NOWOCZESNE METODY PODNOSZENIA
EFEKTYWNOŚCI PRACY:
BADANIE METOD PRACY
Dominik KOWAL
Wydział Zarządzania
Katedra Marketingu i Zarządzania Produkcją
Kraków 2008
Literatura:
Bieniok H. i zespół Metody sprawnego zarządzania, PLACET Warszawa 2004
Błaszczyk W. Metody organizacji i zarządzania. Kształtowanie relacji
organizacyjnych PWN, Warszawa 2006
Koz
miński K., Piotrowski W. (red.) Zarządzanie teoria i praktyka, PWN,
Warszawa 2005
Lisiński M., Martyniak Z., Potocki A. Techniki organizatorskie: badanie pracy,
Akademia Ekonomiczna, Kraków 1985
Akademia Ekonomiczna, Kraków 1985
Martyniak Z. Organizacja i zarządzanie-15 efektywnych metod, ANTYKWA
1997
Martyniak Z. Organizacja i zarządzanie 70 problemów teorii i praktyki,
ANTYKWA, Kluczbork 2001
Martyniak Z. 15 pionierów Organizacja i zarządzanie, ANTYKWA Kluczbork
1999
Mikołajczyk Z., Techniki organizatorskie w rozwiązywaniu problemów
zarządzania, PWN, Warszawa 2002
Zaliczenie:
Podział na Projekt Prezentacja
Podział na Projekt Prezentacja
Uczestnictwo
grupy wykonywany projektu na
w zajęciach
robocze w grupach zajęciach
Plan zaj projektowo- wiczeniowych:
Plan zaj projektowo- wiczeniowych:
Plan zaj projektowo- wiczeniowych:
Plan zaj projektowo- wiczeniowych:
Lp. Termin spotkania Godzina Liczba Tematyka
godzin
1.
18 kwietnia 2008 8.45-13.15 6h Ćwiczenia 1
2.
25 kwietnia 2008 8.45-13.15 6h Ćwiczenia 2
3.
2 maja  majowy weekend
4.
9 maja  juwenalia krakowskie
5.
16 maja 8.45-11.45 4h Konsultacje projektów***
6.
23 maja  weekend Boże Ciało
7.
30 maja 8.45-13.15 6h Referowanie projektów cz.1
8.
6 czerwca 8.45-13.15 6h Referowanie projektów cz. 2
9.
9 czerwca (poniedziałek) 8.45-10.15 2h Podsumowanie i zaliczenia
10.
10 czerwca (wtorek)
11.
11 czerwca (środa)
SUMA 30h
Badanie metod pracy (BMP)
stanowi punkt wyjścia dla:
doskonalenia
technologii i
organizacji procesów
produkcyjnych i
pomocniczych
ustalenia projektowania
prawidłowych nowych procesów,
technicznych norm oddziałów,
technicznych norm oddziałów,
pracy zakładów
doskonalenia doskonalenia
organizacji i techniki organizacji
pracy biurowej zarządzania
Idea BMP:
Henryk Mreła
podziału badanego procesu pracy na odpowiednio drobne
części składowe,
zarejestrowana ich za pomocą umownych symboli graficznych,
poddania każdej z nich krytycznej ocenie i analizie pod kątem
eliminacji, połączenia lub uproszczenia sposobu jej
eliminacji, połączenia lub uproszczenia sposobu jej
realizowania,
opracowania zbiorczego projektu usprawnienia oraz
wprowadzenia go w życie
Zadania, jakie spełnia BMP:
usprawnianie procesów produkcyjnych i sposobów
wykonywania wszelkich innych prac;
lepsze rozplanowanie zakładów, wydziałów i stanowisk
pracy;
doskonalenie konstrukcji maszyn, urządzeń, środków
doskonalenie konstrukcji maszyn, urządzeń, środków
transportu, itd.;
ekonomizacja wysiłku ludzkiego, redukcja czynności
zbędnych, łączenie i upraszczanie pozostałych czynności;
lepsze wykorzystanie materiałów, maszyn i siły roboczej;
stwarzanie lepszych warunków pracy.
Etapy badania metod pracy:
1. wybór celu i przedmiotu
badania
2. rejestracja stanu
faktycznego
3. krytyczna analiza i ocena
stanu faktycznego
4. projektowanie stanu
proponowanego
5. wprowadzenie w życie
zaprojektowanego
usprawnienia.
Kilka uwag:
Etapem kluczowym jest rejestracja stanu faktycznego
Rejestracje dokonuje się najczęściej, stosując technikę
KARTOWANIA (określana mianem: STENOGRAFII
ORGANIZATORSKIEJ
Polega na rejestracji badanych procesów pracy za pomocą
umownych symboli graficznych na specjalnych kartach i
umownych symboli graficznych na specjalnych kartach i
wykresach
wykresach
Narzędzie uniwersalne w tym sensie, że można ją stosować zarówno
do badania pracy tkacza w fabryce włókienniczej, pracownika
gospodarstwa rolnego, szwaczki w fabryce, kelnera w restauracji
czy mechanika samochodowego
Możliwe jest to dzięki sprowadzeniu wszystkich czynności, jakie
mogą występować w pracach fizycznych, do kilku uniwersalnych,
podstawowych elementów pracy, którym odpowiada określony
SYMBOL GRAFICZNY
5 symboli stenografii organizatorskiej
Amerykańskiego Stowarzyszenia Inżynierów Mechaników z D. Porterem na czele.
dodatkowe symbole:
1. Wybór celu i przedmiotu badania
 analiza potrzeb organizacyjnych , kierunki postępowania organizatorskiego:
1. określenie celu ogólnego
2. wstępną analizę organizacyjną
3. określenie przedmiotu organizowania
4. określenie celu szczegółowego
5. analizę aspektów ekonomicznych, technicznych i
psychologicznych przedmiotów organizowania
Omówienie szczegółowe etapu 1:
określenie celu ogólnego - określany najczęściej
przez kierownictwo, wynika z bieżącej polityki
przedsiębiorstwa np.: wzrost wydajności pracy, spadek
kosztów, wzrost jakości, polepszenie warunków pracy
wstępna analiza organizacyjna  ustalenie
wstępna analiza organizacyjna  ustalenie
podstawowych kierunków zmian potrzebnych do
zrealizowania ustalonego wstępnie celu. Określenie
potencjalnych przedmiotów organizowania i ich
hierarchii ważności (metody: kwestionariuszowo-testowa,
ankietowa, obserwacji migawkowych czy analizy
dokumentacji)
Omówienie szczegółowe etapu 1:
ustalenie celu szczegółowego  konkretyzacja celu
ogólnego (np.: wzrost wydajności o 20%, obniżenie
kosztów o 5 %) lub przejście do celów niższego
szczebla (np.: wzrost wydajności pociąga za sobą
eliminację czynności zbędnych, skrócenie dróg
transportowych)
transportowych)
analiza aspektów ekonomicznych  wstępny szacunek
efektywności ekonomicznej zamierzonego usprawnienia
z uwzględnieniem korzyści i przewidzianych nakładów
analiza aspektów technicznych  określenie środków
technicznych potrzebnych do przeprowadzenia
badania i wprowadzenia udoskonaleń
Omówienie szczegółowe etapu 1:
analiza aspektów psychologicznych  sprawdzenie
jaka jest możliwość wystąpienia oporów w stosunku do
proponowanych usprawnień ze strony personelu
kierowniczego jak i wykonawców pracujących wg.
dotychczasowych zasad
dotychczasowych zasad
analiza warunków pracy  zbadanie hałasu,
oświetlenia, pozycji przy pracy temperatury, wilgotności
powietrza, wstrząsów, przerw w pracy
ustalenie środków i terminów
2. Rejestracja stanu faktycznego
METODA KARTOWANIA (stenografia
organizatorska)
Rejestrowanie badanych procesów pracy za
pomocą umownych symboli graficznych na
pomocą umownych symboli graficznych na
specjalnych kartach i wykresach przebiegu.
Obserwacją nazywamy celowe postrzeganie rzeczywistości prowadzone według
z góry przyjętego planu, realizowane pod kątem gromadzenia i rejestracji
istotnych faktów oraz ich dalszej interpretacji.
Podstawowe rodzaje kart
Karta przebiegu materiału (KPM)
Karta przebiegu czynności (KPC)
Karta procesu (KP)
Karta procesu (KP)
Karta przebiegu czynności zespołowych (KPCZ)
Karta czynności obu rąk (KCR)
Karta obiegu dokumentu (KOD)
Karta Przebiegu Materiału stanowi chronologiczny
zapis wszystkich czynności jakim jest poddawany
KPM
materiał oraz stanów w jakich znajduje się materiał
w trakcie procesu.
Operacja Przemieszczenie Manipulacja Kontrola Oczekiwanie Magazynowanie
(transport) bez
czynności ilościowa: np.: stany następstwo fazy
obciążenia,
zmierzające do mierzenie, bezczynności, oczekiwania
przemieszczenie
zmiany ruch ważenie; bezwładności poprzez
materiału na
właściwości pracowników jakościowa: np.: maszyn, wystawienie
odległość nie
fizycznych, badanie wykonawców kwitu
większą niż 2 m,
chemicznych, gładkości, rozchodowego
np.: zdjęcie
kształtu twardości
materiału ze
przedmiotu
środka
pracy
transportu
Wykres przebiegu materiału
Prasy Stanowisko kontroli Wanna
Prasa
Szlifierk
a
Rozdzielnia
Stanowiska
D
montażu
Przestrzenny wykres przebiegu materiału
Oznaczenia:
A,B,C,E,F,K - stanowiska pracy
W - winda
1 3 4
1
1 2
5
1
2
6
2
7
1
3
a) układ liniowy b) układ zbieżny
1
1 1 3
5
1
2 4 6
2 4 6
5
7 8
3
3 4
2 3 9
2
c) układ rozbieżny d) Układ mieszany
Rejestracja procesów złożonych z operacji i
czynności kontrolnych składających się na
KP
obserwowany proces technologiczny.
Operacja Kontrola
Chronologiczny zapis wszystkich czynności
wykonywanych przez pracownika oraz
KPC
stanów jego bezczynności w badanym
procesie pracy.
Operacja Przemieszczenie Przemieszczenie z Kontrola Oczekiwanie Podtrzymywanie Oderwanie do
(transport) bez obciążeniem (Magazynowanie) innej pracy
czynności ilościowa: np.: stany
obciążenia,
zmierzające do mierzenie, bezczynności następstwo fazy
zmiany ruch pracowników ważenie; wykonawców oczekiwania
właściwości jakościowa: np.: poprzez
fizycznych, badanie wystawienie
chemicznych, gładkości, kwitu
kształtu twardości rozchodowego
przedmiotu pracy
Systematyczna rejestrowania kolejnych,
zależnych od siebie czynności wszystkich
KPCZ
członków zespołu uwzględniając ich wzajemne
powiązania w czasie i na stanowiskach pracy.
KOD
Analiza procesu obiegu dokumentu umożliwia:
" uproszczenie obiegu (zmniejszenie liczby uczestników obiegu
oraz liczby operacji),
" skrócenie czasu obiegu,
" zmniejszenie liczby kopii,
" likwidację dublujących się informacji występujących w różnych
likwidację dublujących się informacji występujących w różnych
dokumentach,
" wykrycie oraz ograniczenie samowoli i dowolności urzędników
w zakresie obiegu dokumentów
Statystyka
Kasa Kierownik
Sprzedaży
Działu
Zagranicznej
Sprzedaży
Księgowość
Statystyka
Sprzedaży
Krajowej
Księgowość  Dostawcy - Odbiorcy
Kancelaria
Księgowość
Finansowa
Registratura
3. Krytyczna analiza i ocena
" intuicja organizatora, najczęściej wybierane są operacje
ustalenie węzłowych
elementów pracy
" jak jest? (ustalenie stanu faktycznego)
" dlaczego tak jest? (uzasadnienie stanu faktycznego)
" jak jeszcze może być? (zestawienie możliwych wariantów rozwiązań)
w stosunku do każdego
elementu węzłowego
" jak powinno być? (ustalenie wariantu optymalnego)
przeprowadza się
analizę (fazy)
Etap krytycznej oceny i analizy prowadzony jest we wszystkich
fazach przekroju czynników wpływających na procesy pracy
jak jest?
dlaczego tak jest?
jak jeszcze może być?
jak powinno być?
wzór sposób
cel materiał kolejność miejsce sprzęt wykonawca
wyrobu wykonania
Zmiana któregokolwiek z wymienionych ośmiu czynników wywołuje konieczność zmiany czynników
wymienionych w dalszej kolejności. Natomiast czynniki wcześniejsze mogą pozostać bez zmian.
4. Projektowanie stanu postulowanego
ocena
ekonomiczna,
techniczna
techniczna
weryfikacja
i psychologiczna
projektu w
projektu
warunkach
symulowania lub
rzeczywistych
opracowanie
właściwego
projektu stanu
proponowanego
uporządkowanie
zmian
zaproponowanych w
toku krytycznej analizy
i oceny stanu
faktycznego
Ocena projektu stanu postulowanego z
punktu widzenia warunków pracy
& ustala się, czy proponowane zmiany nie powodują:
wzrostu intensywności pracy,
zwiększenia monotonii pracy,
pogorszenia materialnych warunków pracy (hałas, wibracje,
pogorszenia materialnych warunków pracy (hałas, wibracje,
oświetlenie, mikroklimat, zanieczyszczenie, itp.),
zagrożenia wypadkami przy pracy.
5. Wprowadzenie w życie
zaprojektowanego usprawnienia
opracowanie zwięzłego sprawozdania z
przeprowadzonego badania metod pracy i
zatwierdzenie projektu zmian
zatwierdzenie projektu zmian
przygotowanie środków technicznych
przygotowanie czynnika ludzkiego
rozruch organizacyjny
zanikająca kontrola wdrażania
Case study 1: Huta szkła
W pewnej hucie szkła w wyniku realizacji etapu wyboru celu i przedmiotu badania ustalono na
podstawie wytycznych dyrekcji przedsiębiorstwa, iż celem ogólnym usprawnień organizacyjnych
powinien być wzrost wydajności pracy. Przeprowadzona pod tym kątem wstępna analiza
organizacyjna wykazała m.in., że proces pakowania szklanek i przekazywania ich do magazynu
wyrobów gotowych kwalifikuje się jako przedmiot badania metod pracy. Jako cel szczegółowy
przyjęto zmniejszenie pracochłonności poniższego procesu pracy.
OPIS PROCESU PRACY
Szklanki, posortowane po obrobieniu na ciągu szlifierskim, są układane na wózku paletowym i
przewożone na odległość 20 m stanowiska pakowania. Przewóz ten trwa 10 sekund. Zanim
szklanki zostaną zabrane z palety do pakowania, upływa 2 minuty. Po tym czasie pakowaczka
pobiera szklanki z palety (2 s.) po czym pakuje je po 12 sztuk w opakowania składające się z
wełny drzewnej, papieru i drutu służącego do przewiązywania paczek. Zapakowanie jednej
paczki zajmuje jej 84 sekundy. Po zapakowaniu każdych kolejnych 4 paczek pakowaczka bierze
je (4s.) i zanosi na stertę na odległość 6 m, (wszystkie razem) co zajmuje jej około 3 sekund i
kładzie je tam (2s.). Gdy sterta całej partii wyrobów, obejmujących 80 paczek, jest ułożona,
paczki są przenoszone na wózek dwukołowy (1,5m.). Trwa to około 3 minut. Po tym czasie paczki
przewożone są do magazynu wyrobów gotowych przez dwóch pracowników magazynowych
(15s.). W magazynie są układane na regałach (180s.), gdzie pozostają aż do czasu wysyłki do
odbiorcy.
Rozwiązanie - tabela:
Czas Odległość Symbol Opis Narzędzia/Uwagi
[.....] [.....]
Case study 2: Załadunek worki
Opis procesu magazynowo  ekspedycyjnego
Na wstępie robotnik udaje się do składu pustych worków (B) przechodząc ok. 15 m.
w ciągu 10 s. Wybiera tam kolejno 20 szt. Worków w ciągu 30 s. Następnie
przenosi partię pustych worków w pobliże zasobnika z materiałem sypkim (A) na
odległość 45 m. w czasie 30 s. Przy zasobniku składa worki (2 s.) Bierze
rozprostowuje i ustawia jeden z nich 10 s. po czym bierze łopatę 2 s. i nasypuje
materiał do worka 30 s.. Następnie odstawia łopatę 2 s., napełniony worek
materiał do worka 30 s.. Następnie odstawia łopatę 2 s., napełniony worek
umieszcza na wózku ręcznym dwukołowym 4 s. i przewozi na odległość 30 m. do
wagi (C) w ciągu 25 s.. Ustawia worek na wadze w 3 s. I waży go odsypując lub
dosypując materiał w miarę potrzeby przeciętnie trwa to 8 s.. Po zważeniu
przesuwa worek na maszynę do zszywania (D) na odległość 3 m w ciągu 3 s..
Zszywa worek 2 s., po czym ustawia go na palecie (E) mieszczącej 20 worków.
Znajduje się ona 1,5 m. od maszyny do zszywania a ustawienie worka trwa 4 s.
Następnie robotnik wraca do wagi 4 s. podejmuje wózek ręczny 1 s. i powraca z
nim do zasobnika co trwa 20 s. Po napełnieniu, zważeniu i zszyciu wszystkich 20
worków robotnik uruchamia wózek podnośnikowy 3 s., podnosi załadowaną paletę
4 s. i przewozi ją do magazynu ekspedycji (F) odległość około 50 m. w ciągu 15 s.
Tam opuszcza paletę 4 s. która jest następnie magazynowana.
Case study 3: Tosty - KPCZ
Obsługujący wkłada jedną kromkę do opiekacza z jednej strony, po czym wkłada
drugą kromkę do opiekacza z drugiej strony. Po upływie 30 s. od chwili włożenia
pierwszej kromki odwraca ją, oczekuje 2 s. i obraca drugą kromkę. Po opieczeniu
pierwszej z obu stron wyjmuje ją, a następnie wyjmuje druga kromkę. Na miejsce
zwolnione prze pierwszą kromkę wkłada trzecią opiekając ja z jednej strony,
poczym obraca ją i opieka z drugiej strony. Na koniec wyjmuje ja z opiekacza.
Należy założyć, iż obie ręce są zajęte przy wkładaniu kromki do opiekacza przez
4 s. jedna ręka jest zajęta przez 2 s. przy obracaniu kromki. Obie ręce są zajęte
przez 4 s. przy wyjmowaniu kromki z opiekacza. Opiekanie kromki z jednej strony
trwa 30 s.
Co powinien zawierać projekt&
1. wybór celu i przedmiotu badania
1. przedmiot badania
2. cel ogólny
3. cel szczegółowy
2. rejestracja stanu faktycznego
1. opis słowny, (rejestracja wideo)
2. schemat, mapka
3. rejestracja na odpowiedniej karcie
4. zestawienie
3. krytyczna ocena i analiza stanu faktycznego
1. opis
4. projektowanie stanu proponowanego (ulepszenia)
1. (opis)
2. schemat, mapka po zaproponowanych korektach, zmianach
3. rejestracja na odpowiedniej karcie
4. zestawienie
5. ocena spodziewanych efektów usprawnienia
1. opis
2. zestawienie  dotychczasowa, proponowana, oszczędności
3. wnioski
6. podsumowanie
 Zalogować się na Platformę e-learningową. Kod
dostępu: METODA
Monitorować: www.zarz.agh.edu.pl/dkowal
Zakładka: aktualności i dydaktyka/stacjonarne
Zakładka: aktualności i dydaktyka/stacjonarne
Podzielić się na grupy projektowe