli tak, to jakiego. Wierzchowski uwa- ^^B^
za, ze w Polsce, jako pierwszym kraju Europy Środkowo-Wschodniej, ^^^B
nastąpi restytucja monarchii. Ma się to wydarzyć w 1998 roku. PRM ^^f
ma już kandydata na tron, ale na razie jego nazwisko jest objęte ścisłą -^B
tajemnicą. i-^TB

Zdaniem liderów PRM jedynie nowoczesna, dziedziczna monarchia l| ||

konstytucyjna może zagwarantować rozwój gospodarczy i spokój po- \ H

lityczny w Polsce. Wzorem jest dla nich monarchia hiszpańska Juana fc

Carlosa, w którym widzą "ojca narodu i gospodarza kraju". Ich pro- |

gram zakłada rozwój rzemiosła i usług, przemysłu rolno-spożywcze- |

go, a także stworzenie stabilnego prawa, silnej armii i policji. j|

Z myślą o powrocie monarchii PRM "tworzy nową elitę narodu - m
szlachtę i arystokrację - z ludzi najuczciwszych, zaangażowanych dla m
Polski (...). Nie patrzymy na społeczne pochodzenie, wykształcenie, J
stan majątkowy lub dawną przynależność partyjną naszych członków m
czy sympatyków. Ważne jest, aby mieli "czyste ręce" i szli z nami" f
deklaruje w wywiadzie Leszek Wierzchowski {Gazeta Robotnicza, nr |
24/93). Regent, lub w jego zastępstwie Rada Regencyjna, rości sobie -
prawo potwierdzania starych tytułów szlacheckich, arystokratycznych J
lub nadawania nowych "ludziom uczciwym, o szlachetnych sercach, J
zasłużonych dla dobrego imienia Polski, za działalność charytatywną J

148

POLSKI ZWIĄZEK

KATOLICKO-

-SPOŁECZNY

Założony został w styczniu 1981 roku przez działaczy katolickich
związanych z Ośrodkiem Dokumentacji i Studiów Społecznych jako
stowarzyszenie obywateli wyznania rzymskokatolickiego cziałające
w więzi z Kościołem, ale "na własny rachunek". Miał być zalążkiem
przyszłej partii chadeckiej w czasach, gdy nie było prawnych możli-
wości tworzenia partii politycznych. PZKS, według stanowiska Zarzą-
du Krajowego, wziął wówczas na siebie pełnienie funkcji politycz-
nych poprzez swoją reprezentację w Sejmie i Radach Narodowych, nie
precyzując własnego programu politycznego i nie dążąc do udziału we
władzy. Za cel postawił sobie łączenie obowiązków organizacji spo-
łeczno-wychowawczej z zadaniami politycznymi prowadzonymi dla
odnowy moralnej społeczeństwa na fali wydarzeń posierpniowych.

Po 1989 roku stowarzyszenie nie uniknęło kontrowersji wokół oce-
ny wcześniejszej działalności. Fakty przeciwstawiania się posłów
PZKS delegalizacji "Solidarności" i ich dążenie do jej relegalizacji
konfrontowane były z faktami współpracy z władzami, np. w postaci
przystąpienia do PRON. PZKS wziął udział po stronie rządowej w wy-
borach parlamentarnych w 1989 roku. Zarzut prorządowej postawy
wynikał, zdaniem aktualnych przywódców stowarzyszenia, z niedo-
statecznych informacji o rzeczywistej roli PZKS jako mediatora
w chwilach napięć społecznych oraz o jego wpływie na kształtowanie
się tendencji reformistycznych w obozie rządzącym. Podkreślano rów-
nież fakt samofinansowania się stowarzyszenia poprzez działalność

gospodarczą spółki "Libella", czyli niekorzystanie w żadnej formie
z dotacji państwowych.

Polski Związek Katolicko-Społeczny działa na następujących płasz-
czyznach:

- rozwijania nauki społecznej Kościoła katolickiego i etyki katolic-
kiej,

150

- wychowywania Polaków, szczególnie młodego pokolenia, w du-
chu obywatelskim, patriotycznym, chrześcijańskim i przygotowywa-
nia ich do życia w społeczeństwie obywatelskim,

- ochrony rodziny i życia poczętego oraz opieki nad najbardziej jej

potrzebującymi,

- społecznej gospodarki rynkowej.

Sojuszników politycznych widzi w partiach chadeckich i narodo-
wych. PZKS nie zabrania swoim członkom przynależności do innych

partii.
Od lutego 1989 roku prezesem stowarzyszenia jest Wiesław Gwiżdż,

nie należący wcześniej do innych organizacji.
Wydaje nieregularnie biuletyn organizacyjny My.

Siedziba władz PZKS mieści się w Warszawie.

K.P.

POLSKIE

STRONNICTWO

LUDOWE

XI Nadzwyczajny Kongres ZSL zakończył działalność Zjednoczo-
nego Stronnictwa Ludowego, satelitarnej wobec PZPR organizacji
z okresu PRL. 26 listopada 1989 roku zebrani na nim delegaci powo-
łali Polskie Stronnictwo Ludowe - Odrodzenie. Funkcję prezesa po-
wierzono Kazimierzowi Olesiakowi, byłemu ministrowi rolnictwa
w rządzie Mieczysława F. Rakowskiego. Przewodniczącym Rady Na-
czelnej został Józef Zych. Część działaczy uznała jednak, że zmiany
w partii ograniczyły się do zmiany nazwy. W dzień po kongresie po-
słanka Teresa Liszcz, rezygnując z członkostwa w partii, stwierdziła,
że był to "kongres zmarnowanej szansy", który nikogo nie rozliczył
i nic nie zmienił. Opinia ta, a także stare kadry partyjne, okazały się
przeszkodą w łączeniu się z innymi funkcjonującymi już partiami
chłopskimi. Po wielu spotkaniach przedstawicieli tych organizacji do-
szło do porozumienia jedynie z częścią reaktywowanego przez Hen-
ryka Bąka jeszcze w 1988 roku PSL. Na Kongresie Jedności, 5 maja
1990 roku, PSL-0 i grupa członków PSL utworzyły partię Polskie
Stronnictwo Ludowe. Prezesem został Roman Bartoszcze (PSL),
a przewodniczącym Rady Naczelnej Roman Jagieliński (PSL-0). Nie
uczestniczący w kongresie i przeciwni zjednoczeniu z PSL-0 Henryk
Bąk oraz jego zwolennicy postanowili zachować odrębność organiza-
cyjną i ideologiczną swojego stronnictwa, a dla odróżnienia od utwo-
rzonej przez Kongres Jedności partii o nazwie PSL (zdaniem Henry-
ka Bąka zawłaszczonej bezprawnie) zdecydowali używać nazwy PSL
z przymiotnikiem "mikołajczykowskie" w nawiasie. W późniejszym
okresie PSL (mikołajczykowskie) utworzyło PSL - Porozumienie Lu-
dowe (patrz dalej: PSL-PL).

PSL - partia chłopska - nawiązuje swoim rodowodem do tradycji i do-
konań ludowców: Stronnictwa Ludowego utworzonego w 1895 roku, SL
"Roch", Batalionów Chłopskich, myśli i programów działaczy ruchu
chłopskiego, zwłaszcza Wincentego Witosa i Stanisława Mikołajczyka.

Za podstawę programu przyjmuje doktrynę neoagraryzmu, społecz-
ną doktrynę Kościoła katolickiego, uznając także wybrane elementy
doktryny socjalizmu i tzw. demokracji socjalistycznej. Naczelnymi za-
daniami, jakie sobie stawia jest "działanie na rzecz bezpieczeństwa,
suwerenności politycznej i gospodarczej Polski, (...) wprowadzenie
pełnej demokracji politycznej i ekonomicznej oraz społecznej, zapew-
nienie właściwego ładu gospodarczo-społecznego i obrona praw oby-
watelskich oraz interesów warstw ludowych w społeczeństwie" (De-
klaracja ideowa).

W kwestiach ustrojowych PSL opowiada się za parlamentamo-ga-
binetowym systemem rządów oraz parlamentem z Izbą Samorządową
tworzoną przez reprezentantów samorządu terytorialnego, gospodar-
czego, zawodowego i społecznego.

PSL uważa, że zarówno państwo, jak i wszystkie Kościoły i stowa-
rzyszenia religijne są w "swej dziedzinie niezależne i autonomiczne
oraz powinny przestrzegać zasady pełnego poszanowania we wzajem-
nych stosunkach" (Program polityczny i spoteczno-gospodarczy).

Za niezbędne uznaje przeprowadzenie zmian w ustawodawstwie do-
tyczącym samorządu terytorialnego, który winien mieć znaczną auto-
nomię, precyzyjnie określony zakres kompetencji i zadań oraz możli-
wość uzyskiwania środków finansowych i dysponowania nimi.

Opowiada się za regulowaną gospodarką rynkową z poszerzonym
interwencjonizmem państwowym, przy jednoczesnym zahamowaniu
żywiołowej prywatyzacji majątku państwowego. Uznając równorzęd-
ność wszystkich sektorów zarówno w przemyśleJak i rolnictwie, optu-
je za odbudową spółdzielczości, która jest niezbędna szczególnie
w procesie przebudowy wsi.

Widząc oparcie rolnictwa w silnych gospodarstwach rodzinnych,
dostrzega PSL potrzebę zwiększenia ze strony państwa ochrony pro-
dukcji rodzimej, poprzez wprowadzenie cen gwarantowanych na pro-
dukty rolne, ograniczenie importu towarów, które mogą być produko-
wane w kraju oraz eksportowane, a także pomocy przy rozwijaniu in-
frastruktury wsi i rolnictwa.

Stworzenie gwarancji socjalnego minimum egzystencji, utrzymanie
podstawowych zdobyczy socjalnych (prawo do bezpłatnej opieki le-
karskiej, niepełnopłatnych leków, przedszkoli, instytucji i placówek
kulturalnych), ochrona istniejących już miejsc pracy, zasiłki dla bez-
robotnych, a nadto szczególna ochrona rodzin wielodzietnych przez
państwo to kolejne ważne założenia programowe.

152 153

POLSKIE

STRONNICTWO
LUDOWE

noczo-

XI Nadzwyczajny *? .ongrcs ZSL ż^0"^ działalność Zjednnizacji
ne^StronZS satelitarnej wobec PZPR organ powo.

z o^TRL26^li^1^1103 1989 roku zebram "a nlm delegaci psa p..

la?Po^^Sr^S'^0^0^ - ^^enie. Funkcję p^ictwa
lali Polskie Mronnic^^ Olesiakowi, byłemu ministrowi rolnly Na

^aTe^^^^^^

Sei^zo^rrózef? zych- część ^B^ uznała ^k, ze z,ie po-
^ S ograniczyły y slę d0 znllany "BŻ^- w dzień P0 kongresirdziła,
Są TeresaSz'2' ^""IB0 z członkostwa w partii, ^liczył

leb^to^ kon^z^ ^""y"' ^ "^go nie rozUy się
rnic nil z^enTor?131"1' ta' a także stare ^ P^e, okazjami
nrzesż^w ącze^"111 slę z innymi ^"kcjonującymi ju, pacjido-
KsS^S^^

zfd''P^�,^^^ cz^ ^tywowanego p,zez- .aja
rvka Baka leszcze w roku PSL- Na Kongresle Jedności, 5 niskie

990 roku PsT-0^ 1 grupa członków PSL "^^^ Porti? P'FSL).
199U roku, F^L U i^ prezesem został Roman BartoszcTe m Nie

^^S Rady Naczeln^ Roman Jaglellń^ ?SI^^^0n^
^zest^^ 1 przeciwni ^dnoczenw z PSL-0 H,niza-
^T^^^^^^^^

cvta TdSS^^ SWOJeg0 stronnictwa'a dla odróżnienia o^^W-
rzone p?zeTionTre^ Jedności P^" 0 nazwie PSL (^aniemHePSL
SS^^^^^^^^^^ bezprawnie) zdecydowali używać nazwom

^ztrnio^^ w nawiasie- w Późnie^u-
STs^(mToł%^^

^T^^t^
Jhud^w^^^^^^

Roch" Batalionów < h"P^11' '"Y811 1 programów działaczy tyka.
c^^L^1^^^^^^

152

Za podstawę programu przyjmuje doktrynę neoagraryzmu,i, społecz-
ną doktrynę Kościoła katolickiego, uznając także wybrane ( elementy
doktryny socjalizmu i tzw. demokracji socjalistycznej. Naczebłnymi za-
daniami, jakie sobie stawia jest "działanie na rzecz bezpiecczeństwa,
suwerenności politycznej i gospodarczej Polski, (...) wprowadzenie
pełnej demokracji politycznej i ekonomicznej oraz społecznej, zapew-
nienie właściwego ładu gospodarczo-społecznego i obrona ppraw oby-
watelskich oraz interesów warstw ludowych w społeczeństwwie" (De-
klaracja ideowa).

W kwestiach ustrojowych PSL opowiada się za parlamenhtamo-ga-
binetowym systemem rządów oraz parlamentem z Izbą Samoorządową
tworzoną przez reprezentantów samorządu terytorialnego, ggospodar-
czego, zawodowego i społecznego.

PSL uważa, że zarówno państwo, jak i wszystkie Kościołyy i stowa-
rzyszenia religijne są w "swej dziedzinie niezależne i autonnomiczne
oraz powinny przestrzegać zasady pełnego poszanowania we; wzajem-
nych stosunkach" (Program polityczny i społeczno- gospoddarczy).

Za niezbędne uznaje przeprowadzenie zmian w ustawodawystwie do-
tyczącym samorządu terytorialnego, który winien mieć znaczzną auto-
nomię, precyzyjnie określony zakres kompetencji i zadań orcaz możli-
wość uzyskiwania środków finansowych i dysponowania nirimi.

Opowiada się za regulowaną gospodarką rynkową z poszzerzonym
interwencjonizmem państwowym, przy jednoczesnym zahanmowaniu
żywiołowej prywatyzacji majątku państwowego. Uznając ró\wnorzęd-
ność wszystkich sektorów zarówno w przemy śle, jak i rolnict^wie, optu-
je za odbudową spółdzielczości, która jest niezbędna szcczególnie
w procesie przebudowy wsi.

Widząc oparcie rolnictwa w silnych gospodarstwach roddzinnych,
dostrzega PSL potrzebę zwiększenia ze strony państwa ochrirony pro-
dukcji rodzimej, poprzez wprowadzenie cen gwarantowanycbh na pro-
dukty rolne, ograniczenie importu towarów, które mogą być {produko-
wane w kraju oraz eksportowane, a także pomocy przy rozwijaniu in-
frastruktury wsi i rolnictwa.

Stworzenie gwarancji socjalnego minimum egzystencji, utrrzymanie
podstawowych zdobyczy socjalnych (prawo do bezpłatnej oopieki le-
karskiej, niepelnopłatnych leków, przedszkoli, instytucji i ppłacówek
kulturalnych), ochrona istniejących już miejsc pracy, zasiłkii dla bez-
robotnych, a nadto szczególna ochrona rodzin wielodzietnyych przez
państwo to kolejne ważne założenia programowe.

153

W sferze ubezpieczeń społecznych postuluje PSL wprowadzenie
jednakowych rent i emerytur dla wszystkich ubezpieczonych, które
oparte byłyby o minimum socjalne (zróżnicowanie powinno być uza-
leżnione wyłącznie od wysokości indywidualnych składek zaintereso-
wanych).

Program zawiera również postulat reformy oświaty, zgodnie z któ-
rym obowiązywać powinien powszechny obowiązek średniego wy-
kształcenia ogólnego, nauka winna być bezpłatna na wszystkich szcze-
blach nauczania, ale zapewnić trzeba możliwość powstania i rozwoju
dalszych szkól społecznych i prywatnych. Należy też stworzyć jedna-
kowe warunki kształcenia i opieki dla dzieci oraz młodzieży na wsi
i w mieście.

W sprawach polityki zagranicznej prezentuje pogląd o konieczno-
ści stopniowego włączania Polski do struktur integracyjnych europej-
skich i północnoatlantyckich, ale z zachowaniem suwerenności pań-
stwowej w ramach wspólnot. Stąd płynie konieczność renegocjacji

ustaleń z 1991 roku o stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotami Euro-
pejskimi.

PSL jest bardzo ważną partią w realiach polskiego systemu politycz-
nego. Pomimo peerelowskiego rodowodu nie było izolowane na sce-
nie politycznej po 1989 roku, a wręcz przeciwnie, brało skutecznie
udział we wszystkich wyborach parlamentarnych i współtworzyło ko-
lejne rządy. Jako koalicyjny partner jest "do przyjęcia" zarówno przez
prawicę, jak i lewicę. Umiejętnie wykorzystuje sytuację, trzymając
w szachu swego koalicyjnego partnera SLD, który ma szansę rządze-
nia jedynie w koalicji z PSL.

PSL (wcześniej jeszcze jako ZSL) miało swoich reprezentantów
w rządach Tadeusza Mazowieckiego, Jana Krzysztofa Bieleckiego, Ja-
na Olszewskiego, Hanny Suchockiej, Waldemara Pawlaka i Józefa
Oleksego. Marszałkiem tzw. kontraktowego Sejmu był Mikołaj Ko-
zakiewicz, wówczas najbardziej popularny w Polsce działacz PSL.
W wyborach prezydenckich w 1990 roku stronnictwo wystawiło swe-
go kandydata Romana Bartoszcze, który wiele miejsca w kampanii
prezydenckiej poświęcił potrzebie lustracji osób sprawujących ważne
funkcje państwowe. Otrzymał jednak zaledwie 7,15% głosów. Na sku-
tek konfliktu w kierownictwie partii, głównie pomiędzy Romanem
Bartoszcze i Romanem Jagielińskim (prawdopodobnie także w związ-
ku z nawoływaniem przez tego pierwszego do lustracji szeregów par-
tyjnych), dotychczasowy prezes Bartoszcze został zmuszony na Nad-

154

zwyczajnym Kongresie PSL w czerwcu 1991 roku do odejścia. Kon-
gres powierzył funkcję prezesa Waldemarowi Pawlakowi, mało do-
tychczas znanemu działaczowi partyjnemu, który szybko począł robić
karierę polityczną. Dwukrotnie pełnił funkcję premiera (5 czerwca-2
lipca 1992 r. i 8 listopada 1993-1 czerwca 1995 roku). Kandydował
także w wyborach prezydenckich w 1995 roku, uzyskując 3,7% gło-
sów.

Udział w koalicjach rządowych i stosunkowo duża liczba manda-
tów poselskich (w 1991 - 48, w 1993 -132) stworzyły PSL-owi znacz-
ne możliwości wpływu na politykę. Stronnictwo usiłowało więc reali-
zować swoją koncepcję polityki rolnej, ochraniającej rolnictwo przed
mechanizmami wolnorynkowymi, a przynajmniej łagodzącej ich kon-
sekwencje, co bywało przyczyną konfliktów w ramach koalicji. M.in
zasadniczo nie zgadzało się PSL z polityką rolną rządu Tadeusza Ma-
zowieckiego, popierając chłopskie akcje protestacyjne. Ludowcy
przedstawili wówczas własny, konkurencyjny niejako w stosunku dc
koncepcji Leszka Balcerowicza, plan korekcyjny, który zakłada]
wzrost wydatków budżetowych m.in. na tanie kredyty rolne i zwięk-
szenie elementów interwencjonizmu państwowego w polityce rolnej
Rok później PSL wezwało rząd do podjęcia działań interwencyjnyci
na rynku rolnym, w szczególności dotyczących skupu i osłony celne
produktów rolnych (Rzeczpospolita, 1991, nr 179). Również najegc
wniosek rząd został zmuszony do ogłoszenia cen minimalnych na zbo
za oraz mleko i znowelizowania ustawy o ubezpieczeniach społecz
nych (Gazeta Wyborcza, 1991, nr 241). W tym samym roku stronnic
two przygotowało "ratunkowy" Program dla Gospodarki, w któryn
zaproponowało: uruchomienie kredytów inwestycyjnych o niskie
i stałej stopie procentowej, powiększenie o ok. 10 bilionów deficyti
budżetowego z przeznaczeniem tych środków na aktywizację gospo
darki, podjęcie działań chroniących gospodarkę przed importem, pro
mocję eksportu, wprowadzenie stopniowej dewaluacji waluty krajo
wej, zlikwidowanie popiwku drogą obniżania jego stawek i wreszcii
renegocjacje umów z MFW (Rzeczpospolita, 1992, nr 34). Rząd ko
alicji SLD-PSL z premierem Pawlakiem wykazał brak jednoznacz
nych poglądów na temat polityki gospodarczej państwa. Chwiejne sta
nowisko w wielu kwestiach wywoływało m.in. zarzuty o hamowani'
procesu powszechnej prywatyzacji. Z krytyką samych chłopów spo
tkała się zgoda rządu na sprzedaż PGR-ów pojedynczym właścicie
łom, "(...) sprzyjać to bowiem [może] tworzeniu się wielkich latyfun

diow, które prowadząc monokulturową produkcję narażone są n:a szyb-
sze bankructwo (...)" (Gazeta Wyborcza, 1994, nr 242). Z zarzutami
spotykała się także polityka kadrowa i informacyjna premiera Pawla-
ka. Stało się to przyczyną dymisji jego rządu.

Parlamentarzyści PSL-owscy uczestniczyli w opracowaniu szeregu
ustaw, przyjętych następnie przez Sejm, m.in. o utworzeniu Agencji
Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, o zmianie ustawy o gospo-
darowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, o opłacie wy-
równawczej od niektórych towarów rolnych i spożywczych przywo-
żonych z zagranicy, o restrukturyzacji banków spółdzielczych i BGŻ.
Współuczestniczyli w opracowaniu projektów ustaw skierowanych do
Sej mu, które będą dopiero przedmiotem debaty, m .in. o ochronie grun-
tów rolnych, o izbach rolniczych, o dopłatach do oprocentowania kre-
dytów bankowych na cele rolnicze.

W 1993 roku przedłożyło PSL Komisji Konstytucyjnej Zgromadze-
nia Narodowego własny projekt Konstytucji RP. Opowiedziało się za
przyjęciem przez parlament konkordatu.

PSL ma poparcie osób w przeważającej mierze mieszkających na
wsi, mających wykształcenie podstawowe i zasadnicze zawodowe,
także robotników niewykwalifikowanych, osób o najniższych docho-
dach, raczej nie interesujących się polityką (Elektoraty partii politycz-
nych rok po wyborach. Komunikat z badań CBOS, BS 165/147/94,
Warszawa 1994, s. 4-5).

Liderzy: Waldemar Pawlak, Roman Jagieliński, Janusz Piechociń-

ski, Zbigniew Mierzwa, Wincenty Stawarz, Franciszek Stefaniuk, Jó-
zef Zych.

Naczelną władzą partii jest Kongres, który wybiera prezesa NKW,
przewodniczącego i 25 członków do'Rady Naczelnej, nadto Główną
Komisję Rewizyjną i Główny Sąd Koleżeński. Podstawową jednost-
kę organizacyjną stanowi koło. Siedzibą władz naczelnych jest War-
szawa.

Centralny organ prasowy: Dziennik Ludowy.

W.G.

PROGRAM POLITYCZNY
I SPOŁECZNO-GOSPODARCZY
POLSKIEGO STRONNICTWA LUDOWEGO
(UZUPEŁNIONY NA IV KONGRESIE PSL, LUTY 1995 r.)
[fragmenty]

l. Ogólne wsady przebudowy ustrojowej Państwa

1. Prowadzona obecnie przebudowa ustrojowa Państwa powinna
zmierzać do umocnienia demokratycznego systemu sprawowania
wladzy, wprowadzenia do gospodarki ukierunkowanych na dobro
wspólne zasad i mechanizmów rynkowych oraz zmiany struktury wta-
sności odziedziczonej po okresie dominacji własności państwowej
wszędzie tam, gdzie podniesie to społeczną efektywność gospodaro-
wania. Realizacja żadnego z tych celów nie może jednak prowadzić
do strat społecznych i ekonomicznych i nieuwzględnienia interesów
większości spotczeństwa.

2. Przebudowę ustrojową pojmujemy jako proces kształtowania de-
mokracji w jej integralnym kształcie - politycznym, ekonomicznym
i społecznym. Nasze rozumienie demokracji zakłada, ze różne formy
demokracji wzajemnie się warunkują: ze demokracja polityczna nie
może byćpelna, gdy brak jest demokracji ekonomicznej i społecznej;

ze z kolei demokrację ekonomiczną i społeczną może ograniczyć nie-
dostatek demokracji politycznej.

Takie pojmowanie demokracji odróżnia nasze Stronnictwo od
ugrupowań skrajnie liberalistycznych i prawicowych, traktujących
demokrację w kategoriach wyłącznie politycznych.

Obecnie, gdy w naszym kraju pogłębia się nierówność ekonomicz-
na i społeczna, nasza walka o nowy, integralny kształt demokracji
nabiera szczególnego znaczenia.

3. Przyjmujemy, że demokracja jest istotną przesłanką utrwalania
niepodległości Polski, ze brak demokracji, bądź jej niedostatek - stał-
by się źródłem zagrożeń dla niepodległego bytu naszego kraju.

W dobie porozbiorowej idea niepodległości zrosła się z ideą de-
mokracji. W okresie przeduwiaszczeniowym demokraci polscy, mo-
tywowani ideą niepodległości, przywiązywali zasadniczą wagę do
kwestii agrarnej. Później, w okresie pouwtaszczeniowym, idea nie-

podlegto&ci byla kultywowana w ruchu robotniczym i ruchu ludo-
wym. W rezultacie odbudowa niepodległejPolski w 1918 r.jeśli abs-
trahować od czynników zewnętrznych, byta przede wszystkim dzie-
lem polski ej demokracji. Demokratyczna myśl społeczna towarzyszy-
ła walce Polaków o niepodległość w okresie drugiej wojny świato-
wej. Ta sama myśl wtopita się w wizję Polski suwerennej, jaką kre-
ślilo Polskie Stronnictwo Ludowe w latach 1945-1947. Wreszcie,

w latach 1980-1989, świat pracy wiązatideę suwerennej Polski z ideą
sprawiedliwości społecznej.

l oto w ostatnich latach elity "Solidarności", sprawując władze
w Państwie, ignorowały zasady sprawiedliwości społecznej, a tym
samym zrywaty z ową tradycją wiązania sprawy niepodległości Pol-
ski z demokracją. By to to groźne dla niepodległego bytu naszego
kraju.

4. Uważamy, ze punktem wyjścia reformy gospodarczej, jako
nieodłącznego elementu przebudowy ustrojowej, powinno być jasne
określenie celów strategicznych polityki gospodarczej. Te cele po-
winny czynić zadość wymogom demokracji ekonomicznej i społecz-
nej, a także potrzebom umacniania tożsamości narodowej i siły Pań-
stwa. Główne z owych celów to: dostosowanie gospodarki narodo-
wej do współczesnych, szybko zmieniających się warunków życia,
nadanie gospodarce cech trwałego rozwoju i wzrost dochodu naro-
dowego, ochrona środowiska naturalnego, pełne zatrudnienie, spra-
wiedliwy podział dochodu społecznego i udział pracowników w za-
rządzaniu gospodarką.

5. Program gospodarczy kraju musi mieć społeczną akceptację.
O taką akceptację należy się zwracać przede wszystkim do grup spo-
łecznych tworzących świat pracy. Sądzimy w związku z tym, ze per-
spektywą gospodarczą dla Polski nie jest typowy kapitalizm - okre-
ślany "liberalnym kapitalizmem". Kształtował się on w okresie ob-
fitości dostępnych zasobów, odznaczał się krótkowzrocznością poli-
tyki gospodarczej i partykularnym podejściem do problemów spo-
łecznych. Taki system gospodarczy charakteryzuje się bowiem pry-
matem kapitału względem pracy [przyzwala na wyzysk pracowników
najemnych. Może to przybierać szczególnie złowieszcze oblicze

w kraju opóźnionym w rozwoju gospodarczym, a takim przecież jest
Polska.

6. Uważamy, ze kształtowanie gospodarki rynkowej nie powinno
oznaczać maksymalnego redukowania funkcji ekonomicznych Pan-
158

stwa, lecz optymalne powiązanie samoregulacji rynkowej z tymi funk-
cjami. W żadnym razie nie możemy dopuścić do tego, aby stosowa-
nie zasad gospodarki rynkowej wykorzystywane było do ekonomicz-
nej i społecznej degradacji rolnictwa i wsi, a także innych grup spo-
łecznych utrzymujących się z pracy.

7. Za istotne narzędzie interwencjonizmu państwowego uznajemy
długookresowe planowanie gospodarcze. Jego podstawę powinna
stanowić wysoka sprawność informacyjna. Na efektywność tego na-
rzędzia w gospodarce rynkowej (przy odpowiednim jego stosowaniu)
wskazują doświadczenia polityki gospodarczej w wielu krajach. Do-
raźność myślenia byta jedną z głównych słabości rządów "solidar-
nościowych ".

8. Nasze Stronnictwo przeciwstawia się zdecydowanie twierdze-
niom ugrupowań prawicowych, iż jedną z istotnych przeszkód na dro-
dze przebudowy ustrojowej jest świadomość komunistyczna społe-
czeństwa polskiego. Przez tę świadomość rozumie się bowiem nie tyl-
ko myślenie w kategoriach rzeczywiście komunistycznych (co może
się odnosić do stosunkowo niewielkiej części, społeczeństwa), ale tak-
że myślenie w duchu lewicowości demokratycznej. Takie pomiesza-
nie pojęć jest po części skutkiem powierzchownego traktowania za-
gadnień społecznych, a po części manifestacją prawicowych postaw.
Ugrupowania prawicowe ignorują zupełnie fakt, że myślenie w ka-
tegoriach sprawiedliwości społecznej jest produktem ewolucji histo-
rycznej i główną zasadą etyki społecznej, nie jest hamulcem rozwo-
ju, lecz jego wstępnym i podstawowym warunkiem.

Dostrzegamy różne deformacje moralne w naszym społeczeństwie
i będziemy działać na rzecz ich eliminacji. Zarazem uważamy, że po-
czucie sprawiedliwości społecznej, manifestujące się w postawach
ludzi pracy, jest cenną wartością, sprzyjającą właściwie pojętej
transformacji ustrojowej.

(...)

IV. Polska w Europie i Świecie

l. Po odejściu od układu jałtańskiego i upadku imperium radziec-
kiego ludzkość staje przed koniecznością wprowadzenia nowego ła-
du światowego. O lepsze miejsce w nowym, układzie toczy się ostra
walka. Miejsce zdobyte dziś decydować będzie o losie przyszłych pol-

159

SąP^�l i wobecnych trunkach najważniejszym wydaniem (Europa Ojczym) oraz dla utrzymania warunków rozwoju ekono-

run^^^^^^^^^ ~ dost.osowane^ do wspótczesnyh uwa- miernego także partnerów słabszych i opóźnionych.
7-S -P07-10^ cywilizacyjnego rozwiniętych kr,ow eu- 5. Uważamy zarazem, iż możliwa i konieczna jest renegocjacja nie-

9 PnI^ t t - - - których, niekorzystnych dla strony polskiej, ustaleń uktadu o stowa-
iWsrhoH--pa T plomerem Przemian w Europie Sakowej rzyszeniu Polski ze Wspólnotami Europejskimi, podpisane go w grud-
kr^m-i- - eme zalamame si? ^h przemian ^aszym mu 1991 r. Zmierzać będziemy m.in. do zapewnienia warunków dla
zuna^i^7^RR ^P^^^^J^calej Europ,. Wraz zasadniczego wzrostu udziału Polski w międzynarodowym obrocie
kow--. ? ~powstaty realne Przesłanki ukształtowana cal- towarowym, w tym w szczególności dla wzrostu udziatu w naszym
c^ch LwL-fn8" l0^ wspotpracy ^dzynarodowejmogą- handlu zagranicznym polskich artykułów rolno-spozywczych. P^-
^Sl^d0 wyelllnmowanla kataklizmu wojny i wstają- mawia za tym nie tylko interes rolników, ale przede wszystkim inte.
LT^O/^^rT^^^ ^ calej gospodarki narodowej. Jesteśmy przekonani, ze wymienio-

-h n ^^"''/^^^"^T'^0^^0^^0^^^^ "" współpraca regionalna może i powinna być czynnikiem stabiliza-
Te-kolTinn^^^^^ na cele ^^W wpierw- cjiw catym regionie Europy Środkowo- Wschodniej i tym samym sku-
t^cuSo kształtowanie i ochronę środowa na- toczne go wspierania ogólnoeuropejskiego procesu integracji.

3 PnI^ ^trn^i^^ J // - - , 6-p0^ uczestnictwem w realizacji polityki zagranicznej na plasz-
wesoora7 ewr^nl T nawlqw]e d0 ^^J1 ru^ ludo- czyznie państwowej rozwijać będziemy kontakty i różnego rodzaju
nękała ^8ędn T' wspotczesne realia gospodarcze ip^ycz- formy współpracy z partiami, z którymi tączy nas podobieństwo pro-
d^e^^^^^^^^ gramów-Szczególneznaczenie przywiązujemy do współpracy z par-
"o;^c^no^tó^o/^e^o^^ zagranicznej: ' ^mi chłopskimi i centrowymi we wszystkich krajach sąsiednich

- stopniowe wtaczanie kraju do struktur kooperacyjnych i i^ra i skandynawskich

c^nych, europejskich i północnoatlantyckich, na równych ^arun- , 7. Popierać będziemy wszelkie działania podejmowane w świecie
_.."--..,. na rzecz wychowania społeczeństw, a zwłaszcza młodzieży, w duchu
w.zyS^',^^^^^ wwjemnie ^Wnej współpracy ze pokojowej współpracy, solidarności i przyjaźni między narodami.
T' / '- , ' Uczestniczyć będziemy w działaniach przeciwko szerzeniu wrogości
mac^h CrTn16^1^^^^^ w tym w ^Só^ośc ^ ra. i nienawiści między ludźmi, niezależnie od ich przekonań politycz-
ws0^ wyszehradzkle,' l ^ pańs^ Morza Battycliega; nych i religijnych oraz przynależności narodowej, etnicznej czy ra-

~ ro^Z r bezpleczeństwa Piórowego w Etapie; sowej. Podkreślamy to, mając na uwadze zbrojne konflikty toczące
-wz.wiJame współpracy polsko-amerykańskiej; " się w Europie i świecie.

.-me na P^ poszerzenia zadań i umocnienia roli ONZ 8 Ponad 114 Polaków lub obywateli innych państw polskiego po-
u^ąc zarazem konieczność gruntownej reformy całego sy^mu chodzenia żyje poza granicami Polski. Ludnośćta stanowi wielką po-

Wtvm7nnr7^"^n^lnl.f, l - f , M tencjalną siłę wspierania przyjaznych międzynarodowych więzi na-
7 Wńr^ n/ ^^^^^^o^nie program^ pSL % szego kraju. Współpraca między Polonią i Macierzą jest korzystna
Lr^^.A^^^"0^^^0^0^ na świecie ^ystkie | dla obydwu stron. Nowe możliwości takiej współpracy otwiera a/cry-

^elkITS^^^^^ częsc' swolchuprawni^ Przelać na rzecz i wizacja Polonii w krajach byłego ZSRR. Uważamy, że istnieje naro-
wielkieJ wspólnoty - OrganizacJi Narodów Zjednoczonych ". dowy obowiązek niesienia pomocy Polakom, których stalinowska po-

&^S^O^^Cy^T ^^^^y^J^ropy zwracać Utyka skazała na biologiczne wyniszczenie. Będziemy inicjować
wtad^ZnI wpotrze^wchowanla równowagi kompetencji i wspierać wszelkie działania na rzecz zapewnienia autonomii kultu-

kresusu^^^^^^ - ^^ Podstawowe^ za- rolnej wspólnotom polonijnym w tych krajach. Doceniając znacze-
kresu suwerenności państwowej i narodowej krajów członkowskich nie pierwszych kontaktów między PSL a Kongresem Polonii Amery-

160

161

końskiej, widzimy możliwość szerokiej i wzajemnie korzystnej współ-
pracy. Widzimy takie konieczność gruntownej reformy stylu i treści
działania Towarzystwa " Wspólnota Polska".

9. Zgodnie z podpisanymi konwencjami w ramach Organizacji Na-
rodów Zjednoczonych Polska stwarza mniejszościom narodowym,
żyjącym w naszym kraju, pełne warunki wszechstronnego rozwoju.
Podstawą wszystkich porozumień w tym zakresie jest zasada równo-
ści partner ów i prawdziwe j wzajemności.

10. Wpływając na kształt polskiej polityki zagranicznej, PSL bę-
dzie rzecznikiem polityki ponadpartyjnej na wzór krajów wysoko roz-
winiętych, które popierają wewnętrzny pluralizm polityczny, a rów-
nocześnie, kierując się racją s tanu, potrafią znaleźć kompromis stu-
iący interesom ich państw w stosunkach zewnętrznych. Ta zasada
jest jednym z podstawowych czynników sity państwa i dobrobytu je-
go obywateli.

11. Podkreślając wielkie znaczenie zewnętrznych uwarunkowań
rozwoju Polski uważamy, ze w dalszym ciągu obowiązuje sprawdzo-
na zasada, według której polityka zagraniczna państwa jest funkcją
jego polityki wewnętrznej. Nie może skutecznie bronić swoich inte-
resów kraj wewnętrznie słaby, z objawami anarchii, zacofany tech-
nologicznie i cywilizacyjnie.

12. Widzimy potrzebę stworzenia państwowej stuzby dyplomatycz-
no-konsularnej opartej na kryteriach profesjonalizmu i apartyjności.
Przynależność do jakiejkolwiek legalnie działającej partii politycznej
nie może mieć znaczenia kwalifikujące go przyjęcie do stuzby dyploma-
tyczno-konsularnej. Jednakże w czasie pozostawania w tej służbie czyn-
na działalność partyjna pracownika powinna ulec zawieszeniu.

(.:.)

VI. Rolnictwo i wieś

l. Sprawy rozwoju rolnictwa i wsi traktujemy w sposób szczegól-
ny. Wynika to zarówno z potrzeb gospodarczych i społecznych Pań-
stwa, jak i z tego, ze chłopi stanowią podstawową bazę członkowską
Stronnictwa, a także z powodu uznawania, iż ziemia i właściwe jej
zagospodarowanie tworzy zasadniczy czynnik suwerenności pań-
stwa. Rolnictwo i wieś w ogólnym rozwoju gospodarczym i społecz-
nym spełniają więc niezastąpioną rolę.

162

2. Zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego państwa jest pod-
stawowym elementem w określeniu strategii rozwoju rolnictwa i ca-
łej gospodarki żywnościowej, jak i ostatecznym celem produkcji rol-
nej i żywnościowej. Oznacza to oparcie rynku żywnościowego głów-
nie o własną żywność, dostępną nawet dla najbiedniejszych warstw
społecznych. Interesy zarówno producentów żywności, jak i konsu-
mentów bezsprzecznie wymagają zarazem ukształtowania odpowied-
niego udziału rynku światowego w kształtowaniu rynku żywnościo-
wego w Polsce.

3. Uznając cele ekonomiczne jak i społeczne produkcji rolnej, chce-
my zapewnić efektywny wzrost produkcji rolnej, zmniejszenie kosz-
tów produkcji i poprawę jej jakości, zapewniając zarazem dochody
producentom żywności, pozwalające na osiągnięcie konsumpcji zbli-
żonej do jej poziomu w sferze pozarolniczej oraz na reprodukcję roz-
szerzoną tej sfery gospodarki w powiązaniu z ochroną środowiska
naturalnego i zaspokojeniem aspiracji kulturalnych społeczności
wiejskiej.

4. Rozwój cywilizacyjny Polski powinien dokonywać się z za-
chowaniem zasady stwarzania jednakowych szans miastom,
wsiom i ośrodkom miejska-gminnym, powinien prowadzić do za-
cierania różnic w warunkach i poziomie życia pomiędzy nimi, przy
zachowaniu naturalnych odrębności oraz wartości kulturowych
wsi. Sprzyja temu unowocześnianie rolnictwa, rozwój infrastruk-
tury wiejskiej oraz rozwijanie na wsi drobnego przemysłu
(zwłaszcza związanego z surowcami rolniczymi i leśnymi) oraz
usług.

5. Opowiadamy się za polityką rolną służącą pełnemu wykorzysta-
niu potencjału produkcyjnego rolnictwa, jego unowocześnieniu pod
względem technicznym i ekonomicznym w harmonii z wymogami eko-
logii. Taka polityka rolna jest historyczną koniecznością wynikają-
cą z potrzeby nadrobienia dotychczasowych zaniedbań, a przede
wszystkim ze znaczenia produkcji rolnej dla egzystencji Narodu, je-
go bezpieczeństwa żywnościowego, tworzenia dobrobytu obywateli.
Sprawne rolnictwo nie tylko stanowi niezbędny warunek stabilizacji
społecznej i politycznej, ale może także wnieść istotny wkład w po-
budzenie wzrostu gospodarczego.

6. Za najżywotniejszą sprawę dla rolnictwa uważamy odbudowę
dochodów rolników, wzrost produkcji rolnej i dostosowanie otocze-
nia do specyficznych wymogów rodzinnych gospodarstw.

Nie godzimy się na politykę tolerowania sztucznie zaniżonego spo-
życia żywności i wysokiego bezrobocia, które jest nie tylko wysoce
szkodliwe społecznie, ale może prowadzić do trwale] ekonomicznej

i społecznej degradacji rolnictwa i wsi. Pozbawiałoby to rolnictwo
i wieś szans na unowocześnianie i rozwój.

7. Największe zagrożenie, przed jakim stoi obecnie polskie rolnic-
two kryje się w diugotrwatym obniżeniu produkcji rolnej, będącym
następstwem spadku wewnętrznego popytu i żywiołowego napływu
importowanej żywności. Względy gospodarcze i społeczne nakazują
stale przeciwstawiać się temu zagrożeniu. Załamanie rolnictwa gro-
zi utratą równowagi ekonomicznej wewnętrznej i zewnętrznej Pań-
stwa, wzrostem inflacji i upadkiem wielu gałęzi pracujących tak dla
rolnictwa, jak i pracujących na bazie surowców rolnych.

8. Popieramy wszelkie działania prowadzące do unowocześnienia
rolnictwa i poprawyjakości produkowanej żywności. Dążymy do od-
blokowania dróg tych przemian. W związku z tym uważamy za ko-
nieczne przełamanie negatywnych skutków trzech różnych barier:

bariery popytu na produkty rolne - wynikającej z gwałtownie roz-
wierających się nożyc cen na niekorzyść rolnictwa oraz bariery dla
przemian strukturalnych w rolnictwie - wynikającej głównie ze skut-
ków narastającego bezrobocia. Zmiany strukturalne w rolnictwie po-
winny dokonywać się stopniowo, ewolucyjnie, w sposób naturalny -

w dostosowaniu do zewnętrznych i wewnętrznych uwarunkowań roz-
wojowych.

9. Opowiadamy się za rolnictwem opartym w głównej mierze na
silnych, sprawnych gospodarstwach rodzinnych. Gospodarstwa te
powinny stanowić zasadniczą część rolnictwa, która będzie wspiera-
na i uzupełniana przez gospodarstwa dwuzawodowe (zwłaszcza

w Polsce potudniowo-wschodniej i centralnej), gospodarstwa spół-
dzielcze oraz państwowe gospodarstwa rolne.

Przez gospodarstwo rodzinne rozumiemy gospodarstwo oparte na
potencjale sity roboczej rodziny.

Zdecydowanie opowiadamy się przeciwko powrotowi do kapitali-
stycznego rolnictwa ziemiańskiego.

PSL będzie dążyć do wprowadzenia następującego zapisu w Kon-
stytucji RP:

Podstawą ustroju rolnego w Polsce są rolnicze gospodarstwa ro-
dzinne, otoczone szczególną opieką państwa.

10. Warunki naturalne (przyrodnicze) oraz. spoteczno-gospodar-
164

cze rozwoju rolnictwa są istotnie zróżnicowane regionalnie. Wyma-
ga to stosownego odzwierciedlenia w polityce gospodarczej, w tym.
takie w regionalnie zróżnicowanej polityce rolnej.

11. Działanie maechanizmu rynkowego w rolnictwie musi być
wspierane w większym stopniu, aniżeli w przemyśle, interwencjoni-
zmem państwowym. Zakres interwencjonizmu państwowego, zwłasz-
cza w fazie przechodzenia do gospodarki rynkowej oraz intensyw-
nych przemian w rolnictwie, powinien być stosunkowo szeroki i obej-
mować:

- wspieranie rozwoju infrastruktury wsi i rolnictwa,

- tworzenie stabilnych warunków ekonomicznych dla rozwoju rol-
nictwa,

-pobudzanie, kreowanie i upowszechnianie postępu rolniczego.

12. Zakres państwowej regulacji rolnictwa w sferze ekonomicznej
powinien obejmować:

-stosowanie gwarantowanych, minimalnych cen skupu na podsta-
wowe produkty rolne;

- wprowadzenie kredytów preferencyjnych na rozwój infrastruk-
tury, ukierunkowany rozwój gospodarstw rolnych, a także zakup
środków obrotowych;

-dotacje bezpośrednie na rzecz postępu, zabezpieczenia socjalne-
go oraz niektórych elementów infrastruktury;

- politykę celną ograniczającą import tych produktów, które mo-
gą być produkowane w kraju oraz eksportowane;

- minimalizowanie wahań koniunkturalnych, zapewniając stabil-
ność relacji cen rolnych w danym cyklu produkcyjnym (m.in. przez
wykorzystanie Agencji Rynku Rolnego).

l3.Spolecz.na siłę motoryczną koniecznych i pożądanych przemian
w rolnictwie i na wsi winien stanowić szeroki ruch spoteczno-poli-
tyczny obejmujący partie polityczne, organizacje zawodowe rolni-
ków oraz pracowników sfery przemysłu i usług związanych z rolnic-
twem i wsią, organizacje młodzieżowe, autentyczne organizacje spół-
dzielcze, a także ruch naukowo-oświatowy, kulturalny i ekologiczny.
Będziemy dzialać na rzecz jednoczenia wysilku wszystkich organiza-
cji pracujących na rzecz rolnictwa i wsi.

14. Wzorując się na doświadczeniach EWG i mając na uwadze ko-
nieczność integracji ogólnoeuropejskiej widzimy pilną potrzebę od-
budowy silnych związków branżowych w rolnictwie, które mają naj-
lepsze warunki do obrony interesów polskiego rolnictwa. Związki te,

165

Nie godzimy się na politykę tolerowania sztucznie zaniżonego spo-
życia żywności i wysokiego bezrobocia, które jest nie tylko wysoce
szkodliwe społecznie, ale może prowadzić do trwałej ekonomicznej

i społecznej degradacji rolnictwa i wsi. Pozbawiałoby to rolnictwo
i wieś szans na unowocześnianie i rozwój.

7. Największe zagrożenie, przed jakim stoi obecnie polskie rolnic-
two kryje się w długotrwałym obniżeniu produkcji rolnej, będącym
następstwem spadku wewnętrznego popytu i żywiołowego napływu
importowanej żywności. Względy gospodarcze i społeczne nakazują
stale przeciwstawiać się temu zagrożeniu. Załamanie rolnictwa gro-
zi utratą równowagi ekonomicznej wewnętrznej i zewnętrznej Pań-
stwa, wzrostem inflacji i upadkiem wielu gałęzi pracujących tak dla
rolnictwa, jak i pracujących na bazie surowców rolnych.

8. Popieramy wszelkie działania prowadzące do unowocześnienia
rolnictwa i poprawyjakości produkowanejżywności. Dążymy do od-
blokowania dróg tych przemian. W związku z tym uważamy za ko-
nieczne przełamanie negatywnych skutków trzech różnych barier:

bariery popytu na produkty rolne - wynikającej z gwałtownie roz-
wierających się nożyc cen na niekorzyść rolnictwa oraz bariery dla
przemian strukturalnych w rolnictwie - wynikającej głównie ze skut-
ków narastającego bezrobocia. Zmiany strukturalne w rolnictwie po-
winny dokonywać się stopniowo, ewolucyjnie, w sposób naturalny -

w dostosowaniu do zewnętrznych i wewnętrznych uwarunkowań roz-
wojowych.

9. Opowiadamy się za rolnictwem opartym w głównej mierze na
silnych, sprawnych gospodarstwach rodzinnych. Gospodarstwa te
powinny stanowić zasadniczą część rolnictwa, która będzie wspiera-
na i uzupełniana przez gospodarstwa dwuzawodowe (zwłaszcza

w Polsce potudniowo-wschodniej i centralnej), gospodarstwa spół-
dzielcze oraz państwowe gospodarstwa rolne.

Przez gospodarstwo rodzinne rozumiemy gospodarstwo oparte na
potencjale siły roboczej rodziny.

Zdecydowanie opowiadamy się przeciwko powrotowi do kapitali-
stycznego rolnictwa ziemiańskiego.

PSL będzie dążyć do wprowadzenia następującego zapisu w Kon-
stytucji RP:

Podstawą ustroju rolnego w Polsce są rolnicze gospodarstwa ro-
dzinne, otoczone szczególną opieką państwa.

10. Warunki naturalne (przyrodnicze) oraz spoleczno-gospodar-
164

cze rozwoju rolnictwa są istotnie zróżnicowane regionalnie. Wyma-
ga to stosownego odzwierciedlenia w polityce gospodarcze}, w tym
także w regionalnie zróżnicowanej polityce rolnej.

11. Działanie maechanizmu rynkowego w rolnictwie musi być
wspierane w większym stopniu, aniżeli w przemyśle, interwencjoni-
zmem państwowym. Zakres interwencjonizmu państwowego, zwłasz-
cza w fazie przechodzenia do gospodarki rynkowej oraz intensyw-
nych przemian w rolnictwie, powinien być stosunkowo szeroki i obej-
mować:

- wspieranie rozwoju infrastruktury wsi i rolnictwa,

- tworzenie stabilnych warunków ekonomicznych dla rozwoju rol-
nictwa,

-pobudzanie, kreowanie i upowszechnianie postępu rolniczego.

12. Zakres państwowej regulacji rolnictwa w sferze ekonomicznej
powinien obejmować:

- stosowanie gwarantowanych, minimalnych cen skupu na podsta-
wowe produkty rolne;

- wprowadzenie kredytów preferencyjnych na rozwój infrastruk-
tury, ukierunkowany rozwój gospodarstw rolnych, a także zakup
środków obrotowych;

-dotacje bezpośrednie na rzecz postępu, zabezpieczenia socjalne-
go oraz niektórych elementów infrastruktury;

- politykę celną ograniczającą import tych produktów, które mo-
gą być produkowane w kraju oraz eksportowane;

- minimalizowanie wahań koniunkturalnych, zapewniając stabil-
ność relacji cen rolnych w danym cyklu produkcyjnym (m.in. przez
wykorzystanie Agencji Rynku Rolnego).

13. Społeczną silę motoryczną koniecznych i pożądanych przemian
w rolnictwie i na wsi winien stanowić szeroki ruch spoteczno-poli-
tyczny obejmujący partie polityczne, organizacje zawodowe rolni-
ków oraz pracowników sfery przemysłu i usług związanych z rolnic-
twem i wsią, organizacje młodzieżowe, autentyczne organizacje spół-
dzielcze, a także ruch naukowo-oświatowy, kulturalny i ekologiczny.
Będziemy działać na rzecz jednoczenia wysiłku wszystkich organiza-
cji pracujących na rzecz rolnictwa i wsi.

14. Wzorując się na doświadczeniach EWG i mając na uwadze ko-
nieczność integracji ogólnoeuropejskiej widzimy pilną potrzebę od-
budowy silnych związków branżowych w rolnictwie, które mają naj-
lepsze warunki do obrony interesów polskiego rolnictwa. Związki te,

165

a także związki kupieckie, powinny mieć prawo i warunki dowspót- B � minimum socjalne. Źródłem finansowania powinny być składki
działania z odpowiednimi organami rządowymi, wspótooyowie- -I opłacane przez, pracodawców i pracowników oraz dotacje Państwa.
dzialnymi za rozwój efektywnej współpracy z zagranicą BL Zróżnicowanie emerytur i rent powinno wynikać i być oparte na
15. Popierać będziemy inicjatywy służące rozwojowi pr.dukcii --- zasadzie dobrowolności ubezpieczonego i powinno być realizowane
Zdrowej żywności i jej wejściu na rynki zagraniczne. '^H w zależności od wysokości indywidualnej skladki zainteresowanego.
|^H Politykę w zakresie świadczeń rodzinnych (zasilki) należy (przy
^H grożącym bezrobociu) ściśle lączyć z polityką zatrudnienia i polity-
VII. Polityka społeczna ^H ką demograficzną (preferencje dla rodzin wielodzietnych).

(...) I^B 6- Opowiadamy się za tworzeniem takiego systemu edukacji naro-
3. W najbliższym czasie za najważniejsze uważamy ^U dowej,który przybliży Polskę do rozwiniętych krajów świata. Jesteś-

- niedopuszczenie do rozszerzenia się obszarów nędzy ibio\osicz- ^B m^ w racjonalną reformą szkolnictwa. Pierwszym etapem w tym kie-
ne go zagrożenia, � ^H runku jest nowa ustawa o systemie oświaty. Reforma oświaty polskiej

- ochronę podstawowych zdobyczy socjalnych, gwarantowanych ^1 prowadzić powinna do podniesienia poziomu wykształcenia i posze-
Konstytucją i ustawami; w szczególności chodzi o prawo do bepptat ^1 rwnia ^^ szerokim kręgom społeczeństwa do najnowszych osią-
nej opieki lekarskiej w ramach systemu ubezpieczeń oraz prawo do ^S Śnieć wiedzy i nauki. W żadnej mierze me może ona doprowadzić do
nauki, prawo do niepetnoptatnych lekarstw, przedszkoli instvtucii '^H obniżenia poziomu nauczania i zawężenia dostępu do oświaty. Upo-
i placówek kulturalnych itp., ' j^H wiadomy się za powszechnym, obowiązkowym średnim wyksztatce-

- ochronę istniejących i tworzenie nowych miejsc pracy - należy ^1 niem ogólnokształcącym. PSLjest za kształceniem bezpłatnym. Jed-
dążyć do prowadzenia polityki pełnego i racjonalnego zatrudnienia ^1 wcześnie jesteśmy za prowadzeniem szkól społecznych i prywatnych
l tą drogą przeciwdziałać bezrobociu, w tym zwłaszcza ukrytemu bez- ^B ^wz stowarzyszenia, fundacje, związki wyznaniowe itp. (wykorzy-
robociu na wsi, j^^l stując środki pozabudżetowego finansowania).

- zasiłek dla bezrobotnych musi przewyższać ustawowo określone ^-k 1-"']
minimum socjalne dla bezrobotnego i jego rodziny (!!!), ^^^H

- stabilizację źródeł finansowania usług społecznych 'na poziomie flU
gwarantującym co najmniej dotychczasowy standard świadczonych y^

- przekształcenie zasad finansowania jednostek organizacyjnych f '
działających w sferze polityki społecznej, aby stymulowały ich efek- |
ty, ich efektywność społeczną i ekonomiczną. -

4. Uznajemy konieczność ekonomicznej ochrony rodzin wielodziet- 9
nych, życia i macierzyństwa oraz utrzymania niezbędnego poziomu W
przyrostu naturalnego. Polityka taka będzie przeciwdziałać sttarze- m

mu się społeczeństwa i utracie jego potencjału, a wzmacniać łbiolo- -i
giczne siły Narodu. ^|

5. W zakresie ubezpieczeń społecznych należy znieść dotychc-zaso- (
we zróżnicowanie zawodowe i branżowe wynikające z funkcjomowa- l '-
ma różnych systemów ubezpieczeniowych. | \

W to miejsce należy wprowadzić jednolitą gwarantowaną j przez ||
państwo emeryturę i rentę dla wszystkich ubezpieczonych oppartą |

a także związki kupieckie, powinny mieć prawo i warunki do wspót- J � minimum ^J^- Źródłem finansowania powinny być składki
działania z odpowiednimi organami rządowymi, wspótodpowie- f opłacane przez pracodawców i pracowników oraz dotacje Państwa.
dzialnymi za rozwój efektywnej współpracy z zagranicą. ^H Zróżnicowanie emerytur i rent powinno wynikać i być oparte na

15. Popierać będziemy inicjatywy służące rozwojowi produkcji ^H zasadzie dobrowolności ubezpieczonego i powinno być realizowane
Zdrowej żywności i jej wejściu na rynki zagraniczne. ^H w zależności od wysokości indywidualnej składki zainteresowanego.
.^^H Politykę w zakresie świadczeń rodzinnych (zasitki) należy (przy
'^^1 grożącym bezrobociu) ściśle łączyć z polityką zatrudnienia i polity-
VII. Polityka społeczna ^^1 ką demograficzną (preferencje dla rodzin wielodzietnych).

C \ ^^1 6. Opowiadamy się za tworzeniem takiego systemu edukacji naro-

3. W najbliższym czasie za najważniejsze uważamy: ^B dowej, który przybliży Polskę do rozwiniętych krajów świata. Jesteś-

- niedopuszczenie do rozszerzenia się obszarów nędzy i biologicz- ^H ^ w racjonalną reformą szkolnictwa. Pierwszym etapem w tym kie-
nego zagrożenia, I^H runku jestnowaustawa o systemie oświaty. Reforma oświaty polskiej

- ochronę podstawowych zdobyczy socjalnych, gwarantowanych ^B prowadzić powinna do podniesienia poziomu wykształcenia i posze-
Konstytucją i ustawami; w szczególności chodzi o prawo do bezptat- ^H ^enia ^W szerokim kręgom społeczeństwa do najnowszych osią-
nej opieki lekarskiej w ramach systemu ubezpieczeń oraz prawo do ^H S^?c wiedzy i nauki. W żadnej mierze me może ona doprowadzić do
nauki, prawo do niepetnoptatnych lekarstw, przedszkoli, instytucji ^H obniżenia poziomu nauczania i zawężenia dostępu do oświaty. Opo-
i placówek kulturalnych itp., ^H wiadomy się za powszechnym, obowiązkowym średnim wyksztatce-

- ochronę istniejących i tworzenie nowych miejsc pracy; należy ^1 niem ogólnokształcącym. PSLjest za kształceniem bezpłatnym. Jed-
dążyć do prowadzenia polityki pełnego i racjonalnego zatrudnienia ^B nocześnie jesteśmy za prowadzeniem szkól społecznych i prywatnych
i tą drogą przeciwdziałać bezrobociu, w tym zwłaszcza ukrytemu bez- ^H P^ stowarzyszenia, fundacje, związki wyznaniowe itp. (wykorzy-
robociu na wsi, I^H stując środki pozabudżetowego finansowania).

- zasiłek dla bezrobotnych musi przewyższać ustawowo określone ^^^Hll
minimum socjalne dla bezrobotnego i jego rodziny (!!!), i^^SIt,

- stabilizację źródeł finansowania usług społecznych na poziomie |BI|B:

gwarantującym co najmniej dotychczasowy standard świadczonych ^fvii
usług, J ^ pr

- przekształcenie zasad finansowania jednostek organizacyjnych m
działających w sferze polityki społecznej, aby stymulowały ich efek- 'm
ty, ich efektywność społeczną i ekonomiczną, m

4. Uznajemy konieczność ekonomicznej ochrony rodzin wielodziet- f
nych, życia i macierzyństwa oraz utrzymania niezbędnego poziomu J
przyrostu naturalnego. Polityka taka będzie przeciwdziałać starze- m
niu się społeczeństwa i utracie jego potencjału, a wzmacniać biolo- |B1
giczne siły Narodu. ^|

5. W zakresie ubezpieczeń społecznych należy znieść dotychczaso- |l
we zróżnicowanie zawodowe i branżowe wynikające z funkcjonowa- l '\
nią różnych systemów ubezpieczeniowych, j

W to miejsce należy wprowadzić jednolitą gwarantowaną przez \
państwo emeryturę i rentę dla wszystkich ubezpieczonych opartą |

POLSKIE

STRONNICTWO

LUDOWE

- POROZUMIENIE

LUDOWE

PSL-PL powstało przy okazji wyborów parlamentarnych w 1991 ro-
ku jako koalicja wyborcza PSL (mikołajczykowskiego) - tej części
ugrupowania, która w 1990 roku nie wyraziła woli połączenia
z PSL-0 - Polskiego Stronnictwa Ludowego "Solidarność" (utworzo-
nego jesienią 1989 roku na bazie terenowych kół "Solidarności" Rol-
ników Indywidualnych) oraz "Solidarności" Rolników Indywidual-
nych. W kilka tygodni po wyborach z koalicji wystąpiło PSL "Soli-
darność". Na początku 1992 roku pozostali sygnatariusze porozumie-
nia wyborczego utworzyli ugrupowanie Polskie Stronnictwo Ludowe
- Porozumienie Ludowe, które w tymże roku zostało zarejestro-
wane.

PSL-PL, podobnie jak partie, które je utworzyły, odwołuje się do
tradycji niezależnego ruchu ludowego, nawiązuje do idei agraryzmu,
zasad etyki chrześcijańskiej i społecznej nauki Kościoła.

Program PSL-PL, ukierunkowany przede wszystkim na problemy
rolnictwa, zakłada działania zmierzające do opracowania i wprowa-
dzenia systemu cen minimalnych na podstawowe płody rolne oraz pre-
ferencyjnych kredytów dla rolnictwa.-Wskazuje na potrzebę ochrony
rynku krajowego za pomocą odpowiedniej polityki celnej. Domaga się
udziału rolników w prywatyzacji, zwłaszcza PGR-ów, postuluje roz-
wój spółdzielczości na nowych zasadach, dozwalających członkom
spółdzielni - wyłącznie rolnikom - dzielić się zyskiem przed opodat-
kowaniem (Stanowisko w sprawie realizacji polityki rolnej).

Krytycznie ocenia koalicję rządową PSL-SLD, m.in. za przedsta-
wiony przez nią plan gospodarczy Strategia dla Polski, który zda-
niem PSL-PL jest "zbiorem pobożnych życzeń nie zawierającym
konkretnych programów realizacyjnych", a także za uzależnienie ra-
tyfikacji konkordatu od uchwalenia Konstytucji (Stówo Polskie,
1994, nr 160).

168

W wyborach parlamentarnych 1993 roku nie zdobyło ani jednego
mandatu i nie odgrywa znaczniejszej roli w życiu politycznym
kraju.

PSL-PL z dystansem podchodzi do problemu zjednoczenia ruchu lu-
dowego, domagając się najpierw rozliczenia moralnego i polityczne-
go z przeszłością członków dawnego ZSL i PSL. Podejmuje raczej
współpracę z partiami prawicowymi, uczestnicząc w Konfederacji
Przymierze dla Polski, w Konwencie Św. Katarzyny (przed wybora-
mi prezydenckimi w 1995 roku). Po tych wyborach zgłosiło akces do
Obozu Patriotycznego, nowej próby konsolidacji prawicy.

Liderzy; Gabriel Janowski (prezes), Henryk Bąk, Andrzej Łusz-
czewski. Siedzibą władz centralnych jest Warszawa.

W.G.

POLSKIE STRONNICTWO LUDOWE -
POROZUMIENIE LUDOWE
POSTAWIĆ NA ROLNICTWO
[1993 r.]

Uznajemy rolnictwo za podstawę zdrowej ekonomii. Jest ono ta-
kie, jakie jest. Przyjmujemy je z dobrodziejstwem inwentarza. Jego
słabości i ułomności, takie jak: rozdrobnienie, przeludnienie i nie
najlepszą strukturę agrarną musimy przekuć w jego silę. To, czym
nasze rolnictwo dysponuje należy wykorzystać maksymalnie, nie
szkodząc mu przy tym. PSL - Porozumienie Ludowe przygotowało
system gwarancji dla producentów rolnych, które wprowadza w ży-
cie uczestnicząc w koalicji rządowej.

Te gwarancje to:

l. System cen minimalnych na podstawowe płody rolne. Poprzed-
nie rządy odżegnywały się od nich, uznając je za wymyśl chtopów,
a nie obowiązującą powszechnie zasadę systemową. Rolnicy muszą
mieć pewność gospodarowania i zbyt ptodów rolnych po takich ce-
nach, które zapewnią dalszy rozwój gospodarstw, a nie stagnację czy
upadek. Będziemy stabilizować rynek produktów rolnych oraz chro-
nić dochody uzyskiwane z rolnictwa poprzez dalsze doskonalenie
i usprawnianie działalności Agencji Rynku Rolnego.

169

2. Preferencyjne kredyty. Specyfika rolnictwa, dłuższy obrót go- Bardzo ważną sprawą jest prywatyzacja PGR-ów. Ich właścicie-
tówką, mniejszy zysk i większe ryzyko wymagają tańszego kredytu. ' lami powinni być polscy rolnicy. Będziemy dążyć do powiększenia
Obecne kredyty tzw. suszowe oprocentowane są jeszcze zbyt wysoko, || areału, gospodarstw rolnych poprzez ich upełnorolnienie i tworzenie
a ich pula niewystarczająca. Wynika to ze zlej kondycji budżetupań- || nowych gospodarstw rodzinnych.
stwa. Będziemy dążyć do wypracowania takiego systemu finansowa- "I
nią rolnictwa, który bytby uniezależniony zarówno od kondycji bu- ;|" J|
dżetu państwa, jak i od uktadu sit politycznych w parlamencie. --i SPÓŁDZIELNIE CZY SPÓŁKI

Jednym z instrumentów tego systemu jest Fundusz Re struktury za- ^^H
cji i Oddłużania Rolnictwa. Będziemy go nadal usprawniać. ^^B Dzisiaj na wsi mamy do czynienia z taką sytuacją, ze ze spótdziel-

Drugim instrumentem są Banki Spółdzielcze. Ich właścicielami ^-| niami rolnicy nie identyfikują się. Idea spółdzielczości w minionym
musząbyćrolnicy,bydecydowaćotym,cosięwbankachdziejeidziać ^f, okresie została skompromitowana. Praktycznie ta forma własności
będzie. Obecne banki spółdzielcze winny łączyć się w banki regio- ^^H niewiele różniła się od własności państwowej. Nie można było swo-
nalne celem koncentracji kapitału. Tylko wówczas spełnią swą pod- |J^^B bodnie decydować o podziale zysku, a udziałowcy nie mieli większe-
stawową rolę - sfinansują rozwój indywidualnego rolnictwa. Jeśli ^^| go wpływu w zarządach spółdzielni.

tej kwestii szybko nie rozwiążemy, to grozi nam, ze nasze gospodar- ^^B Zaletą spółdzielni jest to, ze w dzisiejszym ustawodawstwie jej czton-
stwa rolne będą produkowały tylko na własne potrzeby. A kiedy stra- ^^-| kowie mogą podzielić się zyskiem przed opodatkowaniem. Ale zęby
ca towarowość, kraj będzie musiał kupować żywność z zagranicy. (PĘI tak było, jedynymi udziałowcami muszą być rolnicy. Jesteśmy za " wy-

3. Ochrona rynku rodzimego. Nie można sukcesu osiągnąć w roi- , || ^ |1 czyszczeniem struktur własnościowych" w spółdzielczości rolniczej,
nictwie, jeśli nasze granice będą otwarte zbyt szeroko na świat. Kaź- t w której nie powinno być miejsca dla innych udziałowców. Dla prą-
dy kraj chroni swój rynek rolny. Nie możemy być wyjątkiem. Obok -] cewników spółdzielni można podnosić płace, premie i nagrody.
obowiązujących stawek celnych należy wprowadzać inne mechani- \ Rolnicy powinni wspólnie organizować przetwórstwo i zbyt arty-
zmy ochrony rynku rodzimego, takie jak: cło kwotowe, opłaty wyrów- \ kutów rolnych. Mogą to robić w dwóch formach własności: w spót-
nawcze i wyższe wymagania f ito sanitarne oraz weterynaryjne. Sys- ' kach albo w spółdzielniach. W spółki wiążą się ludzie, którzy dyspo-
tem celny winien uwzględniać sezonowość produkcji rolnej oraz po- nują dużymi kapitałami. Podział zysku następuje na zasadzie wnie-
trzeby przemysłu przetwórczego. Wysokość stawek winna być uza- \ słonego kapitału i może nastąpić tylko po opodatkowaniu.
leżniona od stopnia przetworzenia towarów. System cen minimalnych l j Spółdzielnia kupująca od rolników surowiec może kształtowaćpo-
i opłat wyrównawczych powinien dać rolnikom i producentom żyw- yom ceny zaliczkowej. Jeżeli później uzyska wyższą cenę, to rolniko-
ności szansę konkurowania z producentami zagranicznymi, zapobie- wi może dopłacić. Podmiot, jakim jest spółdzielnia nie przynosi wte-
gając jednocześnie spekulacyjnemu podnoszeniu cen, jak to miało j dy dochodów i w związku z tym cały zysk może w całości przepłynąć
miejsce ostatnio w przypadku cukru. | ^o udziałowców spółdzielni.

4. Udział rolników w prywatyzacji. Należy umożliwić rolnikom l Taka jest idea spółdzielczości i tylko w niej nasi rolnicy, słabi ka-
uczestnictwo na korzystnych warunkach w prywatyzacji przedsię- \ pitatowo, mogą się odnaleźć na drapieżnym rynku kapitalistycznym.
biorstw państwowych w otoczeniu rolnictwa. Obok prawa do naby- l
da akcji w tzw. rozdawnictwie darmowym będziemy dążyć do takie-
go modelu prywatyzacji, by producenci rolni mogli nabywać akcje KREDYTOWANIE ROLNICTWA
w dłuższym okresie czasu i płacić za nie częściowo dostarczanym su-
rowcem . Tylko wówczas rolnicy będą mogli uczestniczyć w podziale Aby rolnictwo mogło się rozwijać, potrzebuje preferencyjnych krę-
ćków między przetwórcą a producentem i mieć stałe źródło zasila- dylów o niższej stopie procentowej. Różnicę między komercyjną
nią finansowego dla swych gospodarstw. , ! a preferencyjną stopą pokrywa budżet państwa. W poprzedniej ka-

170 171

dencji Sejmu rolnictwu udato się uzyskać dodatkowe pieniądze spo-
za dotacji państwowych, funkcjonujące w obrocie bankowym. Po-
wstal 7. nich Fundusz Restrukturyzacji i Oddtuzenia Rolnictwa.

Przy ustalaniu wydatków państwowych różne grupy społeczne i za- '^^^R
wodowe chcą przesuwać środki budżetowe w stronę własnych inte- _^^H| POROZUMIENIE

resów. Ponieważ w parlamencie rolników jest zbyt mato, by mogli ^^^B r^ITNTTT? T TA/T

skutecznie walczyć o swoje sprawy, chcemy stworzyć taki system fi- I^^H Ł^-tLiM l K U 1V1

nansowania rolnictwa, który w znacznym stopniu bytby uniezalez- ^^^H

niony od wpływów różnych grup i nacisków kształtowanych w par- ^^^B

lamencie, jak również i od kondycji budżetu państwa. ^^-1 Ugrupowanie wywodzi się z opozycji "solidarnościowej" i Komi-

Jednym z instrumentów tego systemu jest wspomniany Fundusz. ^^Bl tetów Obywatelskich. Założone zostało 12 maja 1990 roku w War-
Drugim są Banki Spółdzielcze. Jedynymi ich właścicielami powinni Ul szawie, a zarejestrowane jako partia w marcu 1991 roku. Zrodziło się
być rolnicy. Oni powinni decydować o tym, co się nich dzieje. Ale W\^' w ^"ik"tzw- wojny na górze, czyli rozpadu obozu "solidamościo-
często jeszcze te banki to po prostu zwykle kasy. Ich mobilnośćfinan- ^ | wego", zainicjowanego przez działaczy zgrupowanych pod przy-
sowa jestzbytmata, by podlegały nowej ustawie o prawie bankowym. || | wództwem Jarosława Kaczyńskiego wokół Lecha Wałęsy pod hasła-
IV związku z tym muszą się tączyć w banki regionalne, w których na- B | mi przyspieszenia reform. Miało to być zagwarantowane poprzez wy-
stąpi koncentracja kapitatu. One dopiero mogtyby udzielaćkredytów 3 | ^ bór Lecha Wałęsy na prezydenta RP. Intencją Jarosława Kaczyńskie-
o różnej stopie oprocentowania, różnym kredytobiorcom. Banki re- ^ j l go było spluralizowanie życia politycznego w celu uniknięcia sztucz-
gionalne skupiające kilkadziesiąt lub nawet kilkaset banków spól- J "ej jedności i ewentualnego zdominowania go przez jedną siłę, tzw.
dzielczych przynosiłyby zyski. A te można by przeznaczać na obniżę- j lewicę postsolidarnościową, która zaczęła być postrzegana przez
nie stopy procentowej kredytów udzielanych rolnikom lub na inwe- ! "obóz belwederski" jako główny przeciwnik polityczny.

stycje konieczne dla regionu. Początkowo PC było niespójnym, wielonurtowym ruchem, łączą-

Równiez środki finansowe z budżetu państwa można by wpuszczać 1 cym luźne gi^PY o obliczu liberalnym, ludowym, chadeckim, a tak-
w taki system. Mogtyby powiększać one linie kredytowe dla rolników, \ że niezorganizowanych działaczy i postów. Po przekształceniu w jed-
albo jeszcze bardziej obniżać stopę procentową na udzielane kredyty, "olitą partię, usytuowaną na pozycji centroprawicowej, ma ambicje
stania się nowoczesną partią chrześcijańsko-demokratyczną, o czym
zadecydował I Kongres PC 2-3 marca 1991 roku. Wzorem dla PC
jest niemiecka CDU, której pomysł jednoczenia nurtów liberalnego,
ludowego i chadeckiego w jednej partii PC przejęło. "Powstawaliś-
my jako partia syntezy, łącząca elementy programu konserwatywno-
-liberalnego i chrześcijańsko-demokratycznego" - powiedział Jaro-
sław Kaczyński (Rzeczpospolita, 11-12 marca 1995).

PC zalicza się do umiarkowanego, centrowego nurtu polskiej chade-
cji, z poglądami zbliżonymi w niektórych kwestiach do konserwatyw-
nej prawicy. Deklarując oparcie swej działalności na naczelnych war-
tościach prawa naturalnego i etyki chrześcijańskiej, takich jak wolność,
godność osoby ludzkiej i własność prywatna, odwołuje się do podsta-
wowych wartości chrześcijańskich i zasad nauki społecznej Kościoła.

173

w P 't \h P� ^^^uznaje nowoczesne, silne państwo (No- | wagi rynkowej, urealnienie struktury cen, wymienialność złotego, do-

".,., , . - ,z0 nlocn0 kadzone w tradycjach i trwałych warto- | strzegali zjawiska negatywne: głęboką recesję, spadek dochodów re-
ociacn, możliwe do stftnrypni J i i ^ - - _i i - - .11 . -
orzehudo P ' 'Jlz-clll^ drogą konsekwentnej i zdecydowane) jf alnych, bezrobocie.

_ ., ., ,. .^^"^'"iużymautorytecie.aleoroli ograniczę- |U Priorytetem polityki zagranicznej powinno by ć, zdaniem PC, przy-

nej do ogólnych działanrepnla - i, 1 u L - fl - - , i - i - i- - -r- 1-1- 1
Icnw r) r "-yPyGhtZg^nych z mechanizmem ryn- J stąpienie do struktur europejskich, a więc możliwie szybkie uzyska-

, , , . a lzac-)1 P�lstawowych funkcji (służby publiczne, J nie pełnego członkostwa we Wspólnocie Europejskiej oraz NATO,

,. , . . avn}s-cer\at.\dt\lry, opieka socjalna i in.). Procesom J pojmowanych jakoaltematywapopadnięciawzależnośćodRosji.Tyl-

jego tworzenia winna towarze ' ,11. i \ ^ H , i - -- i-nii - r ' -
, . .""'"^Jszyc odbudowa autorytetu prawa, a na- f ko w ramach integracji europejskiej Polska może zrealizować swoje

żv na ' ecneJ sy uacJ1 ^"^nienie restrykcyjności. PC kładzie du- J interesy narodowe, tak polityczne jak i gospodarcze.

TTyy - .nlellle P^ądku i bezpieczeństwa w państwie. Na J Porozumienie Centrum cechował w praktyce politycznej silny an-

vtu h t r - �' w ) O porządek w państwie i bezpieczeń- ą tykomunizm. Przez zdecydowaną lustrację i dekomunizację zmierza-

., - , .ln' ^""'^Jącą wiek odpowiedzialności karnej na | no do odcięcia starych "nomenklaturowych" elit polityczny chód wpły-
wa "l h h i � at ^ '' ta^7-e- proponującą przyspieszony tryb | wu na procesy decyzyjne w państwie. Konsekwencją tych założeń był
czeń W ro nyc 'a e UCIąz^lwych dla obywateli przestępstw i wykro- spektakularny, zmasowany atak działaczy PC na politykę "grubej kre-

d.,0.- zmocnleme autorytet^^ państwa i władzy widzi we wprowa- ski" premiera Tadeusza Mazowieckiego. Wiązali oni politykę "przy-
uzeniu w Polsce systemu nrp7'J 1 i .-.,,,. .-,, i-.-.i ..
^r , ,. ,,.- _ u P^^./dencko-parlamentamego. spieszenia reform w Polsce z koniecznością dokonania w pierwszym

Chadeckie oblicze Poro/iimi - - . ., . - i . - i --11 - -- i^ - i-- -

, , ,, , . , "'-'"""enia wyraża się przez szczególne uzna- rzędzie właśnie skuteczne) dekomunizacji, która miała zapobiec m.m.
nie autorytetu Kościoła w nań - -J i u J - - \ - - - 11 "
ciinnt - h i/ p ^^16 Jednak bez nadawania organiza- ; uwłaszczeniu się "starej nomenklatury .

S7vh swowqc ara ^"^^aniowego. PC opowiada się za jak naj- | Przedstawiciele PC zasiadali w Sejmie do wyborów parlamentar-
An tz^ ^a ^w acJąprzez ^^"i konkordatu między Polską a Stolicą ; nych w 1993 roku, aktywnie uczestnicząc w tworzeniu kolejnych ko-
r - ... y^1^-!1 o aborcji ^y^y zdecydowanie za zakazem usu- alicji rządowych, szczególnie w okresie formowania się rządu Jana 01-
fp rl P^^^ organizowaniu w tej sprawie powszechnego re- szewskiego. Bezskuteczne okazały się jednak czynione przez Kaczyń-

n ' , skiego próby poszerzenia podstawy koalicyjnej tego rządu. Politykom
Program gospodarczy PC u. i -i , i - - ^ - - - , i - i - , ii - i i J
npi r\T r i "'ychodząc z zasady własności prywat- Porozumienia nie udało się uzyskać decydującego wpływu na władzę

j i gospo ar i wo norynkow^j zakłada znaczne ograniczenie inter- wykonawczą. Po wyborach w 1993 roku PC przeszło do opozycji po-
wencjonizmu państwowego dr i*ni-^ i ---' - f J J i.
mapTi - - n f ~>puszczalnego tylko w okresie transfor- zaparlamentamej.

, - .J' e ^^S^.podarcza winna zmierzać do szybkie- Porozumienie przejawia dużą aktywność polityczną na rzecz zjed-
uw7(rl d - - a ^� ^.^"^a poprzez powszechną prywatyzację noczenia prawicy i centroprawicy, a przynajmniej koalicyjnej wspól-
nie v szy$ le "^^dy (włącznie z akcjonariatem pracow- ' pracy ugrupowań centroprawicowych. Należy wraz z KK, PSL-PL,
na m lsze Y^^^^^ą). Procesy te, przebiegające pod osło- j RdR i ZChN do Konfederacji Przymierze dla Polski, powołanej 9 ma-
ter ) ' ^ ^T neJ' "T "^B doprowadzić do zbyt gwałtownej ma- i ja 1994 roku. Idea współpracy prawicy wyrosła z przekonania o po-
,] - ~ .6ra ac^ sp0 ^zeńst^, a szczególnie rodzin. PC opowia- 3 trzebię utworzenia silnego obozu politycznego wyrażającego wolę ze-
ę owiem za ^systeinem kapitalizmu demokratycznego", dające- J rwania z dziedzictwem PRL (Deklaracja ideowo-programowa Przy-
ne szanse "^"lego rycia, wszystkim obywatelom, a nie za ^ mierzą dla Polski). W obliczu zbliżających się wyborów prezydenc-
wan rn^rn al)1 a lzm" ^anstw'owo-oligarchicznego" ze skoncentro- J kich prezes PC Jarosław Kaczyński przedstawił Plan powalania par-
(p - . wclr1 w rwacn "lielicznych i szerokim obszarem biedy ^|| tii zjednoczonej prawicy i centroprawicy. Zakładał on radykalne prze-
}9<)4)ZP'n\letnle pr^1^1 wo^eic aktualnych problemów gospodarki, T^ łamanie patowej sytuacji, uniemożliwiającej wyłonienie wspólnego
ceni � l^ atakowali wi^c program reform Balcerowicza. Do- | kandydata prawicy jako realnej alternatywy dla silnego kandydata le-
jąc su cesy reform, zdławienie hiperinflacji, uzyskanie równo- | wicowego. Bez rezultatu. Nadmienić trzeba, że PC dość spektakular-

nie ewoluowało od zdecydowanego poparcia prezydentury Lecha Wa-
łęsy w 1990 roku do skrajnego "antywałęsizmu" w latach później-
szych. Przed drugą turą wyborów prezydenckich Jarosław Kaczyński
nie poparł otwarcie Lecha Wałęsy, ale ostrzegł, że wygrana Aleksan-
dra Kwaśniewskiego oznaczać będzie zwycięstwo PZPR-owskiej no-
menklatury i moralną rehabilitację PRL. Problem poparcia Wałęsy
w wyborach prezydenckich w 1995 roku okazał się czynnikiem odróż-
niającym i poróżniającym organizacje prawicowe.

Charakterystyczna dla PC, a szczególnie jej lidera, jest nieumiejęt-
ność zdyskontowania w praktyce politycznej dużej aktywności i do-
brych pomysłów. Spektakularne w tej partii są także częste personal-
ne nieporozumienia, powodujące odejście wielu znaczących działa-
czy, np. polityków z chadeckiej frakcji PC: Forum Myśli Chrześcijań-
sko-Demokratycznej z Janem Olszewskim na czele. Niektórzy z nich
utworzyli inne partie, także chadeckieJak np. Ruch dla Rzeczypospo-
litej Jana Olszewskiego czy Zjednoczenie Polskie Andrzeja Anusza,
bliskie ideologicznie ChD-SP. Inni secesjoniści, Przemysław Hnie-
dziewicz i Stanisław Rójek, utworzyli stowarzyszenie Centrum Chrze-
ścijańsko-Demokratyczne, mające ambicje jednoczenia chadecji.
W styczniu 1995 roku Władysław Dobrzyński poinformował o wyło-
nieniu się z PC kolejnego odłamu o nazwie: Porozumienie Centrum -
Inicjatywa Integracyjna pod swoim przywództwem.

PC trapiły także skandale korupcyjne, w których stawiano zarzuty
prominentnym działaczom partii, m.in. Władysławowi Dobrzańskie-
mu i Maciejowi Zalewskiemu. Proces postępującej marginalizacji te-
go ugrupowania zdaje się wskazywać, że czasy świetności ma ono już
za sobą.

Władze naczelne: Kongres Krajowy,NaczelnaRadaPolityczna.pre-
zes. Zarząd Główny, Naczelny Sąd Dyscyplinarny, Krajowa Komisja
Rewizyjna.

Najbardziej znani politycy: Jarosław Kaczyński (prezes). Ludwik
Dom, Krzysztof Tchórzewski, Adam Lipiński, Antoni Tokarczyk.
Siedzibą władz naczelnych partii jest Warszawa.

K.P.

POROZUMIENIE CENTRUM
UCHWAŁY III KONGRESU,
WARSZAWA, 15 MAJA 1994

O DEMOKRATYCZNY PRZEŁOM

Po wyborach z 19 września 1993 roku Polska malaria się we wta-
dzy zwalczających się nawzajem ośrodków: tworzących rząd partii
wyrosłych z PRL-u oraz Prezydenta Lecha Watęsy. Minione miesią-
ce dowiodły, ze każdemu z nich brak elementarnych kwalifikacji
i kompetencji do rządzenia krajem, każdy z nich kieruje się wytącz-
nie wtasnymi korzyściami, lekce sobie ważąc interes narodowy i do-
bro Rzeczypospolitej. Wojna polityczna, jaką sobie te sity wydaty, an-
gażując w nią naczelne wtadze Rzeczypospolitej, doprowadziła do
głębokiej destabilizacji państwa. Do starych zagrożeń wynikających
^dziedzictwa komunizmu, do błędów popełnionych w okresie rządów
solidarnościowych doszły nowe niebezpieczeństwa.

Zagrożone jest państwo: ciągla walka organów wtadzy między so-
bą, konflikty w obozie rządzącym paraliżujące podejmowanie pod-
stawowych decyzji, dokonywana przez koalicję rządową partyjna ko-
lonizacja posad w aparacie państwowym, próby manipulowania pra-
wem wyborczym w egoistycznym interesie politycznym - wszystko to
rodzi niebezpieczeństwo obezwładnienia państwa polskiego w jego
podstawowych dla narodu i obywateli funkcjach.

Zagrożeni są obywatele, także w fizycznym wymiarze swego istnie-
nia. Przestępczość pospolita i zorganizowana przybrała rozmiary
niebezpieczne dla podstaw funkcjonowania zdrowego społeczeń-
stwa. Towarzyszy temu bezradność, a także korupcja w policji i pro-
kuraturze.

Zagrożona jest przez nie spójną politykę zagraniczną i obronną na-
sza konsekwencja i wiarygodność w dążeniu do przystąpienia do

NATO.

Zagrożony jest pokój społeczny: zapowiedz odrzucenia konkorda-
tu przez lewicową większość w parlamencie niesie za sobą niebez-
pieczeństwo głębokiego konfliktu religijnego, którego Polacy chcą,

mogą i powinni uniknąć.

Zagrożona jest demokracja: dające się zaobserwować uzależnie-
nie sądownictwa od czynników policyjno-politycznych, postępująca

177

1.

^T^T? ^ spec]al^ch' Przekształconych w policję poli. tury, przepisy, uktady i systemy działania w nową sytuację. Dla więk-
^-nr TT ^^P0^^ Posłankę obalenia w przy. szóści obywateli państwo wciąż, kojarzy się z przytłaczającym, post-
^St"/r okratycweSO- komunistycznym aparatem biurokratycznym - aroganckim i niewy-
nhtvc7nv l gospodarka wolnorynkowa i reformy. Postkomu- dolnym. Prawa, struktury i mechanizmy życia państwa pozostają nie-
nrvwnfZ UJawn, swe wmla^ graniczenia przedsiębiorczości czytelne. To zaś tworzy miejsce dla nieformalnych ośrodków wtadzy,

nią pańswZTk rzqdowej samowoli Płowej, tworze, korupcji i nadużyć.
rin 7n.tnf^ koncer^ monopolizujących rynek. Prywatyza- Jesteśmy przekonani, ze niemożliwe jest uzdrowienie sytuacji kra-

klatury w ręce ^""^^ i zeteselowskiej nomen- ju bez jednoznacznego zerwania z praktykami, które do tej pory są
Za-on f 1,1 powszechne. Polsce potrzebna jest nowa jakość życia publicznego,
^- ^ W^se publiczne. Sily rządzące Polską nie znalazty przełom, który otworzyłby pole dla aktywności i dynamizmu społecz-

faf^budt^1^1 na ^y5^^ Publicznych, a co więcej wy- nego.

y z i na lup ściśle z mmi powiązanych wąskich grup nacisku. Konieczna jest zdecydowana i konsekwentna przebudowa - odbu-

knmL -T"" z? spolecma istota Polskich przemian. Sity post- dowa - naszej państwowości. Niezbędne jest podjęcie wielkiego
umocrub^ e'ktoreprze,^^Y si? Pod rządami "grubej kreski", przedsięwzięcia budowy Nowego Państwa. Chcemy budować pań-
w7p]pd - ^ p^ p0 i " J no8i"' P^eszty obecnie do bez- stwo nowoczesne, otwierające pole dla rozwoju i wielorakich inicja-
spodark OJensywy' "^c d0 opanowania całości władzy i go- tyw - dla wielkiego unowocześnienia Polski. Jednocześnie zaś - bar-
' - - i f , ' dzo silnie osadzone w naszych tradycjach i trwałych wartościach mo-
dzacvk - , s'eczna swladomosćmoralna i historyczna: rżą- rolnych. Ani bowiem zdrowe państwo, ani społeczeństwo bez pod-
sów staT"1 goryJ Jq zbrodnie i nieprawości komunizmu od cza- ' staw moralnych istnieć nie może. Pomijanie moralnego wymiaru
7hrn^,^ o,lch P0 stan ^Jenny i ustanawiają przywileje dla - funkcjonowania państwa i jego instytucji skutkuje chaosem, pogar-
^rodniarzy^ednoczesmepróbuje się objąć represjami działalność da dla prawa i ludzi, rozkładem społecznym.

n ^ Solidarność przed czerwcem 1989 roku. \ Nowe Państwo to państwo jasnych zasad, możliwości i szans dla

(t każdego. Państwo zatem takie, które skutecznie koncentruje się na

NOWE PAŃSTWO ^y^ zasadniczych funkcjach. Nie krępuje natomiast inicjatyw in-
dywidualnych, lecz stwarza dla nich stabilne podstawy.

Pnń^twn ; / '/ J , Chcemy państwa silnego i sprawnego, lecz ograniczonego i dzia-
ononie ń1\ wspolnym dobrem wszystkich obywateli. Zapewnia tającego zgodnie z zasadą pomocniczości. Chcemy władzy państwo-
oraw i P,8C' Podmiotowość i godność narodu. Stoi na straży wej obdarzonej należnym autorytetem i środkami działania, lecz za-
-." o.-o.scl'zycla l mlema - chroni ^rtości i tradycję. Daje po- wsze odpowiedzialnej i nigdy nie wyłączonej spod mechanizmów kon-
i ropw-^1 lbezplewństwa- ^orzy warunki dla aktywności trolnych. Prowizoryczne zlepki sprzecznych przepisów, chaos, jaw-

'- -f omz ^^^ych wspólnot. Ich bowiem dziatal- ne kpiny ze sprawiedliwości, mogą powodować tylko złe następstwa.
nosc jest dźwignią rozwoju ogólnego.

Przez długie lata mieliśmy w Polsce do czynienia z potężnym wy-
naturzonym i złowrogim aparatem biurokratycznym oraz niesuwe- W OBLICZU ZJEDNOCZENIA
rennymi i atrapowymi instytucjami państwa. Nigdy nie spełniały one
zasaamczych powinności państwowych. Po roku J 989, mimo reform M /// Kongres Porozumienia Centrum aprobuje i zatwierdza dotych-

torwT ^ �'zasadniczego przełomu. Nie odbudowano au- | czasowe decyzje wladz partii dotyczące powołania wraz z innymi
min ^eczypospoliteJ, ani jej państwowych instytucji. W ciągu | ugrupowaniami konfederacji stronnictw centroprawicowych. III
mmionycn kilku lat przeniesiono dziedzictwo peerelowskie - struk- J Kongres upoważnia władze Porozumienia Centrum do podejmowa-

autonomizacja służb specjalnych, przekształconych w policję poli. flh|| tury przepisy, uklady i systemy działania w nową sytuację. Dla więk-
lyczną, oraz wojska, stworzyły poważną przesłankę obalenial w przy- ^H \,nsci obywateli państwo wciąż kojarzy się z przytaczającym, post-
sztosci porządku demokratycznego. -y .^H .^nistycznym aparatem biurokratycznym - aroganckim i niewy-

^igrozona jest gospodarka wolnorynkowa i reformy. Poistkomu- ^H dolnym Prawa, struktury i mechanizmy życia państwa pozostają me-
mstyczny rząd ujawnit swe zamiary ograniczenia przedsiębiorczości -^H r7Vtelne To zaś tworzy miejsce dla nieformalnych ośrodków wtadzy,
prywatnej, wprowadzenia rządowej samowoli podatkowej, tworze. - Srupcji i nadużyć.

ma państwowych koncernów monopolizujących rynek. Prywatyza- ^| Jesteśmy przekonani, że niemożliwe jest uzdrowienie sytuacji kra-
CJO zostata oddana w ręce komunistycznej i zeteselowskiej .nomen- IRP m bez jednoznacznego zerwania z praktykami, które do tej pory są

yy- . ". ^ powszechne. Polsce potrzebna jest nowa jakość życia publicznego,

zagrożone są finanse publiczne. Sity rządzące Polską nie z'nalaztv nrzetom który otworzyłby pole dla aktywności i dynamizmu spotecz-
zadnej odpowiedzi na kryzys finansów publicznych, a co wię-cej wy- nego.

aaiy Dudzet na tup ściśle z mmi powiązanych wąskich grup macisku Konieczna jest zdecydowana i konsekwentna przebudowa - odbu-

Zagrożona zostata społeczna istota polskich przemian. Silty post- dowa - naszej państwowości. Niezbędne jest podjęcie wielkiego
komunistyczne, które przechowa fy się pod rządami " grubej kreski" przedsięwzięcia budowy Nowego Państwa. Chcemy budować pań-
umocnity się przez politykę " lewej nogi", prz.esz.ly obecnie (do bez- stwo nowoczesne, otwierające pole dla rozwoju i wielorakich imcja-
względnej kontrofensywy, dążąc do opanowania całości wtadzy i go- fc tyw - dla wielkiego unowocześnienia Polski. Jednocześnie zaś - bar-
SPOdarkl: m dzo silnie osadzone w naszych tradycjach i trwałych wartościach mo-

zagrożona jest społeczna świadomość moralna i historyczna - rżą- - rolnych Ani bowiem zdrowe państwo, ani społeczeństwo bez pod-

dzący krajem gloryfikują zbrodnie i nieprawości komunizmu od cza- R staw moralnych istnieć nie może. Pomijanie moralnego wymiaru
sów stalinowskich nn vfnn u;/i;<.t,">, ; .."<"---- . ... - r' . . .....-- i ,i --- -i----"- ""-,""

lnie i nieprawości komunizmu od cza-
i

, - - - -----f. ",.^^^., w,Minima VJU cza- 1 siaw morainycn istnieć ruc: iiiu^. i u,iHju,^ ,,^,^.-.^^ ,.^.,......

sów stalinowskich po stan wojenny i ustanawiają przywileje dla m funkcjonowania państwa i jego instytucji skutkuje chaosem, pogar-

z^oamarzy ^Jednocześnie próbuje się objąć represjami działalność R da dla prawa i ludzi, rozkładem społecznym.

/v.zz "Solidarność przed czerwcem 1989 roku. R Nowe Państwo to państwo jasnych zasad, możliwości i szans dla

f każdego. Państwo zatem takie, które skutecznie koncentruje się na
NOWE PAŃSTWO 9 ^c/! zasadniczych funkcjach. Nie krępuje natomiast inicjatyw in-

dywidualnych, lecz stwarza dla nich stabilne podstawy.

p , . Chcemy państwa silnego i sprawnego, lecz ograniczonego i dzia-
t-anstwojest wspólnym dobrem wszystkich obywateli. Zapewnia | tającego zgodnie z zasadą pomocniczości. Chcemy wtadzy państwo-
ono mepodlegtosc, podmiotowość i godność narodu. Stoi na .straży wej obdarzonej należnym autorytetem i środkami działania, lecz za-
praw i wolności, życia i mienia. Chroni wartości i tradycję. Dwjepo- wsze odpowiedzialne-ji nigdynie wytaczanej spod mechanizmów kon-
czucie stabilizacji i bezpieczeństwa. Tworzy warunki dla aktywności trolnych Prowizoryczne zlepki sprzecznych przepisów, chaos, jaw-

i rozwoju jednostek oraz naturalnych wspólnot. Ich bowiem dyiatal- ne kpiny ze sprawiedliwości, mogą powodować tylko zte następstwa.
nosc jest dźwignią rozwoju ogólnego. ' ^ ^ /-

Przez dtugie lata mieliśmy w Polsce do czynienia z potężnym wy-
naturzonym i złowrogim aparatem biurokratycznym oraz niessuwe- W OBLICZU ZJEDNOCZENIA
rennymi i atrapowymi instytucjami państwa. Nigdy nie spełniałby one

zasadniczych powinności państwowych. Po roku 1989, mimo resform III Kongres Porozumienia Centrum aprobuje i zatwierdza dotych-
i zmian, me dokonano zasadniczego przełomu. Nie odbudowania au- czasowe decyzje władz partii dotyczące powołania wraz z innymi
torytetu Rzeczypospolitej, ani jej państwowych instytucji. W (ciągu ugrupowaniami konfederacji stronnictw centroprawicowych. Ul
minionych kilku lat przeniesiono dziedzictwo peerelowskie - sUruk- Kongres upoważnia władze Porozumienia Centrum do podejmowa-
li 179

nią dalszych kroków mających na celu zacieśnienie współpracy, przystępując do twórz "]" "lv u początków P orozumieniaCen-

Utworzyliśmy i rozwijaliśmy Porozumienie Centrum jako partię ie zasady, wartości i idee, o ^dzień, muszą znaleźć w niej nalei-
chrześcijańsko-demokratyczną, kierowani głębokim przekonaniem tfum i rozwijane są r

ie: ' ne sobie miejsce.

- we współczesnym świecie i w zmieniającej się Polsce wartości,
idee i instytucje lezące u podstaw naszej cywilizacji, takie jak: reli-
gia, rodzina, naród, prawo, państwo i własność, wymagają twardej
i konsekwentnej obrony;

- wartości chrześcijańskie nie są sprzeczne z lądem demokratycz- ^^
nym, a w warunkach polskich muszą stanowić jego moralny funda- ||H|

ment; ^^Hlk

- liberalizm polityczny może i powinien zostać oddzielony od libe- <^^^H

raiizmu obyczajowego i relatywizmu moralnego osłabiającego pod- ^'^^^^B
stawy społeczeństwa; UMI^H

- własność prywatna, wolny rynek i kapitalizm tworzą przestrzeń 1 ^H

wolności gospodarczej i społecznej oraz zabezpieczają wolności po- HT
lityczne; J

- wolność gospodarcza jest nierozłącznie związana z konieczne- J
ścią podejmowania ryzyka, wysiłkiem i odpowiedzialnością za swój B
los, od której państwo nie może uwalniać obywateli; m

- nieodłączną częścią chrześcijańsko-demokratycznej opcji proka-
pitalistycznej jest wrażliwość społeczna wyrażająca się w uznaniu i

zobowiązań państwa realizowanych zgodnie z postulowaną przez ka- \
tolicką naukę społeczną zasadą pomocniczo ści;

- konieczna modernizacja naszego kraju, jego gospodarki i struk-
tur społecznych musi dokonywać się w zgodzie z naszą chrześcijań-
ską i narodową tradycją;

- Polska może i powinna przełamać ciążący na jej losach geopo-
lityczny fatalizm poprzez udział w euroatlantyckich sojuszach obron-
nych (NATO, UZE) i przystąpienie do Unii Europejskiej;

- nie jest możliwe i pożądane budowanie w Polsce szerokiej, cen-
troprawicowej formacji politycznej wyłącznie poprzez nawiązywa-
nie do tradycji politycznych stronnictw II Rzeczypospolitej, a zwłasz-
cza dominującej w tamtym okresie tradycji narodowo-demokratycz-
nej;

-w pracy nadbudową w Polsce podstaw życia politycznego po no- ys \
cy komunizmu należy uwzględnić doświadczenia europejskich, ma- -

sowych partii chrześcijańsko-demokratycznych, które odrodziły Eu- -
ropę Zachodnią po II wojnie światowej, l

180

nią dalszych kroków mających na celu zacieśnienie współpracy, przy stępując do wo z v u początków Porozumienia Cen-

Utworzyliśmy i rozwijaliśmy Porozumienie Centrum jako partię iezasady'wartoscll w nim po dziś dzień, muszą znaleźć w niej nalei-
chrześcijańsko-demokratyczną, kierowani gtębokim przekonaniem trum i rozwijane są l'

ie: ' ne sobie miejsce.

- we współczesnym świecie i w zmieniającej się Polsce wartości,

idee i instytucje lezące u podstaw naszej cywilizacji, takie jak: reli- ^
gia, rodzina, naród, prawo, państwo i własność, wymagają twardej HJ
i konsekwentnej obrony; ^HMte

- wartości chrześcijańskie nie są sprzeczne z ładem demokratycz- ^^^H
nym, a w warunkach polskich muszą stanowić jego moralny funda- ^^^H

- liberalizm polityczny może i powinien zostać oddzielony od libe- |M|^1

raiizmu obyczajowego i relatywizmu moralnego osłabiającego pod- l - ^H
stawy społeczeństwa; ^H

- własność prywatna, wolny rynek i kapitalizm tworzą przestrzeń H|
wolności gospodarczej i społecznej oraz zabezpieczają wolności po- ^f

- wolność gospodarcza jest nierozłącznie związana z konieczna- J
ścią podejmowania ryzyka, wysiłkiem i odpowiedzialnością za swój f
los, od której państwo nie może uwalniać obywateli; H|

-nieodłączną częścią chrześcijańsko-demokratycznej opcji proka- ^
pitalistycznej jest wrażliwość społeczna wyrażająca się w uznaniu J
zobowiązań państwa realizowanych zgodnie z postulowaną przez ka- ff
tolicką naukę społeczną zasadą pomocniczości; Ml

- konieczna modernizacja naszego kraju, je go gospodarki i struk- A

tur społecznych musi dokonywać się w zgodzie z naszą chrześcijań-
ską i narodową tradycją;

- Polska może i powinna przełamać ciążący na jej losach geopo-
lityczny fatalizm poprzez udział w euroatlantyckich sojuszach obron-
nych (NATO, UZE) i przystąpienie do Unii Europejskiej;

- nie jest możliwe i pożądane budowanie w Polsce szerokiej, cen-
troprawicowej formacji politycznej wyłącznie poprzez nawiązywa-
nie do tradycji politycznych stronnictw II Rzeczypospolitej, a zwłasz-
cza dominującej w tamtym okresie tradycji narodowo-demokratycz-
nej;

- w pracy nad budową w Polsce podstaw życia politycznego po no- '\
cy komunizmu należy uwzględnić doświadczenia europejskich, ma-
sowych partii chrześcijańsko-demokratycznych, które odrodziły Eu-
ropę Zachodnią po II wojnie światowej.

180

PN

PRAWICA
NARODOWA

12 kwietnia 1995 roku zarejestrowano pod nazwą późniejszej partii
Trądy cjonalistyczno-Konserwatywne Stowarzyszenie (w podtytule),
skupiające ok. 70 osób z ugrupowań narodowych, chrześcijańskich
oraz konserwatywnych, lub ich bezpartyjnych sympatyków. Jednym
z głównych animatorów i przewodniczącym Rady Naczelnej Stowa-
rzyszenia był Jacek Bartyzel, członek licznych ugrupowań konserwa-
tywnych. Jest on autorem Deklaracji ideowej, zawierającej podstawo-
we zasady, którym zamierza hołdować stowarzyszenie: konserwa-
tyzm, tradycjonalizm, nacjonalizm, a także wartości, których zamie-
rza bronić: ład społeczny, autorytet władzy, wolność, świętość ludz-
kiego życia, wiara katolicka.

Celem statutowym stowarzyszenia była realizacja polskiego intere-
su narodowego przez m.in. rozwijanie i propagowanie myśli politycz-
nej bazującej na katolickiej teologii, filozofii i antropologii. Liderzy
stowarzyszenia widzą potrzebę umacniania autorytetu władzy "po-
przez ukazywanie jej nadprzyrodzonych źródeł i płynącej stąd odpo-
wiedzialności piastunów władzy przed Bogiem" (Statut). Propagują
prace nad odbudową hierarchiczno-stanowej wspólnoty obywatelskiej
jako podstawy ładu społecznego. Ich tradycjonalizm na gruncie reli-
gii przejawia się w zwalczaniu wszelkich prądów "modemistyczno-
-progresistowskich" w Kościele (Statut). Są więc prawdopodobnie
zwolennikami Kościoła przedsoborowego.

Przywódcy stowarzyszenia nie widzą swego miejsca w ramach sze-
rokiego porozumienia centroprawicy i prawicy ze względu na znaczą-
ce różnice programowe. Chcą się integrować "w opozycji do estab-
lishmentu, do Europy spod znaku Maastricht, w walce o Europę su-
werennych państw narodowych" (Krzysztof Kawęcki, Prawica Naro-
dowa, nr 1/95, s. 6). Zamierzają rozpocząć akcję sprzeciwu wobec in-
tegracji europejskiej, wzorując się na francuskim Froncie Narodowym
Le Pena.

182

Po przegranych przez prawicę wyborach prezydenckich politycy PN
zgłosili akces do Obozu Patriotycznego.

15 grudnia 1995 roku Prawica Narodowa została zarejestrowana ja-
ko partia polityczna, której celem ma być m.in. "obrona i rozwój Na-
cjonalizmu Chrześcijańskiego zgodnie z normami prawa naturalnego"
(propozycje zasad ideowych). Oczekiwany jest zjazd Stowarzyszenia
Prawica Narodowa, na którym dokona ono samorozwiązania, ustępu-
jąc miejsca nowo powstałej partii.

We władzach stowarzyszenia i zarazem nowej partii znajdują się:

Krzysztof Kawęcki (prezes), Wiesław Jerz, Rafał T. Mossakowski,
Maciej R. Słęcki i in.

Stowarzyszenie wznowiło wydawanie kwartalnika narodowego

Prawica Narodowa.

K.P.

DEKLARACJA IDEOWA

TRADYCJONALISTYCZNO-KONSERWATYWNEGO
STOWARZYSZENIA
"PRAWICA NARODOWA'
[w: Prawica Narodowa, nr l, kwiecień-czerwiec 1995 r.J

ŚWIADOMI

- niezdolności uwikłanych w codzienne kompromisy party j "cen
tro-prawicy" do uchronienia Narodu i państwa od lewicowej gan

greny;

- oportunizmu uczestniczących w oficjalnym życiu publicznym po
lityków, którzy oddają pokton fałszywej, demokratycznej religi

"praw człowieka";

- zatrważającego slabnięcia religijności, moralności, patriotyzmi
i energii narodowej jako efektu rozkładowej działalności Obozu Nie
lądu, realizowanej za pośrednictwem demokratycznego reżimu i me
diów masowego sterowania świadomością;

- ubezwłasnowolnienia Państwa przez połączone wspólnym inte
resem sity neokomunistyczne, klasowe grupy roszczeniowe ora
"oświeconą" lewicę libertyńską;

POWOŁUJEMY

Tradycjonalistyczno-Konserwatywne Stowarzyszenie "Prawica
Narodowa", będące ruchem poza- i ponadpartyjnym, o charakterze
Zakonu Ideowego, broniącego słowem i czynem zasad:

KONSERWATYZMU-jako zachowywania i kultywowania nie sta-
tus quo i przemijających form bytu społecznego, lecz jego wiecznych
i absolutnych treści, a także sprawdzonych wartości historycznych,
godnych kontynuacji bądź przywrócenia;

TRADYCJONALIZMU -jako wiernego trwania przy: - integral-
nym depozycie Wiary Świętej powierzonym Wikariuszowi Chrystusa
i całemu Kościołowi Katolickiemu; depozycie najdoskonalszej ze
wszystkich znanych dziejom ludzkości cywilizacji tacińsko-chrześci-
jańskiej (a dziedziczącej dorobek starożytnych cywilizacji: helleń-
skiej, rzymskiej i celtyckiej), opartej o prymat ducha nad materią i dą-
żącej do nadprzyrodzonej triady Dobra, Prawdy i Piękna; wreszcie

przy depozycie najdroższej nam cząstki tej cywilizacji, jaką jest kul-
tura polska;

NACJONALIZM U-jako wyrazu mitości do Narodu Polskiego i Je-
go Ojczyzny; poczucia dumy, iż w swojej ponad 1000-letniej historii
byta Polska także dobrą Matką dla pobratymczych narodów Balto-

-Stowiańskich, żyjących z narodem Polaków pod bertem jednego Kró-
la i Pana; a w jego czynnej postaci jako wyrazu woli tak odbudowa-
nia Katolickiego państwa Narodu Polskiego, jak współtworzenia -
w duchu idei Nacjonalizmu Europejskiego - Nowej Rei Publicae Chri-
stianae. Nowego Sw. Cesarstwa Europy Suwerennych Państw Naro-
dowych, jednoczących się ku obronie swego duchowego i materialne-
go dziedzictwa przed podbojem przez obce cywilizacje i ludy.
W imię tych zasad naszego Zakonu będziemy ZWALCZAĆ:

- wszystkie wywodzące się z zatrutego źródta świeckiej gnozy, czy-
li tzw. OŚWIECENIA, ideologie i prądy, a w szczególności: progre-
sywizm, laicyzm i kosmopolityzm;

- wymyśloną przez duchowy chpariasów, zawistnych wobec wszel-
kiej wyższości, fałszywą ideę RÓWNOŚCI oraz suwerenności "lu-
du", której zastosowanie -po wywalaniu szeregu rewolucyj, nisz-
czących naturalny, hierarchiczny lad spoteczny - pogrązyto panują-
ce niegdyś nad światem narody europejskie w prymitywnym ustroju
ochlokratycznej bądź plutokratycznej DEMOKRACJI;

- wszystkie (od despotycznego komunizmu po "łagodny" totalita-

184

ryzm "państwa opiekuńczego ") odmiany wrogiego ze swej istoty na-
turze ludzkiej SOCJALIZMU;

- pacyfizm, abolicjonizm, relatywizm etyczny i prawny oraz tzw.
TOLERANCJONIZM dla dewiacji morainch i obyczajowych, dzia-
tających rozkładowo na tradycyjne i zgodne z naturą instytucje mał-
żeństwa, rodziny, narodu i państwa;

- tendencje modernistyczno-progresistowskie w religii i w Koście-
le oraz fałszywe i niebezpieczne dla duszy ludzkiej kulty, takie jak:

Satanizm, Masoneria, Okultyzm czy New Agę.

Będziemy natomiast ze wszystkich sit naszych BRONIĆ:

ŁADU społecznego, narodowego i państwowego, będącego od-
wzorowaniem lądu duszy; ufundowanego na przykazaniach katolic-
kiej religii i etyki oraz - treściowo tożsamych z nimi, a rozpoznawal-
nych przez rozum przyrodzony każdego człowieka - normach prawa
naturalnego;

AUTORYTETU władzy duchownej i świeckiej jednako czerpiących
swe źródło i usprawiedliwienie z woli Bożej; wyrażającego się naj-
doskonalej w tradycyjnym dla cywilizacji aryjskich ustroju społecz-
nym trójstanowym (stan kapłański - stan rycerski - stan rolniczy,
przemysłowy i kupiecki), odpowiadającym sferom: ducha i intelek-
tu, czynu i woli oraz potrzeb materialnych; zaś na płaszczyźnie poli-
tycznej również w trójpierwiastkowym ustroju "mieszanym", czyli
MONARCHO-(czynnik zwierzchni i suwerenny)-ARYSTOKRA-
TYCZNO-(czynnik doradczy i pośredniczący )-LUDOWYM (czynnik
opiniodawczo-konsultacyjny);

WOLNOŚCI osób, rodzin, gmin, prowincji i stowarzyszeń, wyra-
żającej się konkretnie w instytucjach nieskrępowanej własności pry-
watnej, wolnej przedsiębiorczości i handlu, sprawiedliwości i godzi-
wości podatkowej, niezawisłości sądownictwa, szerokiego samorzą-
du korporacyjno-stanowego i terytorialnego;

ŚWIĘTOŚCI ludzkiego życia od samego poczęcia do naturalnej
śmierci, węzła małżeńskiego, rodziny, powołań: kapłańskiego, za-
konnego i żołnierskiego; patriotyzmu i oddania sprawie niepodległo-
ści Ojczyzny;

WIARY Katolickiej, Jednego, Świętego, Powszechnego i Apostol-
skiego Kościoła, a - zgodnie z dewizą "lex orandi, lex credendi" -
najwspanialszego skarbu Tego Kościoła, danego od Chrystusa Pa-
na, jakim jest uświęcona tradycją Liturgia Katolickiej Mszy.

185

wszystkich warunków startu życiowego (przedłużenie do 18 roku ży-

^_, cia obowiązku kształcenia, zwiększenie liczby miejsc na studiach do
T^TTr^TT U 35-40% każdego rocznika). Żądano nadto wzmocnienia pozycji

^f. związków zawodowych. Duże znaczenie przypisano instytucji Skar-
L)-LA Jl bu Państwa, bez której RdR nie widzi możliwości przeprowadzenia

"p yp^r^ 7VOQO"D^\T TTT^ T H w "^^y sposób uwłaszczenia społeczeństwa, niezbędnego dla dal-
lYZ^IL^A l r^&JrUL/l l S^J J l szego prawidłowego rozwoju Polski.

^B& Szczególny nacisk położono na potrzebę zdystansowania się od

p . i r A '^^L współpracy z Rosją i wzmożenie starań o wejście do NATO i UE oraz
KUCU powołali działacze Forum Myśli Chrześcijańsko-Demokra- ^Hb na szybką ratyfikację konkordatu ze Stolicą Apostolską jako najważ-
ryczne), trakcji chadeckiej Porozumienia Centrum, którzy opuścili ^B niejsze zadania w polityce zagranicznej.

ma)aiyy2 r. tę partię, na znak sprzeciwu wobec wchodzenia Ja- ^^-1 Ruch zawsze dążył do stworzenia płaszczyzny współpracy dla or-
rostawaKaczynskiego w układy z przeciwnikami rządu Jana Olszew- ^f ganizacji centroprawicowych i niepodległościowych, ale z pominię-
SKiego.JakopartiazostałzareJestrowanywgrudniutegożroku.Funk- _^K ciem tych,które przyczyniły się do upadku rządu Jana Olszewskiego
Cję przewodniczącego powierzono Janowi Olszewskiemu: wielolet- ^^B ^ sygnatariuszem "deklaracji współdziałania" partii prawicowych

^"RUp^0^1!,^0^0-11 P011^2116! (Klub Krzywego Koła, ^H oraz inicjatorem Koalicji dla Rzeczypospolitej, powstałej na bazie or-
^UK.KUfCzlU), obrońcy w procesach politycznych (był też pełno- ^K ganizacji niepodległościowych we wrześniu 1992 roku z mysie
mocniRiem rodziny Jerzego Popiełuszki w procesie morderców księ- --- o wspólnym przystąpieniu do wyborów parlamentarnych. Prograir

za;, doradcy "Solidarności" i Episkopatu, wspótzałożycielo- Ip^f przygotowany przez Koalicję zawierał obietnicę dekomunizacji i lu-
wuzez-cizisIawemNaJderem) Polskiego Porozumienia Niepodległe- ł T1 stracji elit politycznych, uwłaszczenia społeczeństwa poprzez akcjo.
solowego. Jan Olszewski w 1989 roku odmówił kandydowania w wy- | nariat pracowniczy i reform społecznych.

Toon panamentu' "^za-Hc je za niedemokratyczne. Od poło- W tym czasie powiększyły się szeregi partii. W listopadzie 1992 ro
wy l yyu roku sprawował funkcję wiceprzewodniczącego Krajowe- ' ku do RdR przyłączyła się Polska Partia Niepodległościowa Romuał
róS^T1 ubywatelsklego' Popierając w wyborach prezydenckich da Szeremietiewa, a w czerwcu następnego roku Akcja Polska. Przeć
yyu roku Lecha Wałęsę. W 1991 roku kandydował z listy Poro- wyborami parlamentarnymi w Koalicji dla Rzeczypospolitej doszło dc
zumiema Centrum. Z poparcia tej partii i KO objął stanowisko prę- nieporozumień, głównie z PC, zakończonych odejściem części ugru
miera, które sprawował od grudnia 1991 roku do odwołania rządu powań, a także kryzysem w samym RdR. W lipcu 1993 roku częś<
czerwca 1992 roku. - członków tworzących tzw. Porozumienie Regionalne RdR, zainicj o
w programie RdR zapisano konieczność zerwania z układem poli- wane przez Andrzeja Anusza, przyłączyła się do utworzonej przez PC
ycznym P0^'1^"1 w wyniku ustaleń "okrągłego stołu" i wyborów koalicji wyborczej - Zjednoczenie Polskie. Do wyborów, razem z po
w ^oyroku^uwazając.zedoprowadziłondoCzapoczątkowanychjesz- . mniejszonym już Ruchem, przystąpiły: Partia Wolności, "Solidamoś.
cze za rządów Mieczysława F. Rakowskiego) przekształceń własno- 80", Stronnictwo Demokracji Polskiej, Górnośląska Chrześcijański
sciowych uwłaszczających dawną "nomenklaturę", a także do przeje- Demokracja (Kazimierza Świtonia), Chrześcijańsko-Demokratyczni
cia przez część byłych działaczy ruchu "Solidarność" reguł gry narzu- Forum Ludowe i Narodowa Partia Bezrobotnych. W listopadzie 199:

conych przez postkomunistów. Zdaniem twórców programu doprowa- ( ' roku protestując przeciwko wchodzeniu w alianse z partiami,które żre
cizeme układu politycznego do normalności wymaga dekomunizacji zygnowały z dekomunizacji i lustracji, opuściła RdR grupa skupion,
sys emu wokół Antoniego Macierewicza. W miesiąc później, na kongresie, do
f ostulowano znaczną pomoc państwa w sferze socjalnej, m. in. przez - szło do rozłamu. Po wyborze na przewodniczącego Romualda Szere
wprowadzenie ubezpieczenia od bezrobocia, stworzenie równych dla mietiewa, dążącego do porozumień z Belwederem, ZChN, P(

186 ^ ^

l PSL-PL, Jan Olszewski z grupą zwolenników oddolnego tworzenia f PROGRAM NAPRAWY PAŃSTWA

struktur i współpracy z "Solidarnością" opuścił obrady. Zwołali oni ^B^
w marcu 1994 roku Nadzwyczajny Kongres, na którym, po unieważ- ^^H
memu poprzednich wyborów z powodów proceduralnych, w powtór- ^^^H "Podejmujemy bitwę o Polskę,

nych wyborach funkcję przewodniczącego powierzyli Stanisławowi ^^^^H której nie wolno nam przegrać"
Węgłowskiemu. Jan Olszewski, który nie kandydował, został prze- ^^^1 Jan Olszewski
wodniczącym honorowym. ^^^^S

Romuald Szeremietiew nie uznał tego faktu. Partia pod jego prze- ^^Rr
wodnictwem w styczniu 1994 roku przystąpiła do koalicji z PC, ^H
ZChN, PSL-PL. ' |^H Szanowni Państwo, Drodzy Przyjaciele!

Działacze RdR Jana Olszewskiego przyjęli, że płaszczyzną porożu- ^R

mienia rożnych partii może być powrót do idei "Solidarności" i współ- -^^B Minęło sześć lat od rozpoczęcia procesu odbudowy niepodległego
działania z tym związkiem. 4 czerwca 1994 roku, w rocznicę wyborów |^^R państwa i wolnej gospodarki. Większości Polaków przyniosły one
1989 i upadku rządu Jana Olszewskiego, RdR razem z RIIIR, ursuską ^^B gorzkie rozczarowanie i utratę wiązanych z wieloletnią walką o wol-
"Solidamoscią" i Akcją Polską zorganizował konferencję poświęconą ^^H nosć nadziei, zamiast obiecywanej poprawy bytu - ponad dwie trze-
analizie tych wydarzeń i powołał blok partii niepodległościowych pod J^^R cie polskich rodzin znalazło się w sferze ubóstwa, lub na jej pogra-
nazwą Ruch 4 Czerwca. RdR Jana Olszewskiego uczestniczył później ^^B niczu. Zamiast praworządnie działającego państwa doświadczamy
w pracach Sekretariatu Ugrupowań Centroprawicowych, a także I^^B powszechnego braku bezpieczeństwa osobistego i socjalnego. Za-
w zbieraniu podpisów pod projektem Konstytucji przygotowanym ^^R miast jasnych perspektyw przyszłości mamy masowe bezrobocie i pęd
wspólnie z "Solidarnością" i przy poparciu Kościoła. ^Hl d0 emigracji wśród naszej młodzieży.

W listopadzie 1994 roku Jan Olszewski z własnym Programem na- IHRI Zawarte w 1989 roku porozumienie między komunistyczną nomen-
prawy państwa starał się zostać kandydatem na prezydenta, początko- f' klątwą a lewicową częścią elity tzw. opozycji demokratycznej i " So-
wo w Konwencie Św. Katarzyny, a po jego rozpadzie uzyskał popar- 1 lidarności" pozwoliło na ukształtowanie ekonomicznych i politycz-
ne, organizacji niepodległościowych i kombatanckich, części komisji nych mechanizmów ograbiania państwa i ogromnej większości oby-
zakładowych "Solidarności" oraz Gazety Polskiej. W wyborach otrzy- wateli przez wąską grupę powiązanych z aparatem wladzy aferzy-
mał 6,86% głosów. ^^ Podstawowym elementem tego mechanizmu jest patologiczny

Przewodniczący drugiego RdR, R. Szeremietiew, zainicjował utwo- l| system finansowo-bankowy, który zamiast wspierać rozwój gospo-
rzenie Obozu Patriotycznego opowiadającego się za kandydaturą Le- || darki, śluzy transferowaniu pieniędzy, zabranych podatnikom za po-
cha Wałęsy na prezydenta. - średnictwem budżetu państwa, w ręce zerujących na nim mafii. Na-

Władze RdR I: przewodniczący Stanisław Węgłowski, honorowy H kazem chwili jest zatem odejście od tzw. umów "okrągłego stołu".
przewodniczący Jan Olszewski. Siedziba: Warszawa, m Trzeba skupić wysiłek narodu na uczciwym rozwiązywaniu najpil-

Władze RdR II: przewodniczący Romuald Szeremietiew. Siedziba: f niejszych problemów kraju. Calościowy program takich koniecznych
Warszawa. JH zmian zawiera Obywatelski Projekt Konstytucji, którego bytem
B.S. f współtwórcą. U chwalenie te j Konstytucji jako przyszłe j podstawy ta-
W{ du prawnego III Rzeczypospolitej uważam za nasze najważniejsze za-
danie.

Program ten nie jest postulatem jednej tylko opcji politycznej czy
ideowej. Jest to dzisiaj jedyny wiarygodny program budowy nowej
Ul Polski promowany przez "Solidarność" i ugrupowania patriotycz-

ne, aprobowany w wyrażonych w nim wartościach przez polski Ko-
ściót, poparty podpisami dziś już prawie dwu milionów Polaków. Aby
wprowadzić go w życie, obóz niepodlegtościowo-solidarnościowy
musi wygrać zbliżające się wybory prezydenckie, a następnie dopro-
wadzić do wyboru Konstytuanty, która uchwali ustawę zasadniczą
dla III Rzeczypospolitej.

Przed nowo wybranym prezydentem, konstytucyjnym przedstawi-
cielstwem narodowym i powołanym przez nich rządem staną zada-
nia, których rozwiązanie zadecyduje o obliczu Polski jako państwa
równych szans dla wszystkich obywateli, jako kraju bezpiecznego
i dostatniego dla wszystkich polskich rodzin, jako solidarnej zbioro-
wości narodowej, w której znajdzie się równoprawne miejsce dla re-
alnych perspektyw rozwoju wszystkich warstw społeczeństwa.

Oto najistotniejsze z tych zadań:

l. Los Polski u progu XXI wieku zależy nade wszystko od silnej,
nowoczesnej gospodarki. Polska gospodarka potrzebuje dziś nowej
polityki ekonomicznej, w której wiedza, talenty, przedsiębiorczość
i praca Polaków będą spożytkowane dla tworzenia powszechnego
dobrobytu. Celem tej polityki będzie poszerzenie rynku wewnętrzne-
go, pobudzenie produkcji krajowej oraz rozwój eksportu. Dla osią-
gnięcia tych celów musi być dokonana przebudowa obecnego syste-
mu bankowego. Nasilające się nieprawidłowości w jego funkcjono-
waniu i towarzysząca im liczba afer i nadużyć wymagają interwen-
cji najwyższych organów państwa. Trzeba raz na zawsze zerwać z po-
prawianiem komunistycznego ustawodawstwa bankowego i nowe
rozwiązania oprzeć na wzorach z okresu międzywojennego, wzboga-
conych o zasady wynikające ze współczesnych regulacji europej-
skich. Ważnym narzędziem tej polityki będą zmiany systemu podat-
kowego, sprzyjającego dzisiaj luksusowej konsumpcji warstw uprzy-
wilejowanych - na poprodukcyjny. Ulgi podatkowe powinny objąć
przede wszystkim wydatki inwestycyjne. Obniżeniu muszą ulec staw-
ki podatkowe, zwłaszcza od najniższych zarobków. Całemu systemo-
wi podatkowemu trzeba tez nadać charakter zdecydowanie proro-
dzinny.

Musi być zmieniona polityka walutowa państwa. Stale utrzymywa-
nie nadwartościowej złotówki dławi produkcję krajową, promuje in-

190

teresy grupy nomenklaturowych przedsiębiorstw importer'skich,
w ostatecznym rachunku pobudza mechanizm inflacyjny. Tendencje
te trzeba zatrzymać.

Istotnym elementem nowej polityki gospodarczej powinna być poli-
tyka przemystowapaństwa.chroniącamajątekprodukcyjny kraju,pro-
mująca rozwój polskich przedsiębiorstw, wykorzystująca wiedzę, do-
świadczenie i patriotyczną postawę polskiej kadry inżynierskiej i na-
ukowo-badawczej. Muszą być uruchomione kredyty dostępne dla pol-
skich przedsiębiorców i ułatwiające ekspansję polskiego kapitału we
wszystkich je go formach. Konieczne jest podjęcie zdecydowanej wal'
ki z przestępczości gospodarczą i plagą korupcji w aparacie państwo-
wym. W walce z tym ostatnim, groźnym zjawiskiem - trzeba zastoso-
wać nowe środki prawne i organizacyjne w sferze kontroli, ścigania
i wymiaru sprawiedliwości. Muszą być wprowadzone powszechne, ja-
sne i jednoznaczne przepisy o przetargach publicznych na wszelkie zle-
cenia administracji państwowej i samorządowej. W strefie gospodar-
ki działającej poza lub niezgodnie z prawem powinniśmy zróżnicować
politykę wobec tzw. szarej strefy, obejmującej drobnych przedsiębior-
ców zmuszanych do nadużyć przez absurdalność panującego prawa
i krańcowy fiskalizm podatkowy, a " czarną strefą " układów wyraźnie
mafijnych. Tę pierwszą trzeba uzdrowić poprzez uchylenie nieżycio-
wych przepisów, dostosowanie obciążeń podatkowych do rzeczywi-
stych możliwości drobnej przedsiębiorczości i rzemiosła, warunkową
amnestię podatkową. Z tą drugą trzeba się bezwzględnie rozprawić.
Konieczne jest również dokonanie przeglądu majątku narodowego
przejętego bezprawnie przez osoby prywatne i spółki.

2. Nie ma prawdziwie wolnej, rozwiniętej gospodarki, ani prawi-
dłowej struktury nowoczesnego społeczeństwa bez silnej warstwy
średniej. Warstwę tę w Polsce trzeba stworzyć poprzez uwłaszczenie
powszechne obywateli. Powinno to nastąpić według formuły akcjo-
nariatu narodowego zaproponowanej w projekcie uwłaszczeniowym
przedstawionym Sejmowi RP pierwszej kadencji przez klub poselski
Ruchu dla Rzeczypospolitej. Stworzy to podstawy samodzielności
ekonomicznej dla milionów polskich rodzin. Proces ten poprzedzo-
ny być powinien powołaniem instytucji Skarbu Państwa oraz możli-
wie najszybszym przeprowadzeniem reprywatyzacji w takim zakre-
sie, w jakim to tylko jest możliwe.

W oparciu o część przeznaczonego do prywatyzacji majątku pań-
stwowego musi nastąpić odbudowa niezależnych funduszy emerytal-

191

nych celem skompensowania zabranych i marnotrawionych przez
władze komunistyczne sktadek ubezpieczeniowych ludzi pracy i za-
pewnienie w ten sposób emerytom i rencistom należnej im godziwej
rekompensaty.

Osobnym problemem jest przyszłość polskiego rolnictwa. Jego roz-
wój powinien zagwarantować żywnościowe bezpieczeństwo kraju.
Wymaga to opracowania zasad perspektywicznej polityki rolnej, za-
pewniającej techniczny i cywilizacyjny awans wsi, przy minimaliza-
cji kosztów jej przebudowy. Szansą dla polskiego rolnictwa jest oży-
wienie popytu na rynku wewnętrznym do takich granic, które zlikwi-
dują obecnie występujące u nas, skandaliczne we współczesnej Eu-
ropie zjawisko niedożywienia całych grup ludności, w tym zwtaszcza
dzieci i młodzieży-

Ogólne ożywienie w polskiej gospodarce będzie oddziaływać tak-
że na rozwój przetwórstwa żywności, które podlega tym samym pra-
widłowościom, co reszta gospodarki kraju. Rozwój tego sektora bę-
dzie szczególnie ważny dla ożywienia gospodarczego matych miast
i rozwiązania problemu nadwyżki rąk do pracy na wsi. Szansą roz-
woju rodzimej produkcji rolnej w dalszej perspektywie jest znalezie-
nie i rozbudowanie tych dziedzin produkcji żywności, w których mo-
żemy być konkurencyjni na rynku Unii Europejskiej, na rynkach
wschodnich oraz trzeciego świata. Warunki geograficzne, klimatycz-
ne i glebowe w Polsce pozwalają patrzeć optymistycznie na przy-
sztość naszego rolnictwa. Wystarczy popatrzeć na mapę świata, aby

zrozumieć jak uprzywilejowana pod tym względem jest nasza sytu-
acja.

3. Polska potrzebuje także nowej polityki społecznej. Niemożliwe
jest utrzymanie takiej sytuacji społeczno-gospodarczej, w której lu-
dzie starsi żyją w poczuciu ustawicznego zagrożenia swego codzien-
nego bytu, a ludzie młodzi nie widzą swojej przyszłości we własnym
kraju. Założenia nowej polityki społecznej powinny skoncentrować
uwagę państwa na problemie walki z bezrobociem. Trzeba opraco-
wać program robót publicznych w zakresie rozbudowy infrastruktu-
ry komunikacyjnej, łącznościowej i sanitarno-ekologicznej kraju.
Zdecydowaną większość środków przeznaczonych przez państwo na
walkę z bezrobociem należy przekazać w ręce samorządów, które -
jak wykazuje praktyka -potrafią je racjonalniej wykorzystać.

Do dziedziny polityki społecznej należy zaliczyć także problem za-
pewnienia należytej opieki zdrowotnej polskiemu społeczeństwu.

192

Odziedziczony po PRL-u system bezpłatnej opieki lekarskiej w ciągu
ostatnich lat zatamat się całkowicie. Konieczne jest jak najszybsze
dokonanie całościowej jego przebudowy. Projekt potrzebnej do tego
ustawy o ubezpieczeniach zdrowotnych już dawno przy gotowała " So-
lidarność" . Do chwili obecnej nie udalo się go wprowadzić nawet na
wokandę obrad sejmowych, ponieważ uderza on w utrwalone przy-
wileje nomenklatury w służbie zdrowia. Musimy do niego wrócić!

4. Jednym z najbardziej społecznie dolegliwych przejawów ekono-
micznego kryzysu lat ostatnich jest załamanie się budownictwa miesz-
kaniowego. W tej dziedzinie konieczne jest uruchomienie powszech-
nego programu, który zapewni średnio zarabiającym rodzinom per-
spektywę uzyskania własnego mieszkania w ciągu czterech do pięciu
lat. Program taki będzie równocześnie ważnym czynnikiem ogólne-
go ożywienia gospodarki.

5. Strategicznym dla przyszłości Polski problemem jest zasadnicza
reforma systemu edukacyjnego. Powinna ona wydźwignąć polską
szkołę z obecnego upadku i zapewnić najpóźniej do końca pierwszej
dekady przyszłego wieku najmłodszemu pokoleniu Polaków wy-
kształcenie na poziomie szkoły średniej. Wszystkim młodym ludziom
wykazującym odpowiednie uzdolnienia i ambicje należy umożliwić
wyższe studia poprzez odpowiedni system stypendiów publicznych.
Wydatki z budżetu państwa na oświatę i naukę polską powinny sta-
nowić w tym budżecie stałą strefę chronioną obejmującą określony
jego procent, podobnie jak wydatki na obronę narodową. Niepod-
ległość Polski zależy bowiem w równym, a może i większym stopniu
od przyszłe go poziomu cywilizacyjnego narodu niż od siły militarnej

państwa.

6. Wykonanie tych koniecznych zadań będzie możliwe tylko wów-
czas, jeśli powstrzymamy szybko postępujący proces degradacji i roz-
padu aparatu państwowego. Powinno to nastąpić poprzez reformę
centrum zarządzania państwa, redukcję ilościową administracji
i uproszczenie jego struktur, ustanowienie państwowej służby cywil-
nej, przekazanie znacznej części kompetencji organom samorządu te-
rytorialnego i ich finansowe usamodzielnienie.

7. Podstawowym jednak warunkiem przeprowadzenia odbudowy
normalnych struktur państwa i gospodarki jest zapewnienie między-
narodowego bezpieczeństwa Polski. Może to nastąpić jedynie po-
przez nasze wejście do NATO, przebudowę struktur kierowniczych
wojska, oczyszczenie i reorganizację służb specjalnych, przy gotowa-

193

nych celem skompensowania zabranych i ^marnotrawionych przez
wladze komunistyczne sktadek ubezpieczeniowych ludzi pracy i za-
pewnienie w ten sposób emerytom i rencistom należnej im godziwej
rekompensaty.

Osobnym problemem jest przy szlość polskiego rolnictwa. Jego roz-
wój powinien zagwarantować żywnościowe bezpieczeństwo kraju.
Wymaga to opracowania zasad perspektywicznej polityki rolnej, za-
pewniającej techniczny i cywilizacyjny awans wsi, przy minimaliza-
cji kosztów jej przebudowy. Szansą dla polskiego rolnictwa jest oży-
wienie popytu na rynku wewnętrznym do takich granic, które zlikwi-
dują obecnie występujące u nas, skandaliczne we współczesnej Eu-
ropie zjawisko niedożywienia całych grup ludności, w tym zwłaszcza
dzieci i młodzieży.

Ogólne ożywienie w polskiej gospodarce będzie oddziaływać tak-
że na rozwój przetwórstwa żywności, które podlega tym samym pra-
widtowościom, co reszta gospodarki kraju. Rozwój tego sektora bę-
dzie szczególnie ważny dla ożywienia gospodarczego małych miast
i rozwiązania problemu nadwyżki rąk do pracy na wsi. Szansą roz-
woju rodzimej produkcji rolnej w dalszej perspektywie jest znalezie-
nie i rozbudowanie tych dziedzin produkcji żywności, w których mo-
żemy być konkurencyjni na rynku Unii Europejskiej, na rynkach
wschodnich oraz trzeciego świata. Warunki geograficzne, klimatycz-
ne i glebowe w Polsce pozwalają patrzeć optymistycznie na przy-
szlość naszego rolnictwa. Wystarczy popatrzeć na mapę świata, aby

zrozumieć jak uprzywilejowana pod tym względem jest nasza sytu-
acja.

3. Polska potrzebuje także nowej polityki społecznej. Niemożliwe
jest utrzymanie takiej sytuacji spoteczno-gospodarczej, w której lu-
dzie starsi żyją w poczuciu ustawicznego zagrożenia swego codzien-
nego bytu, a ludzie młodzi nie widzą swojej przyszłości we własnym
kraju. Założenia nowej polityki społecznej powinny skoncentrować
uwagę państwa na problemie walki z bezrobociem. Trzeba opraco-
wać program robót publicznych w zakresie rozbudowy infrastruktu-
ry komunikacyjnej, łącznościowej i sanitarno-ekologicznej kraju.
Zdecydowaną większość środków przeznaczonych przez państwo na
walkę z bezrobociem należy przekazać w ręce samorządów, które -
jak wykazuje praktyka - potrafią je racjonalniej wykorzystać.

Do dziedziny polityki społecznej należy zaliczyć także problem za-
pewnienia należytej opieki zdrowotnej polskiemu społeczeństwu.

192

Odziedziczony po PRL-u system bezpłatnej opieki lekarskiej w ciągu
ostatnich lat załamał się całkowicie. Konieczne jest jak najszybsze
dokonanie całościowej jego przebudowy. Projekt potrzebnej do tego
ustawy o ubezpieczeniach zdrowotnych już dawno przy gotowała " So-
lidarność" . Do chwili obecnej nie udało się go wprowadzić nawet na
wokandę obrad sejmowych, ponieważ uderza on w utrwalone przy-
wileje nomenklatury w służbie zdrowia. Musimy do niego wrócić!

4. Jednym z najbardziej społecznie dolegliwych przejawów ekono-
micznego kryzysu lat ostatnich jest załamanie się budownictwa miesz-
kaniowego. W tej dziedzinie konieczne jest uruchomienie powszech-
nego programu, który zapewni średnio zarabiającym rodzinom per-
spektywę uzyskania własnego mieszkania w ciągu czterech do pięciu
lat. Program taki będzie równocześnie ważnym czynnikiem ogólne-
go ożywienia gospodarki.

5. Strategicznym dla przyszłości Polski problemem jest zasadnicza
reforma systemu edukacyjnego. Powinna ona wy dźwignąć polską
szkolę z obecnego upadku i zapewnić najpóźniej do końca pierwszej
dekady przyszłego wieku najmłodszemu pokoleniu Polaków wy-
kształcenie na poziomie szkoły średniej. Wszystkim młodym ludziom
wykazującym odpowiednie uzdolnienia i ambicje należy umożliwić
wyższe studia poprzez odpowiedni system stypendiów publicznych.
Wydatki z budżetu państwa na oświatę i naukę polską powinny sta-
nowić w tym budżecie stałą strefę chronioną obejmującą określony
jego procent, podobnie jak wydatki na obronę narodową. Niepod-
ległość Polski zależy bowiem w równym, a może i większym stopniu
od przyszłe go poziomu cywilizacyjnego narodu niż od siły militarnej

państwa.

6. Wykonanie tych koniecznych zadań będzie możliwe tylko wów-
czas, jeśli powstrzymamy szybko postępujący proces degradacji i roz-
padu aparatu państwowego. Powinno to nastąpić poprzez reformę
centrum zarządzania państwa, redukcję ilościową administracji
i uproszczenie jego struktur, ustanowienie państwowej służby cywil-
nej, przekazanie znacznej części kompetencji organom samorządu te-
rytorialnego i ich finansowe usamodzielnienie.

7. Podstawowym jednak warunkiem przeprowadzenia odbudowy
normalnych struktur państwa i gospodarki jest zapewnienie między-
narodowego bezpieczeństwa Polski. Może to nastąpić jedynie po-
przez nasze wejście do NATO, przebudowę struktur kierowniczych
wojska, oczyszczenie i reorganizację służb specjalnych, przygotowa-

S^^;^!^^^"'^-'"- |

Szanowni Państwo

RUCH

/^7^.T^^? ^^^c. 7992 ^ LUDZI PRACY

-, ? powofat^e8 Przez pierwszy polski Sejm wyto-

menkl^r P ^^P^ót ^eku rządów komunistę] no-

w Pol^któr^- trzema laty. rzqd ten 7-ostal obalony przez te sity Ruch Ludzi Pracy utworzono 11 października 1989 roku. Jak poin-
spodarczei d ^^.^^^^^^P^^^yP^ttycznejigo- formowali w tym dniu na konferencji prasowej członkowie zespołu
jeśli mamv pan "^'p f Program ten musi być zrealizowany, organizacyjnego, pracownicy naukowi Akademii Nauk Społecznych

Będzie to koni h 80dnejej ""^^ w Europie XXI wieku, przy KC PZPR dr Mieczysław Krajewski i dr Paweł Gieorgica, decy-
sciowo solidn leczne dejmuiemy w - osc.low.egozostame Przyszłym prezydentem RP. Po- sji grupy działaczy związkowych z pracownikami naukowymi i publi-
bitwe o P l k k f me ^ � kafnPam? P^zydencką. Podejmujemy cystami o orientacji lewicowej. Ideowe przywództwo powierzono pro-
p ols/ce, Które] nam przegrać nie wolno, fesorowi Adamowi Schaffowi. 16 grudnia następnego roku odbył się

Jan Olszewski Kongres Założycielski Ruchu Ludzi Pracy. Ustalono, że będzie to or-

Warszawa, 4 czerwca 1995 r ganizacja działająca na zasadzie "frontu politycznego", samodzielna
', i niezależna od OPZZ, która w przyszłości może się przekształcić
w partię. Tymczasowo obowiązki przewodniczącego objął Roman
Broszkiewicz. Do ewidencji partii politycznych wpisano tę organiza-
cję 18 stycznia 1991 roku.

| W założeniach programowych za podstawowe dla społeczeństwa
l ; przyjęto trzy wartości: pracę, własność, samorządność. Podkreślono,
\ że praca wydajna, wykonywana w dobrych warunkach, dobrze opła-
cana , powinna stanowić źródło dostatniego życia. Sprawiedliwego po-
działu dochodu, zdaniem partii, mogą dokonać tylko ci, którzy go wy-
pracowali . Dlatego za najwłaściwszą formę przekształceń własnościo-
wych uznano akcjonariat pracowniczy. RLP podkreśla również ko-
nieczność sprawiedliwego rozkładania kosztów transformacji ustrojo-
wej. Uważa, ze obciążeni nimi powinni być głównie ci, którzy doro-
; bili się dzięki bałaganowi gospodarczemu w czasie przekształceń.

Ruch przyjął za cel swojej działalności rozwiązywanie problemów
ekonomiczno-socjalnych ludzi pracy, walkę z bezrobociem, a także
walkę o możliwości urządzenia się we własnym kraju przez młodzież
i korzystania z dorobku życia przez ludzi starszych.

Na zjeździe w kwietniu 1992 roku przewodniczącym Ruchu został
Alfred Miodowicz (poprzednio byt on założycielem i długoletnim

195

przewodniczącym OPZZ). Po nim funkcję tę pełnił Wit Majewski, a od

października 1995 roku Lech Szymańczyk, działacz OPZZ. Obaj są
posłami SLD.

Partia nie przejawia większej aktywności. Na arenie politycznej.
utrzymuje się jednak głównie dzięki przynależności do koalicji SLD.
W II kadencji Sejmu Ruch jest reprezentowany przez 12 posłów.

Przewodniczący: Lech Szymańczyk. Siedziba partii: budynek OPZZ
W Warszawie.

B.S.

UCHWAŁA

II KRAJOWEGO ZGROMADZENIA DELEGATÓW
RUCHU LUDZI PRACY

[14 października 1995 r.]

II Krajowe Zgromadzenie Delegatów RLP odbywa się w wyjątko-
wo ważnym dla kraju momencie. Polska demokracja po raz kolejny
jest wystawiona na poważną próbę. Trwa kampania wyborcza.

Naród polski przygotowuje się do wyboru nowego Prezydenta. Nie-
malże powszechnie bardzo negatywnie oceniany jest czas prezyden-
tury Lecha Wałęsy. Tracąca społeczne poparcie prawica, nadużywa-
jąca solidarnościowego rodowodu, ucieka się do wszystkich możli-
wych metod i sposobów, by zdyskredytować dorobek tych, którzy dą-
żą do normalnego i spokojnego rozwoju kraju - wolnego od wojen

na górze, wszechobecności kleru oraz politycznych spektakli i fajer-
werków prezydenckich.

Ludzie pracy oczekują od wtadzy postępu w rozwiązywaniu ich ży-
wotnych problemów. Reformowania rynku pracy w celu skutecznej
likwidacji bezrobocia, restrukturyzacji przemysłu i gospodarki, re-
form ubezpieczeń społecznych, sprawiedliwych podatków oraz wy-
wiązywania się z programowych zobowiązań.

Oczekujemy faktycznego upodmiotowienia tych, którzy tworzą ma-
terialne i ekonomiczne podstawy naszego bytu, bytu ludzi pracy.

Taki program posiada i realizuje lewica polska i jej koalicyjny re-
prezentant - Sojusz Lewicy Demokratycznej.

196

Ruch Ludzi Pracy jako jeden z czterech założycieli potwierdza
swój aktywny udział w SLD wraz z dążeniem do twórczego rozwi-
jania jego programu zgodnie z oczekiwaniami i na korzyść Naro-
du Polskiego.

Ruch Ludzi Pracy opowiada się za programową koncepcją prezy-
dentury Aleksandra Kwaśniewskiego - jedynego kandydata lewicy
polskiej, lidera SLD. Jego wizja przyszłości nas przekonuje i mobili-
zuje.

Taką Rzeczpospolitą chcemy budować!

RUCH

ODBUDOWY POLSKI
"ODRODZENIE"

Organizację tę utworzyły komitety wyborcze Jana Olszewskiego tuż
po I turze wyborów prezydenckich w 1995 roku, w których Jan 01-
szewski uzyskał 6,86% głosów, zajmując 4 miejsce wg liczby głosów
w wyborach (przy niewielkim nakładzie finansowym). Wynik ten, oce-
niony przez zwolenników Jana Olszewskiego jako korzystny, uznano
za przesłankę do stworzenia wokół jego osoby obozu politycznego.
ROP został zarejestrowany 18 listopada 1995 roku.

Jego podstawowym celem miała być realizacja programu Jana
Olszewskiego z kampanii wyborczej, postulującego całościową
przebudowę państwa (patrz: RdR - Program naprawy pań-
stwa).

Odpowiadając na rozesłaną przez Prawo i Życie ankietę do kandy-
datów na prezydenta Jan Olszewski opowiedział się za systemem de-
mokracji parlamentarnej. Prezydentowi przeznaczył rolę autorytetu
moralnego. Rozwój gospodarczy uzależnił od umocnienia warstwy
średniej, uważając, że bez niej nie wykształci się prawidłowa struktu-
ra społeczna, dająca gwarancję rozwoju nowoczesnej gospodarce. Ta
z kolei może powstać tylko poprzez uwłaszczenie obywateli na zasa-
dach akcjonariatu narodowego. Wcześniej jednak trzeba dokonać tzw.
lustracji ekonomicznej. Powinno to polegać na zweryfikowaniu do-
tychczasowych aktów prywatyzacji i uznaniu za nieważne wszystkich
transakcji dokonanych z naruszeniem dobra obywateli. Rozwój gospo-
darki powinny stymulować m.in. ulgi podatkowe w przypadku wydat-
ków inwestycyjnych.

Doktryna obronna, zdaniem Jana Olszewskiego, wykorzystywać
musi przede wszystkim możliwości polskiego przemysłu zbrojenio-
wego. Warunkiem bezpieczeństwa państwa jest przystąpienie do
NATO. Uważa on jednak, że szansę na przyjęcie będziemy mieli tyl-
ko wówczas, gdy zostaną przebudowane struktury kierownicze armii
(m.in. podporządkowane cywilnemu zwierzchnictwu), a służby spe-

198

cjalne oczyszczone z agentów "promoskiewskich" i zreorganizowane.
Wszystkie zbrodnie polityczne winny być ukarane.

W sprawach socjalnych Jan Olszewski opowiedział się za stworze-
niem Niezależnego Funduszu Emerytalnego, którego podstawę stano-
wiłaby część prywatyzowanego majątku państwowego, a także cało-
ściową przebudową systemu ubezpieczeń zdrowotnych. Związki za-
wodowe, a przede wszystkim "Solidarność", widzi jako partnera rzą-
du w negocjacjach na temat sytuacji socjalnej pracobiorców. Uważa,
że bezpieczeństwo socjalne zapewnić należy przede wszystkim rodzi-
nie jako podstawowej komórce społecznej. Dotyczy to zarówno pro-
rodzinnego systemu podatkowego, polityki mieszkaniowej umożli-
wiającej nabywanie mieszkań, średnio zarabiającym rodzinom w cią-
gu 4-5 lat, bezpłatnego kształcenia od szkoły podstawowej do wyż-
szej, jak i ochrony rodzinnych gospodarstw wiejskich.

Jan Olszewski w wywiadzie dla Gazety Polskiej (nr 47/95) za wła-
ściwy uznał model państwa zaproponowany w Projekcie obywatel-
skim Konstytucji RP przygotowanym przez NSZZ "Solidarność" (był
jego współautorem).

Przebudowę Rzeczypospolitej, zdaniem działaczy ROP, przeprowa-
dzić może tylko ruch polityczny posiadający zwartą ideową bazę i sze-
rokie poparcie społeczne. Dlatego Ruch zamierza wyjść poza struktu-
ry partyjne i stworzyć ugrupowanie otwarte dla wszystkich, którzy ak-
ceptują tradycję polskiej niepodległości, moralny system wartości
chrześcijańskich i nie godzą się na posowiecki układ polityczny. Do-
tyczy to również byłych członków PZPR, bez względu na to, kiedy H
partię opuścili, jednak pod warunkiem, że nie są skompromitowani
działalnością w jej agendach politycznych, zwłaszcza w stanie wojen-
nym.

Stworzono możliwość przystępowania do Ruchu zarówno poszcze-
gólnym osobom, jak i całym organizacjom. Liczy się szczególnie ni
te, które poparły program Jana Olszewskiego w kampanii prezydenc
kiej, a więc: RdR, RTR, AP, PSL mikołajczykowskie, "Ojcowizna"
Forum Patriotyczne, SWR, "Solidarność" Rolnicza, "Solidarność 80"
poszczególne ogniwa NSZZ "Solidarność", ugrupowania kombatanc
kie, członków nieformalnych struktur "klubów Gazety Polskie/'. Za
lążek organizacji stanowią komitety wyborcze Olszewskiego.

16 grudnia 1995 roku na I Kongresie Założycielskim ROP przewód
niczącym został jednogłośnie wybrany Jan Olszewski. W swoim wy
stąpieniu programowym wykluczył możliwość przyłączenia ROP d(

obozi prawicy budowanego od wyborów wokół Lecha Wałęsy Iftl

stefTT^^'0?^061^^^0^5^^^05"^^ 1 RUCH SPOŁECZNY

Sterała Niesiołowskiego, o zakończenie sporów na prawicy i póiście H ".^^- *
razem z Wałęsą. Osoby z otoczenia Jana Olszewski^go do^S - - NIEZALEŻNA
Jednaj zawarcie "sojuszy celowych" z obozem Wałęsy, np. podczas Jl TNTF T A TYW A
refereidum uwłaszczeniowego i konstytucyjnego. Olszewski uznał ^R 11N 1^J A 1 I vv A

c^oSo^' odbudowywać oci f"^entów, bowiem niema już B EUROPEJSKA "NIE59

^So^^."''150^^"015^^826^ |T

JaJk vładzach Rop znaleźli sie: Łukasz Czuma, Seweryn Jaworski. | Ruch "NIE" zrodził się w środowisku tygodnika pod tym tytułem,
i JanR, Q ^om Morawleck1'piotr Naimski, Zygmunt Wrzodak | wydawanego przez Jerzego Urbana. Zdaniem jego członków i sympa-
cenrp'8'- "eKretarzern Generalnym został Stanisław Gebhaidt, wi- | tyków powstał na bazie protestu przeciw "(...) parafiańszczyźnie, ogra-

to S^ yn T chadeckie'' ^ z liderów ChD-SP. Są | niczaniu wolności, władzy szamanów i kacyków" (Nie, 1991, nr 30),
struktu- te ymczasowe'. ^"^Jonujące do momentu utworzenia się |^j� odwołując się do "tradycji europejskich w najlepszym tego słowa zna-
chu. """^y0"' ktorc zadecydują o rzeczywistym kształcie ru- JB czeniu i do nowoczesnej europejskości" (Gazeta Robotnicza, 1991, nr

Sipd-.iho ł^ D/->r> - ' - - I^B 170). Zarejestrowany został jako stowarzyszenie w 1991 roku.
ieu.iba władz ROP mieści się w Warszawie. |H| Na I jego Kongresie w listopadzie 1991 roku referat wygłosił Jerzy

BJS. y I Urban, krytykując politykę liberałów, charakter polskiego życia poli-
y tycznego (jego prowincjonalizm), klerykalizację, "demontaż" pozy-
iSk. tywnych osiągnięć PRL (tj. względną równość startu młodzieży i bez-
y płatne lecznictwo).

y Delegaci przyjęli rezolucje: przeciwko karom za aborcję, w sprawie
jif- odseparowania Kościoła od państwa oraz - półserio - żądanie "kolo-
H rowej, lecz nie rasistowskiej ideowo telewizji (...)" (Stówo Polskie,
j 1991,nr 263).

^ Ruch ma zamiar realizować zawarte w rezolucji cele organizując
j spotkania i odczyty, akcje propagandowe oraz publikując na tamach
H; Nie. W wyborach parlamentarnych 1993 roku, w ramach SLD, uzy-
y skał 3 mandaty poselskie i l senatorski.
H Liderzy: Mirosława Dołęgowska-Wysocka, Marek Barański.
| Naczelne władze: Krajowy Kongres Delegatów, Zarząd Krajowy
j l i Krajowa Komisja Rewizyjna. Siedzibą władz centralnych jest War-
|! szawa.

W.G.

201

RUCH STU

Inicjatywa jego utworzenia zrodziła się w początkowej fazie ostat-
niej kampanii prezydenckiej w środowisku polityków, ludzi kultury
i nauki o przekonaniach centroprawicowych. Byli wśród nich: Gustaw
Herling-Grudziński, Andrzej Olechowski, Jan Winiecki, Jarosław Ma-
rek Rymkiewicz, Paweł Moczy dłowski, Andrzej Wiszniewski, Michał
Kulesza, Dariusz Fikus, Krzysztof Piesiewicz, Teresa Torańska, An-
drzej Urbański. 9 kwietnia 1995 roku, podczas pierwszego spotkania
organizacji, która przyjęła nazwę Komitetu Stu ustalono, że miarą po-
trzeby powołania przez to środowisko partii będzie zorganizowanie
w ciągu stu dni stu lokalnych komitetów w Polsce. Po tym okresie,
w zależności od powodzenia przedsięwzięcia, powstanie partia lub ko-
mitety zostaną rozwiązane. Do 20 lipca 1995 roku było ich już 150
i tworzyły się nowe.

W dniach 21-22 października tego roku komitety przekształcono
w partię konserwatywno-liberalną o nazwie "Ruch STU". Organiza-
torzy wyznaczyli jej miejsce między ZChN a UW. Prezesem został
Czesław Bielecki, architekt i publicysta, działacz podziemia w latach
osiemdziesiątych (pseudonim: Maciej Poleski), założyciel wydawnic-
twa CDN, były doradca premiera Jana Olszewskiego. Funkcję prze-
wodniczącego rady politycznej powierzono Andrzejowi Olechowskie-
mu, ekonomiście, który w ostatnich latach PRL reprezentował Polskę
w międzynarodowych strukturach gospodarczych, a później pełni}
w kraju ważne funkcje państwowe, m.in. ministra finansów w rządzie
Jana Olszewskiego i ministra spraw zagranicznych w rządach Hanny
Suchockiej i Waldemara Pawlaka.

Partia podjęła się przygotowania wizji politycznej dla środowisk,
które chcąe uczestniczyć w polityce, nie znajdują dla siebie miejsca
w istniejących formacjach. Opowiedziała się za gospodarką wolno-
rynkową i poszerzeniem własności prywatnej. Zapowiedziano przy-
gotowanie programów rekonstrukcji gospodarki (prof. Jan Winiecki),

202

administracji państwowej oraz innych sfer organizacji państwa i spo-
łeczeństwa. Priorytetowo potraktowano potrzebę wejścia Polski dc
NATO i Unii Europejskiej.

Członkami Ruchu mogą być osoby należące do innych ugrupowar
politycznych o podobnych założeniach programowych. Ustalono też
iż wyznanie kandydatów nie będzie miało wpływu na decyzje o id
przyjęciu. Działacze partii podkreślają, że są przeciwni politycznemi
i religijnemu fanatyzmowi.

Komitet STU odniósł się sceptycznie do powtórnego kandydowa
nią przez Lecha Wałęsę na prezydenta. Podczas konferencji 19 czerw
ca 1995 roku Czesław Bielecki zaapelował do prezydenta, by zrezy
gnował on ze starań o reelekcję, argumentując, że przegrana będzie nit
tylko osobistą klęską człowieka symbolizującego wielki ruch politycz
ny, ale i klęską całego ruchu. Zastanawiano się nad zgłoszeniem wła
snego kandydata. Wśród członków nie było jednak jednomyślności
Część z nich, jak Andrzej Olechowski, poparła Lecha Wałęsę ju:

w pierwszej turze. W drugiej kandydaturę Lecha Wałęsy poparła cal:

partia.

Władze: prezes: Czesław Bielecki, przewodniczący rady politycz
nej: Andrzej Olechowski.

Siedziba: Warszawa.

B.S

DEKLARACJA RUCHU STl

1. Łączą nas poglądy liberalno-konserwatywne. Liberalne, gdy
szczególną wartość przyznajemy osobie, jej umiejętnościom, prę
ferencjom i aspiracjom. Konserwatywne, gdyż postrzegamy osób
w kontekście jej naturalnych praw oraz dorobku i zasad poprzednie

pokoleń.

2. Uważamy, że do polityki polskiej muszą wejść nowi ludzie, ktc
rży rozumiejąc zagmatwaną przeszłość, będą pracować nad przewie
na mentalności narodowej. Potrzebna nam jest konsekwencja w dzie
laniu bez fanatyzmu i mysi o przyszłości państwa bez amnezji o PRI

3. Chcemy urzeczywistnienia wartości, zasad i rozwiązań -sklade
jących się na niepodległe państwo obywateli wolnych, odpowiedzią
nych i solidarnych, samodzielnie budujących dobrobyt swych rodził

współpracujących na rzecz wspólnego dobra i bezpieczeństwa Przy-
wiązaniu do tradycji towarzyszyć musi otwarcie na świat i zachodzą-
ce w mm przemiany.

4. Będziemy przekonywać obywateli do naszego celu, aby zdobyć

ich zrozumienie oraz poparcie. Wykorzystując nasze umiejętności ?? RTTFH
( doświadczenie, będziemy formułować projekty rozwiązań i żabie- r

gać o wprowadzenie ich w życie. Będziemy przedstawiać wyborcom \ R III RZECZYPOSPOLITEJ

własnych kandydatów do pełnienia funkcji publicznych i wspierać M li
kandydatów gotowych urzeczywistniać nasz cel. m V

5. Będziemy wspótdziatać z wszystkimi środowiskami, które akcep- JMIII Jest efektem konfliktu kompetencyjnego między prezydentem a mi-
tujQ nasz program i kodeks zachowań. Jesteśmy gotowi do wspótpra- ^^1 nistrem obrony narodowej w rządzie Jana Olszewskiego, Janem Pary-
cy z ugrupowaniami politycznymi, które chcą osiągnąć ten sam cel ^^H sem' na ^e zarządzania resortem obrony, zakończonego dymisją mi-
comy- ^^^H nistra. 2 maja 1992 roku na zebraniu warszawskiej organizacji Poro-

UMI zumienia Obywatelskiego Parys zwrócił się z apelem o tworzenie ko-
Łódź, 21 października 1995 r. ]f mitetów obrony państwa na wypadek, gdyby "kraj znalazł się bez bu-
J dżetu, rząd bez uprawnień, a parlament bez ordynacji". Powstające
J w odzewie Komitety Obrony Parysa przekształciły się po jego dymi-
| sji w Ruch III Rzeczypospolitej, zarejestrowany jako partia 7 sierpnia
s 1992 roku.

Przewodniczącym został Jan Parys, który w odróżnieniu od więk-
szości opozycjonistów nigdy nie był członkiem "Solidarności". Pro-
wadził od 1986 roku razem z żoną, Małgorzatą Bocheńską, dyskusyj-
ny "salon polityczno-literacki" skupiający warszawskie elity, głównie
o centroprawicowych przekonaniach. Sprawami obronności zajął się
w 1989 roku, kiedy to Jerzy Osiatyński - szef CUP - powierzył mu
departament wojskowy. Ministrem obrony w gabinecie Jana Olszew-
! skiego został w grudniu 1991 roku.

; Główne zadanie, jakie postawili sobie członkowie RIIIR, to rozbi-
cie postkomunistycznego układu. Podkreślają oni konieczność stwo-
rzenia silnej prawicy zdolnej do obrony najważniejszych idei i warto-
ści: wiary, narodu, państwa obywatelskiego, ojczystej tradycji, norm
obyczajowych, wolności słowa, własności prywatnej. Postulują
wprowadzenie wolnego rynku, powszechnego uwłaszczenia, ochrony
dochodów przed wysokimi podatkami i opcji proatlantyckiej w dzie-
dzinie bezpieczeństwa. Opowiadają się za lustracją i dekomunizacją,
domagając się pozbawienia praw publicznych i honorowych wszyst-
kich obywateli, którzy pełnili kierownicze stanowiska w "organizacji
zbrodniczej" - PZPR. Zwracają też uwagę na negatywną rolę Lecha
Wałęsy w utrwalaniu starego porządku.

, H 205

^"UR wielokrotnie podejmował próby współdziałania z innymi
"g^powaniami o podobnych założeniach ideowych, m.in. z FChD,
ChD-sp^ pp^ i chDFL. 10 sierpnia 1992 roku podpisano "deklarację
^Podziałania", w której przyjęto za cel "rozbicie postkomunistycz-
"^ układu" i uchwalenie nowej Konstytucji. W 1994 roku w rocz-
nlc? Wyborów 1989 i upadku rządu Olszewskiego RIIIR, wspólnie
z l\d^, ursuską "Solidarnością" i Akcją Polską, zorganizował konfe-
rencję poświęconą analizie tych wydarzeń. Partia współorganizowała
tez Manifestacje uliczne, które miały zwrócić uwagę społeczeństwa na
portis^ne przez nią problemy.

""Hio wielu zabiegów o zbudowanie wspólnego bloku i mimo per-

^ -^wy przegranej w wyborach nie udało się RIIIR stworzyć trwa-
łej koyicji.

B.S.

RUCH
WOLNYCH
DEMOKRATÓW

Zarejestrowany 30 listopada 1990 roku, kontynuuje działalność po-
wstałego w 1956 roku Związku Młodych Demokratów (w środowisku
łódzkim) i Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela (który demo-
kraci współtworzyli). Istniał i działał nieformalnie na długo przed pod-
jęciem decyzji o przekształceniu się w legalnie działającą partię poli-
tyczną.

Celem, do którego wolni demokraci dążyli w czasach PRL była su-
werenność Polski w układzie międzynarodowym i demokracja w sto-
sunkach wewnętrznych, wynikająca z uznania podmiotowości społe-
czeństwa. Obecnie RWD chce wpływać na politykę państwa, szcze-
gólnie w kwestiach praw człowieka i obywatela oraz tworzenia wa-
runków ich realizacji w życiu politycznym i społeczno-gospodarczym,
a także zabiegać o wolność, suwerenność, demokrację, udział Polski
w zjednoczonej Europie Ojczyzn, samorządność, neutralność świato-
poglądową państwa. W koncepcjach wolnych demokratów współcze-
sne państwo demokratyczne (kategoria centralna w ich programie)
określają następujące wyznaczniki: pluralizm światopoglądowy i po-
lityczny, równość polityczna i społeczna (stąd wizja "cywilizacji rów-
nych szans"), równouprawnienie wszystkich form własności i dbałość
państwa o zapewnienie minimum materialnego swoim obywatelom.
W praktyce dążą oni do rozwinięcia w świadomości Polaków poczu-
cia "obywatelskości" i odzyskania przez społeczeństwo podmiotowo-
ści. Od tego uzależniająjakość polskiej demokracji. Wychodząc z tych
założeń, krytykowali porozumienia "okrągłego stołu" jako godzenie
się na kompromis i limitowanie pluralizmu oraz stopnia upodmioto-
wienia społeczeństwa.

Ustosunkowując się do wielu problemów międzynarodowej polity-
ki, występowali np. w obronie Kurdów. Przejawiają też zainteresowa-
nie polityką wobec najbliższych sąsiadów.

Opowiadając się za szybkim uchwaleniem nowej Konstytucji, wy-

207

stąpili do marszałka Sejmu z propozycją zorganizowania .konstytu-
cyjnego okrągłego stołu", w którym uczestniczyliby przeetawiciele
ugrupowań parlamentarnych i pozaparlamentarnych. Jego;elem by-
łoby wypracowanie consensusu w sprawie założeń przyszfej konsty-
tucji.

Aktywność wolnych demokratów przejawia się w licznyh inicja-
tywach dotyczących wydarzeń ogólnokrajowych i lokalnych. M.in.
w marcu 1995 roku złożyli oni wniosek do ministra sprawiedliwości
"w sprawie podjęcia działań na rzecz ustalenia wszystkich winnych
zbrodni popełnionych na Wybrzeżu w grudniu 1970 roku i pciągnię-
cia ich do odpowiedzialności karnej". Obserwując działalncść władz
miejskich Wrocławia, występowali z wnioskami do pnkuratora
w sprawie sposobu funkcjonowania rady miejskiej, braku nadzoru
i niegospodarności władz miasta, braku bezpieczeństwa wncławian
w związku z niewłaściwą pracą policji i in.

Podejmując inicjatywy integracji ugrupowań centrowych c orienta-
cji demokratycznej, starali się stworzyć alternatywę dla obydvu skrzy-
deł spolaryzowanej sceny politycznej.

W lipcu 1994 roku RWD uczestniczył w organizowaniu ptnadpar-
tyjnej platformy zwanej Polską Grupą Liberalną, współpracujcc z dzia-
łaczami byłej Frakcji Społeczno-Liberalnej Unii Demokratycznej,
z członkami warszawskiego Klubu Nowoczesnego Liberaliznu i Unii
Młodzieży Demokratycznej. Skupia ona, zdaniem założycieli, nowo-
czesnych liberałów szanujących wolność jednostki w sferze politycz-
nej, gospodarczej i społecznej.

Jedną z ostatnich inicjatyw RWD było powołanie w kampanii wy-
borczej w sierpniu 1995 roku Kręgu Sojuszników Polskiego Stronnic-
twa Ludowego. W PSL widzą bowiem wolni demokraci przyszły
"ośrodek konsolidacji polskiego nowoczesnego obozu patrioyczne-
go", pojmowany jako przeciwwaga potencjalnego sojuszu SdR� i Unii
Wolności (List otwarty, Wrocław, 20 sierpnia 1995).

Liderzy: Karol Głogowski (przewodniczący), Adam Pleśnar, Jan
Głuszek. Partyjnym kandydatem na prezydenta w wyborach v 1995
roku był Karol Głogowski. Siedzibą partii jest Wrocław. Najsilniejsze
ośrodki to Wrocław, Łódź, Wałbrzych, Warszawa, Gdańsk.

Władze krajowe: Ogólnopolskie Spotkanie Członków RWD,

Zespół Inicjatywny, Komisja Rewizyjna. Podstawowa jednostka
organizacyjna - koło.

208

Organem prasowym jest wydawany we Wrocławiu biuletyn Cywi-
lizacja Równych Szans. Ruch posiada Wydawnictwo Alternatywy De-
mokratycznej.

K.P.

DEKLARACJA IDEOWA
RUCHU WOLNYCH DEMOKRATÓW
(Wrocław 1991)

' Ruch Wolnych Demokratów nawiązuje do wszystkich szczytnych
tradycji wolnościowych i demokratycznych narodu polskiego, dzię-
ki którym Polacy "wybili się na niepodległość" w 1918 roku i utrzy-
mali wlasne państwo, niezależnie od trudności, jakie musieli poko-
nać.

Świadomi pracy i ofiar minionych pokoleń, uznajemy niepodległe
i suwerenne Państwo Polskie za najszerszą i najwyższą formę orga-
nizacji politycznej społeczeństwa oraz za wspólną i niepodważalną
wartość, której mamy obowiązek bronić i jej śluzy ć.

Stanowczo odrzucamy poglądy, które kwestionują ciągłość histo-
ryczną Państwa Polskiego po li wojnie światowej, negują istnienie
Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jako jednej z historycznych form
państwowości polskiej i proklamują obecnie budowę III Rzeczypo-
spolitej. Uznajemy za Hugonem Koltątajem, ze:

"Nie zowie się Rzeczpospolitą, co dogadza niepodległości kilku,
lecz co ubezpiecza najsłabszego i najuboższego przeciw mocnemu
i bogatemu".

W PRL bowiem dokonała się rewolucja ekonomiczno-spoleczna,
w wyniku której miliony najuboższych uzyskały materialne ubezpie-
czenie i realne szansę awansu społecznego. Jednakże temu proceso-
wi towarzyszył bezwzględny terror państwowy, skierowany przeciw-
ko bohaterskim bojownikom państwa polskiego, obrońcom tradycji
narodowej i demokratom różnych orientacji.

Nastąpiło podważenie samej istoty państwa jako dobra wspólne-
go i prawa jako więzi społecznej. Powstał destrukcyjny system tota-
litarny, blokujący możliwości rozwojowe społeczeństwa i powodują-
cy degradację wielu dziedzin życia.

Monopol polityczny partii komunistycznej stal się .przyczyną po-

209

wszechnej korupcji oraz. spustoszenia moralnego, społecznego i go-
spodarczego. Państwo Polskie, wbrew woli większości narodu, zo-
stato uzależnione od ZSRR i wtaczane do realizacji celów międzyna-
rodowego komunizmu w wymiarze globalnym.

W okresie wydarzeń 1956 r., które zaistniały w Związku Radziec-
kim, Polsce i na Węgrzech, z buntu przeciwko hegemonii radzieckiej
i totalitaryzmowi komunistycznemu, powstat ZWIĄZEK MŁODYCH
DEMOKRATÓW, pierwsza organizacja ideowo-polityczna młodzie-
ży polskiej po 1958 roku jawnie i legalnie opozycyjna w stosunku do
Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.

Związek Młodych Demokratów w swojej deklaracji ideowo-pro-
gramowej zakwestionował każdą postać " takiej partii i takiej orga-
nizacji, która miałaby monopol na teoretyczne i praktyczne tworze-
nie sprawiedliwości społecznej", domagał się " likwidacji faktycznej
monopartyjności w życiu politycznym i społecznym " i opowiadał się
za " wprowadzeniem wszystkich swobód demokratycznych, których
gwarancją będzie reprezentacja cale go narodu w Sejmie".

ZMD upatrywał w polskim modelu socjalizmu szansę rozwoju de-
mokracji i za swój główny cel uznał walkę o suwerenną i demokra-
tyczną Polskę.

Dorobek ideowo-polityczny Związku Młodych Demokratów stał się
początkiem tradycji i zalążkiem systemu wartości, które podjął i roz-
wijał RUCH WOLNYCH DEMOKRATÓW jako niesformalizowana
wspólnota.

Uczestnicy Ruchu Wolnych Demokratów uznali, że Międzynaro-
dowe Pakty Praw, uchwalone przez Organizację Narodów Zjedno-
czonych w 1966 roku i ratyfikowane przez Polskę w 1977 roku, sta-
nowią najpełniejszą kodyfikację praw i wolności człowieka i obywa-
tela. Zawarte w tych konwencjach normy włączyli do systemu swo-
ich wartości ideowo-polityczny ch.

Ruch Wolnych Demokratów w 1977 roku utworzył wspólnie z in-
nymi ugrupowaniami opozycyjnymi RUCH OBRONY PRAW CZŁO-
WIEKA l OBYWATELA w Polsce, który poprzez wielostronną dzia-
łalność stal się jedną z ważnych instytucji życia publicznego w na-
szym kraju przed wydarzeniami strajkowymi w 1980 r.

Ogólnopolskie Spotkanie Uczestników Ruchu Wolnych Demokra-
tów podjęto w dniu 13 marca 1990roku we Wrocławiu decyzję o prze-
ksztatceniu się w partię polityczną.

Ruch Wolnych Demokratów, jako partia, przejmuje cala ponad
210

trzydziestoletnią tradycję, ukształtowaną przez doświadczenia, prze-
my ś lenia i działalność polityczną przywódców Związku Młodych De-
mokratów, a także młodszych uczestników i działaczy Ruchu Obro-
ny Praw Człowieka i Obywatela i formacji Ruchu Wolnych Demo-
kratów, czyniąc ją podstawą niniejszej deklaracji oraz własnej toż-
samości ideowo-politycznej.

Krzewienie świadomości tej tradycji i troska o jej twórcze rozwi-
janie w działalności na rzecz Polski niepodległej, suwerennej i de-
mokratycznej oraz na rzecz praw człowieka i obywatela stanowić bę-
dzie podstawowe prawo i obowiązek każdego członka partii - Ruchu

Wolnych Demokratów.

Ruch Wolnych Demokratów, niezależnie od represji, internowali,
stanu wojennego, pasywności społecznej i wszelkich innych trudno-
ści prowadził nieprzerwanie jawną działalność na rzecz realizacji
coraz pełniej rozwijanych założeń ideowo-politycznych.

Uczestnicy

Ogólnopolskiego Spotkania Członków

Ruchu Wolnych Demokratów

Wrocław, dnia. 10 listopada 1990 r.

wszechnej korupcji oraz spustoszenia moralnego, społecznego i go-
spodarczego. Państwo Polskie, wbrew woli większości narodu, zo-
stało uzależnione od ZSRR i włączone do realizacji celów międzyna-
rodowego komunizmu w wymiarze globalnym.

W okresie wydarzeń 1956 r., które zaistniały w Związku Radziec-
kim, Polsce i na Węgrzech, z buntu przeciwko hegemonii radzieckiej
i totalitaryzmowi komunistycznemu, powstat ZWIĄZEK MŁODYCH
DEMOKRATÓW, pierwsza organizacja ideowo-polityczna m f odzie-
ży polskiej po 1958 roku jawnie i legalnie opozycyjna w stosunku do
Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.

Związek Młodych Demokratów w swojej deklaracji ideowo-pro-
gramowej zakwestionował każdą postać " takiej partii i takiej orga-
nizacji, która miałaby monopol na teoretyczne i praktyczne tworze-
nie sprawiedliwości społecznej", domagał się " likwidacji faktycznej
monopartyjności w życiu politycznym i społecznym " i opowiadał się
za " wprowadzeniem wszystkich swobód demokratycznych, których
gwarancją będzie reprezentacja całego narodu w Sejmie".

ZMD upatrywał w polskim modelu socjalizmu szansę rozwoju de-
mokracji i za swój główny cel uznał walkę o suwerenną i demokra-
tyczną Polskę.

Dorobek ideowo-polityczny Związku Młodych Demokratów stał się
początkiem tradycji i zalążkiem systemu wartości, które podjął i roz-
wijał RUCH WOLNYCH DEMOKRATÓW jako niesformalizowana
wspólnota.

Uczestnicy Ruchu Wolnych Demokratów uznali, ze Międzynaro-
dowe Pakty Praw, uchwalone przez Organizację Narodów Zjedno-
czonych w 1966 roku i ratyfikowane przez Polskę w 1977 roku, sta-
nowią najpełniejszą kodyfikację praw i wolności człowieka i obywa-
tela. Zawarte w tych konwencjach normy włączyli do systemu swo-
ich wartości ideowo-polityczny ch.

Ruch Wolnych Demokratów w 1977 roku utworzył wspólnie z in-
nymi ugrupowaniami opozycyjnymi RUCH OBRONY PRAW CZŁO-
WIEKA I OBYWATELA w Polsce, który poprzez wielostronną dzia-
łalność stał się jedną z ważnych instytucji życia publicznego w na-
szym kraju przed wydarzeniami strajkowymi w 1980 r.

Ogólnopolskie Spotkanie Uczestników Ruchu Wolnych Demokra-
tów podjęto w dniu 13 marca 1990 roku we Wrocławiu decyzję o prze-
kształceniu się w partię polityczną.

Ruch Wolnych Demokratów, jako partia, przejmuje catą ponad
210

trzydziestoletnią tradycję, ukształtowaną przez do świadczenia, prze-
my sienią i działalność polityczną przywódców Związku Młodych De-
mokratów, a także młodszych uczestników i działaczy Ruchu Obro-
ny Praw Człowieka i Obywatela i formacji Ruchu Wolnych Demo-
kratów, czyniąc ją podstawą niniejszej deklaracji oraz własnej toż-
samości ideowo-politycznej.

Krzewienie świadomości tej tradycji i troska o jej twórcze rozwi-
janie w działalności na rzecz Polski niepodległej, suwerennej i de-
mokratycznej oraz na rzeczpraw człowieka i obywatela stanowić bę-
dzie podstawowe prawo i obowiązek każdego członka partii - Ruchu

Wolnych Demokratów.

Ruch Wolnych Demokratów, niezależnie od represji, internowań,
stanu wojennego, pasywności społecznej i wszelkich innych trudno-
ści prowadził nieprzerwanie jawną działalność na rzecz realizacji
coraz pełniej rozwijanych założeń ideowo-politycznych.

Uczestnicy

Ogólnopolskiego Spotkania Członków

Ruchu Wolnych Demokratów

Wrocław, dnia 10 listopada 1990 r.

Ul Za niezbędne uważa SdRP zachowanie świeckiego charakteru pań-
stwa, z wyraźnym rozdziałem Kościołów od władz świeckich, zdecy-
SOCJALDEMOKRAC TA dowanie przeciwstawiając się wszelkim przejawom klerykalizacji ży-

---)ryT7irf^
-KA-tH^Zf Y POSPOLITEJ : Dostrzegając potrzebę reformy przestarzałego systemu administra-

P(")T CI^Tt1 T cji państwowej, SdRP opowiada się za nowym podziałem administra-
t3.IVl.ILJ cyjnym i wyraźnym określeniem zakresu kompetencji władz central-
nych, stopnia samodzielności, zwłaszcza finansowej, władz tereno-
SnciałrIpTnr^ri^ia D r - ^> , , - wych oraz samorządu terytorialnego.

stycz^m^okTwRzec^yposPoh^ polskle-l "tworzona została 28 W dziedzinie gospodarczo-społecznej optuje za pluralizmem
Z^t^^^^^^ trakcie os atmego, XI Zjazdu PZPR, chwilowo i równoprawnością różnych form własności. Stoi na stanowisku, że
K sfę dT^^^^^^^^^ Założycielski. Delegatami kongresu sta- -dokonujące się przekształcenia własnościowe nie mogą sprowa-
parS SdT^ ^Jen"^^ T T ^yzJę � powohmu nowe! dzać się li tylko do prywatyzacji majątku narodowego. Z procesu
r^Lw^z^sS^^^^ P^atyzaJ wyuczyć należy tzw. mfrastrukturę gospodarczą

SdRP \^t nartia ^"r. ,-"u.ruK": (przemysł wydobywczy, transport, pocztę, telekomunikację, prze-
cialisfycznychoa.^ "^'^o^Jacą się do polskich tradycji so- ^ysł zbrojeniowy, a także przemysł spirytusowy i tytoniowy) oraz
^zeS^^^^^ te gatęzie przemysłu, które mają podstawowe znaczenie dla docho-
hętn^ scemeJak0 SPadkoblerc^ PZPR, sama nie- dów budżetu państwa. W okresie przejściowym, w jakim znajduje
t.SS^^^^^^^^^ "znając Jedynie doświadczenia nur- się gospodarka, niezbędny jest interwencjonizm państwowy, pole-
ci S?10 g! \p J g0 "^^"^atyczne w swej trę- ' gający przede wszystkim na aktywnym uczestnictwie w przekształ-
cana tworców programu sdRP'rozsze- caniu struktur własnościowych, stwarzaniu warunków zdrowej
turTS^^y^^^^ ^---,, tworzeniu sprawnego systemu monetarnego i fman-

^ToSS^^^^ l ^Rol^ctwo powinno opierać się na rodzinnych gospodarstwach
/ana,,',,,,_," . ... chłopskich. Konieczny jest, podobnie jak w sferze przemysłowej, in-
ścipaS^i^DoSk^n"'1^ ""T"13"16 "^P0^0501 i suwerenno- terwencjonizm państwowy, polegający m.in. na zapewnieniu opłacal-
rownoś^^^^^^ slę. za SPrawled^^ ^Poteczną, ności produkcji za pomocą cen gwarantowanych i interwencyjnych za-
czensZ pr? Prawa godziwymi warunkami życia społe- kupów. odpowiedniego oprocentowania kredytów, przekształcenia

b^S^^^^^^^^ i cLonopo^izacji sieci skupów itp.

^fS^^^^^^^^ Socjaldemokraci posiadają rozbudowany program polityki
SdRP nrpfpr,,-., i t u- społecznej, na ogół gwarantujący w tej dziedzinie tzw. zdobycze socjalne

odDowied^ system rządów- Rząd PRL-". "P- P^0 d0 P^- bezpieczeństwo socjalne, tanie mieszka-
nue^^^^b^^^ Jednoizbowym parlamentem, zaś prę- nią dla najbtedniej szych, tanie kredyty mieszkaniowe itp.

^^pozyc?^ kanclerskim, miałby znacznie silniej- SdRP widzi konieczność współpracy Polski z NATO, Unią Zachod-
oKone ohS^" -' g0 ^P^"0'6 "^^ być precyzyjnie nieeuropejską, a szczególnie z sąsiadami, choć układ o stowarzysze-
dStora^^sYtua^i^h ^ reP^ezentacy-Inych P^Y '-olę arbitra i me- niu Polski ze Wspólnotami Europejskimi budził zastrzeżenia (brak
weTorezS^^^^^^^^ wyposażony byłby w prawo równorzędnego traktowania Polski). Opowiada się również za aktyw-

tyw^ u^wodawczl procesle nowlenla PTawa i P051^^ lnic-'a- nym udziałem Polski w światowej wymianie gospodarczej, ale na za-
sadach równości i konkurencyjności.

Za niezbędne uważa SdRP zachowanie świeckiego charakteru pań-
stwa, z wyraźnym rozdziałem Kościołów od władz świeckich, zdecy-
SOC JALDEMOKR A (^ T A dowanie przeciwstawiając się wszelkim przejawom klerykalizacji ży-

"n^T^^ry^-rt^rf cia publicznego.

K.Zł-ŁLC.ZłYPOSPOLITEJ Dostrzegając potrzebę reformy przestarzałego systemu administra-
P(^T CI^TTj1 T cji państwowej, SdRP opowiada się za nowym podziałem administra-
'^---"-^--^-^---'J cyjnym i wyraźnym określeniem zakresu kompetencji władz central-
nych, stopnia samodzielności, zwłaszcza finansowej, władz tereno-

<;""," i ^"""i, -n r - T, . , - wych oraz samorządu terytorialnego.
Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej utworzona została 28 W dziedzinie gospodarczo-społecznej optuje za pluralizmem

stycznia 1990 roku w trakcie ostatniego, XI Zjazdu PZPR, chwilowo i równoprawnością różnych form własności. Stoi na stanowisku, że
przeksz atconego w Kongres Założycielski. Delegatami kongresu sta- "dokonujące się przekształcenia własnościowe nie mogą sprowa-

n1^ - %^1 ^Jaz PZPR-podJ?h on1 ^y^ 0 Powołaniu nowej dzać się li tylko do prywatyzacji majątku narodowego. Z procesu
parti-SdRP. Następnie zjazd zadecydował o rozwiązaniu PZPR. Za- prywatyzacji wykluczyć należy tzw. infrastrukturę gospodarczą

SpITn20? l' slerpnla. T1"0'"-- 1^"^ wydobywczy, transport, pocztę, telekomunikację, prze-
SdRPjest partią lewicową, odwołującą się do polskich tradycji so- E mysi zbrojeniowy, a także przemysł spirytusowy i tytoniowy) oraz

c ahstycznych oraz dorobku Międzynarodówki Socjalistycznej. Po- te gałęzie przemysłu, które mają podstawowe znaczenie dla docho-
strzegana na politycznej scenie jako spadkobierczyni PZPR, sama nie- dów budżetu państwa. W okresie przejściowym, w jakim znajduje
chętnie nawiązuje do przeszłości, uznając jedynie doświadczenia nur- się gospodarka, niezbędny jest interwencjonizm państwowy, pole-
tu reformatorskiego tej partii. Jego "socjaldemokratyczne w swej trę- ' gający przede wszystkim na aktywnym uczestnictwie w przekształ-
sci dążenia umożliwiły zdaniem twórców programu SdRP, rozsze- caniu struktur własnościowych, stwarzaniu warunków zdrowej
rzame się zakresu swobód demokratycznych i demokratyzację struk- konkurencji, tworzeniu sprawnego systemu monetarnego i finan-
tur państwa. Zaznaczyć jednak trzeba, że wątki ideologiczne i poli- sowego

ty^ne są mniej eksponowane w dokumentach programowych niż spo- j Rolnictwo powinno opierać się na rodzinnych gospodarstwach

e^a najistotniejsze uznaje "umacnianie niepodległości i suwerenne- terwencjonizm państwowy, polegający m.in. na zapewnieniu opłacal-

^J^ Polskiego opowiada się za sprawiedliwością społeczną, ności produkcji za pomocą cen gwarantowanych i interwencyjnych za-
rownoscią prawa i wobec prawa, godziwymi warunkami życia społe- kupów odpowiedniego oprocentowania kredytów, przekształcenia
^2,^ ^"^^^"^"^^"^^^^^topoglądową.takzewo- i demonopolizacji sieci skupów itp.

dział S^w odowosc10 ^^^^owych" (Statut SdRP,róż- Socjaldemokraci posiadają rozbudowany program polityki
cw^^ "- społecznej, na ogół gwarantujący w tej dziedzinie tzw. zdobycze socjalne
.KF p eru]e P^^tamo-gabinetowy system rządów. Rząd pRL-u np. prawo do pracy, bezpieczeństwo socjalne, tanie mieszka-
odpowiedzialny byłby przed jednoizbowym parlamentem, zaś prę- nią dla najbiedniejszych, tanie kredyty mieszkaniowe itp.
mier, podobnie jak w systemie kanclerskim, miałby znacznie silniej- SdRP widzi konieczność współpracy Polski z NATO, Unią Zachod-
szą pozycję. Prezydent, którego kompetencje muszą być precyzyjnie nieeuropejską, a szczególnie z sąsiadami, choć układ o stowarzysze-
okreslone, obok funkcji reprezentacyjnych pełniłby rolę arbitra i me- niu Polski ze Wspólnotami Europejskimi budził zastrzeżenia (brak
diatora w sytuacjach kryzysowych, nadto wyposażony byłby w prawo równorzędnego traktowania Polski). Opowiada się również za aktyw-
ów u^^ d" w prccesle stanowienia P^3 [ Posiadał inicja- nym udziałem Polski w światowej wymianie gospodarczej, ale na za-
awczą' sadach równości i konkurencyjności.

212 j ^

Kandydatem SdRP na urząd prezydencki został Aleksander Kwa-
śniewski, który w pierwszej turze wyborów uzyskał 35,11% głosów,
co dawało mu miejsce na czele 13 kandydatów. W drugiej uzyskał
51,72% głosów i został wybrany na urząd prezydenta RP. Elekcji to-
warzyszyła atmosfera skandalu wywołana podaniem PKW przez Alek-
sandra Kwaśniewskiego nieprawdziwych danych dotyczących wy-
kształcenia .

Zwycięstwo Aleksandra Kwaśniewskiego w wyborach prezydenc-
kich i pozycja najsilniejszej partii w parlamencie stawia Socjaldemo-
krację Rzeczypospolitej Polskiej w niezwykle korzystnej sytuacji.
Umożliwia jej realizację planów politycznych praktycznie bez zakłó-
ceń (cały proces legislacyjny w rękach tej partii). Pozycję SdRP osła-
biły jednak zarzuty agenturalności wystosowane wobec premiera Józe-
fa Oleksegoi w przededniu zakończenia kadencji prezydenta Wałęsy.

Agendą młodzieżową SdRP jest Socjaldemokratyczna Frakcja Mło-
dych, która w kwietniu 1994 roku zarejestrowała Stowarzyszenie Mło-
dych Socjaldemokratów. Zadaniem Stowarzyszenia jest pozyskiwa-
nie nowych członków, zwłaszcza ze środowisk uczniowskich. Jego
przedstawiciele uczestniczyli w kampanii przed wyborami samorzą-
dowymi, pracując w sztabach wyborczych SLD, jak i wystawiając wła-
snych kandydatów (29 mandatów w wyborach do rad gmin w 1994 ro-
ku). Rozwija również ono kontakty zagraniczne, uczestnicząc w spo-
tkaniach z młodzieżą innych krajów na obozach w Niemczech, Cze-
chach i Norwegii (Biuletyn Informacyjny IV Krajowej Konwencji
SdRP, 1995, nr 2).

W listopadzie 1994 roku zawiązana została Frakcja Ekologiczna
SdRP.

SLD ma poparcie wśród ludzi w średnim wieku (35-64) z wyższym
wykształceniem, kadry kierowniczej i inteligencji, osób osiągających
najwyższe dochody, interesujących się życiem politycznym, nie uczest-
niczących w praktykach religijnych, określających swoje przekonania
jako lewicowe (Elektoraty partii politycznych rok po wyborach. Ko-
munikat z badań CBOS, BS/165/147/94, Warszawa 1994, s. 4).

Liderzy: Aleksander Kwaśniewski, Jerzy Szmajdziński, Marek Bo-
rowski, Leszek Miller, Izabela Sierakowska, Józef Oleksy, Jerzy Ja-
skiemia. (Po wyborze na prezydenta Aleksander Kwaśniewski wystą-
pił z SdRP, a przewodniczącym partii został Józef Oleksy. Posądzenie
Józefa Oleks;ego o szpiegostwo uznała SdRP za prowokację polity-
czną, a uczestnicy V Krajowej Konwencji partii 28 stycznia 1996 roku

m

zatwierdzili go na stanowisku przewodniczącego SdRP, w dwa dni po
złożeniu przez niego rezygnacji z funkcji premiera).

Struktura władz: Kongres wybiera przewodniczącego Rady Naczel-
nej , Sekretarza Generalnego, Radę Naczelną, Krajową Komisję Rewi-
zyjną, Krajowy Sąd Koleżeński. Rada Naczelna powołuje Centralny
Komitet Wykonawczy i komisje problemowe. Między kongresami od-
bywają się Krajowe Konwencje. Najniższą jednostką organizacyjną
jest koło. Siedziba władz centralnych mieści się w Warszawie. Cen-
tralny organ prasowy: dziennik Trybuna.

W.G.

KONSTYTUCJA
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
[Projekt SdRP, 1993 r.]

Artykuły podstawowe

1. Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem praw-
nym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.

2. W Rzeczypospolitej władza należy do Narodu. Naród sprawuje
władz? przez swych przedstawicieli wybieranych do Sejmu. Naród
urzeczywistnia władz? zwierzchnią także poprzez wyrażenie swej wo-
li w drodze referendum.

3. Sejm jest najwyższym organem Państwa w zakresie ustawodaw-
stwa, Rada Ministrów najwyższym organem w zakresie wtadzy wy-
konawczej, a niezawiśle sądy sprawują wymiar sprawiedliwości.
Prezydent Rzeczypospolitej jest najwyższym przedstawicielem pań-
stwa Polskiego w stosunkach wewnętrznych i międzynarodowych.
Czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa Państwa, nienaruszal-
ności i niepodzielności jego terytorium oraz przestrzegania umów
międzynarodowych.

5. Partie polityczne zrzeszają na zasadach dobrowolności i rów-
ności obywateli Rzeczypospolitej Polskiej w celu wpływania meto-
dami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.

6. Rzeczpospolita Polska opiera swój ustrój na zasadzie szerokie-
go samorządu terytorialnego, gospodarczego i zawodowego.

21*7

stwem a Kościołem rzymskokatolickimec sunh /w^?' ^n- Ęf Czas, jaki uptynąt od przyjęcia tamtych dokumentów, potwierdzi
karni wyznaniowymi oparte są na zasada^f^ lolam1l ^az- || i potrzebę tworzenia alternatywnego programu polityki ekonomicznej,
poszanowania i współpracy. (...) olerancji, wzajemnego |g którego podstawą bytyby interesy ludzi żyjących z własnej pracy.

10. Rzeczpospolita Polska zapewnia ied k h ^ Obecna polityka rządu podporządkowana ideowym założeniom libe-
kich form własności - tak prywatnej nos owq ochrone wszyst- || raiizmu i restrykcyjnej polityce monetarnej prowadzi nie tylko do gtę-
i zbiorowej stowarzyszeń obywateli ora^8^'r ywateli' J^ f l bokiej recesji ekonomicznej, ale godzi w poczucie społecznej spra-

blicznych, wspólnot samorządowych n z,poldzleml' wstytucji pu- f wiedliwości i bezpieczeństwa socjalnego. W efekcie zagraża pokaja-
li Włn^i-. i r ''"J"-'^ a taKze fanstwa ( ) '9, - i
'/- ^adze publiczne zapewniają socininn ^^ - w w1 społecznemu.

ochronę rodziny. Rodzice mają obowiązek A cwq l P^wną ^ Uważamy, ze konieczne Polsce reformy, zwłaszcza budowa spo-
wych obywateli Ojczyzny i zapewni - - yc.howanla dzleci naprą- , tecznej gospodarki rynkowej, nie muszą być okupione tak dotkliwy-
nia. Poręcza się prawa rodziców ^TyżZS^0 ^kształcę. ^ orzeczeniami spotecznymi.
swoimi przekonaniami. (...) azieci zgodnie ze ; , ^ 2. Polskie przemiany nie bytyby możliwe bez reformatorskiego nurtu

1^- Rzeczpospolita Polska zapewnia m - - ' - " lewicy. To on doprowadzić do powstania SdRP, która jest jego kontynu-
ietnicznym prawo do zachowania i rozw - leJswsclom bodowym i atorką.chceponosićwspólodpowiedzialnosćzakierunekiefektyreform.
obyczajów i tradycji. Zapewnia także pra^ M/ ej tor-y'-/^^o'- i Demokrację polityczną i społeczną traktujemy nie tylko jako cel prze-
instytucji edukacyjnych, religijnych i k lt � / orzema ^^nych :, ! jk_ mian, ale także niezbędny warunek nowoczesnego rozwoju ekonomicz-
w podejmowaniu decyzji dotyczących u u ny oraz d0 udziatu ' l nego. Efektywnej gospodarki i sprawiedliwych stosunków społecznych
mości kulturowej. (...) znania i ochrony ich tożsa- '- nie mogą budować ludzie wy żuci z praw politycznych i ekonomiczych,

17. Naczelną zasadą polityki zagraniem 'R - Postęp spoleczno-ekonomiczny wymaga gospodarności i inicjatywy
skiejjest zapewnienie bezpieczeństwa P ' t zeczypospolitej p01- najszerszych kręgów społeczeństwa oraz szans równych dla wszyst-
rodu i przyczynianie się do utrwalenia pok ' mepodle8tosci na- \ kich, nie tylko dla garstki najbardziej przedsiębiorczych i najbogat-
cie'. Rzeczpospolita bierze udział w dział .juw oplelnaswie- szych. Wymaga też sprawnych mechanizmów wyrażania i uzgadnia-
oraz integracji międzynarodowej. an na rzecz ^P^P^Y ' nią zróżnicowanych interesów i dążeń społecznych.

Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej zdecydowanie opo-
wiada się za ustrojem demokracji parlamentarnej i rządami prawa

PROGRAM SPOŁECZNO-GOSPODA lłr7V - \ w ^^P0^^ działalnością partii i ugrupowań politycznych, za
^SOCJALDEMOKRACJI R7FC7YPnvv l rozwojem samorządności obywatelskiej. Demokracja to nie tylko rzą-
Ifragmenty marzec 19911 OLITE-f ^f-SKIEJ |j dywiększościwinteresiewiększości.Torównieztolerancjaorazgwa-
7 - rancje wolności i praw dla mniejszości.

| 3. Opowiadając się za głębokimi zmianami ustrojowymi, zdecydo-

I. Gospodarka w państwie ora - ń -- - wanie odrzucając niedemokratyczne metody rządzenia i nieefektyw-
P wa i demokracji - ^y system gospodarowania z okresu realnego socjalizmu, sprzęci-

l wiamy się zarazem tendencyjnej, jednostronnej i krzywdzącej ludz

l- Socjaldemokracja Rzeczypospolite, p^f ^ - -7 l pracy ocenie cale] powojenne] przeszłości Polski (...).
gram spoteczno-gospodarczy Naw-- olskleJ Podstawia pro- |
idei naszej Deklaracn m-^awlqwJemywnlm do podstawowych |
opracowanychwS^^^^^^^ Zalożycielskim oraz do | "- ^ dro^e d0 SPOtecweJ golarki rynko^J

darczego i polityki społecznej. "^^^^"P^wo-gospo- ^ 4. SdRP wspiera budowę społecznej gospodarki rynkowej, kieru

J jącej się nadrzędną zasadą: nic bez woli ludzi pracy. Jesteśmy ze
2iio i^u

takim ustrojem, który przy maksymalnej efektywności ekonomicz-
nej zapewni wszystkim utrzymującym się z pracy swoich rąk i umy-
stów, ich rodzinom, a także emerytowanym pracownikom warunki
godnego życia. Ci ludzie stanowią zdecydowaną większość polskie-
go społeczeństwa. Stanowić będą tez jego decydującą część w wa-
runkach szybko rozwijającego się sektora prywatnego. Nie godzi-
my się z tezą, ze wyłącznie od przedsiębiorczości ludzi utrzymują-
cych się z pracy własnych rąk i urny stów zależeć powinny warunki

ich bytowania, a jednostki nie dość przedsiębiorcze liczyć mogą tyl-
ko na dobroczynność.

5. Społeczna gospodarka rynkowa opierać się powinna na nastę-
pujących podstawach:

- równoprawnym traktowaniu różnych form własności przy jed-
noczesnym stopniowym ograniczaniu udziału sektora publicznego

w gospodarce, poczynając od przedsiębiorstw najsłabszych ekono-
micznie;

- aktywności państwa zorientowanego na rozwój spoteczno-gospo-

darczy i wspierającej najbardziej efektywne sposoby osiągania tego
rozwoju;

- aktywnej polityce społecznej;

- różnych metodach funkcjonowania przedsiębiorstw odpowiada-
jących różnym formom własności (...).

III. Doraźny program antykryzysowy

(...)

12. Dlatego tez proponujemy jak najszybsze wprowadzenie na-
stępujących zmian do polityki spoteczno-gospodarczej.

Po pierwsze: należy zlikwidować podatek od ponadnormatywne-
go wzrostu wynagrodzeń.

Podatek ten utrzymywany wciąż w przedsiębiorstwach państwo-
wych osłabia motywacyjną funkcję płac, utrwala wadliwą strukturę
wynagrodzeń, grozi dalszą obniżką płac realnych w wielu sektorach
gospodarki i utrwala recesję. Doświadczenia roku 1990 wykazały,
ze wyrzeczenia ludzi pracy nie uchroniły kraju przed kryzysem, ruj-
nowaniem sektora państwowego i narastaniem dysproporcji placo-
wych na niekorzyść pracowników tego sektora.

220

Solidaryzujemy się z protestami przeciwko tego typu praktykom.
Podzielamy zawód i rozczarowanie tych wszystkich, przeciwko któ-
rym wymierzone zostato ostrze restrykcyjnej polityki rządu. Sektor
państwowej gospodarki nie może być pozbawiony szans rozwoju, a je-
go pracownicy nie zgodzą się na przekształcenie ich w XlX-wieczny
proletariat.

Popiwek może być zniesiony niezwłocznie we wszystkich tych ga-
tęziach gospodarki, gdzie istnieje już dostateczna konkurencja we-
wnętrzna lub z importu, a także w tych, gdzie sektor państwowy znaj-
duje się w mniejszości (np. państwowe gospodarstwa rolne). Przed-
siębiorstwa monopolistyczne, które mogłyby wykorzystać zniesienie
"popiwku" w celu szybkiego wzrostu plac, (...) należy objąć kontro-
lą wzrostu cen do czasu ich zdemonopolizowania.

Jednocześnie uważamy za konieczne stworzenie w przedsiębior-
stwach państwowych (samorządowych) stabilnych warunków pracy
kierownictw tych przedsiębiorstw, co umożliwi podejmowanie dłu-
gofalowych decyzji rozwojowych i ograniczy podwyżki plac dokony-
wane wyłącznie kosztem zysków przedsiębiorstwa.

Po drugie: polityka kursu walutowego powinna być jedną z istot-
nych dźwigni wyprowadzania kraju z kryzysu gospodarczego i re-
strukturyzacji gospodarki. Zamiast sztywnego kursu złotego do wa-
lut obcych wprowadzić należy kurs płynny.

Utrzymywany od l stycznia J 990 roku (mimo 350-procentowej in-
flacji) sztywny kurs złotego stał się poważnym ograniczeniem eks-
portu. Faworyzuje on jednocześnie import ze szkodą dla produkcji
krajowej. Płynny kurs złotego do walut obcych zapewniać powinien
przede wszystkim równowagę bilansu handlowego.

Po trzecie: należy rozszerzyć zakres kredytów o preferencyjnym
oprocentowaniu na cele inwestycyjne, stosowanych selektywnie
w wybranych dziedzinach gospodarki. Alternatywnie proponujemy
zerwanie z zasadą dodatniej stopy procentowej od kredytów banko-
wych i depozytów terminowych, tzn. zasadą kształtowania tej stopy
powyżej spodziewanych wskaźników inflacji, gdyż. takie oprocento-
wanie podwyższa znacznie koszty finansowe przedsiębiorstw i w ten
sposób przyspiesza inflację zamiast ją hamować.

W to miejsce zastosować należy okresową waloryzację kredytów
bankowych i depozytów terminowych w zależności od rzeczywistej
zamiast spodziewanej stopy wzrostu cen w minionym okresie (podob-
nie, jak waloryzuje się majątek trwały, zapasy i niektóre inne akty-

221

takim ustrojem, który przy maksymalnej efektywności ekonomicz-
nej zapewni wszystkim utrzymującym się z pracy swoich rąk i umy-
słów, ich rodzinom, a takie emerytowanym pracownikom warunki
godnego tycia. Ci ludzie stanowią zdecydowaną większość polskie-
go społeczeństwa. Stanowić będą też jego decydującą część w wa-
runkach szybko rozwijającego się sektora prywatnego. Nie godzi-
my się z tezą, ze wyłącznie od przedsiębiorczości ludzi utrzymują-
cych się z pracy własnych rąk i urny stów zależeć powinny warunki

ich bytowania, a jednostki nie dość przedsiębiorcze liczyć mogą tyl-
ko na dobroczynność.

5. Społeczna gospodarka rynkowa opierać się powinna na nastę-
pujących podstawach:

- równoprawnym traktowaniu różnych form wtasności przy jed-
noczesnym stopniowym ograniczaniu udziatu sektora publicznego

w gospodarce, poczynając od przedsiębiorstw najsłabszych ekono-
micznie;

- aktywności państwa zorientowanego na rozwój spoteczno-gospo-

darczy i wspierającej najbardziej efektywne sposoby osiągania tego
rozwoju;

- aktywnej polityce społecznej;

- różnych metodach funkcjonowania przedsiębiorstw odpowiada-
jących różnym formom własności (...).

III. Doraźny program antykryzysowy

(...)

72. Dlatego tez proponujemy jak najszybsze wprowadzenie na-
stępujących zmian do polityki społeczno-gospodarcze j.

Po pierwsze: należy zlikwidować podatek od ponadnormatywne-
go wzrostu wynagrodzeń.

Podatek ten utrzymywany wciąż w przedsiębiorstwach państwo-
wych osłabia motywacyjną funkcję płac, utrwala wadliwą strukturę
wynagrodzeń, grozi dalszą obniżką plac realnych w wielu sektorach
gospodarki i utrwala recesję. Doświadczenia roku 1990 wykazały,
ze wyrzeczenia ludzi pracy nie uchroniły kraju przed kryzysem, ruj-
nowaniem sektora państwowego i narastaniem dysproporcji płaco-
wych na niekorzyść pracowników tego sektora.

220

Solidaryzujemy się z protestami przeciwko tego typu praktykom.
Podzielamy zawód i rozczarowanie tych wszystkich, przeciwko któ-
rym wymierzone zostało ostrze restrykcyjnej polityki rządu. Sektor
państwowej gospodarki nie może by ć pozbawiony szans rozwoju, a je-
go pracownicy nie zgodzą się na przekształcenie ich w XlX-wieczny
proletariat.

Popiwek może być zniesiony niezwłocznie we wszystkich tych ga-
tęziach gospodarki, gdzie istnieje już dostateczna konkurencja we-
wnętrzna lub z importu, a takie w tych, gdzie sektor państwowy znaj-
duje się w mniejszości (np. państwowe gospodarstwa rolne). Przed-
siębiorstwa monopolistyczne, które mogłyby wykorzystać zniesienie
"popiwku" w celu szybkiego wzrostu plac, (...) należy objąć kontro-
lą wzrostu cen do czasu ich zdemonopolizowania.

Jednocześnie uważamy za konieczne stworzenie w przedsiębior-
stwach państwowych (samorządowych) stabilnych warunków pracy
kierownictw tych przedsiębiorstw, co umożliwi podejmowanie dłu-
gofalowych decyzji rozwojowych i ograniczy podwyżki płac dokony-
wane wyłącznie kosztem zysków przedsiębiorstwa.

Po drugie: polityka kursu walutowego powinna być jedną z istot-
nych dźwigni wyprowadzania kraju z kryzysu gospodarczego i re-
strukturyzacji gospodarki. Zamiast sztywnego kursu złotego do wa-
lut obcych wprowadzić należy kurs płynny.

Utrzymywany od l stycznia 1990 roku (mimo 350-procentowej in-
flacji) sztywny kurs ztotego stal się poważnym ograniczeniem eks-
portu. Faworyzuje on jednocześnie import ze szkodą dla produkcji
krajowej. Płynny kurs złotego do walut obcych zapewniać powinien
przede wszystkim równowagę bilansu handlowego.

Po trzecie: należy rozszerzyć zakres kredytów o preferencyjnym
oprocentowaniu na cele inwestycyjne, stosowanych selektywnie
w wybranych dziedzinach gospodarki. Alternatywnie proponujemy
zerwanie z zasadą dodatniej stopy procentowej od kredytów banko-
wych i depozytów terminowych, tzn. zasadą kształtowania tej stopy
powyżej spodziewanych wskaźników inflacji, gdyż. takie oprocento-
wanie podwyższa znacznie koszty finansowe przedsiębiorstw i w ten
sposób przyspiesza inflację zamiast ją hamować.

W to miejsce zastosować należy okresową waloryzację kredytów
bankowych i depozytów terminowych w zależności od rzeczywistej
zamiast spodziewanej stopy wzrostu cen w minionym okresie (podob-
nie, jak waloryzuje się majątek trwały, zapasy i niektóre inne akty-

221

wa), co prowadzi jedynie do korekty sum bilansowych, bez bezpo- Po szóste: proponujemy natychmiastową zmianę polityki państwa
średniego obciążania kosztów, w stosunku do bezrobotnych. Jej podstawą powinny być działania

Po czwarte: istotne zmiany powinny być dokonane w systemie po- propodazowe, uruchamiające gtówne czynniki rozwoju.
datkowym. W stosunku do już zarejestrowanych bezrobotnych opowiadamy się

Budzi wątpliwość zamiar wprowadzenia od l lipca 1991 roku po- A \ w uruchomieniem państwowo-publicznych inwestycji infrastruktu-
datku od sprzedaży towarów i ustug w formie tzw. podatku od war- | rolnych tworzących tzw. front prac interwencyjnych, finansowanych
tości dodanej. Wyliczenia wskazują, ze da on nowy impuls inflacji | z budżetu państwa. Za niezbędne uznajemy zwiększenie aktywności
kosztowej, w związku z tym jego wprowadzenie powinno być przesu- l ' państwa w tworzeniu możliwości zdobycia lub zmiany kwalifikacji
nięte na termin późniejszy. ^ zawodowych ludziom znajdującym się przejściowo bez pracy.

Należy utrzymać uproszczone formy opodatkowania drobnego rżę- ? Po siódme: opowiadamy się za ochroną cen towarów i usług pierw-
miostaiustug. l szej potrzeby dla najbiedniejszych.

Proponujemy zmianę źródeł dochodów budżetowych państwa l l Powyższe, a także ewentualne inne propozycje, składające się na
w kierunku podwyższenia podatku obrotowego od towarów wyższej 'pakiet antykryzysowy, powinny stać się podstawą negocjacji rządu
konsumpcji, a więc większego obciążenia nim ludzi o wyższych do- - ze związkami zawodowymi. Apelujemy do central związkowych, aby
chodach oraz w stosunku do niektórych używek, i w obliczu ważności tych rozmów, decydujących o spokoju spoiecz-

Jednocześnie dodatkowych możliwości zrównoważenia budżetu [ nym oraz stabilizacji gospodarczej, wzniosty się ponad podziały
państwa szukać należy w zmniejszeniu wydatków. Wypowiadamy się i utworzyły wspólną reprezentację negocjacyjną.
przeciwko rozbudowywaniu do niespotykanych rozmiarów nowych

urzędów, kancelarii, biur Sejmu i Senatu. Jest tez niedopuszczalne, .
by koszty prywatyzacji państwowych przedsiębiorstw sięgaty 13 pro- Iv- Społeczną gospodarkę rynkową trzeba oprzeć na trwałych
cent wpływów ze sprzedaży akcji. Ukrócone być powinno również podstawach

bardzo drogie opłacanie doradztwa zachodnich ekspertów i firm koń- (- - -)
sultacyjnych.

Po piąte: konieczna jest natychmiastowa zmiana polityki restruk- \ \ 15. Opowiadamy się za równouprawnieniem wszystkich form wta-
turyzacji przemysłu państwowego. sności: prywatnej, państwowej, spółdzielczej, komunalnej, mieszanej.

Należy zwiększyć środki Agencji Restrukturyzacji Przemysłu, zde- Nie ma podstaw do twierdzenia, ze jedynie słusznym rozwiązaniem
cydowanie nakierować jej działanie na wspomaganie modernizacji jest prywatyzacja gospodarki, gdyż tylko własność prywatna może być
i restrukturyzacji przemysłu, zamiast na dotychczas obserwowaną efektywna. Dogmat o wyższości jednej formy własności nad innymi
pogoń za zyskownym lokowaniem oddanych jej do dyspozycji śród- w pełni wykazał swąfatszywość w okresie realnego socjalizmu.

ków. Przebudowa stosunków własnościowych w Polsce powinna śluzy ć

Sprawnego wykorzystania na cele restrukturyzacyjne wymagają efektywności i opierać się na przemy sianym, długofalowym programie
także zaoferowane Polsce dogodne kredyty Banku Światowego. Ich ściśle sprzężonym z programem przemian strukturalnych w gospodar-
dotychczasowe wykorzystanie oceniamy jako wyjątkowo nieudolne. |tf ce. Wzorem wielu państw wysoko uprzemysłowionych należy dokonać

Szczególną uwagę poświecić należy zakładom wyspecjalizowanym m podziału przedsiębiorstw na podstawowe dla rozwoju gospodarki ja-
w eksporcie do ZSRR, które w wyniku nieprzemyślanego polityczne- Et ko całości i pozostałe. Te pierwsze powinny być objęte szczególną tro-
go gestu, jakim było domaganie się niezwłocznego przejścia na róż- '* skąpaństwa.aidoutrzymaniawtasnościpaństwowejwtącznie.Tedru-
liczenia dolarowe, znalazły się w stanie krytycznym, gie mogą być prywatyzowane, o ile znajdą się chętni.

Wszystkie te działania muszą być podjęte przez rząd. Nie zastąpi l O wyborze form własności decydować powinni pracownicy przed-
go w tym "niewidzialna ręka rynku". | siębiorstw państwowych, a więc ci, którzy są nimi najbardziej zain-

222

223

wa), co prowadzi jedynie do korekty sum bilansowych, bez. bezpo-
średniego obciążania kosztów.

Po czwarte: istotne zmiany powinny być dokonane w systemie po-
datkowym.

Budzi wątpliwość zamiar wprowadzenia od l lipca 1991 roku po-
datku od sprzedaży towarów i ustug w formie tzw. podatku od war-
tości dodanej. Wyliczenia wskazują, ze da on nowy impuls inflacji
kosztowej, w związku z tym jego wprowadzenie powinno być przesu-
nięte na termin późniejszy.

Należy utrzymać uproszczone formy opodatkowania drobnego rze-
miosła i ustug.

Proponujemy zmianę źródeł dochodów budżetowych państwa
w kierunku podwyższenia podatku obrotowego od towarów wyższej
konsumpcji, a więc większego obciążenia nim ludzi o wyższych do-
chodach oraz w stosunku do niektórych używek.

Jednocześnie dodatkowych możliwości zrównoważenia budżetu
państwa szukać należy w zmniejszeniu wydatków. Wypowiadamy się
przeciwko rozbudowywaniu do niespotykanych rozmiarów nowych
urzędów, kancelarii, biur Sejmu i Senatu. Jest tez niedopuszczalne,
by koszty prywatyzacji państwowych przedsiębiorstw sięgaty 13 pro-
cent wptywów ze sprzedaży akcji. Ukrócone być powinno również
bardzo drogie opłacanie doradztwa zachodnich ekspertów i firm kon-
sultacyjnych.

Po piąte: konieczna jest natychmiastowa zmiana polityki restruk-
turyzacji przemyslu państwowego.

Należy zwiększyć środki Agencji Restrukturyzacji Przemyślu, zde-
cydowanie nakierować jej działanie na wspomaganie modernizacji
i restrukturyzacji przemysłu, zamiast na dotychczas obserwowaną
pogoń za zyskownym lokowaniem oddanych jej do dyspozycji środ-
ków.

Sprawnego wykorzystania na cele restrukturyzacyjne wymagają
także zaoferowane Polsce dogodne kredyty Banku Światowego. Ich
dotychczasowe wykorzystanie oceniamy jako wyjątkowo nieudolne.

Szczególną uwagę poświecićnależyzakładom wyspecjalizowanym
w eksporcie do ZSRR, które w wyniku nieprzemyślanego polityczne-
go gestu, jakim było domaganie się niezwłocznego przejścia na roz-
liczenia dolarowe, znalazły się w stanie krytycznym.

Wszystkie te działania muszą być podjęte przez rząd. Nie zastąpi
go w tym "niewidzialna ręka rynku".

222

Po szóste: proponujemy natychmiastową zmianę polityki państwa
w stosunku do bezrobotnych. Jej podstawą powinny być działania.
propodażowe, uruchamiające główne czynniki rozwoju.

W stosunku do już zarejestrowanych bezrobotnych opowiadamy się
za uruchomieniem państwowo-publicznych inwestycji infrastruktu-
ralnych tworzących tzw. front prac interwencyjnych, finansowanych
z budżetu państwa. Za niezbędne uznajemy zwiększenie aktywności
państwa w tworzeniu możliwości zdobycia lub zmiany kwalifikacji
zawodowych ludziom znajdującym się przejściowo bez pracy.

Po siódme: opowiadamy się za ochroną cen towarów i ustug pierw-
szej potrzeby dla najbiedniejszych.

Powyższe, a także ewentualne inne propozycje, składające się na
pakiet anty kryzysowy, powinny stać się podstawą negocjacji rządu
ze związkami zawodowymi. Apelujemy do central związkowych, aby
w obliczu ważności tych rozmów, decydujących o spokoju społecz-
nym oraz stabilizacji gospodarczej, wzniosły się ponad podziały
i utworzyły wspólną reprezentację negocjacyjną.

TV. Społeczną gospodarkę rynkową trzeba oprzeć na trwatych
podstawach

(...)

75. Opowiadamy się za równouprawnieniem wszystkich form wła-
sności .'prywatnej, państwowej, spółdzielczej, komunalnej, mieszanej.
Nie ma podstaw do twierdzenia, że jedynie słusznym rozwiązaniem
jest prywatyzacja gospodarki, gdyż tylko własność prywatna może być
efektywna. Dogmat o wyższości jednej formy własności nad innymi
w pełni wykazał swąfalszywość w okresie realnego socjalizmu.

Przebudowa stosunków własnościowych w Polsce powinna służyć
efektywności i opierać się na przemy siany m, długo falowym pro gramie
ściśle sprzężonym z programem przemian strukturalnych w gospodar-
ce. Wzorem wielu państw wysoko uprzemysłowionych należy dokonać
podziału przedsiębiorstw na podstawowe dla rozwoju gospodarki ja-
ko całości i pozostałe. Te pierwsze powinny być objęte szczególną tro-
ską państwa, aż do utrzymania własności państwowej włącznie.Te dru-
gie mogą być prywatyzowane, o ile znajdą się chętni.

O wyborze form własności decydować powinni pracownicy przed-
siębiorstw państwowych, a więc ci, którzy są nimi najbardziej zain-

223

teresowani, dla których zmiana własności oznacza zmianę pozycji
społecznej i warunków pracy. Tylko w ten sposób zrealizowane być
mogą podstawowe zasady społecznej gospodarki rynkowej.

SdRP popierać będzie następujące formy przekształceń własno-
ściowych:

* akcjonariat pracowniczy, tj. przekształcenie przedsiębiorstwa
w spółkę, której akcje będą sprzedawane wyłącznie pracownikom,

przy pomocy finansowej banków, specjalnych funduszów akcjona-
riatu pracowniczego itp.;

* zakup lub dzierżawę majątku przedsiębiorstwa przez samorząd
pracowniczy skłonny do prowadzenia przedsiębiorstwa na własny

rachunek w zamian za dzierżawę lub oprocentowanie od kapitału wy-
pożyczonego od państwa;

* inną formę własnościową samodzielnie zaprojektowaną (np.
spółdzielnia) prowadzenia przedsiębiorstwa przez pracowników na
wiosny rachunek;

* komercjalizację przedsiębiorstwa państwowego, w którym pra-
cownicy zatrudniani są na podstawie umowy o pracę; w tym ostat-
nim przypadku państwo powinno mieć prawo likwidacji przedsię-
biorstwa, o ile nie rokuje ono efektywnego gospodarowania;

* przekształcenia przedsiębiorstw w spółki akcyjne (lub inne)

i sprzedaż akcji (lub udziałów) każdemu chętnemu, w tym kapitało-
wi zagranicznemu.

Wybór odpowiednie j formy własnościowej przedsiębiorstwa powi-
nien być przy tym dokonywany przez pracowników w referendum.

Widzimy potrzebę prywatyzacji małych i średnich przedsiębiorstw
państwowych, zwłaszcza tych, które ze względu na wysokie koszty ad-
ministrowania są nieopłacalne dla państwa. Wypowiadamy się jed-
nocześnie zdecydowanie przeciwko żywiołowej - niekontrolowanej
prywatyzacji, przeciwko prywatyzacji najlepszych - najefektywniej-
szych przedsiębiorstw państwowych, przeciwko woluntarystycznem-
u szacowaniu wartości przedsiębiorstw państwowych przez eksper-
tów zagraniczny dr bez kontroli parlamentu. Nie popieramy również
darmowego rozdawnictwa akcji przedsiębiorstw państwowych.

Wypowiadamy się przeciwko traktowaniu przez rząd własności
państwowej jako wtasności niczyjej. Uważamy za niesłuszną taką po-
litykę rządu, która prowadzi do pogarszania sytuacji przedsiębiorstw
państwowych, rn.in.po to, by przyspieszyć prywatyzację.
Domagamy się stworzenia dla sektora państwowego jasnej per-
spektywy; nie do pogodzenia jest w związku z tym obligatoryjna dy-
widenda - specjalna oplata ściągana od przedsiębiorstw państwo-
wych - płatna z zysku do podziału. Opiera się ona na dowolnie
i przypadkowo dobranej podstawie jej naliczania i nierówno trak-
tuje poszczególne branże. Jej utrzymywanie jest sprzeczne z zasa-
dą, że każda forma własności ma prawo do istnienia, jeśli jest wy-
starczająco efektywna. W zamian za dywidendę proponujemy wyż-
sze opodatkowanie wszystkich sektorów własnościowych lub też
wprowadzenie powszechnego podatku majątkowego (od majątku
produkcyjnego).

(...)

VI. Polska wieś wymaga pomocy państwa

25. Przez całe 45-lecie powojenne wieś polska pozostawała w cie-
niu miasta i przemy stu. Wyrazem tego było niezadowalające zaopa-
trzenie rolnictwa w środki produkcji i niewielka modernizacja wsi,
co nie pozostawało bez wpływu na wysokie koszty i niską konkuren-
cyjność produktów żywnościowych.

W wyniku głębokiej recesji, w jaką weszła nasza gospodarka w ro-
ku 1990 i związanego z tą recesją drastycznego spadku popytu na
produkty rolne, wieś polska znalazła się w obliczu katastrofy. Stało
się to m.in. za sprawą wprowadzenia mechanizmów wolnorynko-
wych. Rolnictwo okazało się słabszym partnerem w tej grze w .sto-
sunku do przemysłu; musiało więc ponieść nieporównywalnie więk-
sze straty. Byto to do przewidzenia. Obniżyło to wydatnie standard
życia milionów najbiedniejszych mieszkańców wsi, zmniejszyło dra-
stycznie ich popyt na maszyny i nawozy.

26. Jakkolwiek bez ożywienia gospodarki nie widzimy moźliwiości
zasadniczej zmiany sytuacji na polskiej wsi, proponujemy szereg
działań doraźnych, które przynajmniej osłabić mogą nadchodzącą
katastrofę:

* po pierwsze: preferencyjne kredyty na zakup środków produkcji,
w szczególności nawozów mineralnych i nośników energii;

* po drugie: preferencyjne kredyty na realizację konkretnych pro-
gramów modernizacji gospodarstw i przystosowanie się rolników do
nowych warunków rynkowych;

* po trzecie: ochronę rodzimego rolnictwa przed importem pro-

225

teresowam, dla których zmiana własności oznacza zmianę pozycji spektywy; nie do pogodzenia jest w związku z tym obligatoryjna dy-
spotecznej i warunków pracy. Tylko w ten sposób zrealizowane być ^ widenda - specjalna opłata ściągana od przedsiębiorstw państwo-
mogą podstawowe zasady społecznej gospodarki rynkowej. \ ^ych - płatna z zysku do podziału. Opiera się ona na dowolnie
^ SdRP popierać będzie następujące formy przekształceń wtasno- l ; przypadkowo dobranej podstawie jej naliczania i nierówno trak-
sciowych: j tuje poszczególne branże. Jej utrzymywanie jest sprzeczne z zasa-
akcjonanat pracowniczy, tj. przekształcenie przedsiębiorstwa l ' da, ze każda forma własności ma prawo do istnienia, jeśli jest wy-
w spółkę, której akcje będą sprzedawane wyłącznie pracownikom, * starczająca efektywna. W zamian za dywidendę proponujemy wyż-
przy pomocy finansowej banków, specjalnych funduszów akcjona- sze opodatkowanie wszystkich sektorów własnościowych lub też
natu pracowniczego itp.; -\ | wprowadzenie powszechnego podatku majątkowego (od majątku

* zakup lub dzierżawę majątku przedsiębiorstwa przez samorząd produkcyjnego).
pracowniczy skłonny do prowadzenia przedsiębiorstwa na własny , (...)
rachunek w zamian za dzierżawę lub oprocentowanie od kapitału wy- \
pożyczonego od państwa; i

* inną formę własnościową samodzielnie zaprojektowaną (np. VI. Polska wieś wymaga pomocy państwa

spółdzielnia) prowadzenia przedsiębiorstwa przez pracowników na i l

własny rachunek; ; j. 25. Przez całe 45-lecie powojenne wieś polska pozostawała w cie-

* komercjalizację przedsiębiorstwa państwowego, w którym prą- niu miasta i przemysłu. Wyrazem tego było niezadowalające zaopa-
cownicy zatrudniam są na podstawie umowy o pracę; w tym ostat- l trzonie rolnictwa w środki produkcji i niewielka modernizacja wsi,
mm przypadku państwo powinno mieć prawo likwidacji przedsię- co nie pozostawało bez wpływu na wysokie koszty i niską konkuren-
biorstwa, o ile nie rokuje ono efektywnego gospodarowania; ' cyjność produktów żywnościowych.

* przekształcenia przedsiębiorstw w spółki akcyjne (lub inne) j Wwyniku głębokiej recesji, w jaką weszła nasza gospodarka w ro-
i sprzedaż akcji (lub udziałów) każdemu chętnemu, w tym kapitato- | ku 1990 i związanego z tą recesją drastycznego spadku popytu na
wi zagranicznemu, produkty rolne, wieś polska znalazła się w obliczu katastrofy. Stało

Wybór odpowiedniej'formy własnościowej przedsiębiorstwa powi- się to m.in. za sprawą wprowadzenia mechanizmów wolnorynko-
nien być przy tym dokonywany przez pracowników w referendum, wych. Rolnictwo okazało się słabszym partnerem w tej grze w sto-

Widzimy potrzebę prywatyzacji małych i średnich przedsiębiorstw sunku do przemysłu; musiało więc ponieść nieporównywalnie więk-
państwowych, zwłaszcza tych, które ze względu na wysokie koszty ad- sze straty. Było to do przewidzenia. Obniżyło to wydatnie standard
mmistrowania są nieopłacalne dla państwa. Wypowiadamy sięjed- życia milionów najbiedniejszych mieszkańców wsi, zmniejszyło dra-
nocześnie zdecydowanie przeciwko żywiołowej - niekontrolowanej stycznie ich popyt na maszyny i nawozy.
prywatyzacji, przeciwko prywatyzacji najlepszych - najefektywniej- 26. Jakkolwiek bez ożywienia gospodarki nie widzimy możliwości
szych przedsiębiorstw państwowych, przeciwko woluntarystycznem- zasadniczej zmiany sytuacji na polskiej wsi, proponujemy szereg
u szacowaniu wartości przedsiębiorstw państwowych przez eksper- działań doraźnych, które przynajmniej osłabić mogą nadchodzącą
tów zagranicznych bez kontroli parlamentu. Nie popieramy również katastrofę:

darmowego rozdawnictwa akcji przedsiębiorstw państwowych. * po pierwsze: preferencyjne kredyty na zakup środków produkcji,

Wypowiadamy się przeciwko traktowaniu przez rząd własności w szczególności nawozów mineralnych i nośników energii;

państwowej jako własności niczyjej. Uważamy za niesłuszną taką po- * po drugie: preferencyjne kredyty na realizację konkretnych pro-
litykę rządu, która prowadzi do pogarszania sytuacji przedsiębiorstw gramów modernizacji gospodarstw i przystosowanie się rolników do
państwowych, m.in. po to, by przyspieszyć prywatyzacje, nowych warunków rynkowych;

Domagamy się stworzenia dla sektora państwowego jasnej per- * po trzecie: ochronę rodzimego rolnictwa przed importem pro-

224 225

duktów, zwłaszcza subsydiowanych przez zagranicznych eksporte- H można deklarować równości wszystkich sektorów własnościowych
row; J w rolnictwie, a jednocześnie wymuszać prywatyzację środkami pu-
po czwarte: rozszerzenie i uelastycznienie interwencyjnego sku- j blicznymi.
pu produktów rolnych, głównie przez Agencję Rynku Rolnego; |p Wypowiadamy się za tworzeniem Państwowym Gospodarstwom

* po piąte: aktywizację eksportu rolno-spozywczego, głównie na |&, Rolnym i spółdzielczym gospodarstwom rolnym warunków natural-
rynki wschodnie, co wymaga zasadniczej reorientacji polityki han- i nych przeobrażeń strukturalnych i własnościowych bez nacisków po-
diu zagranicznego i innego spojrzenia na nasze interesy gospodar- r litycznych i administracyjnych. Nie możemy obojętnie patrzeć na me-
cze ze Związkiem Radzieckim. A pewnylos ponad'2 min osób żyjących w tym sektorze rolnictwa.

Działania te powinny uchronić przed masowymi bankructwami \ i Przeciwstawiamy się tez niszczeniu spółdzielczości wiejskiej pod
chłopskichgospodarstw rodzinnych. Wsytuacji, gdy zmalała do mi- \ t pozorem zwalczania monopoli; nie może być bezpodstawnie wyprze-
nimum możliwośćzatrudnienia w przemy'śle, a pozarolnicze docho- \ t s \ dawany majątek spółdzielczy gromadzony latami przez ludnośćwiej-
dy spadły do zera, dla rodzin użytkujących te gospodarstwa nie ma El ską. Spółdzielczość wiejską traktujemy jako jeden ze sposobów prze-
alternatywy. Ich bankructwo może tylko pogłębić nędzę na wsi li 'chodzenia do społecznej gospodarki rynkowej.

i zwiększyć liczbę bezrobotnych w kraju. Proces szybkiej, brutalnej l l E Opowiadamy się za rozszerzeniem samorządności wsi i gmin, za
farmeryzacji polskiej wsi skazany jest na niepowodzenie; ziemia trak- ^ l ! zapewnieniem mieszkańcom wsi coraz większego wpływu na rozwój
towanajest bowiem przez rolników, zwłaszcza tych najbiedniejszych, Ł spoteczno-gospodarczy swoich miejscowości. Popieramy samorząd
w sposób daleko odbiegający od kryteriów ekonomicznych. ' l ; terytorialny i jego dążenia do uzyskania ekonomicznych podstaw

27'.W przyszłości powinny być dokonane głębokie zmiany struktu- działania.
rolne na polskiej wsi, tak aby powstawały silne, samodzielne wyso-
koefektywne gospodarstwa chłopskie o zdecydowane j orie-ntacii rvn- . . ., - ^
kowej. Ewolucja ta musi jednak następować stopniowo w sposób na- VIL polska fl^w"^m uczestnikiem międzynarodowe] współpracy

turalny, w warunkach stwarzania przez państwo alternatywnych róż- gospodarczej
wiązań. '

Ważnym zadaniem państwa jest powstrzymanie bardzo szybkiego 29. Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej z zadowoleniem
wzrostu cen maszyn rolniczych i nawozów sztucznych, m .m. poprzez wita decyzje dotyczące zmniejszenia polskiego zadłużenia. Nie zmie-
usprawnienie organizacji tych przemy stów, stworzenie odpowiednie- nią to jednak naszej krytycznej oceny możliwości rozwoju polskiej
go systemu subwencji, a także wprowadzenie innych ograniczeń dla gospodarki w najbliższych latach, w warunkach kontynuacji obecnej
wzrostu cen. - ^,^, gospodarczej.

Wieś me obejdzie się również bez kredytów preferencyjnych na 30. Zdaniem SdRP Polska powinna oprzeć swe bezpieczeństwo na
szczególnie ważne cele, bez odpowiedniej polityki celnej chroniącej g budowie europejskich struktur współpracy i integracji.
rodzime rolnictwo przed nieuczciwą konkurencją, bez dokonywania | Opowiadamy się za najszybszym przystąpieniem Polski do Rady
interwencyjnych zakupów produktów rolnych i pośredniego regulo- | Europy i otwarciem procesów wiążących naszą gospodarkę ze
warna rynku. ' j W spólnotą Europejską. Radykalnego przyspieszenia wymaga przy-

2^-Rolnictwo polskie jest i powinno pozostać wielosektorowe, przy stosowanie naszych norm i standardów technicznych oraz ustawo-
zagwarantowaniu swobodnego między'sektorowego przepływu ziemi dawstwa do norm i zasad obowiązujących na obszarze Wspólnego
kapitału i ludzi. Przepływy takie dokonywać się muszą jcidnak wy- Rynku. W miarę pogłębiania się integracji Polski z Europejską
łącznie z powodów ekonomicznych. Wspólnotą Gospodarczą powinniśmy być przygotowani do stopnio-

Przeciwstawiamy się doktrynalnie pojmowanej prywatyzacji roi- wego ograniczania suwerenności decyzji państwa na rzecz struktur
nictwa, która powinna być środkiem, a nie celem polityki rolnej. Nie ponadnarodowych w takim samym stopniu, jak to czynić będą czton-

226 227

�

duktów, zwłaszcza subsydiowanych przez zagranicznych eksporte-
rów;

* po czwarte: rozszerzenie i uelastycznienie interwencyjnego sku-
pu produktów rolnych, głównie przez Agencję Rynku Rolnego;

* po piąte: aktywizację eksportu rolno-spozywczego, głównie na
rynki wschodnie, co wymaga zasadniczej reorientacji polityki han-
dlu zagranicznego i innego spojrzenia na nasze interesy gospodar-
cze ze Związkiem Radzieckim.

Działania te powinny uchronić przed masowymi bankructwami
chłopskich gospodarstw rodzinnych. W sytuacji, gdy zmalała do mi-
nimum możliwość zatrudnienia w przemyśle, a pozarolnicze docho-
dy spadły do zera, dla rodzin użytkujących te gospodarstwa nie ma
alternatywy. Ich bankructwo może tylko pogłębić nędzę na wsi
i zwiększyć liczbę bezrobotnych w kraju. Proces szybkiej, brutalnej
farmeryzacji polskiej wsi skazany jest na niepowodzenie; ziemia trak-
towana jest bowiem przez rolników, zwłaszcza tych najbiedniejszych,
w sposób daleko odbiegający od kryteriów ekonomicznych.

27. W przy sztości powinny być dokonane głębokie zmiany struktu-
ralne na polskiej wsi, tak aby powstawały silne, samodzielne, wyso-
koefektywne gospodarstwa chłopskie o zdecydowanej orientacji ryn-
kowej. Ewolucja ta musi jednak następować stopniowo, w sposób na-
turalny, w warunkach stwarzania przez państwo alternatywnych roz-
wiązań.

Ważnym zadaniem państwa jest powstrzymanie bardzo szybkiego
wzrostu cen maszyn rolniczych i nawozów sztucznych, m.in. poprzez
usprawnienie organizacji tych przemy stów, stworzenie odpowiednie-
go systemu subwencji, a także wprowadzenie innych ograniczeń dla
wzrostu cen.

Wieś nie obejdzie się również bez kredytów preferencyjnych na
szczególnie ważne cele, bez odpowiedniej polityki celnej chroniącej
rodzime rolnictwo przed nieuczciwą konkurencją, bez dokonywania

interwencyjnych zakupów produktów rolnych i pośredniego regulo-
wania rynku.

28. Rolnictwo polskie jest i powinno pozostać wielosektorowe, przy
zagwarantowaniu swobodnego międzysektorowego przepływu ziemi,
kapitału i ludzi. Przepływy takie dokonywać się muszą jednak wy-
łącznie z powodów ekonomicznych.

Przeciwstawiamy się doktrynalnie pojmowanej prywatyzacji rol-
nictwa, która powinna być środkiem, a nie celem polityki rolnej. Nie

226

można deklarować równości wszystkich sektorów własnościowych
w rolnictwie, a jednocześnie wymuszać prywatyzację środkami pu-
blicznymi.

Wypowiadamy się za tworzeniem Państwowym Gospodarstwom
Rolnym i spółdzielczym gospodarstwom rolnym warunków natural-
nych przeobrażeń strukturalnych i własnościowych bez nacisków po-
litycznych i administracyjnych. Nie możemy obojętnie patrzeć na nie-
pewny los ponad 2 min osób żyjących w tym sektorze rolnictwa.

Przeciwstawiamy się tez niszczeniu spółdzielczości wiejskiej pod
pozorem zwalczania monopoli; nie może być bezpodstawnie wyprze-
dawany majątek spółdzielczy gromadzony latami przez ludność wiej-
ską. Spółdzielczość wiejską traktujemy jako jeden ze sposobów prze-
chodzenia do społecznej gospodarki rynkowej.

Opowiadamy się za rozszerzeniem samorządności wsi i gmin, za
zapewnieniem mieszkańcom wsi coraz większego wpływu na rozwój
społeczno-gospodarczy swoich miejscowości. Popieramy samorząd
terytorialny i jego dążenia do uzyskania ekonomicznych podstaw
działania.

VII. Polska aktywnym uczestnikiem międzynarodowej współpracy
gospodarczej

29. Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej z zadowoleniem
wita decyzje dotyczące zmniejszenia polskiego zadłużenia. Nie zmie-
nia to jednak naszej krytycznej oceny możliwości rozwoju polskiej
gospodarki w najbliższych latach, w warunkach kontynuacji obecnej

polityki gospodarczej.

30. Zdaniem SdRP Polska powinna oprzeć swe bezpieczeństwo na
budowie europejskich struktur współpracy i integracji.

Opowiadamy się za najszybszym przystąpieniem Polski do Rady
Europy i otwarciem procesów wiążących naszą gospodarkę ze
Wspólnotą Europejską. Radykalnego przyspieszenia wymaga przy-
stosowanie naszych norm i standardów technicznych oraz ustawo-
dawstwa do norm i zasad obowiązujących na obszarze Wspólnego
Rynku. W miarę pogłębiania się integracji Polski z Europejską
Wspólnotą Gospodarczą powinniśmy być przygotowani do stopnio-
wego ograniczania suwerenności decyzji państwa na rzecz struktur
ponadnarodowych w takim samym stopniu, jak to czynić będą czton-

227

kawie Wspólnoty Europejskiej. Wyrazem tego powinno być m.in.
otwieranie granic naszego państwa, ruch bezcłowy i rozwój ochro-
ny obywateli polskich poza granicami naszego państwa.

31. Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej opowiada się
utrzymaniem i rozwojem bliskiej wspótpracy gospodarczej z kraja-
mi Europy Środkowowschodniej, należącymi uprzednio do Rady
Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Nasza polityka zagraniczna
uwzględniać musi fakt, ze ściśle związki polityczne i gospodarcze roz-
budowywane w ciągu czterdziestu lat doprowadzily do ukształtowa-
nia trwałych powiązań strukturalnych. Jest to fakt historyczny, któ-
rego nie można nie dostrzegać. Przez wiele jeszcze lat we wszystkich
krajach tego regionu istnieć będzie komplementarna'ść struktur go-
spodarczych, dominującym typem wtasności pozostanie własność
państwowa lub społeczna, a metody zarządzania tą własnością wy-
kazywać będą duże podobieństwa.

Powinniśmy więc dołożyć wszelkich starań, by Polska jako kraj
największy w tej grupie mogta budować swą pozycję z pożytkiem dla
wszystkich, a zwlaszcza dla samej siebie.

32. Polska powinna być też zainteresowana rozwojem wszech-
stronnie j szych i trwalszych związków z krajami rozwijającymi się.
Nasze wspólne interesy będą się w najbliższych dziesięcioleciach co-
raz bardziej uzależniać. Chodzi zwłaszcza o budowę trwalszych po-
litycznych podstaw dla rozwoju korzystnego handlu, kooperacji pro-
dukcji, wspólnych inwestycji.

[...]

STRONNICTWO
DEMOKRACJI
POLSKIEJ

l

Powstało z przemianowania Polskiego Forum Chrześcijańsko-De-
mokratycznego na jego Nadzwyczajnym Kongresie 27 lutego 1993 ro-
Jcu. PFChD utworzone zostało z inicjatywy działaczy Stowarzyszenia
PAX w marcu 1991 roku jako platforma politycznej aktywności człon-
ków stowarzyszenia, choć nie tylko ich (Stowarzyszenie PAK, od ma-
ja 1993 roku noszące nazwę "Civitas Christiana",jako organizacja la-
ikatu katolickiego zamierza poświęcić się akcji ewangelizacyjnej). Or-
ganizacja korzysta ze środków i bazy materialnej PAX-u, podkreśla-
jąc jednak, że nie jest jego kontynuacją, ani nową formułą organiza-
cyjną. Zmiana nazwy wiązała się z kampanią wyborczą do parlamen-
tu. Działacze PFChD postrzegli w jej trakcie konieczność opracowa-
nia i promowania w społeczeństwie polskiego, historycznie ukształto-
wanego modelu demokracji. Materiały i wystąpienia z tego okresu
kreują więc demokrację na centralną kategorię programową.

W referacie programowym prezes Ziemowit Gawski podkreśla, że
polski model demokracji kształtował się przez wieki w specyficznej,
geopolitycznej sytuacji Polski. Nabierał takich cech, jak: związek na-
szej myśli społecznej z Zachodem, a nie Wschodem, tolerancja, patrio-
tyzm, otwartość na kulturę i dorobek cywilizacyjny innych narodów,
samorządność jako podstawa organizacji społeczeństwa, związek z ka-
tolicyzmem, tendencja do społecznego równania w górę, a nie w dół
i inne. Wnioskuje z tego, że istnieje specyficznie polski model demo-
kracji, nie będący ani "koncepcją liberalizmu stawiającego ponad
wszystko prawo jednostki do osobistego szczęścia, ani też wszechmo-
cy państwa czyniącej z człowieka jedynie narzędzie sprawującego wła-
dzę". Model polski wypośrodkowuje, zdaniem Gawskiego, pomiędzy
możliwością realizacji interesu jednostkowego a interesem wspólnoty.

Wizja państwa oraz hierarchia wartości wg SDP mają charakter trą-
dy cjonalistyczny, konserwatywny. Zakorzenione są w dorobku prze-
szłości, tradycji, chrześcijańskiej wizji człowieka i świata. Sprzeciw

229

- zagwarantowanie prawa człowieka do życia od chwili poczęcia aż
do naturalnej śmierci,

-umocnienie rangi rodziny jako fundamentu społeczeństwa, wspól-
noty, w której winny kształtować się postawy patriotyczne i obywa-
telskie,

-zmianę podziału administracyjnego, przywracającą oparte na tra-
dycyjnych więziach lokalnych i gospodarczych powiaty,

- umocnienie rangi samorządów terytorialnych wyposażonych
w maksimum uprawnień decyzyjnych i organizacyjnych oraz stabil-
ne środki materialne gwarantujące skuteczność ich działania,

- rozgraniczenie kompetencji administracji państwowej i samorzą-
dów w sposób gwarantujący możliwość obrony interesów społeczno-
ści lokalnych.

3. Stworzenie trwałych wsad regulujących działalność polskich i za-
granicznych podmiotów gospodarczych, [zasad - red.] preferują-
cych rodzimą przedsiębiorczość i zapewniających udzial Polski
w międzynarodowym podziale pracy.

4. Przyspieszenie procesów prywatyzacyjnych zakładających upo-
wszechnienie własności oraz przeciwdziałanie nadmiernej koncen-
tracji kapitału i monopolizacji rynku.

5. Zahamowanie wzrostu bezrobocia przez opracowanie regional-
nych programów restrukturyzacyjnych, utworzenie ogólnodostępnej
sieci pośrednictwa pracy, poradnictwa i szkolenia zawodowego,
udzielanie pomocy finansowej v zakładaniu własnych przedsię-
biorstw oraz uruchomienie programu robót publicznych, wspótfinan-
sowanych przez samorządy terytorialne.

6. Wprowadzenie systemu podatkowego preferujące go podmioty go-
spodarcze tworzące nowe miejscapracy i inwestujące we własny roz-
wój oraz wprowadzające do gospodarki narodowej rezultaty polskiej
myśli naukowej i twórczości kulturalnej. Ulgi powinny dotyczyć
w szczególności małych firm rodzinnych oraz rodzin z jednym żywi-
cielem, wielodzietnych i wychowujących dzieci specjalnej troski.

7. Stworzenie systemu gwarantującego realność wkładów kapitało-
wych rodzin pracowniczych, [wkładów - red.] gromadzonych w ka-
sach oszczędnościowych, towarzystwach budowlanych i spółdziel-
niach.

8. Ochrona konkurencyjności polskiego rolnictwa poprzez stworze-
nie systemu finansowego ułatwiającego wkup ziemi, środków pro-
dukcji, specjalizację i restrukturyzację ze szczególnym uwzględnie-

232

niem gospodarstw ekologicznych. Należy wyeliminować nieuczciwe
praktyki w handlu produktami rolnymi i stosować bariery celne, za-
bezpieczające rynek przed tanią żywnością pochodzenia zagranicz-
nego.

9. Podporządkowanie postępu cywilizacyjnego wymogom ochrony
środowiska naturalnego, w szczególności przez rozwijanie czystych
ekologicznie energo- i materialooszczędnych technologii produkcji,
ponowne wykorzystywanie surowców i materiałów. Marnotrawstwo
i zanieczyszczanie środowiska powinny być surowo karane.

10. Przeprowadzenie reformy systemu ubezpieczeń społecznych
w celu zagwarantowania realności i terminowości świadczeń eme-
rytalno-rentowych oraz zapewnienie obywatelom ochrony w przy-
padku zagrożenia zdrowia lub życia. Ubezpieczeni muszą mieć moż-
liwość kontrolowania stanu funduszów towarzystw ubezpieczenio-
wych. System finansowania opieki zdrowotnej należy oprzeć na Ka-
sach Chorych umożliwiających ubezpieczonemu wybór odpowiada-
jących je go potrzebom świadczeń lekarskich i placówek służby zdro-
wia.

11. Wypracowanie zintegrowanego systemu polityki społecznej,
opartego o zasadę pomocniczości, nie pozostawiającego nikogo na
marginesie życia społecznego. Jego podstawą winno być działanie
na rzecz odzyskiwania przez ludzi samodzielności życiowej i zdolno-
ści służenia pomocą innym, zaś celem - umocnienie wśród społeczeń-
stwa poczucia bezpieczeństwa socjalnego.

12. Powstrzymanie postępującego upadku polskiego szkolnictwa
i nauki poprzez zwiększenie wydatków budżetowych na te dziedziny
w tempie przewyższającym wzrost dochodu narodowego. Będziemy
popierać wszelkie inicjatywy, poszerzające możliwości zdobywania
wykształcenia, wiedzy fachowej i podwyższania kwalifikacji zawodo-
wych.

13. Stworzenie prawnofinansowych warunków rozwoju kultury na-
rodowej, zabezpieczających ją przed zepchnięciem na margines i utra-
tą tożsamości. Zamierzamy popierać różne formy mecenatu kultural-
nego, sprawowanego przez państwo, instytucje i osoby prywatne oraz
działalność organizacji społecznych upowszechniających chrześci-
jańskie wzorce zachowań w życiu codziennym i miejscu pracy.

14. Przekształcenie trzonu istniejących sit zbrojnych w profesjo-
nalną armię zawodową, wyposażoną w sprzęt wojskowy najnowszej
generacji, oraz szkolenie jej zgodnie z doktryną obronną gwarantu-

233

jącą w pełni bezpieczeństwo państwa. Ponadto opowiadamy się w
utrzymaniem powszechnej sluzby wojskowej. Racje gospodarcze
i strategiczne wymagają rozwijania rodzimego przemysłu zbrojenio-
wego.

15. Ochrona porządku publicznego poprzez zwiększenie sity i sku-
teczności dziatań policji, służb granicznych i celnych.

16. Określenie zasad realizacji polskiej racji stanu zgodnej z inte-
resem narodowym. Za jej najważniejsze elementy uważamy:

-powstanie w Europie skutecznego systemu bezpieczeństwa zbio-
rowego obejmującego kraje członkowskie Paktu Północnoatlantyc-
kiego oraz kraje Europy Środkowej i Wschodniej,

-poszerzenie udziału Polski w procesach kształtujących nowe ob-
licze Europy, m.in. przez stopniowe integrowanie polskiej gospodar-
ki z wysoko rozwiniętymi państwami Zachodu na zasadzie obopól-
nych korzyści,

- nadanie szczególnej rangi stosunkom z sąsiadami Polski, w tym
zwłaszcza z Rosją i Niemcami, i opracowanie długofalowej koncep-
cji ich rozwijania, w tym zwłaszcza rodzimej, realistycznej koncep-
cji współpracy przygranicznej. W interesie Polski leży budowanie
więzi gospodarczych państw bałtyckich,

- nasilenie działań mających na celu umocnienie więzi z Polaka-
mi żyjącymi poza granicami kraju oraz obronę ich interesów,

- działanie na rzecz społecznego zrozumienia i akceptacji długo-
falowych zasad polskiej polityki zagranicznej.

Szczegółowe dokumenty programowe rozwijające powyższe tezy,
stanowiące dorobek naszej pracy ostatnich trzech lat, staną się pod-
stawą opracowania nowej strategii społeczno-gospodarczo-politycz-
nej przełamującej myślenie kategoriami kryzysu, dającej każdemu
obywatelowi szansę włączenia się w proces odnowy życia narodu.
W tworzeniu takiej strategii gotowi jesteśmy współpracować z inny-
mi sitami politycznymi wyznającymi bliskie nam idee i wartości.

STRONNICTWO
DEMOKRATYCZNE

Stronnictwo Demokratyczne powstało w kwietniu 1939 roku z Klu-
bów Demokratycznych, zakładanych w latach trzydziestych w środo-
wiskach tzw. klasy średniej. Partia przetrwała wojnę, działając w pod-
ziemiu. Na scenę polityczną powróciła oficjalnie w Lublinie, już 18
sierpnia 1944 roku. Do referendum i wyborów do Sejmu w 1947 roku
przystąpiła w bloku z PPR, PPS. Po rozwiązaniu Stronnictwa Pracy
SD powiększyło szeregi o część członków tej partii.

W pierwszej po wojnie Deklaracji SD opublikowanej w Rzeczpo-
spolitej z 28 września 1944 roku ostrej krytyce poddano okres mię-
dzywojenny. Uwypuklono natomiast znaczenie polsko-radzieckiego
braterstwa broni i pozytywną rolę zachodniej granicy, rokującej do-
brosąsiedzkie stosunki. Na tzw. Małym Kongresie w 1948 roku SD
uznało kierowniczą rolę klasy robotniczej i PZPR w budowie socjali-
zmu, ale w już w kilka lat później, w 1955 roku, w uchwale CK stwier-
dzono, iż SD jako partia inteligencji i rzemiosła ma do spełnienia wła-
sne zadania. Podobnej wagi zmiana w programie nastąpiła w 1989 ro-
ku, kiedy to stronnictwo określiło się jako pełnoprawna partia poli-
tyczna. Pojawił się też pomysł przyjęcia nowej nazwy: Polska Parti<
Socjaldemokratyczna, który jednak odrzucono w referendum przepro-
wadzonym wśród członków.

Od czasu powstania stronnictwa do chwili obecnej rozumienie wy
stepującego w jego nazwie słowa "demokracja" uległo w programact
partii charakterystycznym zmianom. Pierwsza deklaracja programo
wa uchwalona na I Kongresie w 1939 roku postulowała jako spraw<
fundamentalną dla ustroju poszanowanie praw i wolności obywatel
skich: niestosowanie przemocy wobec przeciwników politycznych
sprzeciw wobec samowoli władzy sprawowanej przez oligarchię; za
gwarantowanie całkowitej niezawisłości sądów, rozszerzenie roli są
morządów, prowadzenie niezależnej od obcych wpływów polityki za
granicznej oraz przeciwstawienie się wpływom państw totalitarnych

CK,T aracJ1,z1944 roku okres międzywojenny nazwano, demokra- l Kiszczaka oraz rozmowie z ambasadorem ZSRR, SD i ZSL przysta-
ją rormalną . Opowiedziano się za "oparciem demokracji politycz- - piły do tworzenia rządu w koalicji z "Solidarnością". W skład Rady
JJ na demokracji społeczno-gospodarczej (...) najszerszych warstw B Ministrów weszło 2 członków SD, mniej niż z PZPR nie tworzącej ofi-

W1941S robotmków' ^"P^ l inteligencji". W ogłoszonych | cjalnie rządu.

. roK" / ewcn Pogromowych skrytykowano istniejące w SD H Zbiurokratyzowana i przystosowana do działania w innych warun-
_iwersalistyczne tendencje prawicowe i demo-liberalne. Tym razem - kach partia przechodziła kryzys, który zaczął się pod koniec lat osiem-

?' za podstawe Demokrację społeczną" i walkę o ustrój demo- - dziesiątych. Traciła najbardziej aktywnych! wartościowych członków,
'"(livcznv u/ cnnicTii - .-,,"i,"--- i . . - -' " a^� - -' .......

. ^,- ^ ^^^ "ucniuKracJę społeczną" i walkę o ustrój demo- - dziesiątych. Traciła najbardziej aktywnych i wartościowych członków,
etyczny w SOJUSZU z ruchem robotniczym i radykalnym ruchem lu- - którzy tworzyli nowe partie lub zasilali szeregi już istniejących, prze-
aowym. Na VII Kongresie w 1965 roku stronnictwo określiło się ja- - ważnie centrowych lub prawicowych. Z SD odeszli m.in.: Janusz Kor-
Kopartia demokratyczna nowego typu, stojąca na gruncie demokracji l win-Mikke, Alicja Grześkowiak, Hanna Suchocka, Kazimierz M.
^cjalistyczne) i współdziałająca w budowie socjalizmu W Deklara l Ujazdowski, Jacek Maziarski, Tadeusz Bień. Brak zaufania do SD wy-
CJI programowej uchwalonej na XII Kongresie w 1981 roku i potwier- - raziła jedna z jej podstawowych grup. Podczas obrad V Krajowego
azonej na XIII w kwietniu 1985 roku SD uznało, iż jest partią rady- l Zjazdu Rzemiosła Polskiego (l 1-12 grudnia 1989 roku) uczestnicy
Ka nych demokratów stojących na gruncie ustroju socjalistycznego fl ' stwierdzili, że SD nie spełnia oczekiwań środowiska i zastanawiali się

nrT.i' a w*rrogmmle.z ] 989 roku zawarto stwierdzenie o potrzebie fl nad utworzeniem własnej partii.
pr^Kształcema polskiego modelu socjalizmu w kierunku pełnej de ] Następstwem konfliktów we władzach była seria nadzwyczajnych
moKratyzacJi metod rządzenia i zbudowania państwa demokratyczne- ] zjazdów poprzedzonych oskarżeniami poprzednich ekip o malwersa-
go, które: "będzie wspólnym dobrem wszystkich obywateli a nie in- cje partyjnych funduszy. 28 lutego 1990 roku na Plenum CK SD ustą-
su-umentem panowania klasowego". W Deklaracji z 1991 'roku SD pił przewodniczący Jerzy Jóźwiak. Aleksander Mackiewicz, który ob-

OKresliło się Jako partia demokratyczno-liberalna pojmująca demokra- Jął tę funkcję, też pełnił ją niedługo. Po zjeździe, w kwietniu 1991 ro-
Cję " me tylko jako prostą realizację woli większości, ale również ja- ku część delegatów utworzyła frakcję liberalno-demokratyczną, która

Wn/^ praw mme-iszości"- w następnym miesiącu przyłączyła się do KLD. Wybory parlamentar-
w Deklaracji programowej przyjętej 27 września 1992 roku SD ne w 1991 roku również skończyły się porażką SD. Na zgłoszonych
opowiedziało się za systemem demokracji parlamentarnej oraz sospo- 371 kandydatów jeden uzyskał mandat poselski i dwudziestu dziewię-
aarKą wolnorynkową z zachowaniem interwencjonizmu państwa oraz ciu senatorskie. W grudniu tegoż roku na Nadzwyczajnym Kongresie
odpowiedzialności państwa za strategiczne dziedziny. Szczególny na- funkcję przewodniczącego powierzono Zdzisławowi Adamczykowi
CISK w sprawach gospodarczych położono na rozwój usług z Krakowa, a już w czerwcu 1992 roku został on zastąpiony przez Ra-

n,,, mctw0 uznał0 za ^"^zne rozszerzenie samorządności po- fała Szymańskiego z Poznania. W tym czasie szeregi partii zmalały -
przez stworzenie nowej struktury państwa (powiatów regionów) wg różnych źródeł z 80-120 tysięcy do ok. 30,20, a nawet l O tysięcy.
z przekazaniem władzom terenowym uprawnień do pobierania części Na drugiej części kongresu, we wrześniu 1993 roku, nastąpił roz-
podaikow. Przynależność do samorządów gospodarczych winna być łam. Partia podzieliła się na zwolenników Rafała Szymańskiego i je-
ooowiąztowa, z pozostawionym prawem do wyboru organizacji 4 go przeciwników, którzy na zwołanym przez siebie kongresie obo-

^apodstawę polskiej racji stanu uznano zasadę nienaruszalności gra- wiązki przewodniczącego powierzyli Janowi Janowskiemu. (Sąd Wo-
nie istniejących w Europie. Ochrona granic Polski winna być wzmóc- jewódzki w Warszawie do rejestru partii wpisał jako przewodmczące-

sTcT^-L"10^0 zwroci10 też ^^golną uwagę na potrzebę ści- go Janowskiego). . ,..,.,
siycn związków ze środowiskami polonijnymi r v ^ ^^ politycznej żadne z ugrupowań me wyróżniało się ak-

W wyborach 4 czerwca 1989 roku SD wystąpiło w koalicji rządo- tywnością. Przed wyborami prezydenckimi w 1995 roku Rada Na-
wej Otrzymując zagwarantowane przy "okrągłym stole" 20 mandatów czelna SD Jana Janowskiego zgłosiła kandydaturę swojego przewod-
w sejmie. Po nieudanych próbach powołania rządu przez Czesława niczącego. Początkowo zapowiadał on odebranie elektoratu (drob-

236

nych i średnich przedsiębiorców, przedstawicieli wolnych zawodów
i pracowników umysłowych sfery budżetowej) Jackowi Kuroniowi,
Aleksandrowi Kwaśniewskiemu i Adamowi Strzemboszowi, ale
przed rejestracją zgłosił rezygnację. SD kierowane przez Rafała Szy-
mańskiego 3 maja 1995 roku zadeklarowało poparcie kandydata PSL
lub centroprawicy.

Od lat osiemdziesiątych partia zajmowała się głównie propagowa-
niem demokratycznych tradycji w społeczeństwie polskim. Za swoje
święto przyjęta dzień uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Klub parlamen-
tarny SD był autorem wniosku przyjętego przez Sejm 14 września 1989
roku o przywróceniu państwu polskiemu nazwy Rzeczpospolita Pol-
ska, a herbowemu orłu korony, uwzględnionego w znowelizowanej na
koniec 1989 roku Konstytucji.

Przewodniczący: Jan Janowski. Siedziba: Warszawa.

B.S.

STRONNICTWO DEMOKRATYCZNE
DEKLARACJA PROGRAMOWA

"Kto nie szanuje i nie ceni swojej przeszłości, ten
nie jest godzien szacunku teraźniejszości i nie ma
prawa do przyszłości".

Jesteśmy partią polskich demokratów, nawiązującą do dorobku ru-
chów demokratycznych oraz wartości ideowych, których symbolem
jest Konstytucja 3 Maja.

Dążymy do zbudowania w Polsce państwa demokracji parlamen-
tarnej, prawa i samorządności. Swoją działalnością służymy społe-
czeństwu i suwerennemu rozwojowi państwa.

Za najważniejszą powinność uznajemy umacnianie i ochronę nie-
podległości Rzeczypospolitej, zwiększenie jej zasobności materialnej
{pomnażanie dorobku kultury duchowej Narodu.

Za nadrzędne wartości uznajemy wszechstronny rozwój człowie-
ka, umacnianie zasad wolności i równości obywatelskiej oraz prze-
strzeganie praw człowieka.

238

Od ] 937 r. przedstawiamy społeczeństwu polskiemu wizje nowo-
czesnego państwa demokratycznego.

Naszą obecność na scenie politycznej dyktuje nam rzetelna troska
o byt i losy Narodu.

Uważamy, ze niezbędne jest jak najszybsze uchwalenie nowej Kon-
stytucji, która da gwarancje ustanowienia ładu prawnego i politycz-
no-gospodarcze go Kraju.

Konstytucję tworzymy dla człowieka, ponieważ państwo ma służyć
ludziom, a nie panować nad nimi.

Opowiadamy się za systemem demokracji parlamentarnej. Ustrój
państwa winien być podporządkowany zasadom demokracji, prawo-
rządności, samodzielności regionalnej i bezpieczeństwa socjalnego.

Zakres kompetencji poszczególnych władz winien wynikać z nad-
rzędnych interesów państwa polskiego.

n

W sprawach stosunków Kościót-państwo opowiadamy się za au-
tonomią Kościoła i państwa, a zarazem w współpracą Kościoła
Zpaństwem. Uznajemy prawo Kościoła do wypowiadania się w spra-
wach ogólnopaństw owych.

III

Opowiadamy się za gospodarką wolnorynkową, dającą równe
uprawnienia wszystkim podmiotom gospodarczym. Gospodarka win-
na rozwijać się z zachowaniem niezbędnego interwencjonizmu pań-
stwa, a jej silą motoryczną musi być stabilny i jednolity system finan-
sowy.

Uważamy, ze prywatyzacja nie stanowi jedynego panaceum na wyj-
ście z recesji gospodarczej. W imię zachowania suwerenności naro-
dowej - widzimy konieczność odpowiedzialności państwa za strate-
giczne dziedziny gospodarki.

239

IV

Naszym zdaniem związki zawodowe -jako organizacje ochrania-
jące prawa pracownicze - powinny przejąć na siebie odpowiedzią!'
ność za właściwe kształtowanie relacji między pracownikami a pra-
codawcami.

V

Polityka gospodarcza państwa powinna sfużyć zachowaniu jego
suwerenności i zaspokajaniu potrzeb jego obywateli. Pomyślność go-
spodarcza Polski w znacznym stopniu zależy - podobnie jak we
wszystkich krajach rozwiniętych - od rozwoju sektora szeroko rozu-
mianych ustug. Tworzą one bowiem zarówno dochód narodowy, jak
i miejsca pracy. W interesie ludzi zatrudnionych w usługach -a tak-
że w interesie ogótu społeczeństwa - leży szybkie rozwiązanie praw-
nych i ekonomicznych problemów tego obszaru gospodarczego.

VI

Uznajemy samorząd terytorialny, zawodowy i gospodarczy za jedną
z najważniejszych form udziatu obywateli we współrządzeniu krajem.

Dla poprawy zarządzania należy przenieść sprawdzone już wzory
samorządności do administracji przyszłych powiatów i regionów,
tworząc nowa strukturę Rzeczypospolitej samorządnej.

VII

Opowiadamy się za potwierdzonymi konstytucyjnie zasadami po-
działu podatków między samorządy i państwo.

Za konieczną uznajemy przebudowę instytucji administracji cen-
tralnej, co zapewni sprawne funkcjonowanie nowej struktury admi-
nistracyjnej zdecentralizowanego państwa.

Zgodnie z wieloletnią już tradycją podejmujemy sprawę rozwoju
małych i średnich miast, stanowiących naturalny podmiot kształto-
wania się polskiej samorządności.

240

VIII

,, - - , .nie konstytucyjnych gwaran-
U znajomy za nieodzowne wprowad. , ^ JJ J o

cji dla samorządu gospodarczego i ze ,."',., ,,
' - ,, - , -,- zynaleznosci do samorządów
Opowiadamy się za obowiązkiem c - , . , , ,
, i. > - 'wdmiotow gospodarczych co

gospodarczych, z zachowaniem praw
do wyboru organizacji.

IX

,,,.,. . , . \ie opieką kultury narodowej
Obowiązkiem państwa jest otacza . - l,. -

i zapewnienie niezbędnych środkówf^W0^0^

y ,. ,, ... ,, , kiem Jednoczącym spoteczen-
Kultura polska iest ważnym skladr -'.,. ~ - , . . r.
. . , . , ,in cywilizowanym świecie. Do-

stwo, zawiera dzielą szanowane w car - ... . .

robek kulturowy jest podstawowym ^W"^ nas^ twsam0-
sci narodowej.

X

Obywatelepowinnimiećwgwaran0^^^^^0^
bezpłatnej nauki,

XI

Tworzenie warunków wszechstron^^0 rozwoJU m 0 8 P
nią uznajemy za sprawę nadrzędną d� P^10^1 Rwzy pospolitej.

^lajwaźniejszą sprawą dla miodzie WP^^P^W^

, . , , arunkow startu życiowego.
cy zawodowej oraz podstawowych w -/o

XII

, . . r., ,. , , . \ą i ochronę środowiska traktu-
Lecznictwo, profilaktykę zdrowotr^. . , - , - i . r\ i

. , ' . - . - . walących się działań. Ochrona
jemy jako system wzafemnie uzupeti -" ' ,-'.,.
.,.,, ," ., -,, iwowym obowiązkiem państwa

środowiska naturalnego jest podstc -
i obywateli.

241

Niszczenie środowiska naturalnego - jako zagrażające zdriwiu
człowieka - winno być ścigane z cala surowością prawa.

Opowiadamy się za reformą systemu ubezpieczeń spotecznycidla
zapewnienia racjonalnych ekonomicznie podstaw finansowania
ustug zdrowotnych.

Xlii

Uważamy, ze tak jak w całym świecie demokratycznym polscy fne-
ryci powinni mieć prawo do pracy bez ograniczeń. Podatki od ic^a-
robków wzbogacają skarb państwa.

XIV

Polska narodowa racja stanu musi być fundamentem polityki^a-
graniczne j państwa. Uznajemy zasadę nienaruszalności istniejących
granic Rzeczypospolitej i innych państw europejskich. Naszym la-
niem należy tworzyć realne warunki wspólnego wychodzenia z ł-y-
zysu cywilizacyjnego państw Europy Srodkowo-W schodnie].

Opowiadamy się za ścistymi związkami Polonii z Polską i za pry-
skaniem zbiorowości polonijnych dla szeroko pojętych interesówia.
szego państwa.

Państwo powinno zapewniać skuteczną opiekę obywatelom ni-
skim przebywającym za granicą.

Dla bezpieczeństwa państwa uznajemy za konieczne wzmocnicie
ochrony granic Polski.

Dla realizacji naszych zamierzeń programowych gotowi jestetny
podjąć współpracę ze wszystkimi organizacjami politycznymi i so-
tecznymi - tak o charakterze ogólnopolskim, jak i o zasięgu re^o-
nalnym - których ideologia jest zbieżna z naszą.

XVI Kongres Stronnictwa Demokratycznego
Warszawa, 27 września 1992 r.

242

LIST OTWARTY PRZEWODNICZĄCEGO
STRONNICTWA DEMOKRATYCZNEGO
RAFAŁA SZYMANSKIEGO
DO JANA JANOWSKIEGO

Ostatnie wydarzenia w Stronnictwie Demokratycznym powodują
- nie z mojej winy - iż wymiana myśli między mną a Panem nie jest
możliwa przy stole, a z drugiej strony spór pomiędzy nami jest spra-
wą cale go Stronnictwa. Dlatego pozwalam sobie na ten publiczny
Z Panem dialog ufając, ze zechce pan na mój list odpowiedzieć.

Szanowny Panie Profesorze, prawdziwie żałuję, że przyszło mi spo-
tkać się z Panem jako politycznym adwersarzem w tak dramatycznej
dla stronnictwa chwili. Pomijam problemy nielegalnego Pańskiego
wyboru oraz bezprawne działania, niestety, Pana, Panie Profesorze

i grupy Pana otaczającej.

Unosząc się ponad krzywdy, których osobiście doznałem w pomó-
wieniach, oszczerstwach i rozlicznych epitetach ujmujących mojej
godności zarówno jako człowieka, jak i polityka - czynię pierwszy
krok w Pańskim kierunku, ponieważ widzę potrzebę rozmowy; nade
wszystko czynię to w trosce o dobro Stronnictwa i je go cztonków. Ten
list proszę traktować-po pierwsze jako męską rozmowę między na-
mi, po wtóre: być może stanie się on dla Pana źródłem informacji in-
nych niż te, których dostarcza Koledze pańskie polityczne otoczenie.

Pańskie zachowanie w ostatnim okresie upewnia mnie w przeko-
naniu, że jest Pan wyeliminowany ze środowiska polskich demokra-
tów, nie zna Pan naszej partii ani w przekroju aspiracji ideowych,
ani w sferze zaplecza finansowo-majątkowego.

Z wielkim żalem i zdziwieniem przyjąłem informację, iż Pan zde-
cydował się ze mną procesować - jak Pan twierdzi - o: zawłaszczo-
ne pieniądze (w tym 600 min zł na moją kampanię wyborczą); zaję-
cie Centralnego Ośrodka Kształcenia Kadr SD na siedzibę władz na-
czelnych Stronnictwa; sprzedanie nieruchomości oraz, podobno tez,
o jakieś decyzje podjęte przeze mnie we Wrocławiu. Jeśli wolno mi
przypuszczać- te pomysły podsunęli Panu Wiesław Kowalczuk i Je-
rzy Gordziejczuk.

Pokrótce pozwolę sobie na wyjaśnienia, jakie daje mi forma listu

otwartego.
Po pierwsze ulegt Pan studzeniu co do tych 600 min zt na moją

243

t

kampanię wyborczą, chociaż powierzchowna lektura większości ra- m Szanowny Panie Profesorze, dobrze byłoby, gdyby zechciał Pan
chunków, sygnowanych na moje nazwisko, mogła to spowodować; |^ publicznie powiedzieć, dlaczego nie mógt Pan powstrzymać się do
tylko ze ja - Panie Profesorze - optacitem z tej sumy wszystkie pla- '^Hj. legalnego, statutowego Kongresu SD, przewidzianego (uchwalą RN
kąty oraz inne ustugi na rzecz promocji 111 kandydatów SD do Sej- .^Hk SD z dnia 7 listopada 1993 r.) na 17 kwietnia 1994 r.PDlaczego nie
mui Senatu. Prawdziwie żatuję, ze nie wtączyt się Pan w kampanię ^^B odważył się Pan w normalnym, przewidzianym statutem trybie rywa-
wyborczą na szczeblu krajowym: nie zna Pan Profesor zapewne rów- ^^f lizować o godność przewodniczące go SD? Wszak członkowie Stron-
mez wiarygodnych informacji dotyczących złożoności i taktyki wy- ^^B nictwa mogą odnieść wrażenie - i trudno będzie to wytłumaczyć ina-
borczej, a także możliwości spełnienia oczekiwań większości czton- ^^K czej - że pozwolit się Pan wykorzystać przez grupę, której interesom
kówSD w tej kampanii. j^^R Wgrozily moje kolejne w Stronnictwie reformy majątkowe, które mu-

Nie zna Pan takżefaktu, iżpo dwóch próbach powołania szefa Szta- ^^^B siałem przeprowadzićdo końca ub .r. Reformy te byty w Stronnictwie
w wy rcze80 SD (^gniewa Zielińskiego z Radomia i Remigiusza t^^B akceptowane przez prawdziwych demokratów naszej partii.

Wotkiewma z Siedlec, którzy nie sprostali wymaganiom) - ostatecz- ^^B Proces sanacji SD jest procesem długotrwałym i złożonym. Mogę
me prowadziłem osobiście Sztab Wyborczy, kosztem własnej kampa- ^^B wiec zrozumieć zniecierpliwienie członków SD, że trwało to tak dtu-
nii wyborczej w Ciechanowie. Praca Sztabu Wyborczego SD była wi' ^f go. Dlatego zawsze z pokorą starałem się to tłumaczyć. Aż trudno
doczna głównie w tych radach okręgowych SD, które wystawiły kań- ^H uwierzyć, żeby Pan - który tyle czasu poświęcił materii politycznej,
dydatów do Parlamentu, a szczególnie do Senatu RP. Niestety, nie ^H złożoności przemian w okresie transformacji - nie mógł tego zrozu-
mogt Pan tego zauważyć w Krakowie, na skutek znikomego zaanga- ^H mieć. Nie mógt Pan nie wiedzieć, iż aktualne, wybrane w J 992 roku
zowama się tamtejszej Rady Okręgowej SD w kampanię, nie wspo- ^H kierownictwo SD zastało partię w stanie głębokiego rozkładu ifinan-
mmając o bezowocnej taktyce startu do Sejmu. ^H sowo zadłużoną na poziomie ca 40 mld zł (razem z " Epoką "iż.,, Dem-

Co do pozostałych zarzutów - to uprzejmie Pana informuję, że '^H polem").
wszystkie wymienione przez Pana działania leżą w granicach moich ^B Mam do Pana żal - i jak wiem, ma go również wielu członków SD
kompetencji - posiadam pełną zdolność prawną do podejmowania ^H z mojego pokolenia, iż walnie się Pan przysłużył temu, że Stronnic-
wspommanych przez Pana decyzji. W sumie: wysuwane zarzuty po- -RI two Demokratyczne w okresie transformacji ustrojowej RP znalazło
brzmiewają jakfolklor i nie mam pewności, czy te tzw. oskarżenia nie f się w takim kryzysie. Przecież na przełomie lat J 989-90 należał Pan
ośmieszają Pana jako człowieka i jako profesora. Wszak trudno nie | do czołówki aktywnych polityków naszej partii i wtedy, gdy trzeba
zauważyć, że urągają one i logice, i zdrowemu rozsądkowi, j było zastanowić się i nakreślić wizję Stronnictwa w nowej sytuacji,

Panie Profesorze, ja mam nie tylko prawo do podejmowania wspo- fl gdy trzeba było równocześnie bronić dorobku SD w okresie powo-
mmanych przez Pana decyzji, ale nade wszystko mam -jako prze- fl jennym - wtedy to zabrakło Panu koncepcji. Dat Pan temu wyraz
wodmczący Stronnictwa Demokratycznego - obowiązek dbania g w swoim wystąpieniu przy Okrągłym Stole oraz potwierdził to swo-
o majątek partii. Choć przyznaję, nie udało mi się zapobiec niektó- - ją rolą, jaką odegrał Pan na XIV Kongresie SD w kwietniu 1989 r.
rym poczynaniom Pańskiej grupy z 20 listopada i 993 r. (głównie W. - Wywiady, których Pan udzielił w ostatnim czasie (np. w " Rzeczy-
Kowalczuka), które naraziły Stronnictwo na poważne straty mająt- |l pospolitej") utwierdzają mnie w przekonaniu, iż nadal nie ma Pan

kowe, o czym nie wiedzą jeszcze liczne rzesze członków SD. m koncepcji na pozycję i rolę Stronnictwa Demokratycznego, ani na
Panie Profesor?? nic-pmiorn;^ "^""-,....--- - ... - m\

model urządzenia polskiego państwa i społeczeństwa. Inne aspira-

,../ ^.-~- -..^..y. , <,�-^<,c L^.iUriH.uw iSU.

Panie Profesorze, niezmiernie interesuje mnie, w jakim celu Pan . ^, , . ,
tak szkaluje publicznie moją osobę? Co Pan chce przez to osiągnąć^ n cje ma dziś polskie społeczeństwo, inne problemy stoją przed polskim
Czy chce Pan zniszczyć mnie jako człowieka, czy też chce Pan wyru- ' narodem teraz niż w roku 1937, zaś deklaracje początkującego wte-
gować z SD wszystkie tendencje i postawy na rzecz umacniania su- dy ruchu demokratycznego czyni Pan wzorem rozwiązań na dzisiaj
werenności Stronnictwa, których jestem zdecydowanym zwolenni- polityki w stylu PRL-owskim.

klem? Na XVI Kongresie SD daliśmy początek nowemu myśleniu połi-

244

245

tycznemu, które zamierzamy rozwijać, kontynuować i dokonalić. J
Model naszego państwa zaprezentowaliśmy w projekcie konstytucji Jkj^

RP, opracowanym w zespole pod przewodnictwem prof. drchab.Ro- |^H QT'R ONTNTfTWO
mualda Kmiecika - wiceprzewodniczącego SD. Projekt t,n został ^^H -1X^1^11^11 V^ l- Y T \J

przekazany na ręce marszałka Sejmu w dniu 2 maja 1993 r l^^l LUDOWO"

Wspomnieć także należy o kierunkowych zamierzeniach v innych |^H r^UU ^717'Ćr^T T A NICI^TłT
sferach organizacji społeczeństwa, zawartych w: "Deklancji Pro- ^^1 -l^rllvA-tL>3V-/lJ AlM &1\.1JD

gramowej SD" z września 1992roku, "Manifeście do Patrióów Poi- ^^1
.yhc/;" z 1993 r., " Manifeście do Rzemiosła i Kupiectwa Poskiego " |^H

Z J 993 r..programie wyborczym Stronnictwa Demokratycznego.Spo- ^^1 z inicjatywy Józefa Ślisza jesienią 1989 roku, na bazie terenowych
iwem zawartym w sformułowanych tam myślach jest obroni intere- t^^A kół Solidarności RI, utworzono Polskie Stronnictwo Ludowe "Soh-
sów Polaków, nade wszystko zaplecza politycznego naszej pirtii, ale ^^1 damość" jako polityczną nadbudówkę związku. Na nadzwyczajnym
tez dążenie do wypracowania nowej formuty demokracji. Działania '^^1 zjeździe NSZZ RI w 1989 roku odstąpiono jednak od jakiejkolwiek
na rzecz umacniania państwa i suwerenności narodu polski'go byty ^^1 działalności partyjnej postanawiając, że NSZZ RI pozostanie tylko
w najbliższym czasie i będą przedmiotem troski Stronnictwi. Demo- ^H związkiem zawodowym. Konsekwencją tej decyzji było wydzielenie
kratycznego. I^H się z jego struktur organizacyjnych PSL "S", które zarejestrowane zo-

Bogactwo naszej Partii, jak każdej zbiorowości, tkwi w wieościpo- '^H stał0 5 kwietnia 1991 roku jako partia polityczna. Do wyborów parla-
giądów i koncepcji. Zródtem naszej siły i poważania spoteczlego by- |^H mentamych w 1991 roku przystąpiło PSL "S" w koalicji PSL-PL
to przestrzeganie prawa również w życiu wewnątrzpartyjnym Ten wi- ^H (patrz: PSL-PL). Wkrótce po wyborach z tej koalicji wystąpiło, a w par-
zerunek SD zostat w ostatnim czasie okaleczony przy Pana ulziale. '^H lamencie utworzyło własny klub. Podjąwszy współdziałanie z Poro-

Niech mi [będzie - red.] wolno mieć nadzieję, ze odpowiadać mi ^H zumieniem Centrum, pracującym nad utworzeniem federacji ugrupo-
publicznie zechce Pan Profesor odwoływać się do faktów, a vyrazo- ^H wań chadeckich i ludowych, na II Nadzwyczajnym Kongresie (16-17
ne o mnie sądy, nawet najsurowsze, nie będą kontynuacją 'oszczerstw f ""J'1 \ "2 roku) PSL "s" przekształciło się w Stronnictwo Ludowo^
(insynuacji godzących w osobistą godność. W^ -Chrześcijańskie, organizację, która stać się miała zalążkiem przyszłej

W razie potrzeby śluzę Panu wszelką informacją dotycząa mojej l koalicji (federacji, związku) ugrupowań i partii opowiadających się
działalności w Stronnictwie Demokratycznym. | w pierwszym rzędzie za uznaniem w życiu politycznym i społecznym
Z głębokim powianiem | i kraju wartości chrześcijańskich. Lider SLCh Józef Ślisz i lider PC Ja-

Rafat Szynański | rosław Kaczyński wezwali do sformowania rządu konsolidacji naro-
przewodnicący SD 3. dowej, zdecydowanego na współpracę z prezydentem oraz mającego
UL poparcie większości parlamentarnej.

m SLCh określa się jako partia centroprawicowa, nawiązująca w swo-
m im programie do tradycji ruchu solidarnościowego i wartości chrze-
,r ścijańskich.

U! Opowiada się za rodzinnymi formami gospodarowania na wsi, przy-
||| spieszeniem prac nad ustawowym rozwiązaniem problemów reprywa-
^| tyzacji, za prywatyzacją z większym udziałem rolników, którzy win-
|H ni stawać' się współudziałowcami zakładów przemysłu rolno-spożyw-
U czego. Niezbędna jest zdaniem SLCh organizacja lokalnych rynków
^U pracy powiązanych z rolnictwem, powstających dzięki rozwojów

usług. Regionalnych Izb Rolnych i Giełd Towarowo-Rolnych
(Uchwala nr 7 II Kongresu Krajowego z 2 lipca 1994 roku).

Działalność tej partii ogranicza się do wydawania uchwal zawiera-
jących ocenę i postulaty kierowane do władz państwowych, własnych
członków oraz innych partii (List otwarty do Sejmu z września 1994
roku w sprawie oprocentowania kredytów rolnych, uchwały KRP
z grudnia 1994 roku dotyczące katastrofalnej sytuacji w nauce i szkol-
nictwie, odpowiedzialności autorów stanu wojennego, oświadczenie

z lutego 1995 roku w sprawie wspólnego kandydata prawicy na stano-
wisko prezydenta w wyborach 1995).

SLCh jest sygnatariuszem Porozumienia 11 Listopada - koalicji
ugrupowań centroprawicowych, a także porozumienia międzypartyj-
nego z 14 stycznia 1995 roku w sprawie przyjęcia przez prawicę Wspól-
nych zasad programowych. Doraźnie udziela poparcia innym partiom
prawicowym, np. Partii Konserwatywnej w sprawie cywilnej kontro-
li nad wojskiem i Małej konstytucji (Oświadczenie z 13 października
1994 roku).

We wrześniu 1992 roku z SLCh wyodrębniła się grupa skupiona wo-
kół Janusza Ostrowskiego, która w tym samym miesiącu zarejestro-
wała się jako PSL "S". Powodem rozbicia było przekonanie o "lewi-
cowych skłonnościach SLCh" (Rzeczpospolita, nr 230/92). Następnie
połączyła się ona z SN "Ojczyzna" (patrz: SN "Ojczyzna").

Liderzy: Józef Ślisz, Artur B alazs, Ireneusz Niewiarowski, Zygmunt

Berdychowski. Naczelne władze: Krajowa Rada Polityczna, Zarząd
Krajowy.

Siedzibą władzcentralnych jest Warszawa.

W.G.

STRONNICTWO
NARODOWE

Reaktywowało po 50-letniej przerwie swoją działalność na zjeździe
w Warszawie 18 listopada 1989 roku. Powołał je Konwent Seniorów
przedwojennego stronnictwa na czele z Janem Matłachowskim, dlate-
go też określane bywa jako "senioralne". Zarejestrowane 21 sierpnia
1990 roku. Od 1991 roku funkcję przewodniczącego Rady Naczelnej
pełni Maciej Giertych (ze znanej rodziny działaczy narodowych) - na-
ukowiec, publicysta, redaktor.

Stronnictwo Narodowe, "ponadklasowy ruch polityczny", uważane
jest przez założycieli za spadkobiercę ponad stuletniej tradycji polskiej
endecji (Ligi Polskiej, Ligi Narodowej, Stronnictwa Demokratyczno-
-Narodowego, Obozu Wielkiej Polski) i kontynuatora założonego
w 1928 roku Stronnictwa Narodowego. Swoim programem nawiązu-
je do dorobku myśli politycznej Jana Ludwika Popławskiego, Roma-
na Dmowskiego i innych wybitnych narodowców, uwzględniając jed-
nak upływ czasu i zmienione warunki życia.

Celowo nie określa swego miejsca na skali od lewicy do prawicy,
adresując program do człowieka prostego, przedstawiciela narodu,
pojmuje więc swój elektorat bardzo szeroko. Naród polski i jego inte-
resy uznaje za cel swych działań, a za najwyższe dobro duchowe na-
rodu oraz ważny czynnik wychowawczy uważa wiarę katolicką. Kie-
ruje się wskazaniami społecznej doktryny Kościoła i wysoko ceni tra-
dycje polskiego katolicyzmu.

Stronnictwo zabiega przede wszystkim o wszechstronny rozwój sił
narodu, jego niepodległość i suwerenność, bezpieczeństwo, a także
niezależność polityczną i gospodarczą. Program głosi, że współcze-
sny byt narodu polskiego jest biologicznie i duchowo zagrożony.

Polska jest państwem narodowym, a wszelkie próby stworzenia
z niej państwa obywatelskiego twórcy programu SN uważają za szko-
dliwe i wrogie. Mniejszości narodowe winny być związane z pań-
stwem poprzez równość wszystkich obywateli wobec prawa, a nie

249

sztucznie alienowane odrębnymi uregulowaniami prawnymi, co pro-
wadzi d) osłabiania życia wewnętrznego Polski. Integrację europej-
ską dopiszczają ideolodzy SN jedynie w formie związku suweren-
nych paistw (Europy Ojczyzn). Krytykując "umizgi" rządu polskie-
go wobec NATO i kwestionując korzyści z przynależności do tego
sojuszu,Maciej Giertych wzywa do samodzielnego kształtowania po-
lityki zagranicznej również wobec Rosji, aby decyzje w sprawach Pol-
ski zapadały w Polsce, a nie na Kremlu czy w Brukseli (Opoka,
nr 3/93,14/95).

Program społeczno-gospodarczy, charakterystyczny dla opcji naro-
dowej, zawiera pogląd o prymacie polityki nad gospodarką, która ma
służyć również kształtowaniu ładu moralnego. Uznaje wszystkie for-
my własności, choć przyporządkowuje je, zgodnie z zasadą subsydiar-
ności, odpowiednim zakresom działania: co może być "obsłużone"
przez drcbną własność, winno być jej oddane, co wymaga wyższego
zespołowego działania, winno być podporządkowane np. sektorowi sa-
morządoyemu itp. Wychodząc z założenia, że zarówno państwo, jak
i gospodarka mają rolę wtórną i służebną wobec interesów narodu sprze-
ciwia się bezwzględnemu urynkowieniu procesów gospodarczych. Stąd
wynika formuła państwa racjonalnie opiekuńczego. Gospodarka ma
więc nadrzędny obowiązek służenia dobru każdego Polaka i umacnia-
nia naturalnych struktur społeczeństwa na każdym szczeblu jego hie-
rarchii: rodziny, wspólnoty samorządowej, narodu, zgodnie z zasadą:

Być, a nie Mieć. Trochę lewicowe koncepcje społeczno-gospodarcze,
zawierające hasła interwencjonizmu państwowego, opiekuńczości pań-
stwa, sprawiedliwości społecznej, ochrony zatrudnienia, godziwych
płac, nabierają zatem charakteru mocno populistycznego.

SN przeciwne jest "wyprzedaży obcym majątku Narodu Polskiego",
w tym także jakimkolwiek przywilejom dla kapitału zagranicznego.
Własność majątku polskiego powinna pozostać wyłącznie w rękach
polskich. Konsekwencją tych założeń był atak na tzw. program Bal-
cerowiczai politykę zagraniczną Polski. Maciej Giertych krytykuje
zamiar przystąpienia do Wspólnoty Europejskiej (także w aspekcie go-
spodarczyin), "dyktat Banku Światowego" oraz utratę rynków zbytu
na wschodzie poprzez nieumiejętną politykę wobec Rosji.

W wystąpieniach narodowców uwidacznia się ostry krytycyzm wo-
bec zaistniałego po 1989 roku układu politycznego, kierowany zarów-
no w strona postkomunistów, jak i lewicy laickiej i katolickiej, "euro-
pejczyków" i liberałów.

250

Działalność narodowców przejawia się w walce wyborczej (mali
skutecznej), organizowaniu sesji naukowych, a także manifestacjach
w trakcie których padają hasła i stwierdzenia zabarwione antysemity
zmem (od czego zresztą przywódcy narodowi raczej się odżegnując
Organizują też akcje ulotkowe, np. nawołujące do bojkotu obcych to
warów i preferujące zakup rodzimych produktów spożywczych
W 1995 roku przeprowadzono akcję "O bezpieczną Polskę", domaga
jąć się zagwarantowania obywatelom bezpieczeństwa poprzez reali
zację opracowanych przez SN postulatów.

W wyborach prezydenckich w 1995 roku kandydatem stronnictw
na prezydenta był przewodniczący Rady Naczelnej Maciej Giertyci
który nie przeszedł jednak etapu rejestracji.

Do stronnictwa może należeć tylko osoba wyznania chrześcijańskie

go.
Władze: Zjazd, Rada Naczelna, Komitet Główny i Zarząd Główna

Siedziba władz znajduje się w Warszawie.

SN wydaje oficjalny Biuletyn Stronnictwa Narodowego, a w śrc
dowisku z nim związanym wychodzą mniej lub bardziej regularnie ir
ne tytuły: Opoka (kontynuacja pisma wydawanego w Londynie), Przt
gląd Narodowy (Wydawnictwo Narodowe Reduta), Tygodnik Narc
dowy Ojczyma, a ostatnio Lista Polska i Aktualności Narodowe (wy<

KG SN).

K.l

PROGRAM STRONNICTWA NARODOWEGO
ZATWIERDZONY PRZEZ ZG SN WARSZAWA 199

[fragment

I. Naród

(...)
3. Współczesny byt Narodu Polskiego jest zagrożony: A) biologie

nie i B) duchowo.

A) W ciągu XX wieku Naród Polski podle gal kilkakrotnie masowi
mu biologicznemu wyniszczaniu. Pierwsza fala niszcząca przy pac
na okres I wojny światowej, druga zaś ugodziła nasz Naród w czas
II wojny światowej i przyniosła nieproporcjonalnie większe stra
wskutek mordowania ludności cywilnej przez lotnictwo niemieck
w 1939 roku; wskutek celowej i planowanej eksterminacji ludnos

polskiej, a szczególnie inteligencji, przez Niemców; wskutek mordów
dokonanych przez Związek Radziecki na oficerach i internowanych
żołnierzach polskich, jak również na aresztowanych tysiącach urzęd-
ników państwowych rozmaitych służb administracyjnych; wskutek
wywożenia rodzin pomordowanych i uwięzionych w gtąb azjatyckiej
części Związku Radzieckiego, gdzie wielka ich część zginęta. Do tych
strat doszty ofiary [w liczbie około 500000] masowych mordów do-
konanych ze szczególnym okrucieństwie przez zwyrodniałych Ukra-
ińców. Kontynuacją wojennych zniszczeń biologicznych byty mordy,
których dopuściły się po wojnie na Polakach rządy komunistyczne
w Polsce.

Trzecia fala strat biologicznych pojawiła się w formie masowego
niszczenia płodów w tonach polskich kobiet, ulegalizowanego w latach
1956 i 1960. Eksterminacja poczętych dzieci polskich w latach 1960 -
1970 kilkakrotnie przewyższyła liczebnością straty ludnościowe zada-
ne Polsce przez II wojnę światową. Dzięki bohaterskiej walce o życie
dzieci polskich, prowadzonej przez Kościół Katolicki pod przewodnic-
twem karu. K. Wojtyty, udało się tę falę śmierci zahamować.

Niestety w ostatnich latach zaczyna ona wzbierać ponownie
i współczynnik przyrostu biologicznego (roczny przyrost dzieci i mło-
dzieży w stosunku do cale j ludności obliczany promilem) spadł do ze-
ra, wskazując na tendencję ku zagładzie ludnościowej!

Swój udziat w biologicznym niszczeniu Narodu ma także gigan-
tyczne zatrucie naturalnego środowiska człowieka.

Obecny rząd, Sejm i Senat dają wyraz temu, ze nie rozumieją zu-
pełnie zachodzących u nas procesów ludnościowych. W związku z tą
tragiczną sytuacją Stronnictwo Narodowe postuluje wprowadzenie
następującej polityki ludnościowej:

a) Zniesienie ustawy o dopuszczalności przerywania ciąży wraz
z wszystkimi rozporządzeniami wykonawczymi i wprowadzenie usta-
wy o ochronie macierzyństwa i dziecka w tonie matki.

b) Uchwalenie ustawy budowlanej wprowadzającej na najbliższe
pięciolecie (1991-1995) zasady budowania mieszkań o powierzchni
nie mniejszej niż 50 m2, stymulującej budownictwo mieszkaniowe
(państwowe i prywatne) za pomocą wszystkich dostępnych środków,
tak by z czasem liczba rocznego przyrostu mieszkań byta nie mniej-
sza od liczby zawieranych małżeństw.

c) Wprowadzenie na lata 1996-2000 ustawowej zasady budowa-
nia mieszkań standardowych o powierzchni 100 m2.

252

d) Wprowadzenie wysokiego, tj. efektywnego dodatku rodzinnego

na każde dziecko.

e) Lansowanie za pośrednictwem środków masowego przekazu mo-
delu rodziny wielodzietnej.

B) Aczkolwiek biologiczne zagrożenie Narodu Polskiego jest ele-
mentarne, to w obecnej chwili niemal równie niebezpieczne jest zagro-
żenie duchowe. Ma ono swe źródła w różnych prądach kosmopolitycz-
nych i internacjonalistycznych towarzyszących dążeniom do politycz-
nej i gospodarczej integracji świata; w różnych organizacjach między-
narodowych, szczególnie tajnych, jak np. wolnomularstwo (masone-
ria); w geopolitycznym położeniu Polski oraz w spowodowanym przez
ruinę gospodarki polskiej odpływie młodych Polaków za granicę.

Zważywszy, że zagrożenia te nie są dostatecznie rozumiane przez
wszystkich Polaków i że aktualne siły polityczne w Polsce albo nie
widzą potrzeby, albo nie mogą, albo wprost nie chcą stanąć w obro-
nie Narodu, Stronnictwo Narodowe jest powołane i zmuszone do pod-
jęcia się tego zadania.

Zamierzamy spełnić je przez wpływ na przekonania i działalność
społeczeństwa, przez odbudowanie bądź wzmocnienie świadomości
narodowej u osób zobojętniały ch, które ją albo utraciły, albo w so-
bie osłabiły, oraz poprzez udział w rządach Państwem. Zobowiązu-
je to nas do zajęcia określonego stanowiska wobec zagadnień wysu-
wanych przez współczesną rzeczywistość polską.
(...)

IV. Polityka zagraniczna

(...)

4. Stojąc na gruncie nienaruszalności polskiej granicy zachodniej
i szerokiego dostępu do morza, polityka naszego państwa, mimo go-
towości do przyjaznych stosunków sąsiedzkich z połączonymi pań-
stwami niemieckimi, może być narażona na podkopywanie i osłabie-
nie stanowiska Państwa Polskiego w polityce międzynarodowej.
W takiej sytuacji zadaniem polityki polskiej jest utrzymanie w pełnym
świetle prawdy i zdecydowane odpieranie oszczerstw.

Zwracanie wysiłków polityki narodu polskiego przeciwko Rosji nie
leży w interesie Państwa Polskiego. Polityka naszego państwa w sto-
sunku do Rosji musi by ć kierowana dążeniem do uzyskania z nią part-
nerskich, dobrosąsiedzkich stosunków, zprzestrzeganiem zasady nie-
mieszania się w sprawy wewnętrzne obu państw, wyrzeczeniem się

253

prowadzonej dotychczas na naszym gruncie propagandy i popiera- bęc niego lojalni, stopniowo suwerenność państw narodowych bę-
nia jakiegokolwiek ugrupowania politycznego. Poprawne stosunki dzie maleć, a suwerenność instytucji międzynarodowych rosnąć aż
z Rosją mogą być decydujące przy próbach szukania możliwości do kompletnego zaniku państw narodowych;

wzmocnienia stanowiska Polski na arenie międzynarodowej w sytu- c) Ponieważ naród może się rozwijać w petni tylko we wtasnym
acji dla nas krytycznej. Ewentualne usamodzielnienie się republik państwie, gdy państwo to zaniknie lub zostanie poważnie osłabione,
Związku Sowieckiego na zasadach państwa suwerennego zmusi poi- naród straci narzędzie realizowania swych celów i środek podtrzy-
ską politykę do zajęcia właściwego stanowiska, natomiast nastawie- mywania swej egzystencji. Rysuje się perspektywa, jeśli nie wprost
nie do Rosji jako takiej nie powinno ulec zmianie, obumierania narodów europejskich, to takiego rozmycia się ich Od-
5, Polityka polska zmierzać powinna tez do opracowania warun- rębności, ze zgodnie z nadziejami niektórych federalistów - w dale-
ków współpracy z Czechosłowacją oraz innymi państwami, z który- kiej przyszłości będą one mogty przeobrazić się w jeden supernaród
mi rysowałyby się możliwości wspólnych interesów; w szczególności europejski. Wejście zatem na drogę federalizmu grozi unicestwie-
dotyczy to tzw. naturalnych sojuszników Polski, z którymi łączy nas niem narodu;

wspólna karta historii. ^ Zdaniem niektórych federalistów zjednoczenie polityczne Euro-

W kręgu zamierzeń polityki zagranicznej nie mogą być tylko kraje A py w postaci państwa związkowego nie może być i nie będzie kresem
najbliższe. Ważną zasadą powinno być kreowanie dobrych stosun- "| procesów integracyjnych, ale jedynie etapem do utworzenia republi-
ków ze wszystkimi państwami, gdyż zaistniałe fakty mogą ułatwić Poi- | ki globu (Stanów Zjednoczonych Świata). Powstanie i utrzymanie tej
sce rozwój gospodarczy; przy czymprzejawy serwilizmu zastąpiona- ł republiki wymagałoby jednak koncentracji tak wielkiej siły, ze kon-
lezy konkretnymi ofertami. } ^^ ^j (wymagająca jeszcze większej siły) byłaby iluzoryczna, wo-

6. Procesy integracyjne zachodzące od potowy XX wieku w zachód- bęc czego groźba powstania totalitaryzmu o niespotykanej dotych-
mej Europie stawiają przed polską polityką zagraniczną specjalny ^ czas potędze bylaby całkowicie realna.

i trudny problem: stosunku do politycznego jednoczenia się Europy. Opowiadamy się natomiast za zjednoczeniem Europy w formie
Proponowane są dwie formy politycznego scalania Europy: a) pań- związku suwerennych państw, ponieważ forma ta pozwala osiągnąć
stwa związkowego -federacyjna (Stanów Zjednoczonych Europy), wszystkie konieczne i pożądane cele współpracy międzynarodowej,
b) związku państw suwerennych (Europy Ojczyzn). nie niszcząc zarazem ani egzystencji państw narodowych, ani ich su-
it znając w zasadzie potrzebę zjednoczenia się Europy z różnych werenności, stwarzając jednocześnie warunki niezbędne do pełnego
przyczyn (militarnych, ekologicznych itd.) odrzucamy pierwszą for- rozwoju poszczególnych narodów. Stąd polska oficjalna polityka za-
mę z następujących powodów: graniczna powinna zmierzać krok po kroku do utworzenia Europej-

a) federacja państw europejskich pociągnęłaby za sobą istotne skiego Związku Państw (Europy Ojczyzn), którego zadaniem byłaby
ograniczenia ich suwerenności: zesztyby one do roli rejonów -jed- m.in. obrona duchowego dziedzictwa Europy i dążenie do jego od-
nostek administracyjnych; -g rodzenia.

b) w opinii bardziej kosmopolitycznie nastawionych rzeczników fe- | 7. Wsparciem oficjalnej polityki zagranicznej w zakresie politycz-
deracyjnej formy zjednoczenia (tzw .funkcjonalistów) państwa człon- | nego zjednoczenia Europy będzie nawiązanie przez Stronnictwo Ma-
kowskie będą tracić stopniowo swoje kompetencje na rzecz różnych | rodowe łączności z ugrupowaniami o tym samym charakterze i zbli-
mstytucji międzynarodowych o wyspecjalizowanych funkcjach (np. ||k| ionych programach w różnych krajach Europy.
europejskiej organizacji oświaty i wychowania, europejskiej organi- m Nawiązanie tej łączności będzie mieć na celu:

zacji telekomunikacji itp.); w konsekwencji obywatele państw euro- J - wspólną obronę narodu jako formy życia społecznego;

pejskich zaczną przenosić swą lojalność wobec własnego państwa na m - wspólną obronę odrębności poszczególnych narodów, poznawa-
odpowiednie instytucje międzynarodowe; ponieważ zaś suwerenność | nie i krzewienie ich kultur;

państwa zależy od stopnia i zakresu, w jakim jego obywatele są wo- f - współpracę nad odrodzeniem wspólnych korzeni kultur narodów

254 | 255

europejskich: wartości cywilizacyjnych grecko-rzymskich oraz żywej
^^lfansklej (wsf)ófdziataflie w ^- drugiej ewangS

w^m^ ^ pf,ze?w-infiltracji iycia ^wzykow przez . STRONNICTWO
^!^lde^lwywo^^^^ , NARODOWE

Polityka zagraniczna Państwa Polskiego uwzględniająca te wa l O TF 7Y7N A"
Ł^natknie się na ^ncle ^y^oaowy^na ^ ^ "UJ^AlAPSA

trudność^ Chcąc utworzyć z naszego państwa wiarygodnego part- ;

mnna1^^^^^^^ W8ranm państw^ Psiego ^ powstało w lutym 1992 roku po rozłamie w Stronnictwie Narodo-
nej. S TzełZ^^^^^ sceny politycz- wym ("senioralnym") Mac.Ja G.rtycha. UtworzyU je Bogusław Je-

-e'''- ft znach, Władysław Łęczycki i Mieczysław Prystupa.

""J J W kwietniu 1994 roku SN "Ojczyzna", PSL "Solidarność" (grupa
J Janusza Ostrowskiego), Katolicki Blok Wspierania Rzeczypospolitej,
w Stowarzyszenie Słowian Polskich i grupa Marcina Kubickiego, która
J wystąpiła z PWN-PSN, partii Tejkowskiego, powołały nową partię,
1|| która przejęła nazwę Stronnictwo Narodowe "Ojczyzna". Utworzenie
B W było próbą zjednoczenia ruchu narodowego. Inicjatywy tej nie po-
|J| parły inne odłamy tego ruchu, do których wystosowano zaproszenia:

II SND.ZChN.SN, PWN-PSN. Wytypowano również swojego kandy-
11 data na prezydenta, Bogusława Rybickiego, nowego szefa zjednoczo-

|| nej partii.

! | W przedstawionym w kwietniu 1995 roku programie prezydenckim
| Rybicki postuluje sprawdzanie pochodzenia pretendentów do najwyż-
szego stanowiska w państwie (do trzeciego pokolenia wstecz), gdyż
Polską nie powinni rządzić obcy. Wyznaje on bowiem spiskową teo-
rię o tajnym porozumieniu się Niemców z Żydami w celu przejęcia
władzy w Europie (Niemcy mają być gospodarzami, a Żydzi finansi-
stami). Ponadto proponuje wprowadzenie w Polsce modelu amerykań-
skiego i dlatego zamierza prowadzić swoją kampanię prezydencką pod
hasłem "Prezydent - premierem".

Charakterystyczny dla tej partii jest silny antysemityzm i ksenofo-
bia, podejrzliwość zarówno wobec polskich decydentów (najczęściej
gremialnie podejrzewanych o obcość etniczną), jak i przedstawicieli
instytucji międzynarodowych, obcego kapitału, zwolenników integra-
cji europejskiej. We wszelkich posunięciach dotychczasowych rządów
narodowcy "Ojczyzny" doszukują się afer, korupcji, celowego rozmi-
jania się z polską racją stanu, uczestnictwa w ponadnarodowych spi-
skach, zdrady. Idealną wizję państwa narodowego przedstawił Bagu-

j l - - 257

sław Rybicki w ABC programu narodowego. Zawarte w nim postu-
laty, raczej o charakterze wishful thinking, nie grzeszą zbytnim reali-
zmem.

SN "Ojczyzna" poczuwa się do programowego pokrewieństwa z lep-
perowską "Samoobroną", chętnie udostępniając jej łamy swojego or-
ganu prasowego Ojczyzna. Dwutygodnik ten, którego wydawcą i re-
daktorem naczelnym jest Bogusław Rybicki, posiada stabilną pozycję
i dobrą renomę wśród czytelników opcji narodowej.

Siedzibą władz jest Warszawa.

K.P.

STRONNICTWO NARODOWE "OJCZYZNA"
ABC PROGRAMU NARODOWEGO

[w: Ojczyzna, nr 20-21194]

Ani socjalizm, ani kapitalizm w eksploatator skim, kolonialnym wy-
daniu (Encyklika Solicitudo rei socialis). Narodowy, wielosektoro-
wy ustrój gospodarczy, sprawnie zarządzany i sterowany pod kon-
trolą państwa; wzmocnienie gospodarskiej troski o przedsiębiorstwa,
w tym wielkie koncerny narodowe. Reforma menadżer ska w sektorze
uspołecznionym, ^niesienie przywilejów dla kapitału obcego, natu-
ralny, organiczny rozwój polskiej własności prywatnej. ~

Bezpieczeństwo życia, zdrowia i mienia. Sprawna policja, surowe
prawo karne, zwtaszcza za przestępstwa przeciwko zdrowiu i życiu.
Ograniczenie prywatnego posiadania broni.

Chtop potęgą będzie, a Polska wyżywi się sama. Rolnictwo prio-
rytetem gospodarczym. Gwarantowane ceny skupu podstawowych
produktów rolnych. Polityka bezpieczeństwa żywnościowego pań-
stwa. ochrona celna polskiego rynku rolnego. Wyrównywanie po-
ziomu życia miast i wsi.

Dach nad gtową dla każdej rodziny. Mieszkalnictwo prioryte-
tem polityki społeczno-gospodarczej państwa: kredyty, ulgi po-
datkowe i wsparcie przemysłu budowlanego. Uwłaszczenie loka-
torów. Kontrola cen usług komunalnych i czynszów w relacji do
zarobków.

Emerytura dla każdego to nie darowizna. Spokojna i bezpieczna
starość prawem każdego Polaka, nie z laski państwa, lecz pracą wy-

258

służono, także dla zon-matek-gospodyń domowych. Emerytury we-
dług poziomu płac.

Finanse państwa pochodną rozwoju gospodarczego, a nie wynisz-
czających podatków. Trybunat Stanu dla nowej władzy winnej wiel-
kich afer kosztem budżetu państwa. Anty inflacyjna, relatywna kon-
trola cen poprzez opodatkowanie pułapów ich wzrostu dla wymusze-
nia obniżki materialnych kosztów produkcji. Organiczny rozwój na-
rodowego kapitału i bankowości.

"Godzien jest robotnik zapłaty swojej". Praca musi się każdemu
opłacać, napawać poczuciem sensu i odpowiedzialności. Zniesienie
blokady wzrostu płac. Godziwe płace dla ojców rodzin i ochrona po-
wszechnego ich zatrudnienia.

Handel zagraniczny wedle polskich potrzeb. Priorytet w zaopatrze-
niu i pobudzaniu popytu rynku wewnętrznego na towary własne. Nie
wywozić tego, co potrzebne w kraju, a nie importować tego, co moż-
na wytworzyć samemu ^Pobudzanie i ochrona celna rodzimej przed-
siębiorczości wytwórczej. - - ---
""'[Interes narodowy Polaków przed interesami obcych. Konstytucyj-
ne zawarowanie formuły państwa narodowego. Język polski obo-
wiązkowy we wszystkich urzędach. Gościnność'1 tolerancja, ale nie
dla "piątych kolumn".

Jednoizbowy parlament, prostota i skromność urzędów państwa.
Mniej postów, mniej ministerstw resortowych i urzędów centralnych.
Ograniczenie wydatków reprezentacyjnych państwa i jego przedsta-
wicieli. Redukcja liczby ambasad, konsulatów i placówek zagranicz-
nych oraz personelu dyplomatycznego.

[Kościół ostpjłą polskości, Depozyt wiary ojców bez obcych domie-
szek. Katolicka nauka społeczna i zasady etyczne w życiu publicz-
nym. Udział Kościoła w życiu spoteczno-kulturalnym narodu i w wy-
chowaniu młode go pokolenia.

Lecznictwo według powszechnego systemu ubezpieczeń, dla matek
z dziećmi bezpłatne. Zwalczanie narkomanii, alkoholizmu i nikotyni-
zmu, nie tylko poprzez wysokie ceny i monopol państwowy. Wycho-
wanie dla zdrowia i higieny, kształtowanie nowych nawyków diety
i stylu życia. Odnowa biologiczna narodu, masowa kultura fizyczna.
Wielosektorowość usług leczniczych i profilaktycznych, wysokie upo-
sażenia dla służby zdrowia.

Ład moralny chroniony przez państwo. Zwalczanie pornografii,
okrucieństwa i nihilizmu w środkach masowego przekazu i życiu pu-

259

blicznym. Prawna'ochrona dziecka poczętego,ochrona maleństwa -llH Uwłaszczenie tylko w polskim interesie, m.in. poprzez powszechne
i ważmy, profilaktyka przeciwrozwodowa. [Wychowanie młodzicy ^^B odszkodowanie. Niedopuszczalność wyprzedaży majątku narodowe-
S^^.nazenstwie irodwie- ^^B so w obce ręce ^odzyskanie dóbr już nieprawnie utraconych. Rewi-

| l rodziny, pro f i

dozy.awmałz.ństwiei^^^^^^
Mata prywatyzacja najpierw, bo tylko tak Polacy mogą odzyskać ----- -zja uwłaszczeń nomenklatury. Wtasnosc prywatna zawiera obawia

zmys f gospodarski, wykazać się przedsiębiorczością i zgromadzić ka- |^T( ^k sinienia innym .,-,-,".," c;/n/7, prawna facho-
pital. Handel, rzemiosfo, usługi, rolnictwo, transport, budownictwo | R wojsk0 obowl^klem kazde80.fn!zcy ^^nte^^^^
itp. winny w catości i jak najszybciej przejść w ręce prywatne, choć. | | ^ armia o charakterze narodowym .^"^^^Sfl.
by drogą upowszechniania ajencji i dzierżawy Priorytet dla usług &J ' sprawiedliwych gramc oraz suwerenności i integralności państwa
i przedsiębiorstw rodzinnych. ^^H Niedopuszczalność rozbicia dzielnicowego. p"-"^""

Niezależna polityka zagraniczna. Stowarzyszanie się z organiza- - &m^fl^ptac;co^m^^'OT^^^^^^^^^^^
cjami międzynarodowymi wedle polskiego interesu narodowego bez ^R ciągnięte przez władzę memaJącą spo ecznegow^^^^

^.asuwerennośc^az.^^^^ f ^S^^^^^^^-^

Ochrona środowiska równie ważna jak rozwój gospodarczy. Po- J stały spłacone. Szukać'śwlat^^^^^
Pierame energetyki czystej. Ochrona ziemi uprawnej. Promocja roi- ^| szkodowama należne Polakom za szkody l Krzyway y i

nictwa biodynamicznego (bez nawozów sztucznych i chemicznych ^H w czasie wojny. Nowych długów me wciągać. ^^ Rybicld
środków ochrony roślin). Duże uprą wnienia samorządów w zakresie ^H
ochrony ekologicznej. Wychowanie dla środowiska. Rozwój wraz ze
środowiskiem, a nie jego kosztem.

Państwo narodowe rozsądnie opiekuńcze, nieobojętne wobec lo-
sów ludzkich, a zwłaszcza rodzin. Rynek nie może znaczy ć nędzy i bez-
robocia: ma służyć pokryciu powszechnych potrzeb ludzkich, a nie
być tylko terenem osiągania zysku. Słabsi nie mogą ginąć.

Praca jest dobrem powszechnym: z niej płynie godność i dobrobyt

jednostki i narodu. Młodzież po szkole musi mieć perspektywę za-
trudnienia.

Rozliczenia muszą sięgać do korzeni zła, tj. lat 40-tych i 50-tych,
kiedy ubecka machina zbrodni i eksterminacji wytraciła setki tysię-
cy polskich patriotów. Nie może być "grubej krechy" i przedawnie-
nia zbrodni ludobójstwa.

Szkolnictwopowszechneibezptatne,kuźniąelitnarodowych,głów-
ną drogą awansu społecznego i ostoją narodowo-demokratycznego
systemu wartości (równości szans). Stan nauczycielski stużbą pań-
stwa, uprzywilejowany i wysoko uposażony z budżetu państwa. Ję-
zyk polski i historia Polski we wszystkich typach szkół. Wychowanie
młodzieży w duchu narodowym.

Telewizja w służbie narodu. Środki masowego przekazu w całości

w polskie ręce, Poloniwcja kultury,masowej. Dbatośćo morairm na-
rodowy sens kultury. ' --'

260

s

szczególnie jeśli chodzi o środki materialne. Podają jedynie metodę
likwidacji polskiego zadłużenia - poprzez uzyskanie odszkodowań

(szczególnie jeśli chodzi o środki materialne. Podają jedynie metodę
likwidacji polskiego zadłużenia - poprzez uzyskanie odszkodowań

STRONNTPTWO od Niemiec i Rosji.

Y^-I-^-L^-ŁY^A v v v^ Narodowcy ze "Szczerbca" protestują przeciw wstąpieniu Polski do

NARODOWE NATO i Unii Europejskiej. Nazywają polską politykę proeuropejską
Oy^ryjJiJ-Ł-.^---^,^.. i "poniżającą i zdradziecką żebraniną" i ostrzegają, że "NATO to nie-
99""^^^-lv-D-l-i^(-/ |k, nńeckie garnizony w Polsce" (ulotka). W oświadczeniu z maja 1995
^^^H roku nazywają taką politykę "narodowym samobójstwem", bowiem

7 . iH^R "wejście do NATO narazi nas na śmiertelne niebezpieczeństwo, zaś
^ arejestrowane 15 listopada 1990 roku, funkcjonowało uprzednio ^^B wyśniona przez wielu Europa przekształci nas w tani rynek zbytu ob-

wei R n "r" pod lnnymi "azwami (Stowarzyszenie Narodo-' |^B cych wyrobów i w kolonię". Militarna dominacja Niemiec w NATO
m K. umowskiego, Stronnictwo Narodowe im. R. Dmowskiego) J^Hf- doprowadzić może do okupacji Polski, a w rezultacie do jej likwida-
owo alije działacze i sympatycy działającego od końca lat czterdzie- ^^| cji jako państwa. Nie bez znaczenia jest też fakt, iż wstąpienie do
y tajnego związku o nazwie Liga Narodowo-Demokratyczna ska- I^H NATO uczyni z Polski wroga Rosji. W tym samym oświadczeniu po-
zywam za swe narodowe poglądy przez sądy PRL. ^H stulują narodowcy ze "Szczerbca" wzmocnienie raczej orientacji pro-
awiązuje do tradycji i ideologii przedwojennego stronnictwa ^H rosyjskiej w polskiej polityce zagranicznej, ze względu na zbieżność
niecz -'^'^lup0 "^^^^^"^""acji tradycji, jego statut (z ko-' ^H interesów "bratnich narodów słowiańskich". Bowiem nie tylko inte-
' ym1 ^""y"^'"111)- Dla odróżnienia od zarejestrowanego ^J res polityczny, ale też tożsamość narodowa okazuje się śmiertelnie za-
zosta k -i"80"101^"^"'P^yJeło nazwę SN "Szczerbiec". Po- ^^Ł grożona przez "masoński styl życia" panujący w zachodniej Europie,
WC-7P-- e z SN "^moralnym", zarzucając jego działaczom ^^R nie mający nic wspólnego z polskością. Występując przeciw importo-

listyczne przyna osc d0 PZPR [ przekonania narodowo-socja- ^^f wi i "dyktaturze EWG", organizują demonstracje pod hasłem "kupuj
p ^ . ' , . - l^^f tylko polskie towary".

narodów ą?^ąprogramupolitycznegoJest'jakuwszystkich' I^B1 w trakcie ogólnospołecznej debaty o aborcji opowiedzieli się po
ochronwcow'na " zwl^zku z tym naczelnym zadaniem staje się ^H stronie jej zadeklarowanych przeciwników, organizując stosowne ma-

narod Jeg0 zsamoscl> lntercsów narodowych, rodzimego ustroju y^ nifestacje. W trosce o zdrowie moralne narodu zwalczają też pomo-
bliczn0^0'tra narodowej'a ^kże polskiej moralności życia pu- | grafie i wszelkie seksualne odchylenia od normy. Występują przeciw
rr^ ^^^^So, wy mknące]\z wiary katolickiej. Chronić na- l ' demoralizacji społeczeństwa przez środki masowego przekazu oraz za

^am-^Ti przedwIOS^ zewnętrznymi i zgubnymi wpły- ż utrzymaniem kary śmierci.

l achodu' ale takze wewnętrznymi, w postaci | Działając na rzecz zjednoczenia ruchu narodowego, SN "Szczer-
in&i-"^ mnlelszosc1 zydowskieJ- i w niektórych regionach - ukra- fl biec" wzięło udział w zjeździe organizacji narodowych, nazwanym

W or \yro&ram SN "^^biec"). m ^mem Ruchu Narodowego, który odbył się w grudniu 1992 roku.
cerowi yce polltyczne-) "arodowcy "Szczerbca", atakując tzw. bal- f Stawili się nań przedstawiciele siedmiu z 27 zaproszonych organiza-
zmniei-0'1 P ltykę Sospodarczą, domagają się radykalnego S cji narodowych. Przewodniczącym Rady Sejmu wybrany został Ma-
celnvrh dl poualkow1 ^P Procentowych, wprowadzenia barier | rian Barański. W zjeździe nie wzięły udziału największe ugrupowania
prvwatvz P^^tow, minimum cen dla płodów rolnych, - narodowe; ZChN, SN "senioralne", czy SND, co najdobitniej świad-
mip l^ .CJ1> rcprywatyzac-'1''"^^"ego rozwiązania problemu ' czy o możliwościach zjednoczenia ugrupowań opcji narodowej.

nJ^ "nloweg0' umocnlema wojska i policji oraz realizacji wielu in- | Władzami naczelnymi stronnictwa są: Walny Zjazd, Zarząd Głów-

a)nvrh tf slusznych'choć cz?sto sprzecznych z sobą i mało re- | ny, Komisja Rewizyjna. Najznaczniejsi działacze: Marian Barański
ycn postulatów. Nie proponują jednak sposobu ich realizacji - (prezes ZG),Donat Wiśniewski, Stanisław Kochanowski.

Siedziba wtadz mieścisię w Warszawie.

Organem prasowym stronnictwa jest nieregularnie ukazujący się
Glos Narodu.

K.P.

STRONNICTWO NARODOWE "SZCZERBIEC"
NASZE STANOWISKO W WĘZŁOWYCH
SPRAWACH NARODU
Warszawa, październik 1992
[ulotka]

Mija już trzeci rok rządów lewicy "Solidarności", sprzymierzonej
z mafią PZPR-owsko-SB-owską. Przyniosły one Polsce ruinę gospo-
darki, upadek ducha i moralności, potęgującą się biedę i beznadzie-
ję szerokich mas, kontrastujące ze wzrastającym bogactwem starej
i nowej nomenklatury, bezkarnością złodziei i rabusiów, z cynizmem
nowych władców Polski, z prawami dżungli.

Naród nasz mocą swego instynktu i ponad tysiącletniej kultury upo-
ra się w końcu z nowymi okupantami, tym szybciej jednak to nastą-
pi, im rychlej skupi swoich najlepszych synów w szeregach samo-,
obrony. Taką samoobronnq organizacją chce być STRONNICTWO
NARODOWE "SZCZERBIEC".

Oto nasze konkretne propozycje, których celem jest wywalczenie
prawdziwej niepodległości Polski.

CELE CAŁOŚCIOWE

1. Trzeba nam ustroju prawdziwie polskiego, nie wzorowanego ani
na wschodnim (socjalizm, kolektywizm), ani na zachodnim (kapita-
lizm, indywidualizm). Filarami nowego ustroju powinna się stać po-
wszechna prywatna własność oraz moralność katolicka.

2. Polska powinna być rządzona przez prawdziwych, niezależnych
od sit obcych Polaków, bo Polska jest naszym dziedzictwem. Mniejszo-
ści narodowe (Niemcy, Żydzi, Ukraińcy, Białorusini itd.) mogą w niej
zamieszkiwać i pielęgnować swój język i swoją kulturę, w żadnym ra-
zie nie mogą uzurpować sobie prawa do rządów nad Polakami.

264

3. Kościół w Polsce został już w znacznym stopniu sprotestantyzo-
wany i zjudaizowany (czego objawami są m.in. sprawa Karmelu
w Oświęcimiu i list Episkopatu o stosunku katolików do żydów). Trze-
ba nam prosić i nalegać na duchowieństwo, by było wierne Wierze
Ojców naszych, by stało na straży wiary i moralności, a w polityce,
by przestało orientować się na obóz lewicowy.

4. Na razie nie żądamy rewizji granic wschodnich, choć upoważ-
nia nas do tego odcięcie się Rosji od paktu Ribbentrop-Mototow, mu-
simy jednak zrobić wszystko dla wzmocnienia sit Polskich na Litwie,
Biatorusi i na Ukrainie. Nasze pokolenia muszą dążyć do przyłącze-
nia Królewca do Polski - inaczej wejdą tam znów Niemcy.

5. Polska powinna orientować się na Wschód i na Południe, na
kraje słowiańskie, a nie na zdemoralizowany, niechrześcijański Za-
chód, który dąży do przekształcenia nas w kolonię. Zjednoczona Eu-
ropa będzie w praktyce Europą judeogermańską. Nie chcemy zjed-
noczenia z taką Europą, ani utraty naszej suwerenności.

CELE DO WYWALCZENIA NA DZIŚ

J. Należy domagać się radykalnego obniżenia podatków i opro-
centowania kredytów oraz likwidacji popiwku, co z kolei umożliwi
znaczny wzrost płac realnych, dochodów i ożywienia wytwórczości
oraz - wbrew pozorom - pozwoli poprawić stan budżetu państwa.

2. Na czas przejściowy, do czasu prywatyzacji gospodarki, trzeba
ustalić stałe ceny na artykuły żywnościowe pierwszej potrzeby (chle-
ba, mleka, masła, soli, cukru, oleju). Państwo powinno dopłacać do
tych artykułów. Należy także zamrozić ceny towarów i usług mono-
polistów (gazu, elektryczności, poczty, kolei, komunikacji).

3. Musi być poprawiona, i to szybko, sytuacja mieszkaniowa mi-
lionów Polaków. W tym celu należy rozdać za darmo państwowe
mieszkania kwaterunkowe i lokatorskie spółdzielcze ich dotychcza-
sowym mieszkańcom. Trzeba znieść wszelkie ograniczenia w budo-
wie i własności mieszkań i domów. Każdy właściciel gruntu piątej
i szóstej klasy powinien mieć prawo do zamiany go na dziatki budow-
lane. Zezwolenia na budowę powinny być dawane od ręki, a kredyty
budowlane winny być długoterminowe, powszechne, nisko oprocen-
towane lub bezprocentowe. W ten sposób kwestię mieszkaniową moż-
na by rozwiązać w ciągu pięciu lat.

265

Siedziba wtadz mieści się w Warszawie, f 3. Kościół w Polsce został już w znacznym stopniu sprotestantyzo-
urganem prasowym stronnictwa jest nieregularnie ukazujący się - || wany i zjudaizowany (czego objawami są m.in. sprawa Karmelu

ff w Oświęcimiu i list Episkopatu o stosunku katolików do żydów ).Trze-
K.P. jf ba nam prosić i nalegać na duchowieństwo, by bylo wierne Wierze

II Ojców naszych, by stato na straży wiary i moralności, a w polityce,

VTwrt\7\7T/^T'w^ r J ' H ^y PW^dło orientować się na obóz lewicowy.
A7Aci NARODOWE "SZCZERBIEC" | 4. Na razie nie żądamy rewizji granic wschodnich, choć upoważ-
NASZE STANOWISKO W WĘZŁOWYCH [{ nią nas do tego odcięcie się Rosji od paktu Ribbentrop-Mototow, mu-
SPRAWACH NARODU 11 sirny jednak zrobić wszystko dla wzmocnienia sit Polskich na Litwie,
Warszawa, październik 1992 . || Białorusi i na Ukrainie. Nasze pokolenia muszą dążyć do przytącze-
[ulotka] " nią Królewca do Polski - inaczej wejdą tam znów Niemcy.

5. Polska powinna orientować się na Wschód i na Południe, na
.... . . . kraje słowiańskie, a nie na zdemoralizowany, niechrześcijański Za-

? ^y,^01 rok rzqdów ^^ " Solidarności", sprzymierzonej , chód, który dąży do przekształcenia nas w kolonię. Zjednoczona Eu-
z mafią PZPR-owsko-SB-owską. Przyniosły one Polsce ruinę gospo- 1| ' ropa będzie w praktyce Europą judeogermańską. Nie chcemy zjed-
dar/ci, upadek ducha i moralności, potęgującą się biedę i beznadzie- flkil noczenia z taką Europą, ani utraty naszej suwerenności.
je szerokich mas, kontrastujące ze wzrastającym bogactwem starej ^H
i nowej nomenklatury, bezkarnością złodziei i rabusiów, z cynizmem ^U
nowych władców Polski, z prawami dżungli. ^H CELE D0 WYWALCZENIA NA DZIŚ

Naródnaszmocą swego instynktu i ponad tysiącletniej kultury upo- ^U

ra się w końcu z nowymi okupantami, tym szybciej jednak to nastą- ^H 7. Należy domagać się radykalnego obniżenia podatków i opro-
ph im rychlej skupi swoich najlepszych synów w szeregach samo-. ^H centowania kredytów oraz likwidacji popiwku, co z kolei umożliwi

NA^DOW^^ nq ^S^wcją chce być STRONNICTWO ' f znaczny wzrost plac realnych, dochodów i ożywienia wytwórczości

O W h "SZCZERBIEC", y oraz-wbrew pozorom-pozwoli poprawić stan budżetu państwa.
Uto nasze konkretne propozycje, których celem jest wywalczenie m 2. Na czas przejściowy, do czasu prywatyzacji gospodarki, trzeba
prawdziwej niepodległości Polski. X ^talić stale ceny na artykuły żywnościowe pierwszej potrzeby (chle-

| i ba, mleka, masła, soli, cukru, oleju). Państwo powinno dopłacać do
CELE CAŁOŚCIOWE ~ | tych artykułów. Należy także zamrozić ceny towarów i ustug mono-

^ polistów (gazu, elektryczności, poczty, kolei, komunikacji).

,^ . ||l 3. Musi być poprawiona, i to szybko, sytuacja mieszkaniowa mi-
. rzeba nam ustroju prawdziwie polskiego, nie wzorowanego ani m lionów Polaków. W tym celu należy rozdać za darmo państwowe
na wschodnim (socjalizm, kolektywizm), ani na zachodnim (kapita- | mieszkania kwaterunkowe i lokatorskie spółdzielcze ich dotychcza-
lizm, indywidualizm). Filarami nowego ustroju powinna się stać po- | sowym mieszkańcom. Trzeba znieść wszelkie ograniczenia w budo-
wszechna prywatna własność oraz moralność katolicka. | wie i własności mieszkań i domów. Każdy właściciel gruntu piątej

H -f �h l)(pwm1l!a yc rzqdz-ona P^^ Prawdziwych, niezależnych t i szóstej klasy powinien mieć prawo do zamiany go na dziatki budow-
oasil obcych Polaków, bo Polska jest naszym dziedzictwem. Mniejsza- ' lane. Zezwolenia na budowę powinny być dawane od ręki, a kredyty
sci narodowe (Niemcy, Żydzi, Ukraińcy, Białorusini itd.) mogą w niej budowlane winny być długoterminowe, powszechne, nisko oprocen-
zamieszkiwac i pielęgnować swój język i swoją kulturę, w żadnym ra- towane lub bezprocentowe. W ten sposób kwesta mieszkaniową moź-
Zie me mogą uzurpować sobie prawa do rządów nad Polakami. A na by rozwiązać w ciągu pięciu lat.

264 l 265

4. Roztoczyć wszechstronną opiekę nad rolnictwem. Zagospoda- two majątku narodowego obcym jest nielegalna i przestępcza, ijako
rować odłogi, przydzielając je na dogodnych warunkach chętnym taka będzie uznana w nieważną, a majątki odebrane.
bezrobotnym lub Polakom - imigrantom z gtębi Rosji. Zmniejszyć ra- 8.Należy przeciwstawiać się planom likwidacji Wojska Polskiego.
dykalnie podatki rolne. Umożliwić rolnikom otrzymywanie nisko Wistniejącej sytuacji zagrożenia ze stronyNiemcówi potęgi sit zbroj-
oprocentowanych, długoterminowych kredytów, tanich maszyn i na- nych Ukrainy, należy naszą armię wzmacniać, a nie osłabiać. Wszel-
rzędzi, nawozów i środków potrzebnych do wytwórczości.Należy tak- ka propaganda pacyfistyczna powinna być surowo karana. Piemą-
ze przerwaćimport [eksport-p. m. ]artykutów rolnych wytwarzanych .HH dze zaś na wojsko muszą się znaleźć.
w kraju lub obłożyć je dużymi cłami oraz zaostrzyć kontrolę towa- '^L^ 9. Trzeba być czujnym wobec Niemców. Wiele wskazuje, ze nie wy-
rów sprowadzanych zza granicy. ^^H rzekli się swych antypolskich, wielkomocarstwowych celów. Trwa pe-

5. Trzeba przerwać lawinowy wwóz towarów obcych oraz zlikwi- ^^H netracja niemiecka Opolszczyzny i Mazur. - r?/ -
dowaćnielegalny handel obcokrajowców w Polsce. W zasadzie tak- ^^1 lO.Nie wolno angażować się jednostronnie w popieranie U krainy,

że, poza nielicznymi wyjątkami, powinna być zakazana sprzedaż :^^1 z uwagi na możliwośćkonfliktu rosyjsko-ukrairiskiego. Trzeba tez pa-
i dzierżawa nieruchomości przez obcokrajowców. ^^^H miętać o związkach niemiecko-ukraińskich.

6. Trzeba zrobić wszystko dla powstrzymania fali demoralizacji ^^1 11 Należy rozważyć kwestię referendum w sprawie naszego sto-
Narodu. ^^H warzy szenia z EWG i NATO. Podobnie jak za dawnych, komumstycz-

- Należy dążyć do unarodowienia telewizji, z nazwy tylko polskiej, I^H nych czasów nikt nie pytał Narodu o zdanie w sprawie sojuszy.
żądając weryfikacji zatrudnionych tam dziennikarzy. I^H 12. Polskę trzeba odkomunizować. Nie mogą nadal rządzie agen-

- Prasa w Polsce jest prawie wyłącznie lewicowa. Aby zmienić ten ^H ci. Należy zatem żądać ujawnienia agentów bezpieki od szczebla gmi-
stan rzeczy należy wydzierżawić stronnictwom politycznym redakcje, ^H ny i zakładu po Sejm i Urząd Prezydencki. Zbrodniarzy l zdrajców
drukarnie i zakłady kolportażu. Tylko w ten sposób stronnictwa mo- ^H komunistycznych należy osądzić, a ich mienie, jak również mienie ak-
gą zaistnieć i brać udział w życiu politycznym Kraju, przebić się po- ^H tywu komunistycznego, od szczebla sekretarza PO P poczynając, trze-
za barierę informacyjną lewicy, yr ^ znacjonalizowac'. W ten sposób znikną spółki nomenklaturowe..

-Trzeba natychmiast uchylić ustawę o warunkach dopuszczalne-' l ' a komuniści przestaną być obywatelami pierwszej kategorii.
ści przerywania ciąży, zezwalającą na mordowanie dzieci nienaro- i
dzonych i naruszającą kręgosłup moralny Narodu.

- Trzeba zaostrzyć kary i karać faktycznie za upowszechnianie por-
nografii, nudyzmu, homoseksualizmu, narkomanii i innych zboczeń.

- Należy zapewnić ludziom bezpieczeństwo na ulicach i w domach.
Zaostrzyć kary za przestępstwa. Utrzymać karę śmierci. \

- Zweryfikować nauczycieli i kadrę naukową, w większości kola-
borantów reżimu komunistycznego. Przywrócić kary cielesne w szko- ,
lach. Zmienić programy szkolne na katolickie i polskie.

7. Należy pilnie rozstrzygnąć kwestię upowszechnienia własności.
Albo natychmiast rozdać za darmo, po potowie: pracownikom i resz-
cie społeczeństwa akcje przedsiębiorstw państwowych, a spółdziel-
czych - członkom, albo robić to etapami: prywatyzując najpierw ' ..
przedsiębiorstwa najsłabsze, a najmocniejsze utrzymując i wzmac- . \
mając. Równolegle rozwijać indywidualny sektor prywatny. Trzeba
także jasno oświadczyć, że dotychczasowa wyprzedaż i rozdawnic- |

266 &

DEMOKRATYCZNE

Krytykując dotychczasową politykę gospodarczą, jako opartą głów-
nie na monetarystycznych koncepcjach Balcerowicza, domagają się

C T'!? 01V1VTr^T^VO oni wprowadzenia systemu gospodarczego opartego na zasadach ka-
v^l^l^l-l\-- -l W U pitalizmu narodowego. Oznacza to wychodzenie z kryzysu przede

NARODOWO- wszystkim o własnych siłach, prymat własności polskiej, demonopo-
lizację gospodarki, ukształtowanie polskiej elity gospodarczej (Pro-
gram SND). Tworzeniu polskiego, narodowego kapitału winny sprzy-
jać procesy prywatyzacji i reprywatyzacji, a jego pozycja nie może być
TT, ", gorsza niż kapitału zagranicznego.

Utworzone w Warszawie w kwietniu 1991 roku przy współudziale Jtt W polityce rolnej SND lansuje model gospodarstw rodzinnych,
emigracyjnego Stronnictwa Narodowego, zarejestrowane zostało 23 |kLk odrzucając koncepcję farmeryzacji rolnictwa ze względu na towa-
maja tegoż roku. Na II Kongresie SND, obradującym 12 września 1992 _^H rzyszące jej groźne skutki społeczne (bezrobocie). Za najważniej-
roku,dokonano zjednoczenia tego ugrupowania ze Stronnictwem Na- ^^B szy podmiot polityki społecznej uznaje rodzinę, której chce zapew-
rodowym na emigracji. Uroczyste przekazanie sztandaru emigracyj- ^^H nić bezwzględną ochronę, jako "wspólnocie podstawowej i pier-
nego stronnictwa nastąpiło na III Kongresie (październik 1995). Funk- ---- wotnej" w stosunku do innych (projekt Konstytucji). Pronatali-

^^"^ ząceg0 peim Ja" ^'^oy^i' senator po wyborach ^K^ styczny charakter polityki społecznej stronnictwa zakłada ochronę
w 1991 roku. - . . , v -i
7 ł - - i . f życia poczętego.

założyciele stronnictwa uznają się za kontynuatorów tradycji Ligi J Integrację europejską SND ocenia pozytywnie, ale pod warunkiem,
Narodowej Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego, Związku Lu- 9 J że oznaczać ona będzie tworzenie Europy Ojczyzn, nie prowadząc do
dowo-Narodowego i Stronnictwa Narodowego. Określenie "demokra- - ograniczenia suwerenności narodowej i państwowej członków. Takie
tyczne przyjęto dlatego, ze nazwa Stronnictwo Narodowe została uży- m niebezpieczeństwo niesie ze sobą wizja Europy brukselskiej. W pro-

?I?i? wcześ"l.e-) P0^1^ ugrupowanie. _ - gramie stronnictwa zapisana jest także współpraca regionalna jako po-

.-ND uważa się za partię prawicową, narodową i demokratyczną. - chodna czynnika geopolitycznego.
Frawicowosc pojmuje jako kultywowanie tradycji narodowej, wier- J SND ma ambicje zjednoczenia rozdrobnionej prawicy w ramach
nosc etyce katolickiej oraz przyjęcie zasady wolności gospodarczej, m szerokiego bloku chrześcijańsko-ludowo-narodowego. Uczestniczy
Dobro narodu, jako wspólnoty historycznej, kulturowej i duchowej, 9 w licznych od wyborów w 1993 roku porozumieniach koalicyjnych
traktuje nadrzędnie w stosunku do wszystkich innych interesów: kła- - polskiej prawicy, np. Porozumieniu 11 Listopada, a także w Kon-
sowych, grupowych i partyjnych. - S ^cie Św. Katarzyny. Potencjalnych sojuszników ze względu na

Demokratyczny ustrój państwa - zdaniem ideologów tej partii - wi- ł wspólnotę interesów szuka w ugrupowaniach o opcji ludowej, nato-
men być oparty na trójpodziale władzy, z silną pozycją prezydenta sto- miast nie widzi możliwości współpracy np. z Unią Wolności .Wwy-
jącego ponad układami politycznymi oraz na samorządzie terytorial- borach prezydenckich poparto kandydaturę Lecha Wałęsy. Głównym
nym, uważanym za "podstawę organizacji życia zbiorowego Narodu" zadaniem stronnictwa III Kongres (w październiku 1995 roku) uznał
(projekt Konstytucji przyjęty przez ZG SND). Kościół katolicki, uwa- współtworzenie Obozu Polityki Polskiej, który w koalicji z PSL-em
zany za niepodważalny autorytet religijny, moralny i duszpasterski, oraz ugrupowaniami popierającymi Wałęsę weźmie odpowiedzial-
nie powinien być wszakże zaangażowany w działania polityczne. Nie ność za państwo.

można przy tym jednak dopuścić do spychania Kościoła na margines SND opracowało własny projekt Konstytucji Rzeczypospolitej Pol-
zycia społecznego. Religia rzymskokatolicka zajmować musi "naczel- skiej, przyjęty 8 kwietnia 1993 roku przez Zarząd Główny.
ne stanowisko wśród równouprawnionych wyznań. Rzeczpospolita Władze stronnictwa: Kongres, Rada Polityczna, Zarząd Główny,
zaś kierować się w działaniach etyką katolicką" (projekt Konstytucji), prezes. Główna Komisja Rewizyjna.

268 ^

Siedzibą władz stronnictwa jest Warszawa.
Wydaje ono Biuletyn Informacyjny SND oraz tygodnik Mysi Pol-
ska (tytuł przekazany przez emigracyjnych narodowców).

K.P.

STRONNICTWO NARODOWO-DEMOKRATYCZNE
MATERIAŁY I DOKUMENTY, WARSZAWA 1991 r.

[fragmenty]

DEKLARACJA IDEOWO-POLITYCZNA STRONNICTWA
NARODOWO-DEMOKRATYCZNEGO

Polska wkracza w nowy etap swojej historii. Upadek rządów ko-
munistycznych umożliwi! rozpoczęcie legalnej działalności partiom
i ruchom politycznym, które po 1944 r. zostały usunięte z życia pu-
blicznego i poddane prześladowaniom. Jednym z nich byt ruch na-
rodowo-demokratyczny. Stronnictwo Narodów o-Demokratyczne
jest kontynuatorem wielkiej tradycji Ligi Narodowej, Stronnictwa
Demokratyczna-Narodów e go. Związku Ludowo-Narodowego
i Stronnictwa Narodowego. Historia jest dla nas wielkim zobowią-
zaniem, lecz jednocześnie nauką, ze ruch autentycznie narodowy mu-
si wychodzić naprzeciw wyzwaniom współczesności. Pozostając
wierne wartościom ponadczasowym, Stronnictwo Narodowo-Demo-
kratyczne jest partią tworzącą program polityczny na miarę naszych
czasów, uwzględniający pragnienia, interesy i aspiracje catego Na-
rodu.

Stronnictwo Narodowo-Demokratycznejest zjednoczeniem auten-
tycznych i odpowiedzialnych środowisk narodowych oraz tych
wszystkich, którym bliska jest idea pracy na rzecz dobra Polski.

Jesteśmy partią narodową i demokratyczną.

Jesteśmy partią prawicową. Odrzucamy lansowaną przez niektó-
re środowiska tezę, wedle której tradycyjny podział na lewicę i pra-
wicę zdezaktualizował się. Prawicowość to dla nas kultywowanie tra-
dycji narodowej, wierność etyce katolickiej oraz przyjęcie zasady
wolności gospodarczej. Uznając, ze batalia o oblicze Polski rozegra
się między lewicą a prawicą, dążyć będziemy do integracji sit prawi-
cowych.

270

ZASADY IDEOWE

NARÓD stanowi wspólnotę historyczną, kulturową i duchową. Je-
go dobro jest nadrzędne w stosunku do interesów klasowych, grupo-
wych i partyjnych. Uważamy, ze istnieje jeden, niepodzielny interes
narodowy, który skupiać powinien wysiłki wszystkich Polaków. Na-
szym celem jest zabezpieczenie tych interesów, zwłaszcza w takich
dziedzinach jak suwerenność zewnętrzna i wewnętrzna, kultura i go-
spodarka.

Naród jest niezmienną wartością w porządku naturalnym i dlate-
go slużba Narodowi nigdy nie jest sprzeczna z dobrem osoby ludz-
kiej czy rodziny. Bytoby to sprzeczne z zasadami etyki katolickiej
i z polską tradycją. Uważamy wszakże, ze równie niebezpieczne są
tendencje zmierzające do dezintegracji narodu, do jego atomizacji
i przekształcenia w tzw. "społeczeństwo obywatelskie". Zniszczenie
świadomości narodowej prowadzi wprost do dezintegracji rodziny
i osoby ludzkiej.

Nie chcemy być bezkrytyczni wobec wad narodowych, wobec
wszystkiego, co poniża jego godność. Widzimy więc dla siebie rów-
nież. wielkie zadanie wychowania Narodu, jego moralnego odrodze-
nia w duchu wielowiekowej tradycji polskiej.

PAŃSTWO stanowi niezbędną formę politycznej organizacji na-
rodu, jest jego wyrazem i dobrem. Winno ono chronić jego interesy
i stuzyć ogółowi obywateli, egzekwując w zamian lojalność wobec
interesów polskich. Tylko suwerenne, silne i praworządne państwo
może zabezpieczyć rozwój życia politycznego, spotecznego i gospo-
darczego oraz zapewnić Polsce godną pozycję na arenie międzyna-
rodowej.

Jesteśmy jednak przeciwni nadmiernej rozbudowie instytucji pań-
stwowych ponad potrzebną miarę. Omnipotenc ja państwa niszczy bo-
wiem harmonijny rozwój narodu, zabija samodzielność jednostek
i wspólnot lokalnych, uzależnia od siebie obywateli. Takie państwo

śluzy już tylko samo sobie.

Sita państwa powinna wypływać z autorytetu je go instytucji i prze-
strzegania prawa. Zakres jego działalności nie powinien przekraczać
niezbędnego minimum. Nie upatrujmy w państwie wielkiego organi-
zatora życia narodowego, lecz niezbędny czynnik regulujący to ży-
cie, gwarantujący bezpieczeństwo zewnętrzne i wewnętrzne oraz
przestrzeganie ustanowionych praw.

271

KATOLICYZM związany od ponad J 000 lat z narodem polskim t 4- Należne miejsce kobiet w życiu narodu
wyposaża nas w chrześcijańskie zasady moralne. Rozwój Polski bę- 5- Bezpieczny kraj i bezpieczni wywalcie.
dzie tylko wtedy prawidłowy i pełny, gdy opieraćSię będzie zarówno 6- Polska bytai jest w Łurople- , ,,

^s^:^"'^-^0"^'^'-^'^- - ^ s^s^^^^-<�'

F^,b 1.1-1' - -', , , -- , , ^o priorytet dla rolnictwa w gospodarce polskiej.
że S ^owi wartość bezwzględną i Jako taka nie mo- j ^ pS^rta na korzystna wymianę z zagranicą?
ze podlegać procedurom demokratycznym. Zasady z mej wyptywa- g /, p.^encie kredytowe dla budownictwa rodzinnego!
Jące powinny obowiązywać nie tylko w życiu prywatnym, lecz zna- .. Otoczenie ekologiczne to część naszej ojczyzny! _
leźć również wyraz w życiu zbiorowym. Prawo i jego stosowanie nie ,. tonalne zatrudnienie zamiast strukturalnego bezrobocia!
może być sprzeczne z etyką katolicką, gdyż takie rozdwojenie, mię- ,^ Emerytura i renta nie może oznaczać nędzy!
dzy życiem prywatnym i publicznym, prowadzi wprost do dezintegra- ,c pf^ka i oświata to najkorzystniejsze inwestycje!
cji moralnej narodu. ^ ^^ ^ ^snej kultury przestaje być narodem!

Uważamy, ze polskość jest nierozerwalnie związana z chrześcijan- | y 7 ^g ma przedawnienia dla zbrodniarzy komunistyczny cn.
stwem. Dlatego odrzucamy zdecydowanie tezę, wedle której postęp i^ Ukarać winnych ruiny polskiej gospodarki!
materialny zawsze wiąże się z porzuceniem wartości tradycyjnych, l
Bez zachowania wypływające] z katolicyzmu moralności indywidu- |
alnej i narodowej, wszelki postęp cywilizacyjny jest drogą donikąd. \

RODZINA POl^SKA stanowi podstawową tkankę Narodu i nieza-
stąpioną komórkę rozwoju moralnego, osobowego i spotecznego każ-
dego cztowieka. Będziemy dążyć do przywrócenia jej rangi obrońcy
i spadkobiercy wartości patriotycznych, religijnych i obyczajowych
stanowiących podstawę kultury narodowej.

WŁASNOŚĆ P R YWA TNĄ jest jednym z elementarnych prą w oso-
by ludzkiej. Zniewolenie narodu dokonuje się również poprzez po- i
zbawienie jego cztonków prawa do posiadania. Zdrowy moralnie na-
rod to naród właścicieli. Maksymalny rozwój indywidualnej wtasno- 1
sci jestjednym z wyzwań naszych czasów. Ona bowiem zapewnia na-
rodowi zewnętrzną i wewnętrzną'suwerenność oraz zapobiega
wstrząsom społecznym. Jest również ważnym elementem wzmacnia-
jącym spoistość narodu i jego wolność.

HASŁA WYBORCZE SND
[Biuletyn Informacyjny SND, nr 5/91]

1. Naród polski gospodarzem we wtasnym kraju!

2. Katolicyzm zobowiązuje w życiu prywatnym i publicznym!

3. Rodzina ostoją narodu!

272

Y Y

ż1 CEL^ - PROGRAM - STANOWISKO

I SPOŁECZNO-POLITYCZNE STRONNICTWA

STRONNICTWO SPRAWIEDLIWOŚCI SPOŁECZNEJ w POLSCE
W^ SPRAWIEDLIWOŚCI

'' ^P^U'17'^yiYTir T ; Stronnictwo ma silną wolę aktywnego działania w kierunku ksztal-
^^-^^-'-^-*-'! towania życia spoteczno-politycznego i ekonomiczno-gospodarcze-

go kraju w oparciu o zasady demokracji parlamentarnej, pluralizmu

I politycznego i sprawiedliwości społecznej.

Partię utworzyli 22 września 1990 roku we Wrocławiu działacze ^ Stronnictwo deklaruje wolę współpracy ze wszystkimi sitami spo-
Głównego Komitetu Pamięci Ofiar Stalinizmu w Polsce (powstałego i, tocznymi i politycznymi w kraju i za granicą, które uznają w swych
weWrocławiuw 1988 roku) w celu uzyskania większych, niż w przy- ! ? programach i przestrzegają w praktyce zasad przyjętych przez Stron-
padku stowarzyszenia, możliwości uczestnictwa w poiryce. Zareje- \ t nictwo Sprawiedliwości Społecznej.
strowana została 23 lipca 1991 roku ' Zasadniczym celem działań STRONNICTWA jest dążenie do stwo-

Podstawowy cel SSS (identyczny jak Głównego Komitetu), dążę- rżenia warunków do godnego życia i rozwoju jednostki i rodziny po-
nie do uzyskania zadośćuczynienia dla ofiar systemu stelinowskiego przez zaspokajanie potrzeb materialnych i duchowych.
i jego późniejszych mutacji, został w programie partii poszerzony oko- Stronnictwo uważa, że jest wielką niesprawiedliwością i szkodą
meczność przeciwstawienia się nowym formom niesprawiedliwości ogólnospołeczną ograniczenie roli i aktywności kobiet w życiu pu-
spolecznej. Stronnictwo chce bowiem przeciwdziałać powstawaniu blicznym i dlatego dążyć będziemy do zwiększenia ich obecności we
nowych źródeł krzywd, "w tym wzrostowi biedy, nędzy, niesprawie- wszystkichsferachobywatelskiegodzialania,zwtaszczawSejmie,Se-
dhwości, tworzeniu nowych grup uprzywilejowanych, dyskrymino- nacie i innych organach przedstawicielskich oraz administracji
waniu ludzi ze względu na ich poglądy, religię, pochodzenie społecz- wszystkich szczebli.
ne, stan majątkowy (...)" (Deklaracja cztonka-zatożycieh). Stronnictwo otwarte jest dla każdego uczciwego Polaka mieszka-

Zdaniem twórców programu największym zagrożeniem dla kraju jest Jącego w kraju lub za granicą, który uznaje glówne cele i dążenia wy-
"kryzys świadomościowy" społeczeństwa, objawiający si? zniechęcę- razane w programie, zobowiązuje się popierać i w miarę swoich moi-
niem i brakiem wiary w sens przeciwdziałania złu, jakie dzieje się w Poi- liwosci włączać się aktywnie do pracy Stronnictwa.
sce. Następstwem takiej postawy jest kryzys ekonomiczno-społeczny. Stronnictwo uważa, ze praca ludzka jest źródłem wszelkich dóbr
Działacze tej partii chcą przekonać społeczeństwo na własrym przykła- i bogactwa i dlatego sprawy ludzi pracy są Stronnictwu najbliższe.
dzie, ze działając aktywnie można zmienić życie na lepsze. Stronnictwo domaga się ochrony rolnictwa jako podstawy gospo-

Do stronnictwa nie mogą należeć osoby, które bezpośrednio lub po- darki kraju.
średnio były związane z aparatem represji, ani te, które zajmowały wy- Stronnictwo pragnie działać jako niezależna sita polityczna i przy-

sokiestanowiskawrządzie,administracji,partiachorazorganizacjach czyniąc się do budowy POLSKI SPRAWIEDLIWEJ OJCZYZNY
politycznych współrządzących w PRL. WSZYSTKICH OBYWATELI.

Partia nie odgrywa znaczącej roli na arenie politycznej. Systema- Stronnictwo uważa, ze jednym z najpilniejszych zadań jest dążenie
tycznie uczestniczy w wyborach, nie odnosząc jednak sukcesów, do naprawienia krzywd i szkód wyrządzonych przez kolejne ekipy

Na jej czele stoi założyciel i przewodniczący Głównego Komitetu władzy w Polsce. Jeżeli nie spowoduje się zadośćuczynienia za do-
Pamięci Ofiar Stalinizmu w Polsce Leszek Skonka. Siedziba mieści znane w przeszłości krzywdy i nie zahamuje fali nowych krzywd, nie
się we Wrocławiu. '^-móżna oczekiwać tak bardzo dziś potrzebnej aktywności, zaangaio-
B.S. wania i wyrzeczeń obywateli, zwłaszcza młodej generacji.

274 275

Stronnictwo zamierza walczyć na forum parlamentarnym przede
wszystkim przeciw niesprawiedliwości społecznej, powstawaniu klik,
nowej nomenklaturze, ubożeniu większości obywateli i bogaceniu się
małych grup krzywdą ludzi uczciwych, szczególnie świata pracy.

Stronnictwo uważa, ze nie można pozbawić społeczeństwa zdoby-
czy socjalnych minionych 70 lat, a zwłaszcza lat powojennych.

Dlatego Stronnictwo sprzeciwia się rosnącemu bezrobociu,
zmniejszaniu produkcji, ograniczaniu dziatu ustug. W Polsce jestbar-
dzo wiele do zrobienia. Społeczeństwo potrzebuje wielu towarów,
mieszkań, ustug. Każda para rąk, każdy umyśl jest potrzebny i nie po-
winien być bezczynny.

Stronnictwo będzie zdecydowanie sprzeciwiać się rozkradaniu
i marnotrawieniu majątku narodowego.

Stronnictwo będzie dziatać w kierunku zahamowania emigracji za-
robkowej najbardziej wartościowych jednostek, których aktywność
społeczna i zawodowa niezbędna jest w kraju.

Stronnictwo sprzeciwiać się będzie polityce powodującej wciąż ro-
snącą drożyznę, która dotyka szczególnie boleśnie najuboższe grupy
obywateli i najliczniejsze kręgi społeczeństwa, a przede wszystkim
emerytów i rencistów.

Stronnictwo uważa, że ruch spółdzielczy jest ważną formą demo-
kracji i dlatego walczyć będzie ojej odrodzenie na zdrowych podsta-
wach.

Stronnictwo będzie konsekwentnie i wytrwale dążyć do spowodo-
wania decentralizacji państwowych organów władzy, by o sprawach
danego terenu decydowali jego mieszkańcy, a nie urzędnicy stolicy,
by o sprawach dotyczących żywotnych interesów państwa, kraju, na-
rodu - decydował ogól obywateli, a nie wąska grupa rządząca, choć-
by miała najlepsze intencje, poparcie społeczne i uprawnienia for-
malne.

Stronnictwo przyjmuje postawę pozytywistyczną, pracę od podstaw
organicznikowską wobec zadań prowadzących do naprawienia na-
szej państwowej rzeczywistości. Dlatego uważa, że oświata i szero-
ko rozumiane wychowanie społeczeństwa jest warunkiem dobroby-
tu, praworządności i sprawiedliwości. Będzie więc zabiegać o szcze-
gólne preferencje dla oświaty, oświaty dorosłych, upowszechniania
kultury, w tym kultury pracy.

Stronnictwo uważa rodzinę jako podstawową komórkę społeczną,
od której kondycji moralnej i materialnej zależy pozycja państwa.

276

Dlatego dążyć będzie do stworzenia warunków umożliwiających pra-
widłowy rozwój rodziny, zwłaszcza zabezpieczenia jej podstawowych
warunków materialnych i duchowych, mieszkań, opieki zdrowotnej,
ochrony socjalnej, bezpieczeństwa.

To tylko część celów i zadań, jakie stawia przed Stronnictwem ży-
cie. Wydaje się, że są one najlepsze. Dalszy ich ciąg wyznaczy co-
dzienna rzeczywistość, członkowie, sympatycy naszego Stronnictwa
oraz społeczeństwo.Zdajemy sobie sprawę, że najszlachetniejsze na-
wet cele, plany, programy, szczere chęci i zamiary niczego nie zmie-
nią, jeśli nie wprowadzi się ich w życie. Jak zatem zamierzamy reali-
zować nasze cele i plany? Przez dobór i doskonalenie ludzi, zaczy-
nając od własnych członków. Zwłaszcza kształcenie i rozwijanie ta-
kich cech i umiejętności, jak: pracowitość, rzetelność, sumienność,
systematyczność, odpowiedzialność, odwaga, umiejętność organizo-
wania pracy własnej i innych, cierpliwość, wytrwałości wiele innych
cech charakteru i urny stu.

Dokonać tego można, jeśli stosuje się sprawdzoną przez wielu
rzymską zasadę dydaktyczną - verba docent exempla trahunt - sło-
wa uczą, przykłady przyciągają...

STRONNICTWO SPRAWIEDLIWOŚCI SPOŁECZNEJ
CHCE BYĆ TAKIM PRZYKŁADEM

Przewodniczący Krajowej Rady Politycznej
Stronnictwa Sprawiedliwości Społecznej
dr Leszek Skonka

Za teren działania stronnictwo uznaje obszar RP oraz skupiska Po-

S2TRONNTFTWO M ' laków na świecie. Jego siedzibąjest Warszawa, a władze stanowi: Kon-
xitTT^^T^^T & gres,ZarządGłówny,RadaProgramowa,KomisjaRewizyjna,SądHo-

W1-LKJNOSC1 ---| norowy, Zarządy Okręgowe.

T?'717T^'7Vl>rfcC'PnT TTITT 1^HiŁ Przewodniczącym Zarządu Głównego jest Wojciech Ziembmski,ll-

S\^iSli^^i I r^J^r^yLiŁ l IŁ J '^^R der ruchu aktywnie popierający w wyborach prezydenckich 1995 ro-

- KSN ^^B ku Jana Olszewskiego. . .
|^^B Środowisko SWR-KSN wydawało nieregularnie czasopisma Soli-

^^B darnosć Narodu oraz Myśl Państwowa, początkowo jako opozycyj-

Istniało od 27 września 1981 roku, początkowo jako Klub Służby ^^| ne P18"1'1 podziemne, a po 1989 roku legalnie. ^
Niepodległości, w stanie wojennym i później jako Kongres Solidarne- ^^^f
ści Narodu, przekształcony 31 grudnia 1989 roku w jawnie działające ^^^B1
Stronnictwo Wierności Rzeczypospolitej - KSN. ^^^R

Nie uważa się za typową partię polityczną, ale niepodległościowy ^^^K
ośrodek myśli politycznej o charakterze centroprawicowym i chrze- ^^^^R
ścijańskim. Dlatego też swoje cele realizuje we współpracy z innymi, ^^^B
pokrewnymi ideowo organizacjami, takimi jak PPN, Partia Konser- ^^^f
watywna, ChRO, Związek Wolnych Polaków, Federacja Organizacji JB|
Kresowych, Federacja Młodzieży Walczącej, Ugrupowanie Niepod- y '^
ległościowe "Zamek" i inne. ' .

Cele stronnictwa: ochrona i utrwalanie tożsamości narodowej i dzie-
dzictwa tysiącletniej kultury Polski chrześcijańskiej, kontynuowanie
niepodległościowych tradycji Rzeczypospolitej, egzekwowanie zasa-
dy zwierzchnictwa narodu, dbałość o przestrzeganie Deklaracji Praw
Człowieka.

Stronnictwo kieruje się wskazaniami społecznej nauki Kościoła ka-
tolickiego. Przejawia troskę o losy i pełnię praw narodowych i spo-
łecznych Polaków na świecie oraz jest zwolennikiem zjednoczonej Eu-
ropy chrześcijańskiej (Europy Ojczyzn). W 1991 roku domagało się
szybkiego, traktatowego uregulowania stosunków między Moskwą
i Warszawą, obejmującego m.in. przeprosiny za napaść 17 września
1939 roku, zadośćuczynienie za zbrodnie ludobójstwa i natychmiasto-
we wycofanie wojsk radzieckich z Polski.

Nie będąc partią polityczną, działalność swoją prowadzi w innych
formach: manifestacji patriotycznych, rocznicowych nabożeństw,
umieszczania tablic pamięci narodowej, odczytów, dyskusji, wydaw-
nictw. M.in. propaguje kult Józefa Piłsudskiego wśród młodzieży.
Przedstawiciele stronnictwa uczestniczyli w pracach Konwentu Św.
Katarzyny (Konwent - patrz: Chrześcijańska Demokracja - SP).

278

UNIA

CHRZEŚCIJAŃSKO-
-SPOŁECZNA
(AKCJA EKUMENICZNA)

Powstała z przekształcenia Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Spo-
łecznego na jego XV Walnym Zjeździe 21 stycznia 1989 roku. ChSS
działało od 1957 roku, od rozłamu w Stowarzyszeniu PAX, uczestni-
cząc w życiu politycznym PRL (Sejm, PRON). Nowo powstała Unia
nie dystansuje się od tradycji i dorobku ChSS, po którym odziedziczy-
ła dużą bazę członkowską, około 25 tyś. osób.

Określa się jako ugrupowanie centrolewicowe, poszukujące part-
nerów do sojuszy wyborczych w centrum i na lewicy. W wyborach

prezydenckich w 1995 roku UChS poparła kandydaturę Aleksandra
Kwaśniewskiego.

W Zasadach programowych nazywa siebie ruchem międzywyzna-
niowym, ekumenicznym. Chce działać na rzecz porozumienia chrze-
ścijan różnych wyznań, połączonych ideą wspólnej pracy społecznej.
Inspiracji szuka w uchwałach Soboru Watykańskiego II. Stawia sobie
za cel przygotowanie chrześcijan różnych wyznań do pracy społecz-
nej dla dobra ogółu oraz pobudzanie postaw obywatelskich i poczucia
współodpowiedzialności za państwo, tolerancji i pojednania. Realiza-
cji tego celu służyć ma założona przez Unię Ekumeniczna Fundacja
"Tolerancja", pracująca nad zbliżeniem różnych odłamów chrześci-
jaństwa i budowaniem klimatu szacunku dla wszelkiej odmienności:

wyznaniowej, narodowej czy kulturowej. Skupia ona uczonych, dzia-
łaczy społecznych, duchownych różnych wyznań. Społeczną Radą
Fundacji kieruje znany humanista i onkolog prof. Tadeusz Koszarow-
ski. Fundacja m.in. wspiera i popularyzuje prace magisterskie i dok-
torskie poświęcone zagadnieniom tolerancji, a także organizuje sym-
pozja na ten temat. Zorganizowała międzynarodowe sympozjum To-
lerancja świadectwem demokracji.

UChS uważa, że chrześcijaństwo nie daje podstaw do kształtowa-
nia jakiegoś określonego kierunku politycznego, stąd obce jej są takie
nurty polityczne, jak chadecki czy narodowo-chrześcijański. Nie ma

280

polityki chrześcijańskiej, są tylko zasady chrześcijańskie, które win-
ny być wdrażane na różnych płaszczyznach życia społecznego. Postu-
luje więc UChS inną niż partyjna formułę zaangażowania chrześcijan,
krytykując prawicowe, chrześcijańskie i chrześcijańsko-narodowe
partie za odchodzenie od uchwał soborowych, a Kościół katolicki za
integryzm i uwikłanie w politykę.

Opowiada się za społeczną gospodarką rynkową, której negatywne
konsekwencje winny być niwelowane w okresie przejściowym po-
przez interwencjonizm państwowy, dla zapewnienia pokoju społecz-
nego.

Władze naczelne: Zarząd Krajowy, Rada Naczelna, Komisja Rewi-
zyjna, Sąd Koleżeński. W terenie działa 31 oddziałów wojewódzkich.
Prezesem Zarządu Krajowego jest od początku Kazimierz Morawski.

Siedziba władz mieści się w Warszawie.

K.P.

ZASADY PROGRAMOWE
UNITCHRZESCIJANSKO-SPOŁECZNEJ
"AKCJA EKUMENICZNA"
[czerwiec 1993 r.]

1. Unia Chrześcijańsko-Spoleczna powstała w 1989 roku w przed-
dzień przełomowego "okrągłego stolu", który dokonał epokowych
zmian w naszej ojczyźnie, jako kontynuatorka Chrześcijańskiego Sto-
warzyszenia Społecznego. Jesteśmy ruchem międzywyznaniowym,
głoszącym szacunek dla występujących w całym chrześcijaństwie
zróżnicowań. W swoich szeregach skupiamy członków głównych nur-
tów chrześcijaństwa obecnych na terenie naszego kraju. Nie jesteś-
my chadecją, obcy jest nam także kierunek narodowo-chrześcijań-
ski. Pragniemy iść własną drogą jako otwarty, niezależny i ekume-
niczny ruch chrześcijańsko-spoteczny. W filozofii kompromisu i ewo-
lucji widzimy także i dziś drogę przydatną dla rozwiązywania trud-
nych polskich problemów.

2. Inspiracją dla naszej działalności jest myśl spoteczno-etycznc
głównych nurtów chrześcijaństwa-katolicyzmu, prawosławia i pro-
testantyzmu - zawarta w uchwałach Soboru Watykańskiego II i zgro-
madzeń ogólnych Światowej Rady Kościołów. Uczestnicząc w iych

publicznym, pragniemy dbać o to, aby tradycja chrześcijańska obec-
na byfa zawsze w życiu spo f ocznym. Zasadę tę próbujemy realizować
w ramach propagowanego przez nas ekumenizmu społecznego, któ-
rego elementami są: wiarygodne układanie stosunków międzyludz-
kich, tolerancja, humanizacja życia, dbanie o zachowanie pokoju
spolecznego, pojednanie. W interesie urzeczywistnienia tych ideatów
gotowi jesteśmy współpracować z wszystkimi ludźmi dobrej woli
wszędzie tam, gdzie powstaje ku temu okazja.

3. Widzimy potrzebę łączenia sit i idei, które przeciwstawiają się
zjawiskom nietolerancji, nienawiści, braku poszanowania dla od-
mienności narodowych, politycznych i religijnych. Dla realizacji te-
go celu powołaliśmy do życia Fundację Ekumeniczną " Tolerancja".
Wszelkie przejawy nacjonalizmu, szowinizmu i antysemityzmu uwa-
żamy za niegodne chrześcijan. Bezkrytyczny stosunek do dążeń i in-
teresów własnego narodu oraz okazywanie pogardy i nienawiści wo-
bec innych narodów - nie są do pogodzenia z zasadami wiary i ety-
ki chrześcijańskiej. Uważamy, ze nasze działania nie powinny się
ograniczać do szanowania ludzkich poglądów, obyczajów i postaw.
Musimy dążyć do budowy społeczeństwa ekumenicznego, w którym
drugi człowiek będzie w pełni akceptowany w swej odmienności i in-
ności. W szerzeniu postawy ekumenicznej widzimy moralną receptę
na pokonanie piętrzących się w naszym kraju trudności. Jesteśmy na-
dal, choć już na mniejszą skalę niż w przeszłości, krajem wielonaro-
dowościowym i wiciowy znaniowy m. Harmonijne współżycie z mniej-
szościami rzutować będzie na nasze stosunki z innymi narodami,
zwłaszcza z bezpośrednimi sąsiadami.

4. Opowiadamy się za jak najszybszym uchwaleniem nowej Kon-
stytucji RP gwarantującej system parlamentowo- gabinetowy z silną
władzą wykonawczą. Jesteśmy za przyjaznym rozdziałem między pań-
stwem a Kościołami i związkami religijnymi oraz za współpracą po-
między nimi. W ustawie zasadniczej należy zapewnić wszystkim Ko-
ściołom i związkom religijnym równość wobec prawa.

5. Status międzynarodowy Polski zależy w dużym stopniu od rozwo-
ju sytuacji u dwóch wielkich sąsiadów: Niemiec i Rosji. Dobre stosun-
ki z nimi lezą w naszym żywotnym interesie. Także stosunki z Ukrainą,
Białorusią, Litwą, Czechami i Słowacją należy skierować na przyszłość,
przezwyciężając zaszłości. Istnieją warunki dobrego sąsiedztwa i go-
spodarczej współpracy między Polską a wszystkimi jej sąsiadami. Je-
steśmy przeciwko wszystkiemu, co stosunki te mogłoby zakłócić.

282

6. Kraj nasz znajduje się na trudnej drodze reform, na drodze prze-
chodzenia z systemu totalitarnego do demokracji. Celu tego nie moż-
na osiągnąć na skróty. Jest to proces, który musi trwać, a nasze za-
danie winno polegać na tym, aby jego realizacja pociągnęła za sobą
możliwie matą liczbę ofiar. W trudnym okresie przejściowym ważne
jest zabezpieczenie zasad demokracji. Demokracja jest trudną, lecz
jedyną drogą, nie możemy zatem zrezygnować z cierpliwego jej bu-
dowania. Jednocześnie występujemy zdecydowanie przeciw wszel-
kim tendencjom autorytarnym. Jesteśmy tez przeciwni rozdrapywa-
niu ran, wzbudzaniu nastrojów nienawiści, gdyż ich efektem może
być jedynie destabilizacja kraju. Wymogi dnia dzisiejszego nakazu-
ją nam, abyśmy w proces dokonujących się przemian wciągali wszyst-
kich kompetentnych fachowców i doświadczonych ludzi bez bacze-
nia na ich wczorajsze lub dzisiejsze opcje polityczne. W obecnej sy-
tuacji potrzebny jest consensus ponad podziałami. Pragnąc pomyśl-
nej przyszłości dla kraju wolnego od bakcyla nienawiści, wzywamy
do narodowego pojednania, aby wszyscy, którzy pragną pracować.
dla Ojczyzny i opowiadają się za nowym demokratycznym ustrojem
mogli w tej pracy uczestniczyć.

7. Dążymy do stworzenia jasnych i logicznych reguł gry ekono
micznej, do gospodarki rynkowej o podłożu socjalnym. Opowiada
my się za całkowitą przebudową polskiej gospodarki i oparciem je
na zdrowych podstawach rynkowych, gdzie docelowo zdecydowana
największą rolę powinna odgrywać gospodarka prywatna. Państwi
nie może całkowicie wyrzec się odpowiedzialności za gospodarkę
a w konsekwencji - za los ogromnej części społeczeństwa. Niezbęd
nyjest skuteczny program walki z bezrobociem, zwłaszcza jeśli idzi'
o ludzi młodych, wchodzących w życie. Opowiadamy się za równo
ścią wszystkich form własności.

8. Uważamy, że w gospodarce nie ma miejsca dla polityki. Stawia
my na ludzi kompetentnych, kierujących się pragmatyzmem, nie za
dogmatami. Ludzi będących praktykami różnych orientacji politycz
nych, ale potrafiących rozgraniczyć interesy swoich ugrupowań o,

nadrzędnego celu.

Jesteśmy za tym, aby na wszystkich stanowiskach - od wójta do m\
nistra - i na wszystkich szczeblach władzy - w gminach i u steru par
stwa - zasiadali tylko kompetentni ludzie, wolni od uprzedzeń, umie
jacy i chcący dążyć do kompromisu. Tylko tacy mogą wyprowadzi
okręt polskich przemian na spokojniejsze wody. Domagamy się, ab

w przyszłej Konstytucji RP znalazta się gwarancja, że objęcie jakie- ?
gokolwiek urzędu lub stanowiska państwowego nie może być uzależ-
nione od przynależności wyznaniowej lub etycznej.

9. Jest naszą intencją, aby nadchodzące wybory wytonity Sejm re-
prezentujący te wartości. Sejm, który da nowy impuls polskim refor-
mom gospodarczym, Sejm.który posunie naprzódbudowę nowej poi- TTT^TT A T-r A ^X7
skieJ demokracji i państwa prawa, który umiejętnie harmonizować U JN 1A PRAC Y

będzie interes publiczny z interesami jednostek i pozostawać w zgod-
ności z moralnymi ocenami narodu. II
11

11 Unia Pracy została utworzona 7 czerwca 1992 roku w wyniku połą-
czenia Porozumienia Solidarność Pracy, Ruchu Demokratyczno-Spo-
lecznego (partii założonej przez Zbigniewa Bujaka), Wielkopolskiej
Unii Socjaldemokratycznej i części Polskiej Partii Socjalistycznej

((Lipskiego).

Unia Pracy jest partią socjaldemokratyczną, nawiązującą do trady-
cji polskiego ruchu socjalistycznego oraz dorobku socjaldemokra-
tycznych partii Zachodu.

Główne kategorie jej programu politycznego to: "wolność, demo-
kracja, społeczna sprawiedliwość, efektywność ekonomiczna, ludzka
solidarność, obywatelska samorządność, tolerancja i poszanowanie
praw mniejszości, zwłaszcza narodowych".
Unia Pracy opowiada się za neutralnością światopoglądową pań-
stwa, parlamentamo-gabinetowym systemem rządów, jednoizbowym
parlamentem, który obok możliwości tworzenia prawa miałby i funk-
cje kontrolne.

Prezydent - głowa państwa - pełniąc funkcje reprezentacyjne powi-
, nien korelować działalność naczelnych władz państwowych i podej-
| mować rolę arbitra w sytuacjach kryzysowych.
1 Za niezbędny w prawidłowo i demokratycznie funkcjonującym pań-
j stwie uznaje UP silny samorząd terytorialny, niezależny prawnie i fi-
nansowo od administracji państwowej.

l Opowiada się za równością wszystkich sektorów w gospodarce oraz
rozluźnieniem polityki dochodowej i pieniężno-kredytowej poprzez
ustanowienie bardziej elastycznych form kontroli wzrostu płac. Uwa-
ża, że prywatyzacja musi dokonywać się w naturalnym rynkowym tem-
pie, a najważniejszym jej nurtem powinno być tworzenie nowych, pry-
watnych przedsiębiorstw. Pracownikom przejmującym przedsiębior-
stwa znajdujące się w trudnej sytuacji należy stworzyć korzystne wa-
runki wykupu. Dochody budżetu państwa można zwiększyć dzięki

285

nie z tytułu importu Ponadto egzekwowanlu należności, szczegół- nim obciążeniem dla państwa. Równouprawnienie zaś wszystkich sek-
winna stanowić skuteczną i niezb^^ pohtyka ^Pcrtowa państwa torów gospodarki możliwe jest dopiero po oddłużeniu przedsiębiorstw

Konieczna dla rozwoju gospod ą ochrone ^nku krajowego. ' państwowych. Unia Pracy domaga się przeprowadzenia referendum
rządu powinna zmierzać do wynr'1"^ aJU polityka zagraniczna również w sprawie dopuszczalności przerywania ciąży.

gospodarczej, ale także i wsoólnp anla rorm ^wałej współpracy Realizację programu, postulatów czy uchwał umożliwia UP udział
pejskiego zarówno z krajami Żar?03) westn ^zpieczeństwa euro- w parlamencie. W wyborach parlamentarnych 1993 roku Unia Pracy
umacniać mogą, a zarazem iakby -1 Wschodu. Współpracę tę zdobyła 41 mandatów poselskich i l senatorski, co daje jej 4 miejsce
siadami z Północy i Południa ^""^^'^^"^"ntaktyzsą- pod względem liczebności wśród klubów parlamentarnych. Posłowie

W kwestiach polityki społeczne - - A \s} Pa11" uczestniczą w pracach wszystkich komisji sejmowych, spra-
reg innych partii) za współodnow opowlaua slę up nie tylko (jak sze- wuja funkcje przewodniczących komisji (Zbigniew Bujak - Komisja
waniu problemów społecznych ^lamosc^ Państwa w rozwiązy- Administracji i Spraw Wewnętrznych i Wiesława Ziółkowska - Ko-
uznaje za "fundamentalne ieeo żarł zlalalnosc na ^ płaszczyźnie misja Polityki Gospodarczej, Budżetu i Finansów), reprezentują UP
wania problemów mieszkaniow h^ ' yczy t0 nun- rozwiązy- na forum międzynarodowym w Unii Międzyparlamentarnej i Zgroma-
mieszkaniowych dla uboższych oh T, przyznawanie dodatków dzeniu Parlamentarnym Rady Europy. Dlatego też są "obiektem za-
zabezpieczeń wynikających z nosM ^"wadzania stabilnych biegów" o pozyskanie ich poparcia zarówno prawicowych, jak i lewi-
czeń społecznych i służby zdrów T''1"? reformy ^temu ubezpie- cowych ugrupowań. Klub UP poparł np. projekt ustawy budżetowej
młodzieży i kobiet ciężarnych) 7 piatne ^znictwo dla dzieci, na 1995 rok przedłożony przez koalicję rządową, ale negatywnie oce-
tej młodzieży, możliwego do żre a l gwarantowanla równego startu ca- nił tę koalicję za chwiejne stanowisko wobec konkordatu, czy obcią-
bezpłatne i neutralne światono^^'1"1'1 przede ^Y^ni poprzez i żeń podatkowych społeczeństwa. Solidaryzując się z opozycją parla-

Program partii szczegółowo róż-0 nauczanle- mentamą, podpisał się pod wotum nieufności wobec ministra sprawie-
gresów, listy otwarte do władz nań^u^ uchwały Majowej Rady.kon- dliwości Jerzego Jaskiemi.
oświadczenia, ulotki '^wowych, związków zawodowych. Klub parlamentarny UP przedłożył Sejmowi szereg ważnych imcja-

Zajmuiąc stanowisko w sorawip t h ' ^ inicjatywę referendum konstytucyjnego, zobowiązanie rządu do
UP zaproponowała przeprowa^ prac "ad ustawą zasadniczą, przedstawienia informacji o działaniach podjętych dla realizacji usta-
Zgodnie z wyznawaną zasada n TT rcrercndum konstytucyjnego i wy o Narodowych Funduszach Inwestycyjnych, wniosek do Rzeczm-
działa się za umieszczeniem w n e- ? ^^P^kdowej opowie- i ka Praw Obywatelskich w sprawie ewentualnych skutków ratyfikacji
ścioła od państwa, wskazując iedn gra "^żW0 udziału Ko- | konkordatu, projekt ustawy o uprawnieniach do bezpłatnych i ulgo-
kacji przez Sejm RP tekst konkordatu eTle' ż6151"0150"0^1^ do ratyfi- wych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego dzie-
z postanowieniami obecnie obowi"-8 01 ? teJ kwestii w grzeczności ci i młodzieży niepełnosprawnej.

lamentamo-gabinetowym svstpm.mf5 """^yt"^1- Optując za par- Kandydatem Unii Pracy w wyborach prezydenckich w 1995 roku

działań Lecha Wałęsy zmierzai^hT y wyrażaia sprzeciw wobec ^ P^- Tadesz Zieliński.

denckich. W "rozliczaniu DODrzed^hi,^1'0'"'1'120"1'1 rządów Prezy- UP ma najwięcej zwolenników wśród osób z wyższym wykształcę^
me systemu komunistyczne� alp OKrcsow ' Proponowała potępię- niem, pracowników umysłowych niższego szczebla, ale także wśród
woli i uczciwej pracy W proiekr- postaw l żB^wań ludzi dobrej robotników niewykwalifikowanych oraz osób o poglądach lewico-
wała wprowadzenie zmian które n'^820,"^ P^Błyz^Ji propono- wych. Przeważają ludzie do 44 roku życia (Elektoraty partii polityk
stwowego po zaniżonych cenac^,or^y.^^ sprzedaz majątku pań- nych rok po wyborach. Komunikat z badań CBOS, BS 165/147/94
spółek pracowniczych. Konieczna TdT'!?0^1'1"1^11^^7^^ Warszawa 1994, s. 5).
na być przeprowadzona w osranicznT, "Wwatyzacja powin- Liderzy: Ryszard Bugaj, Zbigniew Bujak, Aleksander Ma achow^

ograniczonym zakresie, aby nie stała się zbyt- ski, Wiesława Ziółkowska, Marcin Król. Andrzej Aumiller. Naczelna
286

28'3

y Kra- 3. Powszechny niedostatek wysuwa dziś na pierwszy plan sprawy
ńskie- gospodarki. Finanse przedsiębiorstw oraz budżet państwa znajdują

władzą jłest Kongres UP, który dokonuje wyboru członków Dkrę- się w tragicznym stanie. Wielu wkładom grozi upadłość. Rośnie bez-
jowej, Krajowej Komisji Rewizyjnej, Krajowego Sądu Ko.skie. robocie i spadają place realne. Podupada polskie państwo opiekun-
ko. Władzami terenowymi są Walne Zebrania Członków, R cze, a jednocześnie rosną spekulacyjne fortuny. Powiększa się tech-
gowe, Olkręgowe Komisje Rewizyjne, Okręgowe Sądy Ko\W.G. nologiczne zacofanie. Zapaści tej nie da się wytłumaczyć tylko dzie-
Siedzilbą władz centralnych jest Warszawa, dzictwem komunizmu. Odpowiada za nią również realizowany od
trzech lat skrajnie liberalny kurs w polityce gospodarczej.

Nie podzielamy bezgranicznej wiary liberatów w niewidzialną rę-
E kę rynku. Przeciwstawiamy jej wtasny program społecznej gospodar-

UNIA PRACY j ki rynkowej,polegającej na kojarzeniu mechanizmów rynkowych z in-
UCHWAŁA PROGRAMOWA I STATUT PRZY, | terwencjonizmem państwowym. Efektywnej gospodarki nie da się we
PRZEZ PIERWSZY KONGRES UNII PRACY współczesnej Europie zbudować w ubożejącym, pozbawianym wpty-

WARSZAWA, 23-24 STYCZNIA 1993 r. wu na ^ los społeczeństwie.

Na reformy musi istnieć społeczne przyzwolenie. Aby je uzyskać,

(trzeba środowiskom ponoszącym koszty reform przedstawić wyraź-

UCHWASA PROGRAMOWA ny i realistyczny program, gwarantujący bezpieczeństwo socjalne
dziś i perspektywy awansu jutro.

4. Za najpilniejsze posunięcia, które przełamią impas w gospodar-

Polska demokratyczna, sprawiedliwa i nowoczesna ,. ^ , prawią położenie ludzi pracy, uważamy:

^ a) Wyrównanie warunków działania przedsiębiorstw państwo-

1. Unia Pracy jest partią socjaldemokratyczną, reprezentu wych, spółdzielczych, komunalnych i prywatnych. Nie może trwać
teresy tych środowisk, które swą pracą przesądzają o cywilizcr dalej dyskryminowanie sektora państwowego i spółdzielczego, afor-
awansie społeczeństwa, a dziś z lękiem myślą o przyszłości. - muła tych przedsiębiorstw musi być zreformowana. W przeciwnym

Czujemy się spadkobiercami stuletniej tradycji polskie go ru razie zakłady państwowe i spótdzielcze będą mieć niewielkie szansę
cjalistyczmego, który wielokrotnie w swych dziejach potrafił, konkurowania na rynku, a ich pracownicy pozbawieni będą nadziei
den inny, godzić interesy narodu i państwa z interesami ludzi na wzrost płac.

Chcemy ożywić to dziedzictwo, bezprawnie zawłaszczone i za b) Rozsądne rozluźnienie polityki dochodowej i pienięzno-kredy-
ne przez system komunistyczny. Istotnej inspiracji dostarcza n ... towej. Konieczne jest umożliwienie wzrostu plac realnych, a co za
świadczenie "Solidarności" 1980-1981, największego zryw tym idzie wzrostu popytu konsumentów. W tym celu trzeba ustanowić
skiegospot^eczeństwa ostatnich dziesięcioleci. Czerpiemy taki bardziej elastyczne formy kontroli wzrostu plac, stosując je we
robku socjaldemokratycznych, lewicowych partii Zachodu, wszystkich przedsiębiorstwach, także prywatnych.

cych kiedyś - w warunkach zbliżonych deponujących obecnie c) Wydatki budżetu państwa nie mogą być dowolnie ograniczane,
sce - podwaliny dzisiejszego dobrobytu i bezpieczeństwa socjc gdyż prowadzić to będzie do pogłębiania recesji w gospodarce oraz
swych społeczeństw, całkowitej niezdolności państwa do wywiązywania się ze zobowią-

Unia Pracy, w odróżnieniu od ugrupowań postkomunisty^ yiń wobec obywateli i niezdolności do stymulowania rozwoju gospo-
jest partią bez totalitarnej przeszłości, darczego. Dużo skuteczniej trzeba egzekwować należności budżetu,

2. Naszymi głównymi wartościami są wolność, demokracja szczególnie z tytułu importu. Nie da się tez uniknąć dość wysokiego
teczna sprawiedliwość, ekonomiczna efektywność, ludzka so deficytu budżetu państwa.
ność, obywatelska samorządność, tolerancja i poszanowanie
mniejszości, zwłaszcza narodowych. 289

288

d) Trzeba lepiej chronić rynek krajowy, tak by fopyt w większym wą i oświatową, a tylko w ograniczonym zakresie inwestycje doko-
stopmu kierował się na produkty krajowe. Koniecyejest objęcie sku- nywane z środków budżetowych. Te ostatnie większą rolę winny od-
teczną kontrolą państwa importu alkoholu, tytoniu oraz artykułów erywać w kształtowaniu infrastruktury gospodarki oraz w obrębie
spożywczych i paliw płynnych, ^tora energetycznego.

e) Należy wydać zdecydowaną walkę nadużycion gospodarczym. Warunkiem rozwoju polskiego rolnictwa jest zapewnienie stabil-
Komeczne jest zapewnienie prawnej możliwości egzekwowania po- nosci warunków rozwoju oraz minimalnego poziomu opłacalności
datków od fikcyjnie bankrutujących firm i przeciwdziałania sztucz- produkcji rolnej. Kie może to oznaczać wyeliminowania ekonomicz-
nemu zawyżaniu kosztów działalności gospodarczego unikania pta- ' nej presji zachęcanej do wzrostu przeciętnej powierzchni gospo-
cenia podatków, darstwa rolnego, 'co stanowi niezbywalny warunek wzrostu wydaj-

5. Lansowany przez liberałów i rząd projekt powszechnej prywa- nosci w rolnictwie. Należy popierać rozwój społecznego i technicz-
tyzacji nie przyniesie obiecywanego uwłaszczeniu społeczeństwa, nego zaplecza rolnictwa, do którego winni przechodzićludzie odcho-
lecz doprowadzi do wywłaszczenia jego ogromnej większości. Nie- i dzący z produkcji rolnej. Realistycznego uregulowania wymaga kwe-
trudno przewidzieć, ze tak pomyślana prywatyzacja ydda majątek na- l'' stia kredytowania rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego. Należy
rodowy w ręce wąskiej grupy najzamożniejszych obywateli i zagra- i dążyć do specjalizacji różnych regionów rolniczych, co także wiąże
niemego kapitału. | ^ ^ ^^ ^^ów naturalnych.

Prywatyzacja powinna się dokonywać w naturalnym rynkowym ;- Warunkiem zbliżania się Polski do nowoczesnych krajów Zacho-
tempie, a najważniejszym jej nurtem powinno być tworzenie nowych \ du jest umiejętne wykorzystanie wszystkich odziedziczonych zaso-
prywatnych przedsiębiorstw, zwłaszcza w najnowocześniejszych ga- i bów w szczególności wykształconych kadr i dorobku polskiej nauki.
tęziach produkcji. Korzystne warunki wykupu tworzyć należy tylko t Nie 'stać nas ani na bezrobocie setek tysięcy wykształconych pracow-
dla pracowników przejmujących prowadzenie na swój rachunek l ników, ani na wspomaganie Zachodu przez emigrację wyksztalco-
przedsiębiorstw będących w obiektywnie trudnej sytuacji. Prywaty- i nych w Polsce specjalistów.

zacja me może prowadzić do uszczuplenia i tak bardzo niskich do- - | 7 Dążymy do pogodzenia ekonomicznej efektywności ze społecz-
chodów budżetu państwa. Zmianie struktury własności musi towa- -' na sprawiedliwością, bo tylko społeczeństwo wewnętrznie zrówno-
rzyszyc przesunięcie źródeł dochodów państwa; nie można dopuścić ważone gwarantuje trwałość demokracji. Za fundamentalne zadania
by wysychały one wraz z postępami prywatyzacji. ' państwa uważamy: zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego, spraw-

6. Strategię gospodarczą winno określać dążenie do uruchomienia nego systemu edukacyjnego i ochrony zdrowia. Ciężar kryzysu nie
mechanizmów jednoczesnego wzrostu produkcji i technologicznej może być przerzucony na ludzi najsłabszych, tylko dlatego, że naj-
modermzacJi. Przezwyciężenie wiekowego zacofania nie jest możli- trudniej jest im się bronić.

we bez wypracowania przez państwo długofalowej strategii rozwo- \ l Opowiadamy się za stabilnym systemem zabezpieczenia spotecz-
jowej, wykorzystującej możliwości regulacji rynkowej i bezpośred- i; nego Zasady waloryzacji emerytur i rent powinny wykluczać ciągłe
mej interwencji państwa. ' odtwarzanie tzw. starego portfela. Należy stopniowo, ale możliwie

Kluczowym elementem tej strategii jest wyrazista koncepcja poli- szybko rozwijać system dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnych.
tyki przemysłowe]. Celem polityki państwa winna być gruntowna Emerytury wypłacane z tytułu ubezpieczeń obowiązkowych powinny
przebudowa przestarzałej struktury polskiego przemysłu i korzystne , być coraz mniej zróżnicowane, ale ich przeciętny poziom, nawet gdy
zintegrowanie go z gospodarką światową. Realizacja tego zadania nastąpi już znaczny rozwój ubezpieczeń dobrowolnych, powinien
winna być ściśle skoordynowana z działaniami, które mają na celu gwarantować godziwy standard życia.

odwrócenie stanu degradacji ekologicznej Polski. Dla realizacji pro- Za szczególnie cennego partnera państwa w polityce społeczne,
gramu przekształceń strukturalnych należy wykorzystywać przede uważamy organizacje pozarządowe, przede wszystkim grupy samo-
wszystkim instrumenty kredytowe, podatkowe i celne, politykę nauko- pomocy stowarzyszenia charytatywne, organizacje działające nc

rzecz konkretnych reform. Pomoc społeczna nie może jednak opie- | || f O Państwo nie może zrezygnować z programowania ifinansowa-
rac się wyłącznie na dobrowolnych datkach i akcyjnych odruchach. 9 B nią rozwoju nauki. Nie wolno zakładać, ze badania naukowe będąfi-
Wymaga stabilności głównych źródet finansowania i profesjonalnej , - nansowane nieomal wyłącznie przez przedsiębiorstwa. Wspieranie
miary, potrafiącej współdziałać z wolontariuszami i pomagać lu- ---R badań naukowych, w tym również o charakterze stosowanym, stano-
dziombez naruszania ich poczucia godności. ^K ^ musi jeden z głównych czynników polityki gospodarczej. Finan-

, moz-e byc ^^kracji bez dążenia do osiągnięcia równości '^^R sowanie badań ze środków budżetowych powinno opierać się na wy-
między kobietami a mężczyznami zarówno wobec prawa, jak i w rżę- ^^-1 korzystywaniu mechanizmów konkurencji między ośrodkami badaw-
czywistosci społecznej. Uważamy, ze nierówna sytuacja kobiet i męz- j^^K czymi co wymaga rzeczywistego odbiurokratyzowania nauki.

czyzn jest sprzeczna z wartościami lezącymi u podstaw praw czto- ^^f / /. 'Zasadniczej reformy wymaga stużba zdrowia. Tu najpilniej
wieka, kobiety, tak samo jako i mężczyźni, powinny móc określać ^^f trzeba przeciwstawić się żywiołowej i często patologicznej komercja-
sposob, w Jaki społeczeństwo ma być zorganizowane, zarówno po- ^R lizacji Zarazem trzeba realistycznie uznać, ze w niektórych obsza-
przezpodejmowanie decyzji politycznych, jak i oddziaływanie na pro- JHl rach służby zdrowia celowe jest ustanowienie ograniczonej odplat-
cesy dokonujące się w społeczności lokalnej, miejscu pracy, a także f! ności odpowiednio rekompensowanej przez wzrost plac i emerytur.
w rodzime. Będziemy dążyć do rewizji norm prawnych, moralnych - Całkowicie bezpłatne powinno pozostać lecznictwo dla dzieci, mto-
( obyczajowych dyskryminujących kobiety - a niekiedy mężczyzn - dzieży i kobiet w ciąży.

i ograniczających ich możliwości wyboru własnej drogi życiowej. |f 72 Chcemy zdecydowanie przeciwdziałać katastrofie zagrażają-
^sztattowanie świadomości kobiet i mężczyzn w oparciu o zasady f cej wielu dziedzinom kultury. J ej komercjalizacja doprowadzi do bar-
rownosci będzie jednym z istotnych celów działalności Unii Pracy, g baryzacji kraju. Państwo nie może zrezygnować zfinansowania dzia-
9. Jesteśmy przekonam, ze nie może być rzeczywistej demokracji % lalności kulturalnej przez różnego rodzaju dotacje, wprowadzanie

^TZ''"'^0^0 T^ dla mwezy- Dlate80 tak wielk^ t ^ podatkowych itp.
wagę przywiązujemy do reformy systemu edukacyjnego na wszyst- !; Państwo nie może ingerować w treści światopoglądowe czy arty-

kichjego szczeblach. System ten powinien być dostosowany do szyb- i styczne winno jednak - w porozumieniu z reprezentacjami środo-
kich zmian cywilizacyjnych i sprzyjać otwarciu Polski na świat. ! wisk twórczych wspierać rozwój i upowszechnianie kultury. Istotne

Przeciwstawiamy się postępującej komercjalizacji szkolnictwa, i znaczenie powinna mieć także ochrona polskiego rynku przed zale-
tiromąc równego startu edukacyjnego, stanowczo opowiadamy się |i wem komercyjnej tandety z importu.
za realną bezpłatnością nauczania na wszystkich jego szczeblach. ' ]3 Rodzinie pozostawiamy decyzję o kształcie, w jakim chciałaby
^SMa ta w powinna hamować szkolnych inicjatyw rodziców i pe- funkcjonować. Będziemy jednak propagować nowoczesny, partner-

r) *".,, . ,. ski model rodziny i wychowania.
u ocenie nauczycieli oraz powoływaniu dyrektorów placówek Uważamy że skomplikowane go problemu aborcji nie rozwiążą re-

oswiatowych winnydecydować-względymerytoryczne. Szkolapowin- presje karne Oburza nas obłuda tych, którzy wolą nie dostrzegać, ze
na być neutralna światopoglądowo. Indoktrynacja komunistyczna ustanowione przez nich rygory bez kłopotu obejdą kobiety zamożne,
me może być zastąpiona żadną inną. Nauczanie religii powinno od- natomiast nieszczęścia wywalane pokątnym przerywaniem ciąży
bywać siew szkole tylko na życzenie rodziców, a w przypadku szkół ugodzą w - i tak już ciężko doświadczone przez los - kobiety najuboż-
ponadpodstawowych młodzieży, pod warunkiem ustanowienia real- sze W walce z aborcją skuteczniejsze od represji karnych będzie sze-
nych gwarancji dobrowolności. Każdy obywatel, także i uczeń, ma rżenie oświaty seksualnej i antykoncepcji oraz pomoc materialna dla
prawo do milczenia w sprawie wyznawanego światopoglądu. Za nie- ( kobiet i rodzin. Opowiadamy się za dopuszczalnością przerywania
dopuszczalne uważamy składanie deklaracji o nieuczęszczaniu na ciąży w trudnych warunkach życiowych kobiety.

^kcje religii oraz umieszczanie oceny z religii na świadectwie szkol- 74. Zważywszy na istniejące dziś w Polsce warunki, uznajemy
nym' mieszkanie nie tylko za dobro komercyjne, ale przede wszystkim so-

292

293

cjalne. Państwo nie może uchylać się od współodpowiedzialności w
rozwiązanie tego problemu. Kwestionujemy zamierzenia zdążające
do radykalnego urynkowienia gospodarki mieszkaniowej. Nie pod-
ważając konieczności rozszerzenia rynkowych regut takie w tej sfe-
rze, a także konieczności zwiększenia wysiłku obywateli w jej finan-
sowaniu, uważamy zarazem, ze niezbędne są obecnie uregulowania
modyfikujące reguly rynkowe. W szczególności nie wolno gwałtow-
nie rezygnować z kontroli wysokości czynszów, ustalania normatyw-
nych wielkości mieszkań, których uzyskanie i eksploatacja powinny
by ć dotowane. Niezbędna jest, choć w zmodyfikowanej formie, ochro-
na praw lokatorów.

Państwo nie może się również uchylać od dziatań stymulujących
budownictwo mieszkaniowe i odpowiednich wydatków budżetowych
na ten cel. Między innymi konieczne jest wsparcie relatywnie tanie-
go budownictwa komunalnego. Będziemy popierać społeczne i spół-
dzielcze budownictwo czynszowe, o czynszach dostępnych dla śred-
nio- i niżej zarabiających grup ludności. Takie budownictwo winno
w pierwszym rzędzie uzyskiwać nisko oprocentowane kredyty i sub-
wencje państwowe. Jednocześnie opowiadamy się za wprowadze-
niem dodatków mieszkaniowych dla osób, których dochody nie po-
zwolą napłacenie w przyszłości nowych, wyższych czynszów.Nie wol-
no dopuścić do powstania w Polsce bezdomności jako zjawiska spo-
lecznego.

15. Szczególną opieką państwa winni być otoczeni obywatele nie-
pełnosprawni. Konstytucyjne gwarancje ich równego udziału w ży-
ciu publicznym i zawodowym powinny mieć charakter realny, co wy-
maga kompleksowych dziatań państwa, samorządów terytorialnych
oraz organizacji społecznych.

16. Fundamentem ładu demokratycznego jest swoboda społeczne]
samoorganizacji. Doceniamy sprawne, dobrze zorganizowane pań-
stwo, ale jesteśmy przeciwni jego wkraczaniu tam, gdzie wystarcza
samorządne działanie obywateli.

Za jedyny regulator stosunków między obywatelem a wladzą pań-
stwową uznajemy powszechnie obowiązujące prawo, stanowione
przez demokratycznie wybrany parlament. O sprawach, które są dla i
społeczeństwa szczególnie istotne, a stanowiska wokół nich wyraź-
nie i ostro podzielone, powinno rozstrzygać referendum.

17. Sejm jest najwyższym przedstawicielstwem narodu, a tym sa-
mym kluczowym ogniwem systemu władzy. Opowiadamy się za par-

294

lamentem jednoizbowym. Jego rola w procesie tworzenia prawa po-
winna ulec zwiększeniu. Poszerzone winny tez być funkcje kontrolne
parlamentu, m.in. poprzez rozszerzenie instytucji przesłuchań parla-
mentarnych i zwiększenie roli NIK.

Jesteśmy zwolennikami rządów parlamentarna-gabinetowych,
Z jasno zarysowaną odpowiedzialnością premiera i ministrów w ad-
ministrowanie krajem, koordynowanie i stymulowanie procesów roz-
woju gospodarczego, kierowanie sitami zbrojnymi i realizowanie po-
lityki zagranicznej.

W prezydencie widzimy reprezentanta majestatu Rzeczypospolitej.
Nie może on zastępować rządu w codziennym kierowaniu państwem.
Nie chcemy jednak prezydentury o funkcjach wyłącznie reprezenta-
cyjnych. Uprawnienia prezydenta winny pozwalać na harmonizowa-
nie działalności naczelnych władz państwowych oraz na pełnienie
przez niego roli arbitra w momentach kryzysowych, w sposób okre-
ślony przez konstytucję.

18. Opowiadamy się za silnym samorządem terytorialnym, maksy-
malnie niezależnym, prawnie i finansowo, od administracji państwo-
wej. Zasady funkcjonowania organów administracji na poziomie lo-
kalnym powinny w jak najmniejszym stopniu ograniczać kompeten-
cje gmin. Uważamy, że wraz z umacnianiem samorządu lokalnego
oraz partii politycznych i organizacji społecznych należy tworzyć in-
stytucje samorządowe wyższych szczebli. Za niezbywalne warunki re-
alizacji idei samorządności uznajemy dwie - często dziś naruszane -
zasady: ścisłe przestrzeganie prawa przez organa samorządu oraz

ich podległość lokalnej społeczności.

] 9. Jesteśmy za szeroką aktywnością związków zawodowych, m.in.
poprzez zagwarantowanie im udziału w procesie tworzenia prawa
i konsultowania polityki spoteczno-ekonomicznej. Za niezbędne
uznajemy uzupełnienie mechanizmów demokracji politycznej syste-
mem umów społecznych między pracownikami, pracodawcami i pań-
stwem. Sądzimy, ze tylko w ten sposób można uzyskać zgodę na kon-
tynuowanie reformy ustrojowej i na koszty przyśpieszonego wzrostt
gospodarczego. Alternatywą dla wszechstronnej umowy społeczne^
jest ograniczanie demokracji, w szczególności zawężanie prawa prą
cewników do protestu. Wszelkie tego rodzaju próby będziemy z cali

stanowczością zwalczać.

Uważamy także, ze nowoczesna gospodarka nie może funkcjono
wać bez rozbudowanych form wspótzarządzania na wszystkich szcze

blach. Udział pracowników w zarządzaniu - także w przedsiębior-
stwach prywatnych -powinien być zagwarantowany ustawowo.

20. Nie wyobrażamy sobie demokracji bez ściste go przestrzegania
praw i wolności obywatelskich. Chcemy Polski, w której będzie jak
najwięcej wolności w sferze politycznej i jak najwięcej sprawiedli-
wości w sferze społecznej. Stabilny system prawa, jako podstawa rzą-
dów, musi gwarantować kardynalną zasadę ochrony praw mniejszo-
ści i swobód jednostkowych.

Opowiadamy się za światopoglądową neutralnością państwa. In-
stytucje państwowe muszą gwarantować wszystkim obywatelom pra-
wo do swobodnego, publicznego praktykowania i wyznawania kultu
religijnego. W tym samym stopniu państwo powinno gwarantować
prawo do powstrzymania się od udziatu w praktykach religijnych oraz
do nieujawniania przekonań religijnych i wyborów światopoglądo-
wych. Urzędnicy państwowi i publiczni powinni być zobowiązani do
powstrzymywania się od manifestowania i propagowania swoich
przekonań religijnych w czasie pełnienia funkcji publicznych, zaś
praktyki religijne nie powinny mieć miejsca na terenie instytucji pań-
stwowych i publicznych, z wyjątkiem przypadków ściśle określonych
w ustawach. Religijne zasady moralne nie mogą być wcielane w ży-
cie na drodze politycznej i za pomocą regulacji prawnych. Nikt nie
może być dyskryminowany ze względu na swój światopogląd.

21. Jesteśmy przekonam, że polska racja stanu powinna być ob-
szarem porozumienia partii rządzących i opozycyjnych. Zagadnie-
nia objęte tym porozumieniem to przede wszystkim:

a) Zasada równej bliskości i współpracy zarówno z zachodnimi,
jak i wschodnimi partnerami Polski. Zasada ta przekracza tradycyj-
ny horyzont dobrego sąsiedztwa w stosunkach dwustronnych i otwie-
ra perspektywę wspólnego tworzenia nowych struktur wielostron-
nych w sferze bezpieczeństwa i współpracy.

b) Zrozumienie, że wiarygodność Polski wobec państw Zachodu
jest tym większa, im bardziej jesteśmy zdolni przyczynić się do stabi-
lizacji i demokratycznego rozwoju państw Europy Środkowej
i Wschodniej.

c) Uznanie, że pozycja Polski nie jest zdeterminowana przez poto-
Żenie między Niemcami a Rosją i że tylko w ramach szerszych ogól-
noeuropejskich (lub euroatlantyckich) rozwiązań można zbudować
podstawy trwałej współpracy z poszczególnymi państwami, w tym
również z państwami o wielkiej potędze.

296

d) Zgoda, że polityczna i wojskowa obecność Stanów Zjednoczo-
nych w Europie jest czynnikiem stabilizującym i ułatwiającym demo-
kratyczną zmianę i przejście do gospodarki rynkowej w Polsce i in-
nych państwach Europy Srodkowo-W schodnie j.

e) Uznanie, że stosunki Polski na głównej osi Wschód-Zachód po-
winny i mogą być zrównoważone przez aktywną współpracę z sąsia-
dami północnymi i południowymi.

22. Rozwój wydarzeń potwierdza coraz bardziej, że równowagi

społecznej i politycznej w kraju nie da się utrzymać bez nowoczesnej
i silnej partii socjaldemokratycznej. Chcemy ją budować ponad do-
tychczasowymi podziałami organizacyjnymi. Wymaga to przezwycię-
żenia uprzedzeń między uczciwymi ludźmi o podobnych poglądach,
wywodzącymi się z różnych obozów politycznych. Unia Pracy jest
miejscem takiego spotkania. Chcemy razem tworzyć demokratyczną
i lewicową alternatywę dla Polski. Bez tego rodzaju silnej partii, ści-
śle współpracującej z ruchem związkowym, nie będzie możliwa obro-
na interesów grup słabszych ekonomicznie. Nie będzie także możli-
wa stabilizacja instytucji demokratycznych oraz nadanie nowej dy-
namiki reformom ustroju gospodarczego i procesowi modernizacji

kraju.

UNIA WOLNOŚCI

Powstaha 23 kwietnia 1994 roku na Kongresie Zjednoczeniowym
w Warszawie z połączenia dwu partii: Unii Demokratycznej i Kon-
gresu Libesralno-Demokratycznego. Decyzja o stworzeniu nowej for-
macji pollitycznej uzasadniana była koniecznością zjednoczenia
wszystkicłh sił o podobnych celach politycznych, "zdolnych przeciw-
stawić się; groźbie zaprzepaszczenia reform przeprowadzanych od
pięciu lat 'wysiłkiem całego społeczeństwa" (Deklaracja programo-
wa). Decyzji tej towarzyszyło przekonanie, że Polska potrzebuje sil-
nej partii 'środka, która stanowić będzie alternatywę wobec ugrupo-
wań "hołdlujących scentralizowanej wizji państwa, upartyjnionej po-
lityce kadirowej oraz administracyjnemu zarządzaniu gospodarką"
(Deklaracja...). Bezpośrednim powodem zjednoczenia byty przegra-
ne przez obóz postsolidarnościowy wybory do Sejmu 19 września
1993 roku., w wyniku których do władzy doszła tzw. lewica postko-
munisty czma, a KLD poniósł sromotną klęskę, nie wchodząc do par-
lamentu.

Kształt (organizacyjny i programowy uchwalono na I Krajowym
Kongresie,, w jaki przekształcił się Kongres Zjednoczeniowy. Uaktu-
alniony program zawierają Dokumenty 11 Kongresu Krajowego Unii
Wolności zz 1-2 kwietnia 1995 roku.

Za podsttawową wartość w życiu społecznym przyjmuje UW wol-
ność człowieka jako dobro niezbywalne i niepodzielne, które winno
być realizcowane w ramach demokratycznego państwa prawa. Pań-
stwo winieen cechować ustrój republikański, demokratyczne zasady
sprawowania rządów, klasyczny trójpodział władz. Konieczna jest
reforma administracji publicznej, zmierzająca do stworzenia kompe-
tentnej i apolitycznej państwowej służby cywilnej. Wielką wagę
przywiązujją twórcy programu UW do idei społeczeństwa obywatel-
skiego, dajjącego pole niezależnym inicjatywom oraz samorządnej or-
ganizacji życia państwowego i społecznego.

298

Państwo powinno być neutralne światopoglądowo, co nie oznacza
rezygnacji z uznawanego systemu wartości podstawowych. UW
przyjmuje zasadę rozdziału Kościołów i państwa. Jednakże w prak-
tyce kwestia stosunku do Kościoła katolickiego, a szczególnie ocena
jego roli w życiu politycznym różnicuje znacznie obydwa skrzydła

partii (casus Barbary Labudy).
Uznaje też, że "tylko wolna i konkurencyjna gospodarka rynkowa,

oparta na własności prywatnej, wyposażona w mocny i wymienialny
pieniądz, poprawne ceny, otwarta na świat jest podstawą trwałego
i szybkiego rozwoju gospodarczego oraz podniesienia warunków ży-
cia społeczeństwa" (Deklaracja...). Rozwój ten osiągnąć można tyl-
ko wtedy, gdy państwo tworzy i egzekwuje jednolite prawo, nie róż-
nicując warunków gospodarowania pod wpływem politycznych naci-
sków. UW opowiada się za możliwie powszechną prywatyzacją oży-
wiającą rynki kapitałowe, nie zaś powiększającą przywileje pracow-
nicze, a także za szybką reprywatyzacją w określonym ustawowo za-
kresie.

Podstawą ustroju rolnego winny być wyspecjalizowane, towarowe

gospodarstwa. Zmiany struktury rolnictwa mogą następować jednak
tylko wraz z postępującym rozwojem gospodarczym, aby rozbudo-
wujący się potencjał gospodarczy mógł wchłonąć nadwyżkę rąk do
pracy na wsi. Nadmierny protekcjonizm państwa wobec rolnictwa
opóźnia zmiany na wsi, nie służąc długofalowym interesom ani rol-
ników, ani mieszkańców miast. Rozwiązanie wielu problemów spo-
łecznych, biedy i bezrobocia, UW wiąże z rozwojem gospodarczym,

Kładąc duży nacisk na edukację społeczeństwa, UW opowiada się
za szybką reformą systemu szkolnictwa, decentralizacją zarządzania
nim (przekazanie szkół gminom), stabilizacją finansowania.

Zdecydowanie opowiada się za wejściem Polski w polityczne, mi-
litarne i gospodarcze struktury zintegrowanej Europy.

Unia sytuuje się w politycznym spektrum pomiędzy umiarkowani
lewicą a centroprawicą. Stwarza jej to problemy z wykreowanien
wyrazistego wizerunku, bowiem obydwa skrzydła partyjne zdają si<
w niej ciążyć w przeciwstawnych kierunkach. Lewe cechuje orienta
cja socjaldemokratyczna lub liberalna. Podejrzewane bywa prze;

przeciwników politycznych Unii o chęć wejścia w sojusz z postko
munistami. Natomiast prawe skrzydło, któremu ton nadaje Jan M
Rokita, posądzane jest przez lewą stronę swej partii o tendencje prą
wicowe, chadeckie, klery kalne. Między nimi sytuuje się kompromi

sowę centrum reprezentowane przez Bronisława Geremka, Andrzeja
Wielowieyskiego, Jana Króla. Kontrowersje między tymi nurtami
w UW zdają się wynikać z braku zgody na jedną wizję partii. Lewe
skrzydło proponuje koncepcję utworzenia otwartej, centrowej forma-
cji, z gospodarką jako priorytetem (rozwój małych i średnich przed-
siębiorstw), wchodzącej w koalicje wyłącznie na zasadzie wspólnoty
programowej. W tym kierunku zmierzała propozycja Leszka Balce-
rowicza, zgłoszona w grudniu 1995 roku, "otwierania się Unii" na in-
ne ugrupowania solidarnościowe poprzez porozumienia "tematycz-
ne". Orientacja prawicowa dąży do przekształcenia Unii w partię cha-
decko-konserwatywną i tylko w tej opcji politycznej skłonna jest szu-
kać sojuszników. Zgłoszona po wyborach prezydenckich propozycja
Jana M. Rokity zmierza do zawarcia sojuszu w trójkącie
UW-ZChN-"Solidamość". Centrum partii widzi przyszłość w po-
nownym skupieniu, szczególnie przed wyborami parlamentarnymi,
wszystkich sił postsolidarnościowych bez względu na różnice pro-
gramowe.

Obydwa skrzydła różni także koncepcje stosunków państwo-Ko-
ściół katolicki i sposobu funkcjonowania wartości chrześcijańskich
w życiu polityczno-społecznym. Odmienne jest również postrzeganie
własnego elektoratu. Unijna lewica widzi go głównie w inteligencji
i sferze budżetowej, a prawica Unii w przedsiębiorcach i klasie śred-
niej, czy jak nazywa to Rokita, w mieszczaństwie.

Również wybory prezydenckie w 1995 roku stworzyły okazję do
zamanifestowania się różnych koncepcji politycznych w ramach
UW. Kandydatura Jacka Kuronia była w trakcie kampanii wyborczej
publicznie kwestionowana przez przedstawicieli prawego skrzydła
partii, co zaowocowało m.in. usunięciem Jana M. Rokity z władz
partyjnych.

Wobec wyrazistego zdominowania polskiej sceny politycznej
przez dychotomiczny podział na postkomunistów i antykomuni-
stów, rodzący dość ekstremalne emocje, centrowe położenie Unii
z jej umiarkowanym, pragmatycznym wizerunkiem powoduje stały
spadek jej wpływów politycznych. Przyczynia się do tego także
fakt, że jako partia rządząca do 1993 roku obciążana jest odpowie-
dzialnością za społeczne ciężary transformacji gospodarczej (nega-
tywnie odbierany przez część społeczeństwa program Balcerowi-
cza). Pomimo tego pozostaje nadal najsilniejszą w Sejmie partią
postsolidarnościową.

300

Statut UW dopuszcza tworzenie wewnątrzpartyjnych platform pro-
gramowych w postaci klubu lub forum, których utworzenie i regula-
min podlega zatwierdzeniu przez Radę Unii odpowiedniego szczebla.

26 listopada 1994 roku na Walnym Zgromadzeniu Założycielskim
powołano Forum Demokratyczne Unii Wolności, wzbudzające wiele
kontrowersji w szeregach jej członków i obaw o doprowadzenie do
rozbicia partii. W Tymczasowej Krajowej Radzie Koordynacyjnej
Forum znaleźli się znani działacze: Zofia Kuratowska, Iwona Śle-
dzińska-Katarasińska, Marek Balicki, Andrzej Celiński, Władysław
Frasyniuk. Postawiono sobie za cel zaktywizowanie działań Unii
oraz wzmocnienie jej pozycji w społeczeństwie i na scenie politycz-
nej , a także zachowanie jej charakteru "partii centrowej, otwartej na
ludzi o nowoczesnych poglądach, którym drogie są idee wolności
i demokracji" (Deklaracja założycielska Forum). Decyzja o po-
wstaniu Forum nie została zatwierdzona przez Radę Krajową Unii.

Powstało natomiast Forum Ekologiczne, będące kontynuacją Frak-
cji Ekologicznej UD. Klub Parlamentarny UW, liczący 74 posłów,
jest najsilniejszym klubem parlamentarnej opozycji.

W maju 1994 roku Rada Krajowa UW utworzyła swój "gabinet
cieni", szefów 11 sekretariatów krajowych, odpowiedników mini-
sterstw, dążąc do stworzenia w partii profesjonalnych, nowoczesnych
struktur monitorujących prace rządu. Oczywiście, unijne sekretariaty
krajowe nie mają wiele wspólnego ze statusem formalnym klasycz-
nego, brytyjskiego "gabinetu cieni".

19 lutego 1994 roku założono związaną z UW młodzieżową orga-
nizację pod nazwą Młodzi Demokraci, z siedzibą w Warszawie. Po-
wstała z połączenia Stowarzyszenia Młodzi Liberałowie i Forum
Młodych Unii Demokratycznej, a więc tzw. młodzieżówek obu jed-
noczących się partii. Działa w międzynarodowej organizacji The De-
mocrat Youth Community of Europę skupiającej 35 młodzieżówek
partii chrześcijańsko-demokratycznych, konserwatywnych i liberal-
nych. Na kongresie DEMYC w Gratzu, w lipcu 1995 roku, lider Sto-
warzyszenia Młodzi Demokraci Grzegorz Bielowicki został wybrany
wiceprzewodniczącym tej międzynarodowej organizacji. Kongres
potwierdził też ostatecznie członkostwo Młodych Demokratów
w DEM YC.

UW skupia ludzi o rodowodzie "solidarnościowym" i "korow-
skim", ludzi o znanych nazwiskach "opozycyjnych": Tadeusza Ma-
zowieckiego, Jacka Kuronia, Janusza Onyszkiewicza, Władysława

301

Frasyniuka, Bronisława Geremka i in., tworzących duże, jak na wa-
runki polskie, zaplecze kadrowe partii. Przewodniczącym partii zo-
stał wybrany na kongresie w kwietniu 1995 roku Leszek Balcero-
wicz, który zastąpił dotychczasowego przewodniczącego, pierwsze-
go "solidarnościowego" premiera Tadeusza Mazowieckiego. Ta
zmiana wiązała się z wewnątrzpartyjnymi dyskusjami i kontrower-
sjami co do przyszłości partii. Liczono, że pragmatyczny nowy prze-
wodniczący zdyscyplinuje szeregi partii i nada większą skuteczność
jej działalności.

Elektorat Unii stanowi głównie inteligencja, tzw. budżetowa, lud-
ność wielkomiejska, zwolennicy reform i "europeizacji" Polski.

Władzami krajowymi Unii są: Kongres Krajowy, Rada Krajowa,
przewodniczący i wiceprzewodniczący, Prezydium RK, Krajowa
Komisja Rewizyjna, Krajowy Sąd Koleżeński, Sekretarz Generalny.

Unia wydaje wewnętrzne biuletyny partyjne. Za pismo przyjazne
środowisku unijnemu, a nawet przemawiające jego głosem, uważa
się Gazetę Wyborczą.

Siedzibą władz jest Warszawa.

K.P.

DOKUMENTY H KONGRESU KRAJOWEGO UNII l
WOLNOŚCI- WARSZAWA, 1-2 KWIETNIA 1995 r.
KARTA REFORM USTROJOWYCH

UCHWAŁA NR 2

Po pięciu latach od odzyskania niepodległości wielkie przemiany
ustroju państwa powinny nabrać nowej dynamiki. Temu wyzwaniu
nie jest w stanie sprostać rządząca od 1993 roku koalicja SLD-PSL,
nie posiadająca programu naprawy państwa i odwołująca się do
-dych lub przestarzałych wzorców z czasów PRL.

Tymczasem Polacy oczekują od swojego państwa, by stało się
państwem silnej i ograniczonej wtadzy wykonawczej; państwem
oszczędnej, apartyjnej i kontrolowanej administracji; państwem,
które posiada wolę wyegzekwowania prawa w celu zapewnienia
mieszkańcom poczucia bezpieczeństwa i stabilności.

Chaos wtadzy wykonawczej, niesprawność i marnotrawstwo ad-
ministracji oraz niemożność wyegzekwowania prawa przez sądy

302 303

;' policję - są dziś możliwe do przezwyciężenia. Odpowiedzią Unii
Wolności na taki stan rzeczy jest wizja drugiej tury reform ustrojo-
wych, skoncentrowanych na:

1. zdecentralizowaniu administracji i finansów publicznych,

2. usprawnieniu władzy wykonawczej,

3. stanowczej egzekucji praw w celu zapewnienia mieszkańcom
Polski poczucia bezpieczeństwa.

ZASADA DECENTRALIZACJI

Samorząd terytorialny jest fundamentem demokratycznego pań-
stwa obywatelskiego. Decentralizacja stanowi klucz do przemian
systemowych oświaty, służby zdrowia, lokalnych rynków pracy, uła-
twiający adaptację tych dziedzin do wymogów gospodarki rynko-
wej.

Rząd powinien zachowywać glównie te funkcje, których nie mogą
wykonywać obywatele działający indywidualnie, grupowo (stowa-
rzyszenia i samorządy gospodarcze) i wspólnotowa, czyli poprzez
samorząd terytorialny. Dobre efekty pierwszego etapu decentraliza-
cji upoważniają do wskazania tej zasady jako głównego - obok pry-
watyzacji - elementu zmian ustroju państwa. W 2000 roku funkcją
polskiego rządu winno być wytyczanie strategii politycznej i gospo-
darczej państwa, nie zaś bezpośrednie administrowanie sprawami
lokalnymi.

I. Silna gmina i powiat samorządowy

Zatrzymanie reformy samorządowej przyniosło szkody budżetowe
i wprowadziło zamęt w wielu placówkach usług publicznych. Polski
nie stać na utrzymywanie dotychczasowego chaosu decyzyjno-fi-
nansowego (np. odradzające się corocznie zadłużenie rządowych
jednostek ochrony zdrowia i edukacji) i nieuchronnego w tych wa-
runkach marnotrawstwa pieniędzy podatników.

Unia Wolności jest zdecydowanym zwolennikiem silnej gminy.
W celu wzmocnienia pozycji gmin konieczne jest:

- poszerzenie zakresu ich zadań własnych odpowiednio do możli-
wości (kategoryzacja gmin),

- stworzenie systemu finansowania gwarantującego środk' na wy-
konanie zadań i umożliwiającego wieloletnie planowanie perspek-
tywiczne,

- ustalenie obiektywnych procedur wspierania lokalnych progra-
mów inwestycyjnych,

- umocnienie pozycji organów wykonawczych gminy.
Podstawowym potencjałem rozwojowym gminy jest aktywność
obywatelska. Budowaniu instytucji obywatelskich powinien sprzy-
jać program edukacji, system dotowania organizacji pozarządo-
wych (w tym niezależnej prasy lokalnej), ulgi podatkowe itd.

Unia Wolności uważa, ze Polska nie może czekać ani roku dfużej
na podstawową reformę administracyjną, która ograniczy zakres
wtadzy rządu, zmniejszy ilość administracji specjalnych, wprowadzi
zróżnicowanie kompetencyjne gmin, a przede wszystkim wprowadzi
wybierany w wyborach powszechnych powiatowy samorząd teryto-
rialny, wypełniający zadania o charakterze między gminny m przeję-
te od administracji rządowej szczebla rejonowego i wojewódzkiego.

2. Reforma miejska

Niezbędne jest dostosowanie uprawnień miast do ich naturalne-
go, wyznaczonego potencjałem demograficzno-ekonomicznym za-
kresu obowiązków względem wtasnych mieszkańców oraz wzglę-
dem okolicznych wspólnot lokalnych. UW podejmie pilne prace nad
reformą miejską oraz ustrojem metropolitalnym dla nadania wła-
ściwego statusu dużym aglomeracjom.

Unia Wolności będzie wspierać "projekt reformy miejskiej, po-
przez którą miasta przejmują od rządu jak największą część zadań
publicznych jako zadania własne, finansowane poprzez wzrost
udziału w podatkach dochodowych. Największe miasta powinny
otrzymać ustrój metropolitalny - otwierający je w sposób przyjazny
dla mieszkańców okolicznych wsi i miasteczek.

3. Województwo samorządowe

Powstanie województw samorządowych umożliwi skuteczne
upodmiotowienie wspólnot regionalnych. Samorząd wojewódzki -

304

jako zdecentralizowana forma administrowania sprawami publicz-
nymi przesądzi zarazem o utrzymaniu silnego, unitarnego państwa,
z jednolitą centralną władzą ustawodawczą.

Utworzenie dużych województw samorządowych umożliwi sko-
masowanie zadań nie przyjętych przez powiaty, przekazanie upraw-
nień administracji centralnej o charakterze regionalnym i głębszą
decentralizację finansów państwa prowadzącą do pozostawienia
w dyspozycji samorządu większości finansów publicznych. Woje-
wództwo będzie dysponować własnym budżetem (analogicznie gmi-
na i powiat) oraz własnymi, określonymi ustawowo źródłami do-
chodów. Przedstawiciel rządu w województwie pełnić będzie funk-
cje kontrolne, czuwając przede wszystkim nad praworządnością po-
stępowania samorządów i przestrzeganiem prawa przez obywateli.

Unia Wolności przedstawia pod publiczną debatę projekt utwo-
rzenia w 7999 roku dużych województw, silnych ekonomicznie i mo-
gących korzystać z potencjału największych metropolii. Takie woje-
wództwa - posiadające własny potencjał gospodarczy, finansowy
i intelektualny - sprzyjać będą skutecznemu rozwiązywaniu trud-
nych problemów regionalnych na miejscu, bez konieczności uzyski-
wania politycznego wsparcia i środków od administracji centralnej.

Nowa Konstytucja powinna zawierać gwarancje praw wszystkich
szczebli samorządu, odpowiadające wymogom Europejskiej Karty Sa-
morządu Terytorialnego oraz postulatom środowisk samorządowych.

ZASADA SPRAWNOŚCI WŁADZY WYKONAWCZEJ

Władza wykonawcza powinna być silna, ograniczona, o skonsoli-
dowanej odpowiedzialności. Oznacza to potrzebę jasnego określe-
nia kompetencji jej organów, zasad dysponowania funduszami pu-
blicznymi oraz otwartego dostępu i kryteriów awansu w służbie pu-
blicznej. Urzędy i instytucje muszą przestać być narzędziami wpły-
wu, dominacji i korzyści finansowych dla partii aktualnie rządzą-
cych, co obserwujemy z narastającym niepokojem.

4. Reforma administracji centralnej

Reforma administracji centralnej będzie zwieńczeniem procesu
decentralizacji ustrojowej. Administracja centralna przekształci się

305

w uktad funkcjonalnych organów zdolnych do podejmowania zadań
strategicznych dla wzmocnienia państwa i zapewnienia warunków
do długookresowego rozwoju gospodarczego.

Unia Wolności dostrzega konieczność reformy ministerstw i urzę-
dów centralnych prowadzącej do likwidacji URM-u. Niezbędne jest
wprowadzenie precyzyjnego podziatu w strukturach wladzy wyko-
nawczej szczebla centralnego, w którym dominującą pozycję powi-
nien posiadać premier Rządu RP odpowiedzialny za skuteczne funk-
cjonowanie calej administracji rządowej i jej stuib oraz sprawują-
cy nadzór nad legalnością działań administracji samorządowej.

5. Apolityczni urzędnicy

dowego. Stawia to pod znakiem zapytania podstawowe prawa oby-
watelskie do bezstronnego sądu. Warunkiem reformy są nadzwy-
czajne środki podjęte dla wprowadzenia w krótkim czasie do są-
downictwa najwybitniejszych absolwentów studiów prawniczych -
konieczna jest odnowa kadrowa i zwiększone finansowanie wymia-
ru sprawiedliwości.

Unia Wolności - postulując całościową reformę wymiaru spra-
wiedliwości - wskazuje zwłaszcza na potrzebę szybkiego uspraw-
nienia i skrócenia procedur w sprawach cywilnych i gospodar-
czych, obniżenia kosztów sądowych, wprowadzenia systemu kasacji
orzeczeń, a zwłaszcza umożliwienia skutecznej i bezzwłocznej egze-
kucji orzeczeń prawomocnych. Polskę stać na wprowadzenie tej re-
formy.

Niezbędne jest ustawowe utworzenie Korpusu Służby Cywilnej
zapewniającego skuteczną pracę apolitycznej, rzetelnej i profesjo- 7. Usprawnienie policji
nalneJ stuzby urzędników państwowych. Publicznie znane muszą
oyc kryteria równego dostępu i awansu w służbie cywilnej. Reformowanie systemu państwa jest niemożliwe, jeśli towarzy-

ma Wolności wskazuje na pilną potrzebę powrotu do inicjatywy szyć mu będzie dalej utrata poczucia bezpieczeństwa u obywateli
ząau nanny ochockiej ustawowego utworzenia Korpusu Stuzby z jednej strony, z drugiej zaś - utrata pewności nieuchronności ka-
y linę], poddanego rygorom i wymogom określonym przez spe- ry u przestępców. Ciągle pozostają niewykorzystane możliwości sa-
cjamy urząd me podlegający wpływom partyjnym, morządu terytorialnego w zwiększeniu realnego bezpieczeństwa,
zwłaszcza mieszkańców wielkich miast.

ZASADA EGZEKUCJI PRĄ W unia wolności ćfoma^a si? zwiększenia uprawnień policji w wal-
ce z gangami (m.in. zakup kontrolowany i świadek koronny),

w p , - uproszczenia policyjnej fazy procesu karnego, ustawowego umozli-
oisce me wystarczy dziś mówić o potrzebie przestrzegania wienia rozwoju policjom komunalnym oraz powiązania decentrali-

^r' rotrzebna ]est M^W7"G wota Podjęcia reform wymuszają- zacji ze wzmocnieniem służb policyjnych.
cych egzekucję praw wobec wszystkich instytucji publicznych i oby-
wateli. Państwo niezdolne zapewnić bezpieczeństwa uczciwym lu-
dziom i wyegzekwować prawo wobec łamiących je organów władzy 8. Nadrzędność praw konstytucyjnych
i instytucji niszczy swój autorytet i rujnuje wśród obywateli poczu-
cie patriotyzmu. Każdy obywatel powinien mieć pewność, ze ani władza ustawo-
dawcza, ani władza administracyjna nie może bezkarnie pomniej-

6. Reforma wymiaru sprawiedliwości swć lub tamac! je80 praw l wolności określonych normami konsty-
tucyjnymi.

Qr f i f - J -' i. Unia Wolności będzie zabiegać w parlamencie o zapewnienie kaź-
vtu's7 , je w ec ^^żności wyegzekwowania swych demu obywatelowi i każdej gminie prawa do indywidualnej skargi

usznycn praw z powodu przewlekłości i kosztów postępowania są- konstytucyjnej w przypadku naruszenia przez przedstawicieli pań-

306

307

stwa praw konstytucyjnych. Natychmiast należy znieść ograniczenie
nałożone na Trybunat Konstytucyjny, nie pozwalające mu na kontro-
lowanie obowiązujących aktów prawnych z czasów PRL i poddające
jego orzeczenia politycznej kontroli większości sejmowej.

UCHWAŁA NR 3
KARTA WOLNOŚCI GOSPODARCZYCH

Wzrost gospodarczy Polski ostatnich lat jest wynikiem zaradności
polskich przedsiębiorców i pracowników, którzy wykorzystali moż-
liwości stworzone przez rozszerzenie swobód i wolności gospodar-
czych po roku 1989. Widząc obecne tendencje do ograniczania swo-
body gospodarczej i przywracania centralizmu Unia Wolności
stwierdza, ze:

- wolność gospodarcza jest fundamentem lądu rynkowego, pod-
stawą szybkiego rozwoju kraju i poprawy warunków życia ludności;

- wolność gospodarcza należy do podstawowych praw obywatel-
skich, które muszą być konstytucyjnie zagwarantowane.

Każdy może podjąć działalność gospodarczą w dowolnej dziedzi-
nie i wszelkiej dopuszczalnej przez prawo formie. Swoboda gospo-
darowania może być ograniczona jedynie w drodze ustaw, w celu
ochrony praw innych obywateli i środowiska naturalnego, bezpie-
czeństwa państwa i wykonywania zobowiązań międzynarodowych.
Należy radykalnie ograniczyć koncesjonowanie działalności gospo-
darczej, a podstawową formą udzielania koncesji powinien być pu-
bliczny przetarg.

Swoboda zrzeszania się w dobrowolnych stowarzyszeniach jest
częścią wolności gospodarczej.

2. Ochrona własności'prywatnej

Państwo i prawo powinno szczególną ochroną otaczać rozwijają-
cą się własność prywatną, gwarantując zarazem równość warun-

308

ków gospodarowania niezależnie od formy własności. Szacunek dla
prawa własności wymaga zadośćuczynienia w postaci ustawy re-
prywatyzacyjnej za szkody majątkowe wyrządzone po roku 1944.
Wywłaszczenie może być dokonane jedynie z ważnych względów pu-
blicznych, w oparciu o jednoznaczną podstawę prawną i za pełnym

odszkodowaniem.

Państwo i gmina nie są powołane do roli właściciela i przedsię-
biorcy. Uporanie się z dziedzictwem komunizmu wymaga szybkiej
prywatyzacji gospodarki, co pozbawi państwo dominacji nad oby-
watelami.

3. Swoboda umów

Stosunki między uczestnikami życia gospodarczego, w tym między
pracodawcami i pracownikami, powinny być regulowane ustawa-
mi. Umowy winny być wolne od ingerencji państwa, o ile mieszczą
się w granicach prawa. Państwo powinno zapewnić bezpieczeństwo
obrotu gospodarczego i egzekucję umów.

l. Swoboda działalności gospodarczej 'f? 4^ Uczciwa konkurencja

Podstawą stosunków rynkowych oraz realnym narzędziem ochro-
ny konsumentów jest konkurencja. Warunkiem międzynarodowej
konkurencyjności polskiej gospodarki jest jej otwartość, integracja
Z rynkiem światowym i pozyskanie kapitału zagranicznego. Wszel-
kie przejawy monopolu i zmowy cenowej powinny być zwalczane
przez prawo. Utrzymanie - kosztem podatników - deficytowych
przedsiębiorstw państwowych narusza zasadę uczciwej konkurencji
i godzi w interesy konsumentów.

5. Stabilność regut gry

Polityka gospodarcza winna zapewniać stabilność i przewidywal-
ność zasad podatkowych, celnych oraz przepisów prawnych regulu-
jących działalność gospodarczą. Przepisy te nie mogą działać
wstecz, a ich wprowadzenie powinno być poprzedzone półrocznym

309

va.ca.tw legis. Niezbędne zmiany prawa powinny uwzględniać prze- nemu funkcjonowaniu osoby w środowisku społecznym i ekologicz-
Pisy Unii Europejskiej, do której zdążamy. - nym.

Nie można dopuścić do utrwalania się niedostatku i braku szans

6 N' k' // flf- życiowych, do trwatego uzależnienia rodzin od pomocy socjalnej.
is le po a KI Rozszerzanie się sfery wolności i odpowiedzialności obywateli prze-

U ' H ktadać się musi na realne możliwości wyboru oparte na jasnych re-
Podatki są głównym źródłem dochodów państwa. Uchylanie się J H? gulach dostępności, wiedzy i pełnej, niezależnej informacji.
od zobowiązań podatkowych jest nieetyczne, narusza zasady uczci- l^f Celem jest wolny i wykształcony obywatel, świadomy swoich wy-
wej konkurencji i powinno być skutecznie ścigane. Egzekucja podat- |^^B| borów, a nie bierny i peten obaw wobec przyszłości. Rodziny ijed-
kow stanie się możliwa, gdy wielkość obciążeń podatkowych zmale- I^^H nostki przejmować winny główne zadania w zakresie bezpieczeń-
je. System podatkowy winien zachęcać do oszczędzania i inwesto- ^^B stwa bytu ekonomicznego, dbałości o stan zdrowia, rozwoju i pod-
wania. Potrzebny jest kodeks chroniący podatnika przed samowolą .^^1 noszenia kwalifikacji zawodowych oraz wychowania dzieci.
instytucji skarbowych. Niezbędnym warunkiem uwolnienia się odfi- ^^B Celem jest wielość i konkurencja, a nie monopol. Ogromną rolę
skalizmu państwa jest reforma ubezpieczeń społecznych, uniezalez- l^^l odgrywać winien prężny sektor autentycznych zrzeszeń i innych or-
niającaje od aktualnego stanu finansów publicznych. ^^1 ganizacji nie nastawionych na zysk, skupiający ludzi, którzy pragną

^^B w ten sposób śluzy ć szerszym wartościom. Tworzy to wielość i róż-
" ^^1 norodność odpowiedzi na indywidualną i zbiorową potrzebę współ-
7. Powszechny dostęp do edukacji i informacji ^H pracy, rozwoju i wsparcia.

^^B Celem jest państwo odpowiedzialne, a nie opiekuńcze. Instytucje:

System oświaty i kształcenia zawodowego powinien także przy go- ^^1 rządowe i samorządowe wykonywać winny swoje funkcje w sposób
towywać obywateli do samodzielnego podejmowania działalności --- skuteczny i czytelny dla obywateli, zapobiegając marginalizacji
gospodarczej. Rozwój nauki, polityka proinnowacyjna państwa f^ społecznej, tworząc podstawy bezpieczeństwa socjalnego i zdrowot-
oraz kształcenie ku przedsiębiorczości ma zasdnicze znaczenie dla m ' nego oraz wyzwalając i wspierając odpowiedzialność rodziny ijed-
konkurencyjności polskiej gospodarki. Państwo powinno ułatwić | nostki.

dostęp do informacji istotnej dla działalności gospodarczej, | Realizacja tych celów wymaga konsekwentnych reform. Należy
w szczególności prowadzącej do zwiększenia szans eksportowych | konsekwentnie dążyć do powierzenia zadań oświatowych i opiekuń-
polskich przedsiębiorstw, m \ czych jednostkom samorządu terytorialnego oraz tak ukształtować

m\ system edukacji dla dzieci i dorosłych, by formował on podstawy,
JJCHWAfA MR A l wiedzę i umiejętności wspierające jednostki i rodziny w racjonal-

nFKIAKArJAwmu^MA M nym l odpowiedzialnym budowaniu swojego życia, otwartości na
W&LAKACJA ^fUŁŁCZNA f wielość i odmienność oraz wykorzystaniu szans w ramach ustroju

H wolności gospodarczej.

Unia Wolności opowiada się za lądem społecznym, który pozwą- Opowiadamy się za przyspieszeniem reformy ubezpieczeń spa-
la realizować fundamentalne wartości społeczeństwa obywatelskie- . tocznych tak, aby obok minimalnych, gwarantowanych przez pań-
go: solidarność grupową, międzypokoleniową i ogólnonarodową, l stwo i opartych na solidaryzmie zabezpieczeń na wypadek starości
rozwój człowieka i jego godność, wolność i odpowiedzialność, l < inwalidztwa rozwijać się mogły publiczne i prywatne ubezpiecze-
otwartość na różnorodność i odmienność. ' nią silnie wiążące świadczenia z indywidualnym wkładem, konkuru-

Wzrost gospodarczy służyć winien wielostronnemu rozwojowi, jące jakością usług fundusze ubezpieczeniowe.
zwiększeniu szans i możliwości wyboru dróg życiowych, harmonii- Wzywamy do reformy służby zdrowia w celu zapewnienia pacjen-

310 311

towi równości dostępu do ooieki zdrowotnej w ramach swicadczeń
gwarantowanych przez państwo oraz poprawy jakości ustug' zdro-
wotnych poprzez, wprowadzenie równości prywatnych i publicznych
zakładów opieki zdrowotnej w konkurencji o środki publiczne".

Uważamy za niezbędne wprowadzenie gwarancji prawnycch po-
zwalających na rozwój organizacji pozarządowych oraz zachęcają-
cych obywateli do inwestycji w edukację, zdrowie, mieszkankę i za-
sobność.

UCHWAŁA NR 7
W SPRAWIE POLSKIEJ POLITYKI ZAGRANICZNEJ

I. Unia Wolności opowiada się za jak najszybszym przystąpieniem
Polski do Unii Europejskiej. Jest to warunek zapewnienia knajowi
bezpieczeństwa narodowego i państwowego, trwałości przesmian
demokratycznych, skuteczności transformacji gospodarczych
i ustrojowych, a także realizowania naszych narodowych aspiracji
petnego uczestnictwa we wspólnocie wolnych narodów europej-
skich. Udział Polski w strukturach zjednoczonej Europy wznnocni

gwarancje suwerenności państwowej, tożsamości narodowej ii kul-
turowej.

H. Unia Wolności uważa za niezbędne członkostwo Polski w' Unii
Zachodnioeuropejskiej oraz w Sojuszu Północnoatlantyckim, kitóre-
go rozszerzenie jest warunkiem, pokojowego ładu między nar odiów e-
go i stabilności oraz bezpieczeństwa w Europie. W interesie P^olski

i Europy leży wytworzenie pokojowego układu stosunków miiędzy
NATO i Rosją.

III. Unia Wolności wypowiada się na rzecz rozwoju wspólrnracy
Polski z krajami Europy Środkowej i Wschodniej. Wspótpracca ta
powinna być oparta na wspólnocie interesów regionu i przyczyniać
się do utrwalania w nim tadu ekonomicznego.

IV. Unia Wolności dostrzega potrzebę wzmocnienia kontaktów
Z Polonią i Polakami mieszkającymi poza granicami kraju. Ochro-
na ich interesów stanowi element polskiej racji stanu.

ZJEDNOCZENIE
CHRZEŚCIJAŃSKO-
-NARODOWE

28 października 1989 roku odbyt się Zjazd Założycielski tej partii,
w którym uczestniczyło ok. 300 przedstawicieli ponad 20 formacji
i grup nieformalnych wywodzących się z opozycji solidarnościowej
i niepodległościowej. Zarejestrowano ją w grudniu 1990 roku.

Określa się jako partia prawicowa, a wobec niektórych kwestii cen-
troprawicowa, o charakterze bardziej konserwatywnym niż chadecja.
Należeć do niej mogą jedynie osoby wierzące, wyznania rzymsko-
katolickiego. Uznając się za nową formację polityczną, nawiązuje
jednak do różnych nurtów przeszłości: niepodległościowego, narodo-
wego, chrześcijańsko-narodowego, chrześcijańskich odłamów ruchu
ludowego i robotniczego, oraz generalnie, do dorobku myśli konser-
watywnej. Założyciele podkreślają, iż Zjednoczenie zawiązało się na
gruncie wspólnych doświadczeń walki z systemem komunistycznym,
przybierając zdecydowanie antykomunistyczne oblicze.

Celem statutowym Zjednoczenia jest "działalność polityczna słu-
żąca dobru Narodu i Państwa Polskiego oraz kształtowanie życia spo-
łecznego w oparciu o naukę Kościoła".

Deklarowane przez ZChN wartości grupują się wokół dwóch pod-
stawowych kategorii: naród i religia katolicka. Wynikają z nich takie
idee i zasady, jak dobro wspólne, wolność, solidarność, pomocni-
czość państwa, rodzina, wspólnota narodowa, niepodległość, wła-
sność prywatna. Funkcjonowanie religii katolickiej rozciąga się poza
sferę prywatności, na życie publiczne, co potwierdziły zresztą działa-
nia tej partii w okresie jej udziału w rządzie Hanny Suchockiej. Nie
bez kozery część Deklaracji programowej ZChN, dotycząca ustroju
Rzeczypospolitej, rozpoczyna się zdaniem: Państwo Polskie powin-
no mieć charakter chrześcijański. Postrzegana jest nawet przez inne
partie chadeckie jako partia fundamentalistyczna, dążąca do ukonsty-
tuowania państwa wyznaniowego. Nie jest jednak ideologiczny nr
monolitem. Po przejściu do opozycji pozaparlamentarnej podzielił;

się wewnętrznie na nurty: bardziej pragmatyczny (Ryszard Czamec-
ki, Stefan Niesiołowski, Henryk Góry szewski, Jan Piątkowski), oraz
niezłomnie narodowo-chrześcijańsko-fundamentalistyczny (Jan Ło-
puszański, Marek Jurek). Przyczyną podziałów były różne koncepcje
zawierania sojuszy oraz stosunek do Lecha Wałęsy (szczególnie wi-
doczny przed wyborami prezydenckimi).

ZChN opowiada się za głęboką przebudową ustroju polityczno-
-społeczno-gospodarczego w oparciu o zasady katolicyzmu i tradycji
kultury polskiej. Uznaje demokrację za najbardziej skuteczną formę
wyłaniania reprezentatywnego przywództwa na wszystkich szcze-
blach życia politycznego. Prezydenta postrzega jako najwyższy auto-
rytet polityczny w państwie, wybierany drogą wyborów powszech-
nych. Dużą wagę przywiązuje do wzmocnienia roli systemu samo-
rządowego: terytorialnego i zawodowego, zgodnie z zasadą pomoc-
niczości. Postuluje reformę administracji prowadzącą do ogranicze-
nia liczby województw oraz powołania powiatów, co ma usprawnić
funkcjonowanie państwa.

Trwałość i stabilność państwa, kształt stosunków społecznych, re-
lacje między władzami i społeczeństwem chce budować na podsta-
wie "niezmiennych praw moralnych". W związku z tym domaga się
przyznania religii katolickiej godnego miejsca w życiu społecznym,
traktując to jako warunek moralnej odnowy narodu.

Za najważniejsze zadanie polityki gospodarczej ZChN uznaje
zmianę systemu własności, poprzez wykorzystanie różnych form
przekształceń uwłaszczających ogół obywateli, przy równoczesnej
reprywatyzacji. Polityka gospodarcza winna tworzyć sprzyjające wa-
runki dla małych i średnich przedsiębiorstw. Rolnictwo natomiast
opierać się powinno na silnych rodzinnych gospodarstwach rolnych,
korzystających ze skutecznej ochrony państwa przed zagraniczną,
dotowaną konkurencją. Jak wynika z programu społeczno-gospodar-
czego, za szczególnie istotne kryterium oceny polityki gospodarczej
i społecznej uznaje ZChN skutki, jakie ona niesie dla rodziny pol-
skiej.

Priorytetem polityki zagranicznej powinno być zapewnienie Polsce
niepodległości i bezpieczeństwa, m.in. przez wzmocnienie sił obron-
nych kraju. ZChN opowiada się za udziałem w procesie integracji eu-
ropejskiej, ale wyłącznie w formie wspólnoty ojczyzn, nie ogranicza-
jącej suwerenności państwa i nie likwidującej tożsamości narodowej.
Opowiada się także za polityką dobrych stosunków z sąsiadami

314

i współpracą regionalną. Pewne obawy wiąże ze wzrostem wpływów
w Europie państwa niemieckiego.

ZChN domaga się bezwzględnego dokonania dekomunizacji struk-
tur istotnych dla państwa, a także osądzenia osób winnych zbrodni
przeciw polskiemu narodowi.

Członkowie ZChN biorą czynny udział w życiu politycznym kraju,
choć po porażce w wyborach parlamentarnych w 1993 roku znaleźli
się poza strukturami władzy. Wcześniejsza aktywność w parlamencie
i współudział w koalicyjnym rządzie spopularyzowały polityków
ZChN, widocznych i dzisiaj w mass mediach, a także uwzględnia-
nych w politycznych roszadach kadrowych. W wyborach prezydenc-
kich w 1995 roku partia ta wylansowała własnego kandydata na pre-
zydenta - prezes NBP Hannę Gronkiewicz-Waltz, choć część jej po-
lityków (Łopuszański, Góry szewski) popierała Wałęsę.

Najbardziej znani działacze: Wiesław Chrzanowski (pierwszy pre-
zes), Henryk Goryszewski (szef BBN od czerwca 1994 roku). Jar
Łopuszański, Marek Jurek (były przewodniczący KRRiTV), Stefar
Niesiołowski, Ryszard Czarnecki, Marian Piłka (obecny prezes).

Władze: Zjazd, Rada Naczelna, Zarząd Główny, Sąd Zjednoczenia
Siedziba władz mieści się w Warszawie.

Wydawnictwa prasowe: Sprawa Polska, Biuletyn Zjednoczenie
Chrześcijańsko-Narodowego i inne lokalne publikacje wewnątrz

organizacyjne.

K.P

DEKLARACJA PROGRAMOWA
IV ZJAZDU KRAJOWEGO ZJEDNOCZENIA
CHRZESCIJANSKO-NARODOWEGC
[marzec 1995 r.

Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe uznaje za aktualm
w swych zasadniczych kierunkach deklarację programową ZChł
uchwaloną przez III Zjazd Zjednoczenia w lutym 1993 r. Ta cią
giość programowa jest wyrazem ciągtości naszego stronnictwo
które niedawno - jako pierwsze z ugrupowań politycznych z ni
PRL-owskim rodowodem - obchodziło swoje pięciolecie.

Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe, będące partią polskiego Po czwarte - stanowcza obrona polskich interesów gospodar-
interesu narodowego, dbać będzie w szczególny sposób o zapewnię- czych wobec naszego głównego partnera, Unii ŁuropeJsKieJW ra-
nie naszemu państwu i narodowi ekonomicznej suwerenności, a na- - mach naszego stowarzyszenia ze wspólnym rynkiem europy

szym obywatelom godnych warunków życia, chodniej. , . /";..";,

Sprawom gospodarki narodowej poświęcimy osobną uchwalę Po piąte - troska o przestrzeganie praw spotecznosci poiSKicn
Zjazdu. J ^ 'i v ^ państwach sąsiedzkich zgodnie z zapisamiodpowiednich trakta-

W zakresie ustroju państwa postulaty programowe ZChN znala- tów podpisanych przez Polskę z tymi krajami.
Zty wyraz w Projekcie Konstytucji RP przygotowywanej przez poro- Po szóste - stanowcza obrona naszych praw narodowych l aoDre-
zumienie stronnictw prawicowych "Przymierze dla Polski". Przed- go imienia Polski za każdym razem gdy poczynania innych państw

stawiciele Zjednoczenia w istotny sposób wpłynęli na treść tego zmuszają wladze do stosownej reakcji^ "/,<,",;

projektu. ->'// ^^P h Opierając naszą politykę na tych założeniach, zapewniamy naszej

Naszym stanowczym postulatem jest, by konstytucja rozpoczyna- Ojczyźnie pokój, silę, honor i dobrobyt.
ta się inwokacją " W Imię Boga Wszechmogącego " oraz odwotywa-
ta się do chrześcijańskich korzeni naszej kultury, do tradycji walki
o wolność ojczyzny, by gwarantowała przyrodzone prawa cztowie-
ka, narodu i innych wspólnot, w tym prawo do ochrony życia ludz-
kigo od chwili poczęcia.

Parlament musi być rzeczywistym przedstawicielem narodu, a nie
takim, w którym, jak po wyborach w 1993 r., ponad trzecia część
uczestniczących w nich obywateli nie ma swoich reprezentantów.
Rządowi należy zapewnić trwałość, dopuszczając jego odwołanie
jedynie w drodze konstruktywnego wotum nieufności.

W razie kryzysu w państwie prezydent musi dysponować skutecz-
nymi środkami prawnymi dla jego przełamania.

Jeżeli konstytucja przygotowywana w obecnym, mato reprezenta-
tywnym Zgromadzeniu Narodowym nie będzie odpowiadać naszym
podstawowym założeniom, to wraz z innymi sitami politycznymi
opowiemy się za jej odrzuceniem w drodze referendum.

Przed polską polityką zagraniczną stoją dziś decydujące o pol-
skiej przyszłości zadania.

Po pierwsze -jest to wzmocnienie powagi i bezpieczeństwa Poi- \
ski przez staty wy sitek na rzecz wzmocnienia naszej obrony narodo-
wej. \

Po drugie - polityka dobrych stosunków z sąsiadami dążąca do
uniknięcia uwikłania Polski w konflikty nie angażujące naszych in-
teresów. i -^

Po trzecie - otwieranie pól współpracy gospodarczej sprzyjają-
cych rozwojowi polskiej gospodarki, a szczególnie naszego eks-
portu.

316 ^

ZJEDNOCZONA
POLSKA PARTIA
SOCJALISTYCZNA

Po rozłamie w PPS (na tle sojuszów wyborczych w 1993 roku) do-
szło w styczniu 1994 roku do połączenia wszystkich pozostających
poza PPS Ikonowicza odłamów tej formacji politycznej. Powstała
wówczas partia przyjęła również nazwę Polska Partia Socjalistyczna
(zaistniały więc dwie partie o tej samej nazwie; odróżnia się je przez
dodanie do nazw nazwisk liderów - Ikonowicza lub Mulaka). Pierw-
sza tura obrad XXX Kongresu PPS, przekształconego w Kongres
Jedności, odbywająca się w dniach 2-3 maja 1994 roku zakończyła
się przyjęciem szeregu uchwał dotyczących stanowiska PPS w spra-
wach rencistów i emerytów, przeciwdziałania bezrobociu oraz przy-
jęciem dokumentu Założenia programowe Polskiej Partii Socjali-
stycznej. Druga tura w dniach 25-26 marca 1995 roku przyjęła m.in.
uchwałę w sprawie programu partii. Wbrew wcześniejszym przewi-
dywaniom nie uchwalono programu nowego, a jedynie przyjęto jego
tezy, odraczając sprawę do czasu zjednoczenia z PPS (Ikonowicza).
Oceniono także sytuację społeczno-bytową narodu i zatwierdzono
tymczasowy statut partii. Dla wyraźniej szego odróżnienia od PPS
(Ikonowicza) przyjęto wkrótce nową nazwę Zjednoczona Polska Par-
tia Socjalistyczna.

Program polityczny i społeczno-gospodarczy ZPPS jest w genera-
liach podobny do programu PPS (Ikonowicza) i najogólniej rzecz
biorąc opowiada się za neutralną ideologicznie konstytucją, zapew-
niającą oddzielenie Kościołów od państwa, pariamentamo-gabineto-
wym systemem rządów, gwarancjami konstytucyjnymi praw obywa-
telskich i socjalnych oraz równością wszystkich form własności.

W wyborach parlamentarnych 1993 roku socjaliści z późniejszej
ZPPS uzyskali 2 mandaty poselskie i l senatorski (dla Mulaka) .Wraz
z kilkoma posłami spoza PPS, w ramach Parlamentarnego Klubu So-
juszu Lewicy Demokratycznej, utworzyli Grupę Parlamentarną Pol-
skiej Partii Socjalistycznej. Inicjatywą tej grupy było opracowanie

318

PPS-owskiej alternatywy dla Polski - społeczno-gospodarczego pro-
gramu, który nawiązywał do rządowego programu Strategia dla Pol-
ski oraz PPS-owskiego stanowiska w sprawach ustrojowych, rezulta-
tu krytyczno-porównawczej analizy projektów Konstytucji złożo-
nych do parlamentu. Uchwała drugiej tury Kongresu Jedności upo-
ważniała parlamentarzystów ZPPS do zobligowania Sejmu, aby na
specjalnym posiedzeniu dokonał gruntownej analizy sytuacji mate-
rialnej i bytowej społeczeństwa, by następnie uchwalić i egzekwować
zalecenia dla rządu w sprawach polityki społecznej.

We wrześniu 1995 roku zaistniała szansa połączenia obu partii pe-
peesowskich, zwłaszcza że nie istnieją między nimi różnice progra-
mowe, a kontrowersje i rozbieżności wynikały na tle zawierania so-
juszy, ale do zjednoczenia doszło dopiero w końcu lutego 1996 roku
na kolejnym Kongresie Jedności.

W wyborach prezydenckich w 1995 roku ZPPS poparta kandydata
Sojuszu Lewicy Demokratycznej - Aleksandra Kwaśniewskiego.

Liderzy: Jan Mulak, Zbigniew Kęsy, Zbigniew Bombera, Marian
Szymkowiak, Mieczysław Krajewski, Grzegorz Ilka. Władze naczel-
ne: Kongres, Rada Naczelna i jej Prezydium, CKW. Siedzibą władz

centralnych jest Warszawa.

W.G.

atBUOlTKĄ

Wydziału Oyf/"iidr$ttó l f*m, ^wtff^fsf.
Uniw<;r,sy-?1, Nowy 5'w.ai ^. ul' 'i-itt Wsilt/aor?
tó.1! 620-03 8 ł w 2SO, W

ZWIĄZEK

KOMUNISTÓW

POLSKICH

"PROLETARIAT9

W maju 1990 roku część działaczy byłej PZPR powołała Grupę
Inicjatywną Partii i 7 lipca 1990 roku na tzw. I Zjeździe Organizacyj-
nym w Katowicach utworzono Związek Komunistów Polskich "Pro-
letariat". Zarejestrowany on został jako partia polityczna 25 września
1990 roku.

ZKP "P" jest partią, komunistyczną nie tylko z nazwy. W pream-
bule swojej Deklaracji ideowo-programowej odwołuje się do idei
komunizmu, apelując o odbudowę takiej partii, która pokieruje
klasą robotniczą w walce o prawdziwy ustrój komunistyczny
(z zasadą: od każdego według zdolności - każdemu według jego
potrzeb). Roli takiej partii nie spełniała PZPR, gdyż zdaniem au-
torów Deklaracji nigidy nie była w swojej istocie partią komuni-
styczną, a po 1980 roku "(...) przekształcona została w masowe
narzędzie w dziele przygotowania i przeprowadzenia "pokojowe-
go" przekazania władzy burżuazji" (Deklaracja..., s. 55). Istnieją-
ce zaś od 1989 roku rządy miały "antyludowy i antynarodowy
charakter".

Zmiany w Polsce po 1989 roku postrzegają komuniści jako nawrót
kapitalizmu i przejęcie władzy prze^burżuazję. Dlatego też w swoim
programie, oświadczeniach i apelach domagają się samorozwiązania
obecnego parlamentu i przeprowadzenia nowych, opartych o demo-
kratycznie uchwaloną ordynację wyborów jednoizbowego parla-
mentu.

Konieczne ich zdaniem jest podniesienie rangi Sejmu, który powi-
nien uchwalić nową Konstytucję, zatwierdzoną następnie przez naród
w referendum. Musi oma gwarantować "podmiotowość i suweren-
ność polityczną ludowi pracującemu miast i wsi". Ustawom Sejmu
nadać należy moc wiążącą, zaś dekrety i rozporządzenia prezydenta

(póki ten urząd istnieje) i rządu poddać procedurze zatwierdzania
przez Sejm.

320

ZKP "P" opowiada się za odpowiedzialnością posłów przed wy-
borcami i zapisem w ordynacji wyborczej umożliwiającym ich odwo-
łanie w przypadku utraty zaufania elektoratu.

Partia ta jest przeciwna wprowadzeniu w Polsce rządów prezy-
denckich. Państwo, jej zdaniem, powinno mieć świecki charakter.
Kościoły i związki wyznaniowe oddzielone byłyby od państwa, a cał-
kowicie dobrowolna nauka religii odbywałaby się w punktach kate-
chetycznych. Zasadę równości wszystkich obywateli wobec prawa,
bez względu na poglądy polityczne, przynależność partyjną i związ-
kową, wyznanie, pleć, narodowość, uznają za jedną z podstawowych.

Najwyższą formą wyrażania opinii społeczeństwa jest wg nich re-
ferendum, zaś gwarantowany prawnie dostęp wszystkich sil politycz-
nych i społecznych do środków masowego przekazu - czynnikiem
kształtującym tę opinię, a zarazem platformą przekazywania wła-
snych stanowisk czy poglądów.

ZKP "P" proponuje natychmiastowe wstrzymanie i ustawowy za-
kaz prywatyzacji i reprywatyzacji gospodarki uspołecznionej, wy-
przedaży majątku narodowego w ręce obcego kapitału, likwidację
wszelkiej ingerencji obcego kapitału w gospodarkę polską. Domaga
się rozwiązania i zakazu tworzenia spółek prywatnych, działających
na bazie przedsiębiorstw i instytucji państwowych, przy jednocze-
snym zachowaniu preferencji dla sektora państwowego i spółdziel-
czego, nadto zaś anulowania większej części zadłużenia przedsię-
biorstw państwowych i gospodarstw rolnych.

Postuluje wprowadzenie wysokiego podatku progresywnego od
zysków, ale i dochodów przeznaczonych na spożycie, modyfikację
systemu płac, aby z jednej strony gwarantował aktywność i zaintere-
sowanie pracowników wynikami pracy, z drugiej likwidował dyspro-
porcje płac w gospodarce uspołecznionej.

Dostrzega możliwości i potrzebę wprowadzenia jednolitych cen
w sferze zaopatrzenia i usług dla ludności, a także wprowadzenia jed-
nolitych w skali kraju cen na środki produkcji i usługi dla rolnictwa.
Uznaje za konieczne zaprzestanie likwidacji PGR-ów oraz, w uza-
sadnionych przypadkach, zastosowanie ochrony celnej dla rodzimej

produkcji rolnej.
Zdaniem ZKP "P" trzeba przywrócić konstytucyjne, powszechne

prawo do pracy, dotacje państwowe do wczasów pracowniczych,
przedszkoli, żłobków itp., przy jednoczesnym zróżnicowaniu dopłat
zależnie od wysokości zarobków.

321

Wprowadzenie ustawowego zakazu prywatyzacji służby zdrowia,
reforma systemu rent i emerytur (gwarantująca wysokość tych świad-
czeń do 70% pobieranego przed przejściem na emeryturę czy rentę
wynagrodzenia), a także opracowanie przez państwo takich kierun-
ków polityki mieszkaniowej, aby w realnej perspektywie rozwiązać
kwestię mieszkaniową dla zatrudnionych w sektorze uspołecznionym
to kolejne postulaty socjalne tej partii.

Ponadto opowiada się ona za objęciem szkolnictwa wszystkich
szczebli jednolitym, obowiązkowym programem nauczania oraz za
likwidacją i zakazem komercjalizacji i prywatyzacji całej sfery
oświaty, nauki i kultury.

Stosunki gospodarcze ze wszystkimi partnerami zagranicznymi,
w tym również z MFW i EWG, muszą opierać się na zasadzie part-
nerstwa, równoprawności i wzajemnych korzyści, bez rezygnacji
z suwerenności ekonomicznej. Pozytywnym przykładem takich roz-
wiązań są, zdaniem komunistów, Chiny.

ZKP "P" skłonny jest współdziałać ze wszystkimi partiami i ugru-
powaniami lewicowymi oraz siłami społecznymi, które "nie godzą
się na przekształcenie Polski w kraj kapitalistyczny i są przeciwne
dalszemu ograniczaniu praw i wolności obywatelskich".

Partia wchodzi w skład Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Prak-
tycznie pozostaje na marginesie życia politycznego kraju. Utrzymuje
natomiast ożywione kontakty z partiami komunistycznymi w Chi-
nach, Korei Północnej, Niemczech, Francji i Rosji.

Kandydatem ZKP "P" na prezydenta w wyborach 1995 roku był
popierany przez SLD Aleksander Kwaśniewski.

Liderzy: Zbigniew Wiktor, Mieczysław Przyjemski, Bolesław
Jaszczuk, Marian Indelak, Marceli Czepiel, Edward Basa.

Struktura władz: Krajowy Zjazd Delegatów, który wybiera prze-
wodniczącego Krajowego Komitetu Wykonawczego, Krajowy Ko-
mitet Wykonawczy, Krajowa Komisja Statutowa. Najniższą jednost-
ką organizacyjną jest Podstawowa Organizacja Terenowa, Środowi-
skowa itp.

Siedzibą władz centralnych jest Dąbrowa Górnicza. Organem pra-
sowym ZKP "P" jest pismo Brzask.

W.G.

322

DEKLARACJA IDEOWO-PROGRAMÓW A
ZWIĄZKU KOMUNISTÓW POLSKICH
"PROLETARIAT"
KATOWICE 1994 r.
[fragmenty]

I. Cele i wartości strategiczne Związku Komunistów Polskich
"Proletariat"

l .Nasze rozumienie socjalizmu i komunizmu

Związek Komunistów Polskich "Proletariat" jest partią, która
podstawę swej działalności ideowo-programowej upatruje w idei
komunistycznej. W niej bowiem ucieleśnia się przyszłość świata.
Jest to idea, której zwycięstwo uwolni ludzkość od niepewności ju-
tra, od strachu przed wojnami, od nędzy i poniżenia, położy kres pa-
nowaniu wyzyskiwaczy nad ludźmi pracy, panowaniu narodów sil-
nych nad stahszymi. Tylko komunizm może zapewnić materialny
i duchowy rozkwit ludzkości, a zdobycze pracy i geniuszu ludzkiego
przeznaczyć całkowicie dla dobru i szczęścia człowieka.

Związek Komunistów Polskich "Proletariat", walcząc o realiza-
cję tych ideałów, jest częścią wielkiego międzynarodowego i świa-
towego ruchu rewolucyjnych sit, wśród których wiodącą rolę odgry-
wa klasa robotnicza proletariat. Klasa robotnicza ze względu na
swoje miejsce w procesie materialnej produkcji, zorganizowanie,
kwalifikacje zawodowe, wyksztatcenie i świadomość przeciwieństw
klasowych jest predestynowana do przewodzenia walce wszystkich
ludzi pracy o zwycięstwo socjalizmu i komunizmu.

Komunizm rozumiemy jako przyszłościowy ustrój społeczny
w którym realizowana będzie zasada "od każdego według jegc
zdolności - każdemu wedliig jego potrzeb". Droga do tego celu jesi
daleka i wpierw muszą powstać przestanki obalenia ustroju kapita-
listycznego i stworzenia socjalizmu w skali świata lub przy na jurnie,
w jego najważniejszych obszarach. Dlatego perspektywę komuni-
zmu widzimy przez realizację zadań jego wcześniejszych faz: okre-
su przejściowego od kapitalizmu do socjalizmu, socjalizmu, w kto
rym oiwwiązywać będzie zasada "od każdego wed fug jego zdolna
ści - każdemu wed f u g jego pracy". Przejście do ustroju socjali

stycznego odbywa się w trakcie rewolucji, przy czym w wielości du narodowego, produkcji przemystówę j, rolnej, następuje wzrost
od sytuacji historycznej i geopolitycznej może ona przebiegać dro- bezrobociu, szerzy s ii,' nędza, rośnie poczucie beznadziejności,
gą zbrojną lub pokojowo-parlamentarną. Takie ujęcie dróg do so- a frustracja ogarnia coraz większe masy spofeczne.

cjali,.mu jest uwarunkowane charakterem współczesnej epoki, róż- Zmiana polityki gospodarczej jest możliwa, wymaga ona jednak
wojem sprzeczności między pracą a kapitałem, potencjalnym zagro- odsunięcia hiirżiiazji od władzy lub, co najmniej, zmuszenia jej do
zemem wybuchu wojny nuklearnej oraz koncentracją kapitału, a co ustępstw na rzecz interesów ludzi pracy. Odstąpić należy od prywa-
wtym idzie i klasy robotniczej w wielkich aglomeracjach i w skali tyzacji. Konieczna jest renegocjacja układów z Międzynarodowym
międzynarodowej. Funduszem Walutowym i Wspólnotami Europejskimi w celu uzyska-

Szcz.egolne warunki i możliwości ponownego zwycięstwa rewolu- nią bardziej korzystnych warunków dla realizacji polskich intere-
cji socjalistycznej istnieją w państwach b. ZSRR i b. krajów demo- sów. Celowy jest także bardziej równomierny podziaf dochodu na-
kracji ludowej w Europie Środkowo- Wschodniej, gdzie w wyniku rodowego, co jest zgodne z zasadami egalitaryz.mu i sprawiedliwo-
splotii przyczyn wewnętrznych i zewnętrznych, obiektywnych i su- ści społecznej, a także może przyczynić się do ożywienia gospo-
biektywnych, materialnych i duchowych, podjęta tu próba budowy darki. ' '

socjalizmu upadla na przełomie lat osiemdziesiątych i dz.iewiecdz.ie- Aby wyjść z kryzysu, należy politykę gospodarczą dostosować do
siątych, a władzę przejęty, z regufy w sposób pokojowy, sity Inii-żii- polskich warunków i do interesów ludzi pracy. Warto tez. uwzględ-
azyjne. Jednocześnie w krajach tych uksztattowafa się nowa klasa nić i wykorzystać doświadczenia w przełamywaniu wielkiego kryzy -
robotnicza świadoma swej podmiotowości politycznej, powstała su z lut 30-tych. Nie ma, wbrew dogmatycznym stwierdzeniom MEW
społeczna psychika poparcia dla stosunków socjalistycznych. Sta- i jego zwolenników, jedynej i uniwersalnej drogi rozwoju. Różne
nowią one pozytywne przestanki nowego etapu socjalistycznej re- kraje i różne regiony świata mają swoją specyfikę. Mają także Pol-
WOUCJI - ska- kraj o rozbudowanej bazie przemyslowej, dużych zasobach sii-
Uosocjalizmu dążymy przez pracę - najwyższą społeczną war- rowcowych, licznej i wykwalifikowanej sile roboczej.

tosc, będącą podstawą ludzkiej egzystencji i źródłem bogactwa spo- Należy zapewnić warunki dla szybkiego umocnienia i rozwoju
tocznego. Z pracy, jej ilości i jakości, wynika pozycja socjalna jed- zdolności produkcyjnych sektora państwowego i spotdz.ielcz.ego wy-
nostek i grup społecznych. Praca jest podstawą innych wartości twarzającego nadal decydującą część całej produkcji materialnej
społecznych. ^ dochodu narodowego. Trzeba dążyć do zagwarantowania propor-
(-) cjonalnego w stosunku do rzeczywistych dochodów udziału wszysf-

3 lak w\;(-r 7 b-v7^ "/,. - kich warstw społecznych na rzecz wychodzenia z kryzysu, iiksztatto-
J. Jak wyjść z hyzysu - nasze propozycje ^^ ^^ ^^ ,^,^lnego zainteresowania wysiłkami

y , . swojej pracy wszystkich pracujących w gospodarce uspołecznionej.
Kolejne rządy solidarnościowe, wypełniając polecenia swych W związku z powyższym należy:

bluzuaz.yjnych mocodawców, szerzyły kłamliwą propagandę, ze ich - zatrzymać i ustawowo zakazać prywatyzacji i reprywatyzacji
polityka jest Jedynie możliwa, a trudności i kryzys są wynikiem 45 gospodarki uspołecznionej, wyprzedaży majątku narodowego w rę-
lat "rządów komunistycznych". Milczało się o kryzysie ogarniają- ce obcego kapitału, ingerencji obcego kapitału i administracji pań-
cym najbardziej bogate i potężne państwa kapitalistyczne. Pomija stwowej innych krajów w politykę ekonomiczną i socjalną Polski
się milczeniem chroniczny stan gospodarek naszych sąsiadów. Na oraz wprowadzić ustawowe gwarancje oparcia stosunków ekono-
tym tle Polska me ma się jawić - zdaniem propagandy stów i-ządo- \ micznych z zagranicą na zasadach obopólnych korzyści ekonomicz-
wych - jako kramu szczęścia i kwitnącej gospodarki. Ludzie pracy nych - '

jednak na własnej kieszeni doświadczają "dobrodziejstw " tej poli- - wprowadzić wysoki podatek progresywny od zysków prywat-
tyki, którą znamionują głęboki spadek produktu globalnego, decho- J nych posiadaczy w ogóle, a od dochodów przeznaczonych na spoży-

324 l

de osobiste (konsumpcja luksusowa) w szczególności, sprowadza- 'B c0 ^^ si? t ^^aacją wszelkich przestanek bezrobocia i aktyw-
jąc ich putap do wysokości maksymalnej ptacy w gospodarce uspo- "^ polityką państwa w tym zakresie;

tecznionej; ' 1f - zagwarantowanie dotacji państwowych dla zapewnienia nor-

- ustawowo ustalić maksimum placy w gospodarce uspołecznia- B malnej działalności i rozwoju wczasów pracowniczych, żłobków,
nej w stosunku do średniej płacy pracowników sfery budżetowej na | przedszkoli, kolonii dla dzieci itp., przy jednoczesnym zróznicowa-
poziomie przeciętnego wynagrodzenia pracowników na równorzęd- J| ""(OPtat w korzystanie z nich w zależności od wysokości dochodów
nych stanowiskach w uspołecznionych zakładach produkcyjnych - '9t B| na cdonka rodziny;

- wprowadzić ustawowo jednolite ceny w sferze zaopatrzenia '----' ~ powadzenie ustawowego zakazu reprywatyzacji służby zdro-
i usług dla ludności i uzależnić dopuszczalność ich zmian tylko na ^^B' wia l upewnienia niezbędnych dla je] normalne] działalności dota-
mocy decyzji organów państwowych, zobowiązanych w każdym wy- J^^K c/' państwowych wraz likwidacją wszelkich przejawów wyzysku lu-
padku do konsultowania tej kwestii ze związkami zawodowymi - -^"K dzi pracy w ramach społecznego systemu ochrony zdrowia;

- na mocy prawa zlikwidować i zakazać tworzenia spótek prywat- f B - ustawowe gwarancje realizacji przez państwo polityki mieszka-
nych, działających w oparciu o bazę materialną i finansową przed- | niowej, która zapewni w realnych granicach czasowych rozwiązanie
siehiorstw i instytucji państwowych; H i kwestii mieszkaniowej dla zatrudnionych w sektorze uspołecznionym,

- ukształtować ustawowo w skali kraju system plac w gospodar- % ~ zagwarantowanie emerytur i rent pracowniczych odpowiadają-
ce uspołecznionej, który zagwarantuje 'materialne zainteresowania | O"^ najmniej 70% wysokości aktualnej ptacy na stanowiskach pra-
pracowników bezpośrednimi wynikami własnej pracy; 5 ^ zajmowanych przez emerytów i rencistów przed przejściem nc

- ustawowo zagwarantować likwidację wszelkich form prywatne- l emeryturę lub rentę;

go pośrednictwa pomiędzy producentami oraz pomiędzy producen- ; ' - podjęcie skutecznej walki z zagrożeniami ekologicznymi i sani-
tarni a handlem na rzecz bezpośrednich związków ekonomicznych : tarnymi, przede wszystkim w dziedzinie zagrożeń bezpośrednich.
oraz likwidację prywatnego kapitału bankowego na rzecz monopo- wyziewy spalin samochodowych, niewydolność służb oczyszczanie
In państwowego w dziedzinie stosunków walutowo-pieniężnych re- miast i osiedli, oczyszczanie ścieków przemysłowych i komunal
alizowanych za pośrednictwem centralnego banku państwowego; ' nych' stosowanie szkodliwych dla zdrowia materiałów i środków

- zaprzestać spłaty długów zagranicznych w odniesieniu do wie- chemicznych we wszystkich dziedzinach itp.
rzycieli, dla których splata odsetek od długów przekroczyła uzyska- w Płaszczyźnie oświaty, nauki i kultury należy zapewnić wszyst
ne w przeszlości kredyty; kim ludziom pracy i ich dzieciom bezpłatny dostęp do wykształcę

- zapewnić realizację konsekwentne'] polityki karnej w dziedzinie l nia' zdobycia zawodu oraz do korzystania z dóbr duchowych.
przestępstw gospodarczych i finansowych (afery), niezależnie od W związku z. tym konieczne jest:

sz.cz.ebla ich popełnienia i stanowisk zajmowanych przez ludzi je po- ~ upewnienie państwowych nakładów na szkolnictwo średnie
petniających. ' ' zawodowe i wyższe oraz na naukę w wysokości zapewniającej po
trzeby materialne, dydaktyczno-badawcze oraz poziom płac odpo

4. Postulaty w sferze socjalnej, oświatowo-naukowej i kulturalnej wiadający wysokości przeciętnych zarobków w sferze produkcyjne
sektora uspołecznionego na równorzędnych stanowiskach pracy;

W płaszczyźnie socjalnej musi być zapewniona osłona ludzi prą- - ^^ cale^-0 szkolnictwa wszystkich szczebli jednolitym obo
cy, szczególnie o najniższych dochodach, przed skutkami kryzysu wiązującym programem nauczania i studiów z jednoczesną likwida
oraz przywrócenie, utrwalenie i rozwój dotychczasowych zdobyczy ' W woluntarystycznych praktyk w tej dziedzinie;

socjalnych. - ustawowa likwidacja i zakaz komercjalizacji i prywatyzacji ca

W związku z tym niezbędne jest: tej sfery oświaty, nauki i kultury i oparcie całej działalności w te

- przywrócenie konstytucyjnego powszechnego prawa do pracy, dziedzinie na budżecie państwa.

326 l 32

5. Polityka rolna __ ^^ handlu pomiędzy gospodarstwami rolnymi a przemysłem, han-

'^f diem i ludnością;

Polityku rządów solidarnościowych doprowadzita rolnictwo do J - opracowanie takiego systemu dotacji dla rolnictwa, który be-
rmny. Likwidacja dotacji do żywności i środków produkcji dla roi- f dzie prowadzi! do rozwoju i obniżenia jednostkowych kosztów pro-
nictwa, nadmiernie wysokie oprocentowanie kredytów, zmniejszę- f dukcji rolnej;

me popytu na żywność przy ciągtym wzroście jej cen, zalew rynku f - stworzenie sprawnego systemu magazynowania i transportu
importowanymi i dotowanymi przez państwa eksportujące produk- J produktów rolnych;

tam i żywnościowymi doprowadziły do gtębokiego zubożenia rolni- y -przywrócenie centralnych funduszów socjalnych na wsi;

ków indywidualnych, masowej likwidacji PGR-ów i spółdzielni pro- J - stworzenie warunków dla rozwoju iistiig dla rolnictwa i ludno-
dukcyjnych. Jest to rezultat polityki ukierunkowanej na zmniejszę- l, , ści wiejskiej.
nie liczby drobnych gospodarstw, na niszczenie sektora spófdziel- |; Przeksztatcenie struktury agrarnej z gospodarstw mafych w wiel-
czego i państwowego w rolnictwie w celu odsprzedaży ziemi i in- | kotowarowe i uspołecznione musi być procesem naturalnym i nie
nych środków produkcji rodzimym i zagranicznym kapitalistom, i naruszającym podstawowych interesów rolników. Proces ten będzie

Polityka rolna musi prowadzić do rozwoju i wzrostu produkcji ' możliwy przy wzroście zatrudnienia pozarolniczego i związanej
żywności i obrony pracujących chtopów. W związku z tym koniecz- z tym większej migracji do miast oraz rozwoju ustug na wsi. Wyma-
nejest: ^ ^ ścisłego skorelowania polityki rolnej z celami gospodarowa-

- anulowanie większej części dtugów producentów rolnych, po- nią w pozostałych sferach gospodarki narodowej.
wstatych nie z ich winy;

- ustawowe zagwarantowanie kredytów państwowych na warun-
kach korzystnych dla małych i średnich gospodarstw rolnych, dają- 6. Odzyskanie suwerenności gospodarczej - podstawowy warunek
cych podstawową część produkcji w sektorze indywidualnym;

- ustawowe wprowadzanie jednolitych w skali kraju cen na śród- Według prorządowej propagandy jedynym wyjściem dla Polsk
ki produkcji i usług dla rolnictwa, których zmiana może nastąpić f jest ściśle powiązanie gospodarcze z Międzynarodowym Fundii
tylko na mocy decyzji organów państwowych, po konsultacji z za- szem Walutowym i Europejską Wspólnotą Gospodarczą. Jest to ko
wodowymi organizacjami rolników i robotników rolnych; lejny chwyt propagandowy. Uklad sit politycznych w Europie, w b

- ustawowe poparcie i pomoc dla wszelkich form wspólnej dzia- ZSRR i na świecie odzwierciedla duże zróżnicowanie interesów eko
talności produkcyjnej na wsi na zasadach spółdzielczych, sprzyjają- l nomicznych poszczególnych państw, które dążą do uzyskania hege
cej wzrostowi produkcji, dochodów ludności rolniczej i rozbudowie |l monit, ale daleko im do jej uzyskania. Być może biorąc pod uwag{
infrastruktury produkcyjnej i socjalnej na wsi w oparciu o inicjały- możliwość szantażu atomowego, podpisane zostały tajne układa
we je j mieszkańców; y podziale sfer wpływów. Jak dotychczas jednak nie wyłoniła sil,

- natychmiastowe zaprzestanie niszczenia PGR-ów pod pozorem i struktura totalitarno-państwowa, która całkowicie podporządko
ich prywatyzacji. Ustawowe zagwarantowanie całkowitej nietykal- wataby świat kapitalizmowi w jego zachodnim wydaniu. Nawę
naści majątku trwałego państwowego sektora w rolnictwie i stwo- USA, będąc obecnie niekwestionowanym liderem tego świata, mu
rżenie systemu ekonomicznego, stymulującego szybki i rentowny szą się liczyć z innymi potęgami i odpowiednio do tego dokonywa^
rozwój produkcji w tym sektorze oraz ukształtowanie materialnych przegrupowania swych sit. Dlatego w polskiej polityce gospodar
i finansowych warunków dla zagospodarowania przez ten sektor ' czej i zagranicznej należy wyszukiwać i wzmacniać te punkty, któr,
wszystkich odpowiadających temu celowi, a leżących odłogiem dają możliwość prowadzenia elastycznej polityki gospodarcze
użytków rolnych; uwzględniającej polskie interesy ekonomiczne.

- ustawowa likwidacja i zakaz wszelkiego prywatnego pośrednie- Zgoda na realizację tzw. programu dostosowawczego MFW t<

świadoma rezygnacja z samodzielności decyzyjnej. Również dążę- m cje w sprawie sploty naszego zadłużenia bez poręczenia f11 u
nie do pewnej integracji z Europą Zachodnią źle świadczy o daleko- Światowego. W tym celu konieczne jest zespolenie wysifków M.'^ ~
wzroczności i patriotyzmie rządzących. Polska, jako kraj stabszy kich krajów-dtużników. Działając wspólnie, można wywiera na~
ekonomicznie, nie jest i nie będzie równorzędnym partnerem dla cisk na wierzycieli i uzyskać korzystniejsze warunki spłaty ted\>1'
państw silniejszych. Im, a w szczególności Niemcom, potrzebne jest {ów. Dlatego też polska polityka zagraniczna powinna się o,ento-
Z.aplecz.e surowcowe (a nie konkurencyjny przemyśl przetwórczy), wać na szerszą współpracę z krajami mającymi podobne pro161^
tania sita robocza (powiększająca ich zyski), wreszcie dążą one do i wspólne interesy, a nie z państwami o interesach przeci^1^'
przekształcenia naszego kraju w rynek zbytu dla swej produkcji - nych.
i wyeliminowania konkurencji polskich towarów. Nasze stosunki ze . l-]
wszystkimi partnerami zagranicznymi, w tym również, z MFW

i EWG, winny opierać się na zasadach partnerstwa, równoprawna- BIBLIOTfiA
ści i wzajemnych korzyści. Jak widać na przykładzie Rosji, Chin, Wału OwnnfKarstiw l W 'oą
możliwe jest uzyskanie kredytów z M EW bez podporządkowania po- "j ^o^^ś^^^t1^^-'
lityki gospodarczej jego wymogom. \ tel. [phone] ^. 25, 2<^

Na odrębnych zasadach można i należy oprzeć stosunki z EWG.
Obecne stosunki z. EWG i Europejską Wspólnotą Węgla i Stali zmie-
rzają do znoszenia cel w handlu między Polską i Europą Zachodnią.
Sytuacja taka jest znacznie korzystniejsza dla krajów zachodnich.
Import z Polski nie stanowi zagrożenia dla ich rynku, natomiast dla
Polski zniesienie cef na towary przemysłowe i rolne z EWG prowa-
dzi do dwóch niekorzystnych następstw:

- polska gospodarka pozbawiona jest ochrony celnej przed obcą
konkurencją, co może doprowadzić do upadku licznych galęzi prze-
mysfu i rolnictwa, powiększając w następstwie bezrobocie;

- uniemożliwienia prowadzenia elastycznej polityki celnej i do-
stosowywania jej do aktualnych wymogów polityki gospodarczej
i sytuacji rynkowej.

Współpraca z kapitałem zagranicznym powinna przede wszystkim
uwzględniać interes własnego kraju. Może ona obejmować zakup
nowych technologii, kredyty na rozwój, szkolenie kadr, a także za-
kładanie wspólnych przedsiębiorstw z pakietem kontrolnych akcji
po polskiej stronie. Przykład Chin dowodzi, że można rozwijać
współpracę z partnerami kapitalistycznymi bez rezygnacji z suwe-
renności ekonomicznej.

Ani Międzynarodowy Fundusz Walutowy, ani Bank Światowy, ani
wysoko rozwinięte kraje kapitalistyczne nie są jedynym źródłem
kredytów dewizowych. Można je uzyskać od np. mających duże nad-
wyżki dewizowe krajów naftowych, co nie pociąga za sobą uzależ-
nienia gospodarczego i politycznego. Możliwe są również negiocja-

330

Spis treści

WSIe? ....................................

1. Bezpartyjny Blok Wspierania Reform .........

2. Chrześcijańska Demokracja - Stronnictwo Pracy

3. Demokratyczna Unia Kobiet ................

4. Klub Zachowawczo-Monarchistyczny

5. Koalicja Konserwatywna .........

6. Konfederacja Polski Niepodległej....

7. Konserwatywno-Liberalna Partia "Unia PolityKi Realnej" ....

8. Młodzież Wszechpolska ..............................

9. Nowa Demokracja ..................................

10. Obóz Patriotyczny ...................................

11. Partia Chrześcijańskich Demokratów ....................

12. Partia Konserwatywna ...............................

13. Partia Polityczna "Republikanie" .......................

14. Partia Pracy "Solidarność" ............................

15. Partia Przymierze "Samoobrona" Rzeczypospolitej .........

16. Partia Wolności - Solidarność Walcząca .................

17. Partia "X" .........................................

18. Polska Partia "Ojcowizna" ............................

19. Polska Partia Socjalistyczna ...........................

20. Polska Wspólnota Narodowa - Polskie Stronnictwo Narodowe

21. Polski Front Narodowy ........................ .-. . . . . .

22. Polski Ruch Monarchistyczny ..........................

23. Polski Związek Katolicko-Spoleczny ....................

24. Polskie Stronnictwo Ludowe ...........................

"25. Polskie Stronnictwo Ludowe - Porozumienie Ludowe .......

26. Porozumienie Centrum ...............................

27. Prawica Narodowa ..................................

28. Ruch dla Rzeczypospolitej ............................

29. Ruch Ludzi Pracy ...................................

30. Ruch Odbudowy Polski "Odrodzenie" ...................

31. Ruch Społeczny - Niezależna Inicjatywa Europejska "NIE" . ..

32. Ruch STU .........................................

^33. Ruch III Rzeczypospolitej .............................

34. Ruch Wolnych Demokratów ...........................

35. Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej ...............

36. Stronnictwo Demokracji Polskiej .......................

37. Stronnictwo Demokratyczne ...........................

38. Stronnictwo Ludowo-Chrześcijańskie ....................

39. Stronnictwo Narodowe ...............................

40. Stronnictwo Narodowe "Ojczyzna" .....................

41. Stronnictwo Narodowe "Szczerbiec" ....................

42. Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne ..................

43. Stronnictwo Sprawiedliwości Społecznej .................

44. Stronnictwo Wierności Rzeczypospolitej - KSN ................... 278

45. Unia Chrześcijańsko-Społcczna (Akcja Ekumeniczna) ............... 280

46. Unia Pracy ................................................ 285

47. Unia Wolności ............................................. 298

48. Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe .......................... 313

49. Zjednoczona Polska Partia Socjalistyczna ......................... 318

50. Związek Komunistów Polskich "Proletariat" ...................... 320

BIBLIOTEKA

Wydztafti Oaennikarstwa ł Nauk ^fas^
Uniwersytetu Wa.i-.,---w;'kicgG
ul Nowy Świat t9, U(.-04b Wars-żtW
lei 620-03-8 . 295, 2iM>

9