HISTORIA
Okienko do świata wiedzy
 110. urodziny ewangelickiej szkoły w Salmopolu
W pierwszych dniach września
w szkolnym korytarzu podczas prze-
rwy słychać było taką rozmowę dzie-
więciolatków:
 Tomek, ci dorośli kradną nam
dzieciństwo posyłając nas do szkoły.
Czy nie mogliby sami uczyć nas
w domu czytania i pisania?
 Jasne, Sebek, że tak byłoby faj-
niej. Od mamy nigdy nie dostałbym
jedynki, nawet wtedy, gdybym się nie
uczył. Mógłbym codziennie przynaj-
mniej sześć godzin dłużej grać na
komputerze.
Większość dzieci niechętnie wraca
do szkoły po wakacjach. Ale były i są
takie, które marzą o szkole, spotka-
Szkoła w Salmopolu, widok z początku XX w.
niach z kolegami, o nauce. Sto dwa-
dzieścia lat temu dzieci w beskidzkiej W 1889 roku Salmopol otrzymał 576 Poświęcenie i otwarcie pierwszej
wsi Salmopol marzyły o nauce we złotych reńskich od różnych Stowa- ewangelickiej, polskiej szkoły w Ga-
własnej szkole. rzyszeń im. Gustawa Adolfa, od Sto- licji nastąpiło w niedzielę 17 paz
-
warzyszenia Pań im. Gustawa Adolfa dziernika 1897 r. o godz. 11.00. Aktu
Skończyć zaniedbaniem
z Hamburga, od parafii ewangelic- poświęcenia dokonał ks. Herman Fri-
W niewielkiej osadzie, powstałej kich w Bystrzycy, Błędowicach, Cie- tsche. Wśród oficjalnych gości zna-
około roku 1800, objętej opieką dusz- szynie, Nawsiu, Starym Bielsku, Or- lez
li się: radca namiestnictwa pan
pasterską przez parafię ewangelicką łowej, Białej. Aby kupić działkę i roz- Kurykowski i inspektor szkolny 
w Białej, mieszkali ewangelicy  Po- począć budowę, trzeba było mieć pan Pelikan. Nastąpiła też instalacja
lacy. Przez prawie 90 lat byli pozba- 6000 złotych reńskich. nauczyciela Pawła Janika.
wieni kontaktu z oświatą. Czasopis- Szkoła w Salmopolu uzyskała pra-
Budowa i poświęcenie szkoły
mo  Gwiazdka Cieszyńska w 1877 r. wa szkół publicznych. Była szkołą
mówi o nich, że  pod względem reli- W 1895 zakupiono od rolnika naz- jednoklasową o czterech stopniach na-
gijno-moralnym, jako też i nauko- wiskiem Cieślar działkę pod budowę uczania. Okres nauki w szkole wyno-
wym, są w wielkim zaniedbaniu . szkoły za 1050 złotych reńskich. Bu- sił sześć lat. Nauczyciela, a zarazem
W roku 1887 o problemach Salmopo- dynek szkoły wznosili salmopolanie kierownika szkoły, powoływał pro-
la dowiedziały się parafie w Galicji, własnymi rękami. Czasami przycho- boszcz parafii w Białej wraz z radą pa-
na Śląsku i w Niemczech. Ks. Herman dzili im pomóc znajomi z Wisły. Po rafialną. Ona też wypłacała pensję na-
Fritsche wysłał tam prośbę o pomoc całkowitym zakończeniu budowy i uczycielowi. Szkoła od początku była
finansową dla salmopolan, którzy wyposażeniu szkoły obliczono, że szkołą ekumeniczną, ponieważ ks. Her-
chcieli wybudować szkołę dla swoich  darów miłości na budowę zebrano: man Fritsche przyjął do niej kilkoro
dzieci i utrzymać nauczyciela. Nie 8400 złotych reńskich i na fundusz dzieci rzymskokatolickich, mieszkań-
mogli zrealizować tego przedsięwzię- zabezpieczający pracę nauczyciela ców Salmopola. Były tam traktowane
cia, ponieważ byli bardzo ubodzy. Do 7200 złotych reńskich. tak samo jak dzieci ewangelickie.
tej pory dzieci uczyli  zimową porą Nowa szkoła była pięknym, drew- Oprócz codziennej nauki i egzami-
wędrowni nauczyciele lub starsi lu- nianym budynkiem. Stojąc na wzgó- nów odbywały się też w szkole wzru-
dzie, którzy dobrze potrafili czytać. rzu górowała nad całą okolicą. We- szające i radosne uroczystości, jak na
W odpowiedzi na wysyłane przez wnątrz znajdowała się izba szkolna, przykład gwiazdka z licznymi pre-
księdza H. Fritsche prośby, zaczęły mieszkanie dla nauczyciela  dwa po- zentami dla dzieci. W dniu 5 grudnia
napływać niewielkie kwoty pienięż- koje z kuchnią  i dwa pokoje na pod- 1900 r.  jak pisał Jan Gawlas, miesz-
ne. Nazywano je  darami miłości . daszu przygotowane dla turystów. kaniec Salmopola  zorganizowano
19/2007
9
HISTORIA
w 1. Niedzielę Adwentu uroczys-
tość na cześć fundatora szkoły
ks. Hermana Fritschego.  My,
wdzięczni górale  pisał  uchwa-
liliśmy na wniosek naszego wielce
szanownego nauczyciela p. Pawła Ja-
nika, zasadzić obok ogrodu kilka dąb-
ków w dowód uznania dla księdza su-
perintendenta H. Fritsche, który sobie
przez ten wielki i wspaniałomyślny
czyn zasłużył na szacunek potomnoś-
ci. Dąbki zasadziliśmy już w listopa-
dzie, a w niedzielę po nabożeństwie
poszliśmy razem ze szkolnikami ku
tym dąbkom i p. nauczyciel opowia-
dał nam w pięknych i wzruszających
W dawnym budynku szkoły, po rozbudowie, mieści się dziś ewangelicka plebania
słowach o ważności tych drzewek,
i pokoje gościnne
wspominając o mozolnej, dziesięcio-
letniej pracy Księdza superintenden- w Białej została pozbawiona prawa 1957 r., kiedy to szkołę publiczną
powoływania nauczyciela. Następne- przeniesiono do prywatnego domu
ta, nim zebrał 20000 złotych reńskich
go nauczyciela delegowało do Sal- rodziny Konior w Górnym Szczyrku,
gotówki, z których się nie tylko szkoła
(& ) wybudowała, ale także został ut- mopola Kuratorium Oświaty w Kra- a potem od września 1960 r. do no-
kowie. Został nim Adolf Szoblik  wego budynku, to budynek pierw-
worzony fundusz, z którego procenta
wyznania rzymskokatolickiego.
pobiera p. nauczyciel na płat, bo my szej szkoły powstałej z  darów mi-
płacimy rocznie tylko 18 złotych reńs- Szkoła ewangelicka w Salmopolu łości istnieje do dzisiaj. I dalej, każ-
oraz po 1926 r. szkoła publiczna były dego, kto tam się zjawi, uczy mi-
kich na szkołę (& ). A te dąbki będą
na wieczne czasy świadczyły o do- dla mieszkańców okienkiem do świa- łości do Stwórcy, szacunku do ludzi,
ta wiedzy, miejscem, gdzie budziły przyjaz
ni, wdzięczności za dobre
brym naszym duszpasterzu. Niech Mu
się najwrażliwsze struny duszy, gdzie słowo i każdą  okruszynę chleba .
Bóg da czerstwe zdrowie i niech żyje
sąsiedzi stawali się przyjaciółmi; Dnia 17 paz
dziernika br. odbędą się
jak najdłużej. Zdarz to Panie Boże .
miejscem, gdzie salmopolanie razem obchody 110. rocznicy poświęcenia
Czasy współczesne
poznawali Słowo Boże, modlili się, budynku pierwszej polskiej ewan-
Ewangelicka szkoła w Salmopolu smucili i radowali. gelickiej szkoły na terenach dawnej
istniała do 1926 roku. W tym roku Choć języka polskiego i mate- Galicji.
rada parafialna parafii ewangelickiej matyki nie uczono w Salmopolu od diakon Renata Raszyk
19/2007
10