BEZPIECZEŃSTWO PRACY 4/2002
mgr inż. KRZYSZTOF GRYZ
mgr inż. JOLANTA KARPOWICZ
Centralny Instytut Ochrony Pracy
y
ródła pól elektromagnetycznych
 monitory ekranowe
onitory ekranowe służą do cego o częstotliwości powtarzania 50 Hz,
prezentacji informacji w po- zawierajÄ…ce nieparzyste harmoniczne Publikacja opracowana w ramach reali-
staci graficznej lub tekstowej o częstotliwościach do ok. 1 kHz (rys. 2). zacji prac upowszechniających wyniki
oraz kontroli wzrokowej informacji wpro- zadań badawczych programu wieloletnie-
wadzanych przez użytkownika w czasie go (b. SPR-1) pn.  Bezpieczeństwo
Warunki
pracy z komputerem lub innym urządze- i ochrona zdrowia człowieka w środowi-
ekspozycji pracowników
niem. Najczęściej spotykane są monitory sku pracy dofinansowanego przez Ko-
z lampą kineskopową (CRT  cathode ray mitet Badań Naukowych
Pracownicy znajdują się w zasięgu pól
tube)  kolorowe lub monochromatycz-
elektromagnetycznych wytwarzanych
ne. Ostatnio następuje gwałtowne rozsze-
przez monitory w czasie pracy z kompu- Ocena, w odniesieniu do pól w całym
rzenie zakresu stosowania monitorów
terem lub wtedy, gdy przebywajÄ… w po- zakresie czÄ™stotliwoÅ›ci (0 Hz ÷ 300 GHz),
z ekranami ciekłokrystalicznymi (LCD 
bliżu włączonego komputera na sąsied- polega na ustaleniu w zasięgu jakiej stre-
liquid crystal display), eksploatowanych
nim stanowisku pracy. Praca przy moni-
zarówno z komputerami przenośnymi jak
torze ekranowym wiąże się z siedzeniem
i stacjonarnymi. W miarÄ™ dalszego dosko-
w odległości zwykle od ok. 0,4 do 1 m od
nalenia ich parametrów optycznych oraz
monitora i obserwacją wyświetlanych na
obniżania kosztów produkcji, zastąpią one
jego ekranie informacji. W zależności od
zapewne monitory CRT, ponieważ zaj-
charakteru pracy może to dotyczyć nawet
mujÄ… znacznie mniej miejsca w przestrze-
całego dnia pracy, z krótkimi przerwami
ni stanowiska pracy.
rekreacyjnymi, wynikajÄ…cymi m.in. z po-
stanowień obowiązujących przepisów.
Monitory jako x
ródło
pól elektromagnetycznych Kryteria oceny
ekspozycji pracowników
Monitory z lampÄ… kineskopowÄ… wy-
Rys. 1. Widmo amplitudowo-częstotliwościowe pola
twarzajÄ… pola elektromagnetyczne o sze-
Przepisy krajowe nie wyróżniają spe-
magnetycznego wytwarzanego przez układ odchyla-
rokim widmie częstotliwości, począwszy
cjalnego podejścia do oceny pól elektro- nia poziomego monitora z lampą kineskopową (CRT)
od pól elektrostatycznych aż do pól wiel-
magnetycznych wytwarzanych przez
kiej częstotliwości:
sprzęt komputerowy i ekspozycji zatrud-
nionych przy jego obsłudze pracowników.
" pole elektrostatyczne  ekranu i za-
silacza wysokiego napiÄ™cia (9 ÷ 30 kV
Postanowienia przepisów odnoszą się
zależnie od przekątnej ekranu)
w równym stopniu do wszystkich osób wy-
konujÄ…cych pracÄ™ zwiÄ…zanÄ… z ekspozycjÄ…
" pola maÅ‚ej czÄ™stotliwoÅ›ci ok. 50 ÷
120 Hz  układów zasilania monitora
na pola elektromagnetyczne, wytwarzane
(50 Hz) oraz odchylania pionowego,
przez różnego rodzaju urządzenia.
o przebiegu piłokształtnym lub zbliżonym
Zgodnie z obowiÄ…zujÄ…cymi obecnie
do niego
przepisami krajowymi [6], ekspozycja
a) przebieg w funkcji czasu
zawodowa jest oceniana na podstawie
" pola Å›redniej czÄ™stotliwoÅ›ci ok. 15 ÷
125 kHz  układów odchylania poziome-
wartości natężenia pola elektrycznego
go, o przebiegu piłokształtnym lub zbli-
i magnetycznego działającego na pracow-
żonym do niego
nika. Zasady wykonywania pomiarów
precyzuje polska norma PN-T-06580 [5].
" pola wielkiej częstotliwości  wzmac-
niaczy wizji.
Norma dopuszcza również wykorzysta-
Pola piłokształtne charakteryzuje bardzo
nie wartości indukcji magnetycznej do
szerokie widmo częstotliwości, zawierają-
oceny pola magnetycznego. Zgodnie
ce oprócz składowej podstawowej, o czę-
z normą, ekspozycję pracowników oce-
stotliwości powtarzania impulsów, również
nia się na podstawie pomiarów wykona-
kolejne harmoniczne (rys. 1).
nych w miejscach przebywania pracow-
b) widmo amplitudowo-częstotliwościowe
Monitory z ekranami ciekłokrystalicz-
ników, ale po odsunięciu ludzi z obszaru
Rys. 2. Pole magnetyczne wytwarzane przez układ
nymi wytwarzają również pola niesinu-
pomiarowego, aby zachować jednolite
zasilania monitora z ekranem ciekłokrystalicznym
(LCD)
soidalne. Dominują pola układu zasilają-
warunki pomiarów.
13
BEZPIECZEŃSTWO PRACY 4/2002
Tabela 2
fy oddziaływania znajduje się stanowisko
KRYTERIA DOTYCZ
CE WIELKOŚCI PÓL
pracy oraz określeniu czasu narażenia
ELEKTROMAGNETYCZNYCH, POZWALAJ
-
w przypadku ekspozycji w strefie zagro- CE NA OZNAKOWANIE MONITORÓW EKRA-
NOWYCH (CRT i LCD) SYMBOLEM TCO 95
żenia. Trzy strefy oddziaływania pola 
LUB TCO 99 [12, 13]
pośrednia, zagrożenia i niebezpieczna,
zwane sÄ… strefami ochronnymi, a obszar
poza strefami ochronnymi to tzw. strefa
bezpieczna.
Zasady ekspozycji zawodowej w obrębie stref
ochronnych zdefiniowano następująco:
Rys. 3. Dopuszczalna ekspozycja na zmienne pole
w strefie bezpiecznej przebywanie pracowników
"
elektryczne
jest dozwolone bez ograniczeń czasowych
w strefie pośredniej mogą przebywać pracowni-
"
cy zatrudnieni przy z
ródłach pól w czasie jednej
8-godzinnej zmiany roboczej
w strefie zagrożenia czas przebywania pracow-
"
*)
nie dotyczy monitorów LCD
ników jest krótszy od zmiany roboczej
w strefie niebezpiecznej przebywanie pracowni-
"
ra, który powinien zawierać się w grani-
ków jest zabronione (z wyjątkiem stosowania
przez nich środków ochrony osobistej).
cach ą 0,5 kV, w odległości 10 cm od
powierzchni ekranu monitora.
Na obszarze stref ochronnych mogÄ…
Wymagania Szwedzkiej Rady Mier-
przebywać wyłącznie pracownicy, u któ-
nictwa i Testów  MPR [11] są nieco
rych w wyniku przeprowadzonych badań
łagodniejsze niż TCO:
Rys. 4. Dopuszczalna ekspozycja na zmienne pole
lekarskich stwierdzono brak przeciw-
" równoważny potencjał elektrosta-
magnetyczne
wskazań zdrowotnych do ekspozycji za-
tyczny powierzchni ekranu < Ä… 0,5 kV
wodowej na pola elektromagnetyczne.
" zmienne pole elektryczne z zakresu
pośredniej ekspozycji zawodowej [6]
W tabeli 1. zestawiono dopuszczalne
ELF, w odległości 50 cm przed ekranem
wartości: natężenia pola elektrycznego E  ICNIRP  pracownicy  zalecenia
< 25 V/m
oraz indukcji magnetycznej B w odniesie- ICNIRP w odniesieniu do ekspozycji za-
" zmienne pole elektryczne z zakresu
niu do ekspozycji całego ciała pracowni- wodowej [10]
VLF, w odległości 50 cm dookoła moni-
ka, dla wybranych zakresów częstotliwo-  ICNIRP  ogół ludności  zalecenia
tora < 2,5 V/m
ści, w których zawierają się pola wytwa- ICNIRP w odniesieniu do ekspozycji lud-
" zmienne pole magnetyczne z zakre-
ności [10]
rzane przez monitory ekranowe.
su ELF, w odległości 50 cm dookoła mo-
Krajowe przepisy są zbliżone lub nieco  TCO  kryteria oznakowania moni-
nitora < 0,25 T
torów zgodnie z wymaganiami TCO 95
ostrzejsze od obowiÄ…zujÄ…cych w innych
" zmienne pole magnetyczne z zakre-
państwach europejskich i podanych w za- i TCO 99 [12-13].
su VLF, w odległości 50 cm dookoła mo-
leceniach międzynarodowych (rys. 3. i 4.).
nitora < 0,025 T
Na rys 3. i 4. zastosowano następują- Kryteria oceny Porównanie poziomów pól elektrycz-
ce oznaczenia:
nych i magnetycznych, które mogą wy-
emisyjnoS
ci monitorów
 NDN 2001  8 godz.  wartość roz-
stępować wokół monitorów spełniających
graniczająca strefę zagrożenia od strefy
Najbardziej rozpowszechnione kryte- kryteria TCO, z poziomami dopuszczal-
ria oceny parametrów technicznych sprzę- nymi dla ekspozycji ludzi pokazano na
Tabela 1
tu komputerowego, w tym monitorów rysunkach 3. i 4. Wymagania TCO sta-
WARTOÅšCI DOPUSZCZALNE W ODNIESIENIU DO
CRT i LCD, zostały opracowane przez wiane monitorom są znacznie ostrzejsze
8-GODZINNEJ EKSPOZYCJI ZAWODOWEJ NA POLA
ELEKTRYCZNE I MAGNETYCZNE CAA
EGO CIAA
A
Szwedzką Konfederację Pracowników  od warunków dopuszczalnej ekspozycji
 NA GRANICY POMI
DZY STREF
POÅšREDNI

TCO [12, 13]. ludzi (co najmniej 10-krotnie, zależnie od
I ZAGROŻENIA [6]
Wymagania ustalone przez TCO od- częstotliwości).
nośnie pól elektromagnetycznych wytwa- Spełnienie wszystkich wymagań do-
rzanych przez monitory mają na celu tyczących wielu parametrów technicz-
zmniejszenie tych pól do poziomu tech- nych monitora, w tym odnośnie maksy-
nicznie możliwego do osiągnięcia, tak aby malnych wartości pól elektrycznych i ma-
nie wprowadzać do środowiska pracy nie- gnetycznych występujących w otoczeniu
potrzebnych czynników. Wymagania te nie monitora, upoważnia producenta do ozna-
mają charakteru dopuszczalnej wartości kowania go odpowiednim symbolem.
w stosunku do ekspozycji ludzi (tab. 2). Oznaczenie monitora symbolem TCO 95;
Natężenie pola elektrostatycznego TCO 99 lub MPR jest zatem równocze-
przed ekranem monitorów CRT określo- śnie potwierdzeniem, że w jego otocze-
ne jest przez równoważny potencjał elek- niu, w tym również na stanowisku pracy
gdzie: f  częstotliwość w jednostkach z kolumny  zakres
trostatyczny powierzchni ekranu monito- operatora, występują jedynie pola elek-
częstotliwości
14
BEZPIECZEŃSTWO PRACY 4/2002
tromagnetyczne o znacznie mniejszych poziomy zmiennych pól elektromagne-
natężeniach niż dopuszczalne w odnie- tycznych na stanowiskach pracy z moni-
sieniu do ekspozycji ludzi. torami wyposażonymi w lampy kinesko-
powe są znacznie mniejsze od wartości
wyznaczających granicę strefy zagroże-
Metodyka
nia w odniesieniu do ekspozycji pracow-
pomiarów ekspozycji
ników (ok. 100 ÷ 1000 razy w zależnoÅ›ci
od częstotliwości pola i rodzaju monito-
Wymagania TCO i MPR precyzujÄ…
ra). Natężenia pól elektrycznych i ma-
ściśle warunki wykonania pomiarów.
gnetycznych wokół monitorów ciekłokry-
Lokalizację punktów, w których należy
stalicznych sÄ… od kilku do kilkudziesiÄ™-
wykonać pomiary pól elektrycznych
ciu razy mniejsze od pól monitorów z lam-
i magnetycznych w celu sprawdzenia
pÄ… kineskopowÄ… (z uwagi na mniejsze
wymagań TCO pokazano na przykładzie
Rys. 5. Lokalizacja punktów pomiarowych wg pro-
wartości prądów i napięć niezbędnych do cedury określonej przez TCO, w czasie pomiarów
monitora CRT (rys. 5. i 6.). Procedura po-
zmiennego pola elektrycznego w pasmach częstotli-
uzyskania obrazu). Przykładowe rozkła-
miarowa w odniesieniu do monitorów
woÅ›ci: a) 5 Hz ÷ 2 kHz; b) 2 kHz ÷ 400 kHz [12, 13]
dy pól magnetycznych zmierzonych wo-
LCD jest identyczna.
kół monitorów, dostępnych obecnie na
Sprawdzenie czy dany typ monitora
rynku, zaprezentowano na rys. 8. i 9. Spo-
spełnia rzeczywiście wymagania TCO
śród pól zmiennych dominują pola oby-
wymaga stosowania szerokopasmowych
dwu układów odchylania.
mierników wartości skutecznej, o dwóch
Przy niektórych monitorach starszego
oddzielnych pasmach częstotliwości ELF
typu, które znajdują się jeszcze w użyciu,
i VLF. Mierniki tego typu sÄ… z tego po-
mogą występować jedynie większe od
wodu stosunkowo łatwo dostępne na ryn-
uznawanych za dopuszczalne: potencjał
ku. Jednak ze względu na ścisłe wyma-
elektrostatyczny ekranu monitora i natÄ™-
gania metodyczne TCO, precyzujÄ…ce
żenie pola elektrostatycznego przed ekra-
m.in. warunki środowiskowe w jakich
Rys. 6. Lokalizacja punktów pomiarowych wg pro-
nem. Jest to szczególnie prawdopodobne
przeprowadzone mają być pomiary, po-
cedury określonej przez TCO, w czasie pomiarów
w sezonie jesienno-zimowym, kiedy
prawne ich wykonanie jest możliwe je-
zmiennego pola magnetycznego w pasmach często-
w pomieszczeniach bez klimatyzacji wy- tliwoÅ›ci 5 Hz ÷ 2 kHz oraz 2 kHz ÷ 400 kHz [12, 13]
dynie w specjalnym pomieszczeniu  naj-
stępuje suche powietrze. Na rysunku 7.
lepiej w komorze ekranowanej elektroma-
przedstawiono histogram wielkości poten-
gnetycznie, w której nie ma pól elektrycz-
cjału elektrostatycznego powierzchni
nych i magnetycznych zakłócających po-
ekranu monitorów badanych w latach
miary.
1987-1996 [1]. Pomiary wykonano przy
Zastosowanie takich mierników sze-
wilgotności powietrza poniżej 35%. Przy
rokopasmowych ELF i VLF do oceny wa-
większej wilgotności następuje bardzo
runków ekspozycji ludzi, wymaga przed
szybkie rozładowanie ekranu i wartość
jej dokonaniem skorygowania wyników
występującego na ekranie potencjału
pomiaru, uwzględniającego widmo mie-
gwałtownie się zmniejsza. W takich wa-
rzonych pól niesinusoidalnych i zależność
runkach problemy zwiÄ…zane z elektrycz-
wartości dopuszczalnej ekspozycji od czę-
nością statyczną nie występują.
stotliwości [6]. Odpowiedni sposób po-
stępowania z wynikami po-
miaru pól niesinusoidalnych, Dostępne obecnie na rynku monitory w zdecydowanej
większości są oznaczone jako spełniające wymagania TCO.
wykonanych szerokopasmo-
Przeprowadzone wyrywkowe badania w laboratorium
wym miernikiem wartości
CIOP potwierdziły wiarygodność oznaczenia dokonywa-
skutecznej, opisano w odręb-
nego przez producentów. Współcześnie produkowane
nej publikacji [2].
monitory, nawet bez oznaczenia, z reguły również charak-
teryzuje stosunkowo nieduży potencjał elektrostatyczny
ekranu, nie przekraczajÄ…cy 1 kV.
Ocena
Rys. 7. Potencjał elektrostatyczny powierzchni ekra-
ekspozycji pracowników
nu zmierzony przy 145 typach monitorów ekrano-
Pomiary wykonane wokół monitorów
wych, wyniki badań autorów z lat 1987-1996 [1]
Natężenia pól elektromagnetycznych
wskazują, że również zmienne pola elek-
wytwarzanych przez wszystkie badane
tryczne z zakresu ELF, które zgodnie
nie przekracza wartoÅ›ci ok. 150 ÷ 200 V/m.
monitory ekranowe spełniają z dużym za- z wymaganiami TCO i MPR, nie są oce-
Są to pola o wartościach typowych dla
pasem podane powyżej wymagania kra- niane z boku i z tyłu monitora, tzn. w miej-
biurowego sprzętu zasilanego napięciem
jowych przepisów bezpieczeństwa i higie- scach, w których występują pola przewo-
220 V. Przykłady wielkości typowych pól
ny pracy. W wyniku badań prowadzonych
dów zasilających, nie osiągają znacznych
elektrycznych i magnetycznych w otocze-
w latach 80. i 90. w Centralnym Instytu- wartości. Zmierzone z tyłu wielu typów
niu urządzeń biurowych zestawiono w ta-
cie Ochrony Pracy [1, 3] wykazano, że
monitorów natężenie pola elektrycznego
beli 3.
15
BEZPIECZEŃSTWO PRACY 4/2002
Tabela 3
kie w stosunku do wartości dopuszczalnych doczne drżenie obrazu na ekranie moni-
WIELKOŚĆ PÓL ELEKTRYCZNYCH I MAGNETYCZ-
w odniesieniu do ekspozycji ludzi. torów z lampą kineskopową. Jest ono
NYCH Z PASMA CZ
STOTLIWOÅšCI ELF (W TYM CZ
-
uciążliwe dla pracowników i utrudnia
STOTLIWOÅšCI PRZEMYSA
OWEJ) WOKÓA
PRZYKA
A-
DOWYCH URZ
DZEC
BIUROWYCH
* * * warunki pracy wzrokowej. Występuje ono
Z uwagi na niskie poziomy wytwarza- na skutek oddziaływania zewnętrznych
nych pól elektromagnetycznych nie ma pól magnetycznych (np. od instalacji za-
potrzeby specjalnego ograniczania eks- silającej) o częstotliwości zbliżonej do
pozycji pracowników. Jedynie w przypad- częstotliwości pracy układów odchylania
ku monitorów ekranowych starszego pionowego (pola sieciowe 50 Hz i ich
typu, przy niskiej wilgotności powietrza harmoniczne) począwszy od indukcji
w pomieszczeniu z monitorem i braku magnetycznej ok. 0,5 T (500 razy mniej-
wystarczającej naturalnej neutralizacji po- sze od granicy strefy zagrożenia). Obo-
tencjału elektrostatycznego ekranu i za- wiązek zapewnienia odpowiednich wa-
uważalnego zwiększenia pola elektrosta- runków pracy wzrokowej przez praco-
tycznego, pożądane jest stosowanie uzie- dawcę (obraz na ekranie stabilny, bez tęt-
mionych filtrów ekranowych o właściwo- nień lub innych form niestabilności) wy-
ściach antyelektrostatycznych. W przy- nika z przepisów krajowych [7]. W takiej
padku monitorów z wybudowanym fil- sytuacji poprawę daje przestawienie
trem antyelektrostatycznym, celowość monitora w inne miejsce, gdzie indukcja
stosowania dodatkowych filtrów ekrano- magnetyczna jest poniżej wymienionych
wych może być uzasadniona konieczno- wartości lub zastosowanie monitora cie-
ścią poprawy warunków pracy wzroko- kłokrystalicznego (rozwiązanie bardziej
Pomiary pól elektrycznych zmiennych
wej przez eliminację odblasków i popra- kosztowne).
wskazują również, że w większości przy-
wę kontrastu oglądanego obrazu. Bardziej istotnym niż ekspozycja na
padków monitory oznaczone jako TCO
pola elektromagnetyczne za-
Współczesne monitory prawie w 100% spełniają wyma-
rzeczywiście spełniają kryteria TCO. Pola
gadnieniem zwiÄ…zanym
gania MPR i TCO, które sÄ… 500÷1000 razy ostrzejsze w sto-
elektromagnetyczne występujące nawet
z charakterem pracy przy
sunku do przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, obo-
wokół monitorów nie oznaczonych sym-
monitorze, jest obciążenie
wiÄ…zujÄ…cych w Polsce.
bolem TCO, zwykle nie są większe niż
narządu wzroku i układu
dwukrotne wartości podane w kryteriach
Wymagania te są obecnie powszech- mięśniowo-szkieletowego. Pełne omó-
TCO, a więc są to również pola o niewiel-
nie uznawane na całym świecie jako nie- wienie problematyki bezpieczeństwa i hi-
kich poziomach w porównaniu do do-
formalny standard określający minimal- gieny pracy z monitorami ekranowymi
puszczalnej ekspozycji pracowników.
można znalez
ć w wydanym przez Cen-
ne wymagania techniczne, zarówno dla
Wyznaczenie wskaz
nika ekspozycji zde-
producentów jak i użytkowników sprzę- tralny Instytut Ochrony Pracy poradniku
finiowanego w krajowych przepisach [5, 6],
tu komputerowego. Z góry można prze- [4]. Obowiązek zapewnienia organizacji
oznacza w przypadku pól wytwarzanych
widzieć, że w przypadku monitorów wy- pracy i stanowisk pracy w sposób zabez-
przez monitory, pomnożenie prezentowa-
produkowanych w ostatnich latach, ozna- pieczający pracowników przed oddziały-
nych wyników pomiarów przez wskaz
nik
waniem czynników uciążliwych nakłada-
kowanych symbolem TCO, MPR lub LR
o wartości od ok. 4 do 5. Wartości skorygo-
nie wystąpią przekroczenia wartości do- ją na pracodawcę przepisy bezpieczeń-
wane sÄ… w dalszym ciÄ…gu bardzo niewiel-
stwa i higieny pracy [7, 9].
puszczalnych wg przepisów krajowych
Z uwagi na charakter pracy z monito-
i wymagań szwedzkich.
rem ekranowym (praca monotoniczna,
Często obawy ze strony użytkowników
sprzętu komputerowego wzbudza wi- uciążliwe warunki ergonomiczne i obcią-
żenie stresem) kobiety w ciąży mogą być
zatrudniane przy pracy z monitorami do
4 godzin w ciÄ…gu zmiany roboczej, bez
względu na wielkość ekspozycji na pola
elektromagnetyczne [8].
Wyniki badań ekspozycji na pola elek-
tromagnetyczne występujące wokół urzą-
dzeń sieci komputerowej, wskazują rów-
nież, że poziomy tych pól są pomijalnie
małe w stosunku do wartości dopuszczal-
nych, określonych w obowiązujących
przepisach krajowych (z uwagi na stoso-
wanie stosunkowo niskich napięć i natę-
żeń prądów w serwerach, ich zasilaczach
oraz w sieciach transmisyjnych).
W świetle powyższych danych, z uwa-
Rys. 8. Indukcja magnetyczna, z pasma częstotli- Rys. 9. Indukcja magnetyczna, z pasma częstotli-
gi na znikomo małe pola elektromagne-
woÅ›ci ELF (5 Hz ÷ 2 kHz), zmierzona wokół wy- woÅ›ci VLF (2 ÷ 400 kHz), zmierzona wokół wy-
branych monitorów branych monitorów
tyczne wytwarzane przez monitory ekra-
16
BEZPIECZEŃSTWO PRACY 4/2002
nowe, dalsze prowadzenie pomiarów pól
elektromagnetycznych przy monitorach
jest całkowicie bezzasadne [3].
PIÅšMIENNICTWO
STANOWISKO
[1] Gryz K. Karpowicz J. Pola elektromagne-
Rady Ochrony Pracy
tyczne w środowisku pracy. Seria Zarządzanie
w sprawie
bezpieczeństwem i higieną pracy. Red. nauk.
D. Koradecka, Warszawa, CIOP 2000 probIemów narażenia na promieniowanie jonizujące
(od x
ródeł stosowanych w medycynie)
[2] Karpowicz J., Gryz K. Specyfika pomia-
rów i oceny wolnozmiennych pól magnetycz-
nych w środowisku pracy. Podstawy i Metody
Rada Ochrony Pracy na posiedzeniu w dniu 30 stycznia 2002 r. zapoznała się
Oceny Åšrodowiska Pracy, 2(28), 2001, s. 239-
z problemami narażenia na promieniowanie jonizujące pochodzące od z
ródeł stoso-
249
wanych w medycynie. W wyniku oceny opracowania przedstawionego przez Instytut
[3] Korniewicz H., Gryz K. Pól elektromagne- Medycyny Pracy w A
odzi oraz na podstawie głosów w dyskusji, Rada wyraża nastę-
tycznych monitorów nie trzeba mierzyć. Bez- pujące stanowisko:
pieczeństwo Pracy 9 (314), 1997, s. 30
1. Rada z uznaniem przyjęła informację, że ochrona radiologiczna pracowników
obsługujących aparaturę medyczną zawierającą z
ródła izotopowe oraz wytwarzają-
[4] Komputerowe stanowisko pracy  aspekty
ce promieniowanie jonizujÄ…ce (aparaty rentgenowskie) jest na wysokim poziomie or-
zdrowotne i ergonomiczne  Pr. zb., Warsza-
ganizacyjnym i fachowym, a przepisy prawne w tym zakresie sÄ… zgodne z wymaga-
wa, CIOP 1997
niami dyrektywy 96/29 Unii Europejskiej.
[5] PN-T-06580  Ochrona pracy w polach
Pracownicy służby zdrowia zatrudnieni przy wykorzystaniu promieniowania joni-
i promieniowaniu elektromagnetycznym w za-
zującego objęci są systematyczną kontrolą indywidualnych dawek napromieniowa-
kresie częstotliwości od 0 Hz do 300 GHz
nia, wykonywane przez Instytut Medycyny Pracy w A
odzi  w zakresie promieniowa-
[6] RozporzÄ…dzenie Ministra Pracy i Polityki
nia rentgenowskiego oraz przez Centralne Laboratorium Ochrony Radiologicznej 
Społecznej z dnia 2 stycznia 2001 r. zmienia-
w zakresie promieniowania pochodzÄ…cego od z
ródeł izotopowych. Rada uznała za
jące rozporządzenie w sprawie najwyższych
szczególnie ważne stwierdzenie, że ponad 99% pracowników służby zdrowia otrzy-
dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników
muje dawki nie przekraczające wartości 10% limitów granicznych, a pojedyncze przy-
szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.
padki przekroczenia limitów są na bieżąco wyjaśniane przez służby nadzoru.
DzU nr 4, poz. 36
2. Aktualny poziom narażenia na promieniowanie jonizujące pracowników służby
[7] RozporzÄ…dzenie Ministra Pracy i Polityki
zdrowia uzasadnia ponowne rozważenie celowości obecnie obowiązujących przepi-
Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie
sów prawnych skracających czas pracy w tych dziedzinach medycyny, w których pro-
bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowi-
mieniowanie takie jest stosowane. Praktyka taka nie ma miejsca w żadnym innym
skach wyposażonych w monitory ekranowe.
kraju europejskim, zasadne wydaje się zatem przeświadczenie, że środki pozyskane
DzU nr 148, poz. 973
w wyniku weryfikacji tej zasady mogą być wykorzystane w inny sposób, korzystniej-
[8] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10
szy dla pracowników ochrony zdrowia.
września 1996 r. w sprawie wykazu prac
3. Rada wyraża zaniepokojenie faktem niezgodności rozwiązań z zakresu bezpie-
wzbronionych kobietom. DzU nr 114, poz. 545
czeństwa i ochrony zdrowia pracowników narażonych na promieniowanie jonizujące,
powstałych między ustawą  Prawo atomowe i przepisami wydanymi na podstawie
[9] RozporzÄ…dzenie Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w spra- Kodeksu pracy oraz brakiem postępów w zakresie tworzenia aktów wykonawczych
wie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i hi- do tej ustawy. Odnosi się to w szczególności do rozporządzeń dotyczących stosowa-
gieny pracy. DzU nr 129, poz. 844 nia promieniowania w medycynie, do wydania których został zobowiązany Minister
Zdrowia. Krytyczna ocena tego faktu ma dodatkowe z
ródło w fakcie nie wykonania
[10] ICNIRP International Commission on
odpowiedniej delegacji ustawowej przez 16 lat funkcjonowania poprzedniej ustawy
Non-Ionizing Radiation Protection, Guidelines
Prawo atomowe z 1986 r., co do dziś skutkuje brakiem odpowiednich systemów za-
for Limiting Exposure to Time-Varying Elec-
pewnienia właściwej ochrony przed promieniowaniem pacjentów poddawanych ba-
tric, Magnetic, and Electromagnetic Fields (up
daniom diagnostycznym oraz niedostatecznym bezpieczeństwem w trakcie radiote-
to 300 GHz), Health Physics, vol. 74, No. 4
rapii.
(April), pp. 494-522, 1998
4. Rada podzieliła przedstawiony pogląd, że zakres odpowiedzialności i złożono-
[11] MPR National Board for Measurement and
ści problemu ochrony radiologicznej, zarówno personelu medycznego, jak i pacjen-
Testing, Sweden. Report MPR 1990:8, Test
tów, uzasadnia (przywołany w rozpatrywanym opracowaniu) postulat powołania cen-
methods for Visual Display Units 1990.12.10,
tralnego ośrodka, koordynującego i wykonującego działalność w zakresie:
MPR 1990:10, User«s Handbook for Evalu-
 szkolenia lekarzy i personelu medycznego w zakresie ochrony radiologicznej,
ating Visual Display Units, 1990.12.31
 wykonywania nadzoru nad jakością sprzętu wykorzystującego promieniowanie
[12] TCO 99 Certification  TCO The Swe-
jonizujÄ…ce w diagnostyce medycznej i terapii,
dish Confederation of Professional Employees.
 wykonywania analiz funkcjonowania obowiązujących przepisów pod względem
Report No. 1. Requirements and test methods
poprawy bezpieczeństwa pracowników i pacjentów oraz jakości świadczonych usług
for environmental labelling of displays (CRT);
medycznych, a także projektowania potrzebnych rozwiązań prawnych.
Report No. 2. Requirements and test methods
5. Rada z zadowoleniem przyjęła informacje o staraniach Ministerstwa Zdrowia
for environmental labelling of display (flat),
dotyczących pozyskania środków pomocowych PHARE w zakresie tworzenia syste-
Stockholm, 20.07.1998.
mu zapewnienia kontroli jakości w rentgenodiagnostyce, mając świadomość, że ak-
[13] TCO 95 Certification  TCO The Swe-
ces Polski do Unii Europejskiej musi uwzględnić inkorporację do polskiego prawa
dish Confederation of Professional Employees.
wymagań dyrektywy 97/43 do końca br.
Report No. 1. Third Edition, Requirements for
environmental labelling of personal computers,
Poznań, 27 lutego 2002 r.
Stockholm, 5.03.1996; Report No. 2. Third
PrzewodniczÄ…ca Rady Ochrony Pracy
Edition, Test methods for environmental label-
/-/ Bożena Borys-Szopa
ling of personal computers, Stockholm,
22.05.1996
17