Patofizjologia
- egzamin
1
WYKA
ADY
Patofizjologia  zajmuje się badaniem czynności ustroju w warunkach choroby oraz
mechanizmów leżących u podstaw zmian chorobowych i zmian z chorób wynikających.
Mechanizmy patofizjologiczne zlokalizowane na różnych poziomach  od molekularnego,
subkomórkowego, komórkowego, tkankowego, narządowego, układowego do
ogólnoustrojowego.
Warsztatem patofizjologii jest eksperyment; ważne są żywe komórki
Istotą procesów fizjologicznych jest metabolizm (katabolizm i anabolizm).
Patomorfologia - dział medycyny zajmujący się rozpoznawaniem, klasyfikacją oraz
czynnikami prognostycznymi chorób na podstawie zmian morfologicznych w tkankach i
narzÄ…dach.
Warsztatem patomorfologii jest sekcja, pracuje się na martwych komórkach.
5 podstawowych tkanek:
1) Nerwowa  mózg, nerwy, AUN,
2) Mięśniowa  poprzecznie prążkowane, gładkie, sercowy,
Obie są pobudliwe i nie mają zdolności regeneracji, po zawale zamiast mięśnia sercowego
tkanka Å‚Ä…czna,
3) Nabłonkowa  jelito, nerki, ,
4) Krew  tkanka płynna, krwinki,
Obie nieustannie się dzielą, możliwa regeneracja,
5) A
ączna  wypełniająca  tkanka tłuszczowa, kostna, zajmuje ubytki innych tkanek,
rany zostają wypełnione namnożonymi komórkami tkanki łącznej,
In vivo - w żywym ustroju,
In vitro  w środowisku sztucznym,
Regulacja czynności fizjologicznych:
- podwójne zabezpieczenia  blokery i stymulatory, np. krzepnięcie krwi,
- bardzo duża precyzja
pH krwi 7, 35  7, 45
temperatura
ciśnienie osmotyczne
Choroby:
- gdy czynnik chorobotwórczy jest zbyt duży lub zdolności adaptacyjne za małe,
- ostre i przewlekłe  ze względu na czas trwania i nasilenie objawów,
* Dni  ostre
* MiesiÄ…ce  podostre
2
* Lata  przewlekłe;
stan ostry może pozostad jako stan przewlekły
- somatyczne i psychiczne (te mogÄ… siÄ™ pojawid w przeciÄ…gu kilku godzin np. w wyniku
zaburzeo wodno  elektrolitowych),
- przyczyny:
* WewnÄ…trzustrojowe: mutacje, zaburzenia regeneracji i wzrostu,
* ZewnÄ…trzustrojowe: czynniki fizyczne  promieniowane, prÄ…d, podniesiona lub
obniżona temperatura lub ciśnienie, uraz akustyczny, itp.
chemiczne  kwasy, zasady, szkodliwe chemikalia, gazy,
wszelkiego rodzaju zanieczyszczenia, alkohol, palenie tytoniu,
biologiczne  wirusy, bakterie, grzyby, toksyny pochodzenia
biologicznego,
- drogi działania i rozchodzenia się choroby:
* Przez krew  zatrucia, zakażenia, hormonalne,
* przez ciągłośd  katar ból gardła zapalenie oskrzeli &
* naturalne kanały ustroju  zapalenie pęcherza,
* od układu nerwowego  reakcje odruchu  alergie, choroba wrzodowa żołądka,
- objawy mogÄ… byd subiektywne i obiektywne,
- istota choroby  zaburzenie odczynowości,
Krew:
- pH 7,35  7,45, maks.  7,7, min.  6,9,
- 5 litrów w ustroju,
- osocze  płyn po odwirowaniu krwinek,
- surowica  płyn nad skrzepem, po wyrzepieniu krwinek (płynna frakcja krwi pozbawiona
krwinek, płytek krwi oraz fibrynogenu i czynników krzepnięcia),
- hematokryt  określa proporcję między osoczem a krwinkami czerwonymi (stosunek
objętości skoagulowanych erytrocytów do objętości całej krwi lub stosunek wszystkich
elementów morfotycznych krwi do całej objętości),
- objętośd osocza może się zmniejszad na skutek odwodnienia, uporczywych biegunek,
wymiotów, pocenia i środków diuretycznych,
- hormon antydiuretyczny jest hamowany przez stres i alkohol,
- 8% masy osocza stanowią białka,
- białka osocza nigdy nie są białkami odżywczymi, chyba, że organizm jest skrajnie
wyniszczony,
- OB  odczyn Biernackiego - miara szybkości opadania czerwonych krwinek w osoczu w
jednostce czasu, określa się, ile krwinek opadło w czasie godziny, w przypadku stanu
patologicznego zwiÄ™ksza siÄ™ iloÅ›d gð - globulin,
albuminy utrzymują OB na stałym poziomie, w przypadku procesu zapalnego zwiększa się
stężenie innych białek i ich stosunek do albumin zwiększenie OB
- cholesterol i trójglicerydy muszą byd zawieszone w osoczu,
3
- gð - globuliny  jedyne biaÅ‚ka, które nie powstajÄ… w wÄ…trobie, sÄ… produkowane przez ukÅ‚ad
odpornościowy,
- fibrynogen  białko uczestniczące w krzepnięciu krwi, powstaje w wątrobie, przekształcane
w białko fibrylarne  fibrynę (włóknik), współtworzącą skrzep krwi,
Erytrocyty  krwinki czerwone:
- przeciÄ™tnie 5 mln w 1 mðl,
- Å›rednica 7  8 mðm, gruboÅ›d 1  2 mðm,
- czas życia 120 dni,
- najkorzystniejszy stosunek powierzchni do objętości optymalna powierzchnia wymiany
gazowej,
- mogÄ… byd obecne w moczu, np. u kobiet podczas menstruacji,
- w wyniku niedoboru  niedokrwistości - to stan (nie choroba) charakteryzujący się
obniżeniem stężenia hemoglobiny, liczby krwinek czerwonych i hematokrytu poniżej
wartości prawidłowych dla płci i wieku osoby badanej, konsekwencją jest niedotlenienie
tkanek, czyli hipoksja:
1) pokrwotoczna - przyczynÄ… jej jest bÄ…dz
nagła, większa utrata krwi, np. na skutek
krwotoku, bÄ…dz
też przewlekłego wykrwawiania się, regeneracja krwi jest możliwa
tylko przy sprawnie pracującym szpiku i dostatecznej podaży przede wszystkim
żelaza, koniecznego do syntezy hemoglobiny,
2) z niedoboru żelaza  synderopeniczna  przyczyną może byd wzmożone
zapotrzebowanie na żelazo w okresie wzrastania ustroju i zwiększania masy
narządów oraz w stanach zapalnych, zmniejszony dowóz żelaza do ustroju,
zmniejszone wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego (musi byd Fe2+) lub utrata
żelaza w przypadku przewlekłych krwawieo, krwinki czerwone są małe,
3) megaloblastyczna  z niedoboru witaminy B12 (choroba Addisona  Biermera 
autoimmunologiczna, produkcja przeciwciał przeciw komórkom okładzinowym
żołądka lub przeciw czynnikowi IF  Castle a) lub kwasu foliowego - istotą
niedokrwistości megaloblastycznych jest upośledzenie syntezy DNA, czego skutkiem
jest dysproporcja w rozwoju jądra komórkowego i cytoplazmy, jądro komórkowe
dojrzewa znacznie wolniej niż cytoplazma, w wyniku czego powstają tzw. komórki
olbrzymie (megaloblasty),
w przypadku resekcji żołądka występuje po czasie, ponieważ witamina B12 nie może
byd wchłaniana (brak czynnika Castle a wytwarzanego przez komórki okładzinowe
śluzówki żołądka), a zapasy wystarczają na około 3 lata,
4) hemolityczna - czas życia krwinek czerwonych jest krótszy niż 15 dni,
charakterystyczna jest wzmożona odnowa krwinek czerwonych w szpiku, czego
odzwierciedleniem we krwi obwodowej jest wzmożona retikulocytoza, objawem jest
żółtaczka hemolityczna będąca skutkiem wzmożonej ilości bilirubiny niesprzężonej
powstającej podczas rozpadu erytrocytów,
4
Leukocyty  krwinki białe
- okoÅ‚o 7000 w 1 mðl,
- obecne w moczu, dopiero ich podwyższone stężenie świadczy o patologii,
- granulocyty: neutrofile  ok. 60%, eozynofile  ok. 1  3%, bazofile  ok. 1%,
Limfocyty  25  35%
Monocyty  6%
- limfocyty
* T  grasicozależne, odpowiedzialne za odpowiedz
typu komórkowego - fagocytozę
jakiegoÅ› czynnika,
* B  szpikozależne, odpowiedzialne za odpowiedz
typu humoralnego  z nich w
wyniku dojrzewania powstają komórki plazmatyczne produkujące swoiste
przeciwciała,
- makrofagi, komórki dendrytyczne i limfocyty B  komórki prezentujące antygen (APC),
- patologia: białaczka - charakteryzuje się ilościowymi i jakościowymi zmianami leukocytów
we krwi, szpiku i narządach wewnętrznych (śledzionie, węzłach chłonnych), ostra
(zaburzenia proliferacji i dojrzewania komórek z nagromadzeniem form niedojrzałych w
szpiku, a także ich naciekaniem różnych narządów i tkanek) i przewlekła (polega na rozroście
klonalnym przekształconej nowotworowo komórki macierzystej szpiku kostnego) białaczka
szpikowa, ostra białaczka limfoblastyczna (rozrost tkanki limfatycznej i naciekanie jej w
różnych okolicach ciała),
Trombocyty  płytki krwi
- okoÅ‚o 150 000  400 000 w 1 mðl,
- żyją 5  9 dni,
- zatrzymywane w śledzionie, która jest zasadniczym miejscem ich rozpadu,
- otoczone błoną komórkową fragmenty cytoplazmy megakariocytów, które znajdują się w
szpiku kostnym,
- odpowiedzialne za proces inicjacji krzepnięcia, fibrynolizy i skurczu naczyo krwionośnych,
- patologie:
* trombocytopenia (małopłytkowośd)  obniżona poniżej normy liczba płytek krwi,
* trombocytoza lub trombocytemia  zwiększona powyżej normy liczba płytek,
* trombastenia lub trombopatia  upośledzenie funkcji płytek,
Homeostaza  równowaga ustroju, zdolnośd zachowania stałego środowiska wewnętrznego
pomimo zmieniającego się środowiska zewnętrznego,
- izohydria - ustrój dąży do utrzymania stałego stężenia jonów wodorowych,
- izojonia - ustrój dąży do utrzymania stałego stężenia jonów,
- izoosmolalnośd - ciśnienie osmotyczne wszystkich płynów ustrojowych, we wszystkich
przestrzeniach wodnych ustroju ma taką samą wartośd,
300 mOsm = 0,9% NaCl = 5% glukozy
NaCl Na+ + Cl-
5
300 mOsm 150 mOsm + 150 mOsm
- pH utrzymują płuca (decydują o ilości CO2 (kwas)) i nerki (decydują o produkcji NaHCO3),
- główny bufor we krwi  hemoglobinowy,
Główny bufor w osoczu  węglanowy,
Główny bufor w moczu  fosforanowy,
Ciśnienie:
- osmotyczne  określa je osmolalnośd (w 1 litrze roztworu), mówi o liczbie cząsteczek
poruszających się swobodnie i wywieranym przez nie ciśnieniu na błony półprzepuszczalne,
- onkotyczne  ciśnienie osmotyczne wywierane przez albuminy (ciśnienie onkotyczne
równoważy ciśnienie krwi w naczyniach krwionośnych, dzięki czemu nie dochodzi do utraty
wody z naczyo, główną rolę w regulowaniu ciśnienia onkotycznego odgrywają albuminy 
białka produkowane w wątrobie),
- hydrostatyczne - ciśnienie, wynikające z ciężaru cieczy znajdującej się w polu
grawitacyjnym,
Krzepnięcie krwi:
- niezbędne jest prawidłowe działanie wątroby i czynniki rozpuszczające w tłuszczach (np.
żółd),
- witamina K (produkowana przez bakterie jelitowe) jest niezbędna w trakcie produkcji
protrombiny w wÄ…trobie,
- reakcja łaocuchowa  produkt reakcji jest substratem następnej,
- reakcja kaskadowa  produkt reakcji jest katalizatorem następnej,
- uszkodzone komórki i płytki krwi uwalniają substancje aktywujące czynniki krzepnięcia
aktywator protrombiny protrombina przekształcana w trombinę przy udziale Ca2+
(niebiałkowy czynnik krzepnięcia) fibrynogen przekształcany we włókna fibryny tworzące
skrzep przy udziale Ca2+
- związanie Ca2+ zapobiega krzepnięciu,
- czop płytkowy  na początku zatyka ranę, jest nietrwały, powstaje w wyniku migracji,
agregacji i adhezji (zdolnośd przylegania do ścian naczynia) trombocytów,
- płytki krwi powstają w szpiku przez fragmentację megakariocytów, upośledzenie ich ilości
może nastąpid na skutek uszkodzenia szpiku przez promieniowanie czy leki, wyczerpania
szpiku (za dużo krwinek na obwodzie) lub rozrostu nowotworowego białych krwinek, które
wypierajÄ… erytrocyty i trombocyty,
Skaza krwotoczna  skłonnośd do krwawieo, mogą byd uszkodzone naczynie,
1) osoczowa  zależy od osoczowych czynników krzepnięcia (wrodzone  hemofilia lub
nabyte  brak protrombiny w wyniku niedoboru witaminy K, niewydolnośd wątroby),
2) płytkowa - niedobór lub brak płytek krwi, objawiające się skłonnością do krwawieo
przedłużonych po usunięciu zębów, łatwością siniaczenia się, krwawieniem z dróg
6
rodnych u kobiet, krwawieniem z dróg moczowych, a nawet z przewodu
pokarmowego,
przyczyna może byd wyczerpanie szpiku (za dużo płytek na obwodzie), wyparcie
elementów tworzących płytki w szpiku (białaczka), upośledzenie funkcji płytek,
zaburzenia agregacji, upośledzenie adhezji,
3) naczyniowa - wrodzona lub nabyta nieprawidłowośd naczyo, polegająca na ich
zwiększonej przepuszczalności, czas krwawienia jest o połowę krótszy niż czas
krzepnięcia w probówce,
krwotok łatwo wyrównad objętośd krwi, lecz trudno odzyskad erytrocyty
niedokrwistośd pokrwotoczna,
mała objętośd osocza problemy z usunięciem szkodliwych metabolitów zatrucie
Odczyn  reakcja na dany bodziec (czynnik chorobotwórczy), warunkowany jest genetycznie:
1) Alarm i mobilizacja odczynu  za pośrednictwem układu nerwowego, od receptora do
efektora, czyli gruczoły wydzielania wewnętrznego (wtedy mowa o odczynie), poza
tym mięśniówka gładka, efektory układu ruchowego,
2) Obrona i regulowanie odchyleo na drodze nerwowej, hormonalnej (np. wydzielanie
kortyzolu przez korę nadnerczy i zmiany w obrębie tkanki łącznej) i tkankowo 
humoralnej (w płynach przeciwciało  antygen, fagocytoza),
3) Odnowa i naprawa uszkodzeo,
- może byd:
* wczesny  odpowiedz
immunologiczna wtórna, po ponownym kontakcie z
antygenem,
* póz
ny  odpowiedz
immunologiczna pierwotna,
Zwalczanie czynnika rozpoczyna siÄ™ od fagocytozy (reakcja tkankowa), zdolne do niej sÄ…
granulocyty (neutro-, bazo-, eozynofile) czyli mikrofagi, makrofagi, monocyty, komórki
dendrytyczne; po fagocytozie komórka rozpoznaje strukturę antygenu i następuje produkcja
swoistych przeciwciał, czyli swoista reakcja odpornościowa.
Komórki siateczkowo  śródbłonkowe gwiaz
dziste komórki żerne w wątrobie
Stopnie odczynowości:
1) Anergia  brak odczynowości,
2) Hipoergia  zbyt słaby odczyn, niewykształcona odpornośd,
3) Normergia  normalny odczyn,
4) Hiperergia  nadmierna odczynowośd, np. alergia (stan nadwrażliwości wywołany
ekspozycjÄ… na swoisty antygen zwany alergenem),
Typy reakcji przeciwciało  antygen:
1) Aglutynacja  komórki zbijają się w grudki, np. krwinki
7
Antygen (struktura komórkowa) + przeciwciało (białko)
2) Precypitacja
Antygen (białko) + przeciwciało (białko)
3) Liza  erytrocyty
Antygen (komórka  krwinka, bakteria) + przeciwciało (białko)
4) Działanie antytoksyczne  antygen traci właściwości toksyczne po połączeniu z
przeciwciałem
Antygen (białko) + przeciwciało (białko)
5) UÅ‚atwienie procesu fagocytozy
Enzymy nazywane układem dopełniacza  C1, C2, C3, muszą byd aktywowane przez
kompleksy enzymatyczne
Likwidacja skutków:
- zależy od możliwości regeneracji komórek  możliwości podziału
nabłonek  regeneracja; zawał serca  brak, lukę zajmuje tkanka łączna
- zależy od właściwości tkanki łącznej  u różnych osób różny przebieg, np. po operacji
tarczycy
Angiogeneza  przerost naczyo włosowatych, ziarninowanie - powstawanie tkanka łącznej
bogato unaczynionej, czerwonej, z ziarniny powstaje blizna, czyli miejsce bez zakooczeo
nerwowych, maleje ilośd naczyo włosowatych,
Odpornośd - stan, w którym ustrój nie zapadnie na chorobę zakaz
nÄ… mimo kontaktu z
drobnoustrojem; może wytworzyd białka odpornościowe przeciw obydwu antygenom,
białkom, wszczepionym narządom; stan nietrwały.
Np. po przebyciu ospy można zachorowad na półpasiec, gdy organizm jest osłabiony
(bolesny, wysypka mogąca obejmowad różne części ciała, także na twarzy),
Swoista odpowiedz
 na konkretny antygen:
- odziedziczona: gatunkowa, rasowa, rodzinna, osobnicza
- nabyta:
* samoistna  po przebyciu choroby,
* sztuczna  czynna (szczepionka) i bierna (surowica),
Tworzenie przeciwciał:
- kontakt ustroju z antygenem po raz pierwszy dany antygen jest fagocytowany, zostaje
rozprowadzona informacja o jego właściwościach antygenowych i przekazana do komórek
wytwarzających przeciwciała - komórek plazmatycznych (czyli pobudzonych limfocytów B)
wytwarzane sÄ… interleukiny,
- ustrój wytwarza limfocyty pamięci i przy ponownym kontakcie z antygenem nie musi
zachodzid fagocytoza, przeciwciała są wytwarzane od razu,
8
- limfocyty pod wpływem bodz
ca namnażają się, zachodzi transformacja blastyczna (suma
zmian, jaką przechodzi dany limfocyt po pobudzeniu antygenem. Głównymi różnicami,
względem niepobudzonego limfocytu, są: sfałdowanie powierzchni błony komórkowej,
rozpoczęcie produkcji i wydzielania cytokin oraz wydzielanie przeciwciał w przypadku
limfocytów B),
Ustrój może reagowad na każde białko poza swoim  tolerancja immunologiczna, dotyczy to
jednak tego, co znajduje się na powierzchni komórki, z kolei wszystko to, co znajduje się w
płynie pozakomórkowym i wewnątrz komórek jest rozpoznawane jako obce (RZS  następuje
rozpad komórek), wytwarzana jest w życiu płodowym;
w wyniku nawet małej zmiany czwartorzędowej struktury białka (np. pod wpływem
promieniowania) może dojśd do wytworzenia przeciwciał, jest to autoagresja
Typy przeszczepów:
1) Autologiczny  w obrębie tego samego ciała, np. przeszczep skóry, by-passy,
2) Homologiczny  w obrębie tego samego gatunku
Parametry redukujące odrzucenie: grupy krwi, HLA  gęstośd decyduje o łatwości
przeszczepu; nerka  Å‚atwo, wÄ…troba  trudno,
3) Heterogeniczny  w obrębie innych gatunków,
Odrzucenie zależy od liczby transfuzji krwi;
1) Nadostre  hiperergiczne, utrata funkcji danego narzÄ…du,
2) Ostre  uczulenie, zasady działania hiperergii, około 10 dni po przeszczepie,
3) Przewlekłe  utrata funkcji narządu; w mniejszym stopniu procesy żerne; precypitacja
 odkładanie się w przeszczepionym narządzie
Alergia:
- Hiperergia  nadmierna odczynowośd,
- stan nabyty, nie jest dziedziczna, można dziedziczyd jednak skłonnośd,
- odczyny są nadmierne w stosunku do siły i szkodliwości bodz
ca,
- analogia między alergią i odpornością; odczyn wczesny i póz
ny, mechanizm jest taki sam,
różni się jednak nasilenie i działanie mediatorów,
- wydzielanie mediatorów, głównym jest histamina,
- składają się na nią dwa procesy  uczulenie czynne w wyniku dwukrotnego kontaktu z
antygenem:
* wytworzenie się stanu uczulenia pod wpływem alergenu, przebiega bezobjawowo,
* wytworzenie odczynów zapalnych w ustroju na każdorazowe zetknięcie się z
alergenem,
Czynniki wyzwalajÄ…ce uczulenie  alergeny:
9
1) Alergeny I grupy
a. wewnątrzustrojowe, np. produkty rozpadu tkanek, produkty nieprawidłowej
przemiany materii, hormony,
b. zewnÄ…trzustrojowe
*ð biologiczne  roÅ›linne, zwierzÄ™ce,
*ð chemiczne  leki, metale ciężkie, Å‚Ä…czÄ… siÄ™ z biaÅ‚kami osocza,
*ð fizyczne  mogÄ… powodowad nasilenie alergii  temperatura,
wilgotnośd powietrza, nasłonecznienie,
2) alergeny II grupy
bakterie i ich jady
3) alergeny III grupy
obcogatunkowe białka wprowadzone do ustroju drogą pozajelitową - anafilaksja,
pochodne rozpadu tkanek, nowotwory, urazy.
o wytworzeniu alergii decyduje czas działania alergenu, może nastąpid w wyniku
długotrwałej ekspozycji na antygen.
Uczulenie  wytworzenie stanu nadmiernej aktywności ustroju na dany alergen, przebiega
bezobjawowo, brak parametru krwi na uczulenie,
Mediatorem histamina; można blokowad receptor hamując jej uwalnianie lub blokowad
wielkośd jej wydzielania.
Odczyn alergiczny
- zwiększenie frakcji IgE,
- porażenie sieci naczyo włosowatych na skutek czego traca swoją funkcję, następuje
zwiększenie przepuszczalności pod wpływem mediatorów, dochodzi do wyjścia płynu poza
naczynia  wysięku i obrzęku, ponieważ naczynia włosowate przepuszczają białka i wodę,
- skurcz mięśni gładkich  oskrzela (najczęściej), naczynia krwionośne, przewód pokarmowy,
- uszkodzenie komórek aż do ich rozpadu
Inne mediatory:
- heparyna,
- acetylocholina,
- serotonina,
WstrzÄ…s anafilaktyczny:
- najcięższy, ostry, pojawia się w krótkim okresie po kontakcie z antygenem,
- większa ilośd antygenu przedostaje się do krwi, nagle zostaje uwolniona bardzo duża ilośd
mediatorów odczynu alergicznego,
- swoje funkcje traci przede wszystkim narzÄ…d wstrzÄ…sowy,
- spowodowany głównie przez alergeny wprowadzone droga pozajelitową,
10
- pewną odmianą jest choroba posurowicza  powstaje, gdy do ustroju dostaną się duże
ilości antygenu  jego stężenie jest duże we krwi biorcy i utrzymuje się na tyle długo, aby
służyd jako dawka uczulająca i wyzwalająca, objawy po kilku dniach, kompleksy antygen 
przeciwciała odkładają się w małych naczyniach i powodują zapalenie,
Alergia śródzakaz
na:
- nasz ustrój może uczulid się na dany czynnik bakteryjny lub jad bakteryjny,
- decyduje czas działania danego czynnika, czynnik bakteryjny tkwi w ustroju przez długi czas
wytwarzając toksyny, co prowadzi także do nasilenia choroby,
Choroby alergiczne:
- podłożem jest samoistne uczulenie,
- objawy wynikajÄ… z odczynu alergicznego,
- z zasady z powodu alergenów I grupy, najczęściej czynniki zewnatrzustrojowe,
- są choroby, w których uczulenie i odczyn alergiczny następują w tym samym czasie,
- najczęściej droga wniknięcia alergenu jest inna niż miejsce występowania objawów,
- choroby:
* skóry,
* przewodu pokarmowego,
* dróg oddechowych,
Skóra:
- reakcja może dotyczyd tylko porażenia śródbłonka naczyniowego,
- charakter reakcji zależy od tego, w której części skóry zaszła ta reakcja porażenia
śródbłonka naczyniowego (naskórek, skóra właściwa, tkanka łączna podskórna),
- obrzęk Quinckego  obrzęk w okolicach krtani, który prowadzi do uduszenia;
spowodowany przez porażenie naczyo włosowatych w tkance łącznej podskórnej, ma szybki
przebieg, który może byd także niezauważalny,
- pokrzywka  porażenie naczyo włosowatych w obrębie skóry właściwej (pod naskórkiem),
najczęściej alergen dostaje się drogą pokarmową, ale również przy poparzeniu pokrzywą,
objawem jest swędzenie spowodowane uwalnianiem mediatorów, drapanie powoduje
dodatkowe uszkodzenie skóry i stan zapalny,
- egzema, wyprysk  porażenie naczyo włosowatych pod naskórkiem, odwarstwienie
naskórka,
Przewód pokarmowy:
- mogą dotyczyd komórek nabłonka, tkanki łącznej, mięśniówki gładkiej lub otrzewnej,
- rozbudowana sied naczyo włosowatych,
- porażenie naczyo wyjście płynu poza naczynia obrzęki (płyn opuszcza łożysko
naczyniowe i gromadzi się w przestrzeni okołonaczyniowej) utrudniona dyfuzja (zależności
wykładnicze) kłopoty z wchłanianiem intensywna biegunka
11
- 10 litrów na dobę płynów ma się wchłaniad w jelicie, jeżeli ograniczymy to o 1/3  3,5 litra,
wtedy intensywna biegunka,
- porażenie mięśniówki gładkiej skurcz kolka
Brak perystaltyki, zaparcia, procesy fermentacyjne gazy rozdęcie jelita ból
Ból jest raczej odniesiony (cecha bólu trzewnego),
Drogi oddechowe
- katar sienny  występuje najczęściej, porażenie bardzo rozbudowanej sieci naczyo
włosowatych w obrębie nosogardzieli, ogromna ilośd wydzielanego śluzu, katar, obrzęk,
występują receptory odpowiadające za odruch kaszlu i kichania, bliskośd ośrodka
termoregulacji, możliwośd jego pobudzenia i spowodowania gorączki,
- dychawica oskrzelowa  główne objawy wynikają ze skurczu mięśniówki gładkiej oskrzeli,
wentylacja jest utrudniona, porażenie naczyo powoduje obrzęk, w wyniku czego jeszcze
bardziej zmniejszone jest światło oskrzeli, dodatkowo wydzielany jest śluz, występuje
problem z wentylacją płuc i dusznośd wydechowa (wdech jest procesem czynnym, wydech
biernym, następuje w wyniku sprężystości tkanek)  permanentny kłopot z usunięciem
powietrza, przy każdym wydechu występuje dodatkowy ucisk na pęcherzyki płucne i
konsekwencją dychawicy płuc jest rozedma płuc
- rozedma płuc  objawy: dusznośd (objaw subiektywny) i sinica (obiektywny)  obraz złej
wymiany gazowej i zredukowanej hemoglobiny; jest to zanikanie ścian między pęcherzykami
płucnymi, następuje gwałtowna redukcja powierzchni wymiany gazowej,
Leczenie alergii:
- usunięcie alergenu,
- odczulenie swoiste szczepionki przeciw konkretnemu alergenowi,
- odczulanie nieswoiste szczepionka nie jest przygotowana przeciwko konkretnemu
antygenowi,
- środki przeciwhistaminowe,
- leczenie humoralne: stan zmienionej odczynowości za pomocą zmiany środowiska, np.
podawanie hormonów (hydrokortyzon, sterydy),
- środki działające objawowo,
Zapalenia:
- odczyn obronny ustroju na miejscowe działanie czynników szkodliwych,
- przyczyną czynnik bakteryjny  zapalenie niejałowe, gdy inny czynnik  zapalenie jałowe,
- przyczyny:
* czynniki wewnętrzne, np. RZS
* czynniki zewnętrzne: biologiczne (pasożyty, bakterie, wirusy), fizyczne (urazy,
promieniowanie UV, rentgenowskie), chemiczne (środki drażniące, leki),
- aktywacja układu dopełniacza,
- komórki tuczne uwalniają histaminę, cytokiny,
12
Mechanizm zapalenia:
- w obrębie ogniska zapalnego dochodzi do odczynu zapalnego  jest to reakcja ustroju
obejmująca także odruch,
- najpierw następuje przekrwienie czynne, które wynika ze zwiększonego przepływu krwi
przez naczynia włosowate (zaczerwienienie) krew zalega w naczyniach, następuje
przekrwienie bierne (zasinienie), lokalnie wzrasta stężenie H+, zakwaszenie i ból istnieje
ryzyko zakrzepu
Krwinki białe charakteryzują się:
- marginacją  krwinki zbliżają się do wewnętrznej strony naczynia, układając tuż przy
komórkach śródbłonka,
- chemotaksjÄ…  poruszajÄ… siÄ™ w kierunku stanu zapalnego,
Objawy zapalenia:
- miejscowe: zaczerwienienie  przekrwienie czynne, podwyższenie temperatury na skutek
przyspieszenia reakcji metabolicznej, ból, upośledzenie funkcji, obrzmienie obniżenie
ciśnienia onkotycznego (wyjście białek), osmotycznego, wysięk (wyjście elementów
komórkowych), przesięk,
- ogólne: odczyn immunologiczny, gorączka, podwyższone OB.,
Przebieg zapalenia:
- ze względu na czas trwania i nasilenie objawów,
- ostre, które może przejśd w przewlekłe,
- podostre,
- przewlekłe, które może się zaostrzyd,
- różny stopieo odczynowości, przebieg może przypominad alergię,
Rodzaje zapalenia:
- uszkadzające  uszkodzenia komórek, przewaga zmian wstecznych,
- wysiękowe  naciek komórkowy, zaburzenia krążenia,
- wytwórcze  elementy tkanki łącznej dzielą się i narastają,
Ze względu na charakter wysięku:
- surowicze,
- śluzowe,
- włóknikowe,
- włóknikowo  martwicze,
Etapy zapalenia:
- reakcja odruchowa,
13
- stan przekrwienia czynnego,
- wydzielenie mediatorów,
- porażenie śródbłonka naczyniowego, zastój krwi,
Zakooczenie procesu zapalnego:
- ubytek w obrębie tkanki  zastępuje go tkanka łączna,
- angiogeneza  komórki są przerastane przez sied naczyo włosowatych powstaje ziarnina
(nowo powstała tkanka łączna zawierająca bogatą sied naczyo włosowatych. Ziarnina jest
jednym z procesów naprawy (gojenia) tkanek, wypełnia ubytek powstały po uszkodzeniu
tkanki, naprawa tkanki poprzez ziarninowanie może następowad na skutek oparzenia, urazu
lub zakażenia) tkanka ta i naczynia włosowate mogą się zmienid w bezbolesną bliznę,
Termoregulacja:
- utrzymanie stałej temperatury ciała  ciągła produkcja i oddawanie ciepła,
40% energii cieplnej pochodzi z pracy mięśni, 30% z wątroby, 30% z innych narządów,
87% energii cieplnej jest uwalniane przez skórę, 13% wydychane,
- ustrój ma możliwośd regulacji ciepłoty ciała na drodze odruchowej poprzez kurczenie i
rozkurczanie naczyo krwionośnych i wydzielanie potu, który paruje i w ten sposób obniżona
zostaje temperatura,
- ośrodek termoregulacji  w podwzgórzu, zbiór komórek odpowiadających za
termoregulację, nie można na niego świadomie wpłynąd, reaguje na bodz
ce nerwowe i
humoralne (płyn docierający do tego ośrodka ma skład mogący zawierad związki pirogenne),
- na ośrodek termoregulacji mogą wpływad czynniki zewnętrzne:
* fizyczne, np. wstrząs mózgu, obrzęk, wzrost ciśnienia,
* chemiczne,
* biologiczne,
- dreszcze  skurcze mięśni, gdy organizmowi brakuje energii cieplnej,
- stroszenie włosów  atawizm  powstaje warstwa ochronna, pod którą znajduje się
powietrze,
Zaburzenia termoregulacji w przypadku dobrze działającego ośrodka termoregulacji:
- zmiana temperatury otoczenia
Powietrze jest dobrym izolatorem, oddawanie ciepła do niego jest mniej niebezpieczne niż
oddawanie ciepła do wody,
- temperatura powietrza 36,6°C  brak możliwoÅ›ci wymianu energii, ustrój może jednak
wydzielad pot, istotne znaczenie ma wilgotnośd powietrza  przy wysokiej wilgotności
parowanie potu jest utrudnione,
- hipotermia  spadek temperatury ciała,
ok. 26°C  temperatura zagrażajÄ…ce życiu ,
- hibernacja  miejscowe oziębienie, zatrzymanie metabolizmu, np. przewóz narządów do
transplantacji,
14
- hipertermia  brak możliwości oddania ciepła, przegrzanie ustroju
ok. 43°C  temperatura zagrażajÄ…ca życiu,
GorÄ…czka:
- ośrodek termoregulacji ustawia się na inną temperaturę,
- odczyn ogólnoustrojowy,
- czynniki wywołujące  substancje pirogenne:
* wewnÄ…trzustrojowe, np. oparzenia, choroba nowotworowa, uszkodzenie tkanek po
zabiegach, chirurgicznych,
* zewnÄ…trzustrojowe: fizyczne, chemiczne, biologiczne,
- może istnied gorączka emocjonalna,
- może wystąpid po zabiegu chirurgicznym nawet jeśli nie doszło do zakażenia,
- reakcja indywidualna, osobnicza,
Przebieg gorÄ…czki:
1) okres narastania
zadziałał bodziec, ustrój musi gromadzid energię cieplną, następuje redukcja
przepływu krwi przez powłoki skórne bladośd, stymulacja mięśni dreszcze +
gęsia skórka, zwiększa się metabolizm,
2) okres szczytowy
ośrodek termoregulacji ustawia się na określoną temperaturę, musi utrzymywad
energię cieplną, zwiększa się metabolizm, spala energię  po łebkach  glukozę to
kwasu mlekowego, tłuszcze do ciał ketonowych; ustrój czerpie z zapasów, ale nie
spala ich całkowicie,
3) okres zejścia gorączki
oÅ›rodek termoregulacji wraca do temperatury 36,6 °C, ustrój musi oddad energiÄ™
cieplną  pocenie, rozszerzenie naczyo krwionośnych w skórze,
kryteria podziału gorączki:
1) czas trwania
krótkotrwała  wysoka, 1  2 dni, np. zatrucie grzybem,
długotrwała  mniejszy wzrost i wahania, np. zapalenie płuc,
zwalniająca  skacząca, septyczna, duży wzrost,
2) wzrost temperatury/nasilenie,
3) wahania temperatury,
4) regularnośd zmian
jednakowe odstępy  malaria,
brak regularności  dur brzuszny,
zmiany czynności organizmu podczas gorączki:
- doprowadzenie do zmian zwyrodnieniowych,
15
- działanie na korę mózgową  pobudzająco lub depresyjnie,
- działanie na ośrodki wegetatywne wrażliwe na temperaturę, komórki mogą ulec porażeniu
- przyspieszenie akcji serca (przy pewnej częstości skurczów nie ma prawidłowego
wypełnienia serca krwią, dochodzi do zapaści),
- przyspieszenie oddechu (w czasie gorączki zwiększa się stężenie CO2 we krwi pobudzenie
ośrodka oddechowego)  niebezpieczeostwo  częstszy oddech skutkuje brakiem
prawidłowej wymiany gazowej, w obrębie płuca tworzą się miejscowe niedobory (niedodma
płuc) i możliwe jest ich zapalenie, objawem jest sinica,
- bardzo wysoka gorączka może unieczynnid ośrodek oddechowy brak oddechu,
- zaburzenia wydzielania śliny, zaburzenia wchłaniania  8 litrów płynów wydzielanych jest z
układu pokarmowego, zaburzenia perystaltyki powodują zaparcia, zastoje doprowadzają do
fermentacji i powstawania toksyn oraz ich wtórnego wchłaniania,
- wzrost czynności serca zwiększenie ukrwienia nerek zwiększona diureza,
W okresie szczytowym może dojśd do skąpomoczu,
- wzrost temperatury o 1 °C powoduje zwiÄ™kszenie tempa metabolizmu o 20% (nie przebiega
on do koocowych produktów, najbardziej narażone są komórki nerwowe),
- działa stymulująco na układ immunologiczny,
- możliwośd porażenia ośrodków wegetatywnych  dlatego podaje się leki
przeciwgorÄ…czkowe,
- przechodzenie infekcji bezgorączkowe jest dłuższe, gorączka jest znakiem, że organizm
zwalcza chorobÄ™,
Awitaminozy
- ustrój nie może wytwarzad witamin, drobnoustroje będące w symbiozie produkują częśd z
nich wewnątrz układu pokarmowego, który jest środowiskiem zewnętrznym (K, B2, B12, D),
- witamina lub jej prekursor musi byd dostarczony do organizmu (zwiÄ…zki egzogenne),
- witaminy mogą byd rozpuszczalne w wodzie lub w tłuszczach, warunkuje to sposób
wchłaniania,
- ze względu na rozpuszczalnośd niektórych witamin w tłuszczach, ważny jest on w diecie, a
emulgatorem w organizmie jest żółd produkowana przez wątrobę i wydzielana przez
woreczek żółciowy,
- ważne jest, czy dana witamina wiąże się z białkiem i czy jest magazynowana,
- produkowane przez bakterie jelitowe: K, B2, B12, D
- magazynowane: K, B12
- nie wiąże się z białkiem: C, wiąże się z białkami: B1, wiąże się nieznacznie z białkami: B2
- przenoszenie H+ procesy Red  Oks: PP, C, B2
- przenoszenie grup atomów
* acetylowej  B5 (kwas pantotenowy)
* formylowej  kwas foliowy
* karboksylowej  H, (B7, biotyna)
16
 * aminowej  B6 (pirydoksal)
* metylowej - B12 (cyjanokobalamina)
Podział witamin ze względu na działanie na dane narządy:
- narzÄ…d wzroku:
* witamina A  bierze udział w tworzeniu purpury wzrokowej,
* witamina B2  przekazywanie impulsu na nerwie wzrokowym.
- naskórek:
* witamina A  podział komórek,
* witamina C  działa uszczelniająco na śródbłonek naczyniowy,
* witamina E  wpływa na tkankę łączną podskórną,
- prawidłowy wzrost komórek:
* witamina A
* witamina B2
- homeostaza
* witamina B1  homeostaza wodna, zatrzymanie wody w ustroju,
* witamina D  homeostaza wapniowo  fosforanowa,
- układ nerwowy
* witamina B1
* witamina B6
* witamina PP
- układ krzepnięcia
* witamina K
* witamina C  dotyczy śródbłonka naczyniowego
Witaminy:
Witamina A  retinol
- rozpuszczalna w tłuszczach,
- prekursorami sÄ… karoteny,
- niedobory w przypadku niewydolności wątroby lub braku woreczka żółciowego,
- nadmiar jest wydalany z tłuszczem, także podczas karmienia piersią,
- podawana doustnie lub jako maśd (przez skórę, błona ma charakter lipidowy),
- witamina wzrostu, niezbędna podczas tworzenia, dzielenia się i regeneracji komórek (w
związku z tym może stymulowad rozwój nowotworu),
- element składowy purpury wzrokowej, warunkuje prawidłowe widzenie (niedobór  kurza
ślepota, powstawanie jęczmieni),
- warunkuje prawidłowe funkcjonowanie komórek nabłonkowych (niedobór powoduje
zaburzenia rogowacenia, działania gruczołów potowych, łysienie i przedwczesne siwienie,
złuszczanie nabłonków w układzie moczowo  płciowym (problemy z zagnieżdżaniem się
zarodka), zużywanie się nabłonka w nerkach i jelitach, co może doprowadzid do
powstawania kamieni nerkowych,
17
Witamina B1  tiamina, aneuryna
- rozpuszczalna w wodzie,
- łączy się z białkiem w osoczu, utrata przy niewydolności nerek,
- obniżenie zawartości albumin powoduje zmniejszenie zdolności wiązania tej witaminy i
obrzęk, bierze udział w regulowaniu homeostazy wodnej razem z albuminami,
- wchłaniana w przewodzie pokarmowym,
- na receptę, możliwe dwie dawki (3, 25),
- bierze udział w przemianach cukrowców i tłuszczów,
- ma wpływ na układ nerwowy,
- bierze udział w acetylacji (cholina rzadko występuje w ustroju, znacznie częściej w postaci
acetylocholiny),
- niedobór  choroba Beri  Beri drażliwośd, depresja, ból, zaburzenia czucia, ruchu,
sennośd, brak apetytu, obrzęki, zapalenia wielonerwowe,
Witamina B2 - ryboflawina
- rozpuszczalna w wodzie,
- w niewielkim stopniu łączy się z białkami, nie jest magazynowana w narządach,
- wchłaniania w jelicie cienkim,
- produkowana przez bakterie jelitowe,
- odpowiada za przekazywanie impulsu świetlnego na nerw wzrokowy w siatkówce,
- objawem niedoboru najczęściej są zajady, które powstają po terapii antybiotykami,
- niedobór powoduje pewne objawy niedokrwistości niedobarwliwej, problem z tworzeniem
hemoglobiny, w moczu pojawiajÄ… siÄ™ porfiryny,
- fenotiazyny dajÄ… efekt antymetaboliczny w stosunku do B2  czÄ…steczki sÄ… podobne i
wypierajÄ… witaminÄ™ z ustroju powodujÄ…c efekt niedoboru,
Witamina PP  niacyna, amid kwasu nikotynowego
- rozpuszczalna w wodzie,
- na receptÄ™, dwie dawki (50, 200),
- bierze udział w reakcjach oksydoredukcyjnych,
- niedobór powoduję pelagrę, która charakteryzuje się biegunką, osłabieniem, zapaleniem
języka, zmianami zapalnymi skóry, zmianami zwyrodnieniowymi OUN, problemami z krwi
otworzeniem i brakiem Å‚aknienia,
Witamina B6  pirydoksal
- rozpuszczalna w wodzie,
- produkowana przez bakterie jelitowe,
- bez recepty,
- wpływa na układ nerwowy i erytrocyty,
- niezbędna do syntezy porfiryn,
18
- składnik dekarboksylazy i aminotransferazy,
- niedobór powoduje depresję, majaczenia, anemię niedobarwliwą, problemy z układem
nerwowym,
Witamina B5 - kwas pantotenowy
- przenosi aktywny kwas octowy,
- uczestniczy w syntezie hemu do hemoglobiny i cytochromów,
- składnik koenzymu A,
- bierze udział w regeneracji komórek skóry i błon śluzowych,
- zapobiega przedwczesnym oznakom starzenia oraz siwieniu i wypadaniu włosów, poprawia
ich pigmentacjÄ™  w kosmetykach,
- Å‚Ä…czony w preparatach z Ca2+,
Kwas foliowy
- wchłaniany w dwunastnicy,
- magazynowany w wątrobie i tkance podskórnej, zapasy wystarczają na 3  4 miesiące,
- stymuluje namnażanie się komórek, może przyspieszad proces nowotworowy,
- na receptÄ™, trzy dawki,
- przenosi fragmenty dwuwęglowe,
- niezbędny w procesie wytwarzania krwi przez szpik kostny,
Witamina B12 - cyjanokobalamina
- bardzo duża cząsteczka,
- aby została wchłonięta musi połączyd się z czynnikiem Castle a, w błonie plazmatycznej
musi byd receptor dla tego kompleksu (czynnik Castle a to również duża cząsteczka),
- produkowana przez bakterie jelitowe,
- magazynowana w wątrobie i mięśniach, zapasy wystarczają na 3  4 lata,
- słabe wchłanianie i wydalanie,
- niedobór powoduje triadę objawów:
* układ nerwowy  warunkuje prawidłową osłonkę mielinową,
* układ krwiotwórczy  niedokrwistośd megaloblastyczna (złośliwa)  duże,
niedojrzałe komórki,
* układ pokarmowy  utrata czucia smaku, pieczenie języka,
- podawana w dwóch dawkach (100 i 1000) jako ampułki z iniekcją w trakcie problemów z
układem nerwowym,
- stymuluje wzrost komórek, także nowotworowych,
Witamina C  kwas askorbinowy
- rozpuszczalna w wodzie,
- nie wiąże się z białkami,
19
- nadmiar usuwany przez nerki (nie warto brad dużych dawek, chyba, że o przedłużonym
działaniu),
- bierze udział w procesach oksydoredukcyjnych,
- ważna w procesach odpornościowych,
- wpływa na syntezę hormonów nadnercza,
- wykorzystywana w preparatach z żelazem  redukuje je, do postaci wchłanianej,
- niedobór może byd spowodowany niedostatecznym podażem, zaburzeniami wchłaniania
lub zwiększonym użyciem,
- niedobór  szkorbut, charakteryzujący się zmianami w błonie śluzowej jamy ustnej,
krwawieniami i wypadaniem zębów; skazy krwotoczne, upośledzona odpornośd,
niedokrwistośd z upośledzonego wchłaniania Fe2+
Witamina D - kalcyferol
- rozpuszczalna w tłuszczach,
- do organizmu musi byd dostarczany prekursor, jego przekształcanie odbywa się w ustroju,
- wydalana z tłuszczem, także podczas karmienia piersią,
- metabolizm w skórze metabolizm w wątrobie,
- stymuluje wchłanianie jonów wapniowych i fosforanowych z jelita oraz ich racjonalne
wykorzystanie w procesie kostnienia,
- hydroksylacja w nerce w zależności od ilości zjonizowanego wapnia,
- 1, 25  OH D3 (najbardziej aktywny metabolit, produkowany, gdy jest zbyt niski poziom
wapnia) naprzemiennie z 24, 25  OH D3 w nerce; parathormon decyduje o rodzaju
metabolitu, przestawia na 1, 25 i powoduje wzrost wchłaniania w jelicie, resorpcji w nerce i
uruchomienie puli mobilnej z kości; kalcytonina działa antagonistycznie i powoduje
produkcjÄ™ 24, 25,
- niedobór powoduje u dzieci krzywicę, a u dorosłych rozmiękczania kości,
- przy uszkodzeniu nerek  krzywica oporna na D3 i osteomalacja (rozmiękczanie kości, utrata
wapnia i fosforanów z kości),
Witamina E - tokoferol
- rozpuszczalna w tłuszczach,
- wydalana z tłuszczem, także podczas karmienia piersią,
- witamina młodości zmiatacz wolnych rodników,
- wpływa na tkankę łączną, naczynia włosowate, zwiększenie odporności ustroju, procesy
wydzielania wewnętrznego,
- warunkuje właściwą strukturę błon biologicznych,
Witamina K  filochinon
- rozpuszczalna w tłuszczach,
- produkowana przez bakterie jelitowe,
- magazynowana przez ustrój,
20
- dawki pediatryczne  dzieci Å‚atwo tracÄ… jÄ… podczas biegunki,
- niedobór powoduje zaburzenie produkcji osoczowych czynników krzepnięcia przez wątrobę
(a gdy niewydolnośd wątroby zaburzona produkcja żółci i wchłanianie witaminy K),
- skazy krwotoczne mogą byd spowodowane zaburzoną produkcją żółci, uszkodzeniami
hepatocytów, zabiciem bakterii jelitowych i biegunką u dzieci,
Aspekty farmakologiczne w procesach patofizjologicznych (farmakokinetyka©ð)
- efektem działania leku może byd reakcja chemiczna (cząsteczka łączy się z inną cząsteczką)
lub proces fizykochemiczny (przenikanie substancji o charakterze lipofilowym przez błony) 
eter, detergenty,
- wiele leków nie wnika do komórki, lecz działa na receptory na jej powierzchni,
- antagonizm konkurencyjny  cząsteczka wiąże się z receptorem, ale nie wywołuje efektu,
np. antagoniści aldosteronu,
- glikokaliks nadaje błonie ładunek powierzchniowy (dzięki grupom funkcyjnym),
- ładunek poprzez błonę  różne stężenia jonów wewnątrz i na zewnątrz komórki:
* potas  wewnÄ…trz 150 mmol/l, na zewnÄ…trz 4 mmol/l,
* sód  wewnątrz 10  20 mmol/l, na zewnątrz 140 mmol/l,
* wapo  wewnÄ…trz 10-7  10-8 mol/l, na zewnÄ…trz 8 mmol/l,
Drogi podania:
- ważna jest objętośd płynów ustrojowych w miejscu podania leku  to warunkuje stężenie
(noworodek `" osoba starsza) i siłę działania leku,
- musi byd odpowiednia szybkośd wchłaniania i uwalniania leku (obecnie coraz bardziej
popularne leki o przedłużonym uwalnianiu, ponieważ mogą byd rzadziej przyjmowane),
- czopki, globulki dopochwowe  leki zewnętrzne,
1) skóra
*ð czÄ…steczki o charakterze litofilnym mogÄ… byd wchÅ‚aniane z plastrów, poza tym
maści, kremy, żele,
*ð dÅ‚ugotrwaÅ‚e wchÅ‚anianie w maÅ‚ych iloÅ›ciach  dla leków, których stężenie
musi byd stabilne i niskie,
*ð droga transepidermalna  przechodzenie przez naskórek  substancje
lipofilowe,
droga trans folikularna  przedostawanie się przez przydatki skóry  gruczoły
potowe, łojowe, mieszki włosowe  substancje lipofilowe i hydrofilowe,
*ð 1, 73 m2  standardowa powierzchnia skóry,
2) PÅ‚uca
*ð 70 m2  powierzchnia wymiany gazowej (dobre mieszkanie Jð),
*ð dychawica pÅ‚uc rozdema pÅ‚uc (powierzchnia wymiany gazowej zmniejsza
siÄ™ do wymiarów piwnicyJð) z maÅ‚ych pÄ™cherzyków pÅ‚ucnych tworzÄ… siÄ™
duże pęcherze, zanikają przegrody między poszczególnymi pęcherzykami,
21
zmniejsza się sied naczyo włosowatych (a przez płuca musi przepłynąd 60
wanien krwi, każdej minuty przepływa pojemnośd minutowa serca  5  6
litrów), dlatego powstają dodatkowe opory dla serca, które zaczyna przerastad
zespół płucno  sercowy,
*ð zachodzi dyfuzja na zasadzie różnicy stężeo,
*ð wielkoÅ›d drobiny decyduje o tym, jak daleko zajdzie czÄ…steczka,
*ð surfaktant  zmniejsza napiÄ™cie powierzchniowe, powoduje, że pÄ™cherzyki
płucne nie zapadają się, występuje po ich wewnętrznej stronie, błona
narażona jest na kontakt z powietrzem (błony są bardziej wrażliwe na
wysuszenie niż na urazy mechaniczne),
*ð obrzÄ™k pÅ‚uc powoduje utrudnienie dyfuzji, gdyż pÅ‚yn znajduje siÄ™ miÄ™dzy
pneumocytem a śródbłonkiem naczyniowym,
3) pod język
*ð np. nitrogliceryna, luteina (progesteron, np. przy zaburzeniach
miesiączkowania) w żołądku uległaby rozpadowi pod wpływem kwaśnego
środowiska,
4) jelito
*ð 100 m2  powierzchnia wchÅ‚aniania jelita, ze wzglÄ™du na znaczne
pofałdowanie i obecnośd kosmków,
*ð ważna jest objÄ™toÅ›d znajdujÄ…ca siÄ™ w przewodzie pokarmowym  do jelita
dostaje się i wydziela około 10 litrów płynu, wydalamy około 0,5 litra,
*ð żoÅ‚Ä…dek  Å›rodowisko kwaÅ›ne, dwunastnica  silnie zasadowe (zakwaszenie
skutkiem choroby wrzodowej),
Wchłanianie leku:
- jony 1+ - Å‚atwo,
Jony 2+ - z oporami,
Jony 3+ - w ogóle,
- decyduje treśd pokarmowa  przy podawaniu preparatów rozpuszczalnych w tłuszczach
niezbędne są tłuszcze w diecie,
Dystrybucja leku:
- zależy od szybkości metabolizmu i okresu półtrwania leku,
- lek może połączyd się z albuminą i w ten sposób uniknąd filtracji w nerkach, lecz przez
zwiÄ…zanie jest nieaktywny,
- uwolniona od albumin postad leku ma działanie farmakologiczne,
- lek musi się dostad do przestrzeni wodnej  jeżeli jest rozpuszczalny w tłuszczach należy
czÄ…steczkÄ™ liofilowÄ… zawiesid w wodzie (emulsja),
- zdolnośd wiązania maleje w przypadku uszkodzonej wątroby (nie są produkowane białka) i
nerczycy (nerka nie filtruje białek i są wydalane z ustroju),
22
- możliwe są sytuacje, że substancja: nie przechodzi przez śródbłonek naczyniowy,
przechodzi przez śródbłonek naczyniowy, ale nie pokonuje bariery błony cytoplazmatycznej,
przechodzi przez śródbłonek naczyniowy i pokonuje barierę cytoplazmatyczną lub przechodzi
przez wszystkie bariery włącznie z błonami organelli komórkowych,
- możliwe interakcje między lekami  jeden może wypychad drugi z wiązania z białkiem,
wówczas stężenie tego pierwszego wzrasta we krwi, jest on narażony na wydalanie i może
działad toksycznie,
- istniejÄ… dwie bariery:
* bariera łożyskowa:
Izolowanie organizmu matki i płodu, dwie warstwy błony  kosmówkowa i
podstawowa, a między nimi płyn owodniowy,
Przez łożysko przepływa 600 ml krwi na minutę, a powierzchnia wymiany to 14 m2,
* bariera krew  mózg:
Mózg, jako tkanka szczególnie wrażliwa, musi byd poddany wyjątkowej ochronie oraz
byd perfekcyjnie ukrwiony i odżywiony,
Śródbłonek naczyniowy jest mało przepuszczalny dla niektórych substancji,
Występują trzy opony mózgowe i warstwa płynu między nimi (dzięki ich uszkodzeniu
może dostad się lek),
Płyn mózgowo  rdzeniowy ma bardzo specyficzny skład, nie ma tam elementów
morfotycznych i białka wykorzystywany do badao,
Wydalanie leku i metabolitów:
- mała cząsteczka wydalanie przez nerki, nie ulega filtracji,
Jony potasu  filtracja + sekrecja,
Jony sodu  filtracja + resorpcja,
- jeżeli klirens danej substancji jest większy niż klirens inuliny filtracja + sekrecja,
Jeżeli równy filtracja, jeżeli mniejszy brak całkowitej filtracji lub całkowita filtracja i
resorpcja
- wątroba razem z żółcią wydziela do przewodu pokarmowego cząsteczki, które są wydalane
z kałem (np. nadmiar witamin rozpuszczalnych w tłuszczach) lub mlekiem podczas karmienia
piersiÄ…,
- niektóre leki są wydalane ze śliną lub potem,
- lotne substancje są wydalane z wydychanym powietrzem przez płuca,
Układ bodz
co  przewodzÄ…cy
- załamek P skurcz przedsionka
- odstęp PQ czas przekazania impulsu z węzła zatokowo  przedsionkowego od węzła
przedsionkowo  komorowego,
- zespół QRS skurcz komór,
- linia izoelektryczna  linia pozioma zarejestrowana w czasie, gdy w sercu nie stwierdza siÄ™
pobudzenia,
23
- prawidłowy rytm serca 60 - 100/min,
- tachykardia  przyspieszony rytm serca, powyżej 100/min, przewaga układu
współczulnego, gorączka, nadczynnośd tarczycy, alkohol, nikotyna, kofeina,
- bradykardia  zwolniony rytm serca, poniżej 60/min, przewaga układu przywspółczulnego,
niedoczynnośd tarczycy, beta  blokery, glikozydy naparstnicy,
- niemiarowośd zatokowa  nierównomierne impulsy z zatok,
- ekstrasystolia (przedsionkowa lub komorowa)  dodatkowe z
ródło bodz
cowania,
normalny bodziec nie jest w stanie spowodowad skurczu, następuje przerwa wyrównawcza,
- trzepotanie (przedsionków lub komór)  szybki, uporządkowany rytm serca, około 200-
300/min, komory zatrzymanie krążenia,
- migotanie (przedsionków lub komór)  szybki, nieregularny rytm serca, około 350-
600/min, utrata linii izoelektrycznej, komory zatrzymanie krążenia,
- blok przedsionkowo  komorowy
Zaburzenie przewodzenia między węzłem zatokowo  przedsionkowym i przedsionkowo 
komorowym,
* 1 stopnia wydłużenie czasu przewodzenia (PQ),
* 2 stopnia czasowe zablokowanie, częśd bodz
ców dociera do węzła
przedsionkowo  komorowego,
* 3 stopnia całkowity blok, brak łączności między węzłami,
Pobudliwośd komórek:
- wnętrze komórki potencjał -70 mV, działanie bodz
ca potencjał +30 mV,
- komórki pobudliwe:
* nerwowa  najczęstsze pobudzenie, krótsze niż 1 ms, musi byd najszybciej gotowa
na przyjęcie kolejnego bodz
ca,
* mięśniowa  pobudzenie około 5 ms,
* mięsieo sercowy  pobudzenie ponad 300 ms,
- czynnośd serca zależy od stężenia potasu w płynie pozakomórkowym (2,7  8 mmol/l),
- etapy pobudzenia:
1) błona, która dotychczas była nieprzepuszczalna dla sodu, po dostaniu bodz
ca staje siÄ™
dla niego przepuszczalna i do wnętrza komórki wnika Na+,
2) błona staje się przepuszczalna dla wapnia (w komórce nie ma prawie w ogóle
wolnego wapnia)  do wnętrza komórki wnika Ca2+,
3) kanałami jonowymi wychodzą z komórki K+,
- chinina blokuje kanały potasowe,
- można stosowad blokery kanału wapniowego,
24
KONWERSATORIA
BÅ‚ona biologiczna:
- zbudowana z fosfolipidów, które są tworzone przez dwa łaocuchy kwasów tłuszczowych
połączonych z dwoma spośród trzech atomów węgla glicerolu, łaocuch kwasów
tłuszczowych tworzą częśd niepolarną  hydrofobową, z trzecim węglem glicerolu połączona
jest ujemnie naładowana grupa fosforanowa  hydrofilowa, w ten sposób tworzy się
dwuwarstwowa struktura, w której niepolarne ogony są zwrócone do wnętrza,
- z fosfolipidów mogą powstad przekaz
niki (np. fosfatydylochinolina) lub prostaglandyny,
- mukopolisacharydy tworzÄ… glikokaliks, ich grupy funkcyjne decydujÄ… o Å‚adunku,
- glikokaliks nadaje także właściwości antygenowe,
- jeżeli w błonie występują przestrzenie, to zostaje wbudowany tam cholesterol,
- płynnośd błony warunkowana jest cholesterol  im więcej tym błona bardziej sztywna,
- wolne rodniki mogą uszkodzid mostki tlenowe i siarkowe w błonie,
- płynna, mozaikowa struktura model Singera  Nicolsona  każdą błonę w komórce
tworzy płynna dwuwarstwa cząsteczek fosfolipidów, w której białka są zanurzone częściowo
(peryferyjne) lub całkowicie (transbłonowe, integralne), układ ten nie jest statyczny,
- zachowuje się jak ciekłe kryształy  ma uporządkowaną strukturę, ale łaocuchy
węglowodorowe fosfolipidów są w ciągłym ruchu, przez co cząsteczki fosfolipidów mogą się
przemieszczad i obracad w obrębie warstwy,
- liposomy  powstajÄ… w warunkach laboratoryjnych, wewnÄ…trz znajduje siÄ™ jakaÅ› substancja,
po zbliżeniu liposomu zostaje wbudowany fosfolipidy, a dana substancja jest włączona do
wewnÄ…trz,
Szkielet wewnątrzkomórkowy:
- mikrotubule  zbudowane z tubuliny długie, puste w środku rurki, które nieustannie się
wydłużają i skracają, stanowią szlaki transportowe komórki (poruszają się dyneina i
kinezyna), budują także rzęski i wici,
- mikrofilamenty - filamenty aktynowe  zbudowane ze splecionych włókien aktyny,
odpowiadają za zmianę kształtu i ruch komórki, tworzą mechaniczną podporę różnych
struktur komórkowych,
- filamenty pośrednie  zapewniają komórce wytrzymałośd mechaniczną, gęsta sied w
naskórku,
Endocytoza  komórka pobiera z zewnątrz różne materiały:
* fagocytoza  komórka pochłania duże cząstki, np. bakterie,
* pinocytoza  pobieranie przez komórkę substancji płynnych,
* endocytoza zależna od receptorów  wiązanie specyficznych cząsteczek
występujących w przestrzeni pozakomórkowej z białkowymi receptorami błony
komórkowej i wprowadzaniu ich do wewnątrz komórki,
25
Transport przez błonę:
1) dyfuzja  nie wymaga specjalnego białka transportowego, oparta na istnieniu
gradientu stężeo, cząsteczki, wykonując przypadkowe ruchy, przechodzą z obszaru o
większym stężeniu do obszaru o mniejszym stężeniu substancji przez błonę
półprzepuszczalną,
osmoza  specyficzny rodzaj dyfuzji, w której dominuje ruch cząsteczek wody przez
błonę półprzepuszczalną z miejsca o jej wyższym stężeniu (niższym stężeniu
substancji) do miejsca o niższym stężeniu (wyższym stężeniu substancji),
2) dyfuzja ułatwiona (modyfikowana, wspomagana)  proces przemieszczania się
hydrofilowych cząsteczek przez dwuwarstwę lipidową błony komórkowej za pomocą
białkowych przenośników, transporterów lub kanałów z obszaru o większym ich
stężeniu do obszaru o stężeniu mniejszym, zachodzi zgodnie z gradientem stężeo,
gdy cząsteczka nie może przenikad w sposób bierny,
kanały jonowe - rodzaj cylindrycznego białka błonowego, posiadającego zdolnośd do
kontrolowanego przepuszczania polarnych lub naładowanych cząsteczek zgodnie z
ich gradientem stężeo przez błony biologiczne,
akwaporyny  tworzą kanały wodne umożliwiające przepuszczanie wody przez błonę
komórkową, znajdują się w nerkach, biorą udział w resorpcji wody,
3) dyfuzja wymienna  z nośnikiem,
4) transport pierwotnie aktywny  przeciw gradientowi stężeo, wymagany przenośnik
białkowy oraz energia w postaci ATP, energia do transportu danej cząsteczki równa
jest energii potrzebnej do wytworzenia nowych wiązao kowalencyjnych w nośniku,
uniport  przenoszenie przez błonę cząsteczek jednej substancji przez białko
nośnikowe,
symport  jednoczesne przenoszenie dwóch cząsteczek substancji do komórki, np.
Na+ i glukozy do erytrocytów w jelicie cienkim,
antyport  jednoczesne przenoszenie przez białko nośnikowe dwóch różnych
substancji  jednej na zewnątrz, a drugiej do wnętrza komórki;
występuje w błonach komórkowych komórek nerwowych i mięśniowych,
białkiem dostarczającym energii dla transportu czynnego jest adenozynotrifosfataza
aktywowana przez sód i potas, hydroliza ATP do ADP i ortofosforanu katalizowana
jest przez Na+- K+- ATP - azę i umożliwia transport jonów Na+ z komórki na zewnątrz i
jonów K+ z płynu wewnątrzkomórkowego do komórki,
mechanizmy typu pompa:
- pompa sodowo  potasowa utrzymanie wewnątrz komórek wysokiego stężenia
K+ i niskiego stężenia Na+ wymaga aktywnego transportu tych kationów przeciw
gradientowi stężeo, enzymem transportującym jest Na+  K+  ATP  aza, energia
wyzwolona z rozpadu 1 mol ATP do APD wykorzystywana jest na antyport 3 mol Na+ z
26
komórki i 2 mol K+ do komórki, działanie pompy wymaga: stałego dopływu glukozy i
tlenu, ciÄ…gÅ‚ej syntezy ATP, zachowania temperatury ok. 37 °C, odprowadzania CO2,
odpowiedniego stężenia jonów Mg2+, odpowiedniego stężenia jonów Na+ i K+,
różne stężenia jonów wewnątrz i na zewnątrz komórki:
* potas  wewnÄ…trz 150 mmol/l, na zewnÄ…trz 4 mmol/l,
* sód  wewnątrz 10  20 mmol/l, na zewnątrz 140 mmol/l,
Stężenie jonów K+  mała zmiennośd, zwiększenie ich zawartości w płynie
zewnątrzkomórkowym powoduje utratę pobudliwości komórek mięśniowych,
nerwowych i mięśnia sercowego, jest ważniejsze niż sód,
Na+ - mówimy o ilośd zatrzymanego sodu w ustroju (zatrzymywana jest też woda,
więc stężenie może nie ulec zmianie),
Błona plazmatyczna jest praktycznie nieprzepuszczalna dla Na+, w porównaniu z tym
jony K+ może dobrze przepuszczad,
- wapniowa - układ enzymatyczny transportujący wbrew gradientowi stężeo jony
wapniowe przez błonę komórkową lub błony organelli komórkowych, przywracający i
utrzymujący małe stężenie jonów wapniowych w cytoplazmie komórki, najwięcej
w mięśniach
* wapo  wewnÄ…trz 10-7  10-8 mol/l, na zewnÄ…trz 8 mmol/l,
- protonowa - integralne białka błonowe, zdolne do transportu protonów przez błony
biologiczne przeciwnie do ich gradientu stężenia, wymaga energii,
w komórkach okładzinowych żołądka występuje pompa wymienna K+ na H+ (bez ATP),
w kanaliku dalszym nefronu występuje klasyczna H+ - ATP - aza pompująca jony
wodoru do światła kanalika,
5) transport wtórnie aktywny  nerki, jelito, żołądek
zachodzi wbrew gradientowi stężeo, występują specyficzne białka, które nie mają
charakteru enzymów (stąd brak ATP), sprzężony jest z Na+, energia napędową jest
gradient stężenia Na+, który zapewnia pompa sodowo  potasowa (czyli transport
pierwotnie aktywny),
nośnik transportuje glukozę (też fosforany, aminokwasy) tylko z Na+ - symport,
Nerka
- podstawową funkcją jest usuwanie produktów przemiany materii, zachowanie homeostazy
wodno  elektrolitowej i kwasowo  zasadowej,
- miejsce produkcja substancji hormonalnych (np. erytropoetyna) i ich metabolizmu (np.
witamina D3),
- nefron: błona biologiczna + jedna warstewka nabłonka, która wyrasta z błony podstawnej,
stosunkowo łatwo ją uszkodzid, ma jednak zdolności do regeneracji,
- uszkodzenie błony podstawnej  brak możliwości regeneracji,
- czynnośd nerek można wytłumaczyd na podstawie jednej komórki,
27
Układ RAA:
Aparat przykłębuszkowy renina (na skutek oligowolemii  obniżenia objętości krążącej
krwi w organizmie, spadku osmolalności osocza, spadku ciśnienia krwi, wzrostu aktywności
układu adrenergicznego) angiotensynogen angiotensyna I enzym konwertujący
angiotensyna II:
* ­ð sekrecji ADH,
* ­ð produkcji aldosteronu ,
* stymulacja ośrodka pragnienia,
* aktywacja ukÅ‚adu współczulnego Å»ð GFR, ­ð resorpcji Na+, obkurczenie naczyo,
Wazopresyna  hormon antydiuretyczny, ADH:
- pobudzanie: spadek objętości wyrzutowej serca o 10% lub więcej, wzrost osmolalności
osocza (już o 1 mOsm/kg), angiotensyna II, prostaglandyny, hipoglikemia, pobudzenie
zakooczeo alfa-adrenergicznych
- hamowanie: noradrenalina, sterydy, alkohol, pobudzenie zakooczeo beta-adrenergicznych,
- wytwarzany jest przez podwzgórze i wydzielany w ostatecznej postaci przez tylny płat
przysadki mózgowej,
- główną funkcją jest regulacja wydalania wody,
- działa na kanaliki zbiorcze w nerkach, w których otwiera kanały wodne wzrost
zatrzymania wody w ustroju,
- powoduje zagęszczanie moczu poprzez resorpcję wody i jonów sodu w kanalikach
nerkowych poprzez pobudzanie receptorów V2 oraz skurcz naczyo krwionośnych poprzez
receptory V1, obecne na ich powierzchni,
- niedobór  moczówka prosta,
Nadmiar - Zespół Schwartza-Barttera (SIADH) hiponatremia, hipotonia, objawy zatrucia
wodnego,
Aldosteron:
- wytwarzanych przez warstwę kłębkowatą kory nadnerczy,
- należy do mineralokortykosteroidów,
- działa przede wszystkim na kanalika dalsze i cewki zbiorcze nerek,
- zwiększa resorpcję jonów sodu, a zwiększa wydalanie jonów potasu i wodorowych,
- zatrzymanie jonów sodu powoduje zatrzymanie wody i zwiększenie objętości osocza,
- wzrost stężenia sodu w organizmie wywołuje wzrost ciśnienia osmotycznego płynów
ustrojowych, zwiększa się więc wydzielanie wazopresyny, która hamuje diurezę i wydalanie
wody, aż do ustalenia się normalnych stosunków osmotycznych,
przepływ krwi:
- płuca: 60 wanien  około 5  6 litrów na minutę (pojemnośd minutowa),
- nerki: 12 wanien  około 1200 mililitrów na minutę (około ź rzutu serca),
28
Zawartośd wody w ustroju:
- 60% masy ciała, czyli 40% ICF  wewnątrzkomórkowo (K+ - 150 mmol), a 20% ECF  między
komórkami, osocze (K+ - 4 mmol)
Filtracja kłębuszkowa (GFR):
- zjawisko filtratu dotyczy tylko kłębka,
- siły sprzyjające filtracji: ciśnienie hydrostatyczne osocza (ok. 60 mm Hg), ciśnienie
onkotyczne płynu w torebce Bowmana (bardzo niskie),
- siły przeciwdziałające filtracji: ciśnienie onkotyczne osocza (ok. 120 mm Hg), ciśnienie
hydrostatyczne w torebce Bowmana (ok. 18 mm Hg)
- ciśnienie filtracyjne  ok. 10 mm Hg,
1) analiza ilościowa
- 120 mililitrów na minutę, co daje 180 litrów filtratu na dobę (mierzymy klirens,
zatem w jednostkach ml/min, ale jednostka ta jest niewygodna), środowisko
zewnętrzne, poza ustrojem,
- diureza ostateczna  1,5 litra na dobÄ™,
- badania klirensowe określają wielkośd filtracji kłębuszkowej,
Klirens inuliny  120 ml/min (nie występuje naturalnie w ustroju, trzeba dodatkowo
obciążad organizm), klirens kreatyniny (jest w ustroju, normalny)  120 ml/min,
Klirens PAH (paraaminohipuarnu)  pozwala określid przepływ osocza przez nerki 
720 ml/min (sześd razy tyle co klirens inuliny), ponieważ podczas jednokrotnego
przepływu przez nerki ulega całkowitemu wydaleniu do moczu, jest tu substancja
egzogenna,
Klirens PAH + hematokryt wielkośd przepływu krwi przez nerkę (20% rzutu serca),
2) analiza jakościowa:
- filtracja zależy od masy cząsteczki, np. woda, mocznik, glukoza są filtrowane w
100%, %, a hemoglobina tylko w 3% (powyżej 5500 cząsteczki ulegają coraz mniejszej
filtracji w zależności, masa 70000 (masa albuminy!)  kłębek nie powinien
przepuszczad), ładunku i kształtu cząsteczki (mają one wpływ modyfikujący, są tylko
dodatkowe czynniki określające procent przejścia),
- białko nie powinno przejśd do filtratu, jeżeli cząsteczka łączy się z białkami nie jest
filtrowana,
- nerka jest fizjologicznie nastawiona na wydalanie potasu,
- mniejsze stężenie Ca2+ niż w osoczu,
- stężenie Na+ w moczu takie jak w osoczu, ponieważ resorpcji ulega i Na+ i woda,
- hipertoniczny mocz sprzyja oszczędzaniu wody,
Kanalik nerkowy:
1) resorpcja  wchłanianie zwrotne:
29
- odcinek proksymalny resorpcja 65% wody i sodu
- pętla Henlego kolejne 25%
- odcinek dystalny i kanalik zbiorczy 9% w wyniku działania aldosteronu i ADH,
Razem  90%, zostaje około 18 litrów resorpcja następuje w wyniku działania
hormonów (jeżeli nie, mamy moczówkę prostą, wydalamy nawet do tych 18 litrów)
- ogólnie odzyskujemy 99% filtratu: 99% sodu i wody i 100% glukozy,
- aldosteron  powoduje resorpcję przede wszystkim sodu, ale wody też,
wazopresyna  powoduje resorpcję przede wszystkim wody, ale sodu też,
- resorpcja HCO3- kanalik proksymalny (75-95%) i kanalik dystalny (5-25%)
2) sekrecja - wydzielanie z układu krwionośnego do kanalika dystalnego
- sekrecji ulegajÄ… jony wodorowe, amonowe, potasowe,
- w ten sposób wydalane są niektóre leki,
- na zasadzie symportu (Na+ i glukoza, aminokwasy, fosforany  resorpcja) i antyportu
(Na+ do komórki, K+ i H+ na zewnątrz  sekrecja),
- próg nerkowy  graniczne stężenie substancji we krwi, po przekroczeniu którego
substancja nie jest całkowicie resorbowana z moczu pierwotnego w procesach
resorpcji kanalikowej w nefronach nerki i pojawia siÄ™ w moczu ostatecznym (dla
glukozy wynosi 10 mmol/l = 180 mg/100 ml), zazwyczaj to podwojona normalna
wartośd,
Zbiegunowanie czynnościowe komórek nabłonkowych:
- dotyczy nerki, jelita (nastawione na wchłanianie), żołądka i gruczołów potowych,
(zbiegunowanie na odwrót, nastawione na wydzielanie),
- ściana szczytowa (luminalna, rąbek szczoteczkowy) komórki nabłonkowej nie posiada ATP 
azy sodowo  potasowej, w komórkach okładzinowych żołądka w tym miejscu znajduje się
pompa protonowa, znajduje się tutaj białko nośnikowe dla glukozy i sodu (transport wtórnie
aktywny), łączy się ze światłem kanalika nerkowego (czyli środowiskiem zewnętrznym),
- łączy się z błoną podstawno  boczną nieprzerwaną otoczką, jest to bardzo ścisłe
połączenie,
- ściana podstawno  boczna (bazolateralna) posiada ATP  azę sodowo  potasową,
kontaktuje siÄ™ z krwiÄ…,
Åšrodki diuretyczne:
- zwiększenie diurezy,
- wydalanie ok. 2% przefiltrowanego moczu (normalnie  1%),
1) blokery anhydrazy węglanowej (mannitol) diureza osmotyczna
Zwiększona diureza powstaje w następstwie niemożności wymiany Na+- H+, w
związku z brakiem H+, efektem jest zwiększona utrata sodu i potasu oraz wody,
30
Mannitol:
- budowa podobna do glukozy (zredukowana forma, posiada o dwa więcej wodory),
- nie może byd przenoszony przez przenośnik glukozy,
- filtracja porównywalna do glukozy,
- brak resorpcji zatrzymanie wody w kanaliku,
- środek osmotycznie czynny,
- powoduje diurezę osmotyczną (wydalanie dużych ilości moczu wywołane
obecnością w moczu substancji osmotycznie czynnych, nie podlegających resorpcji
kanalikowej), np. podczas cukrzycy,
2) furosemid
działa na odcinek wstępujący pętli Henlego (wejściu Na+ towarzyszy wejście K+ i Cl-),
blokuje resorpcję Na+ i K+, dlatego należy podawad potas!
Mechanizm działania furosemidu polega na hamowaniu zwrotnego wchłaniania
jonów chlorkowych w nefronie, w części wstępującej pętli Henlego. Powoduje to
zahamowanie zwrotnego wchłaniania jonu sodowego, który zostaje wydalony,
pociągając za sobą wodę. Oprócz wzrostu wydalania jonów sodu, powoduje także
zwiększenie wydalania potasu, magnezu, wapnia. Hamuje natomiast wydalanie
kwasu moczowego.
3) Tiazydy
Działają na odcinek dystalny, blokują mechanizm sprzężonego transportu Na+ i Cl-
Tiazydy powodują hamowanie działania białkowego kotransportera sodowo-
chlorkowego w cewce dalszej nefronu, co zmniejsza przechodzenie sodu i chloru ze
światła cewki do komórek jej nabłonka. Następstwem jest zwiększone wydalanie
sodu i wtórnie zgromadzonej w ustroju wody. Nasileniu ulega ponadto wydalanie
potasu i magnezu oraz zatrzymanie wapnia.
4) Antagoniści aldosteronu  np. spirolakton
PowodujÄ… zatrzymanie K+ w ustroju,
Aldosteron jest endogennÄ… substancjÄ…, odpowiedzialnÄ… za zmniejszenie diurezy. Jego
działanie polega na stymulowaniu kaskady przemian, prowadzącej do otwarcia
kanałów dla jonów Na+ w błonie kanalika dalszego. Jony sodu wnikają do komórki
biernie, (przez otwarty kanał) dzięki utrzymywaniu ich niskiego poziomu w komórce
przez pompę sodowo-potasową po drugiej stronie komórki nabłonka kanalika,
podobnie jak ma to miejsce w kanałach blokowanych przez tiazydy. Antagoniści
aldosteronu hamujÄ… opisany proces na samym poczÄ…tku, na etapie wiÄ…zania siÄ™
aldosteronu z receptorem. Nie dochodzi zatem do otwarcia kanału dla sodu ani do
uruchomienia pompy sodowo-potasowej odpowiedzialnej za wypompowywanie
potasu. Leki te zwiększając diurezę nie obniżają poziomu potasu.
Anhydraza węglanowa:
31
- katalizuje odwracalną reakcję powstawania jonu wodorowęglanowego HCO3- z wody i
dwutlenku węgla,
- występuje u ssaków (uczestnicząc w transporcie CO2 z tkanek do płuc), w komórkach
kanalików nerkowych (gdzie ma wpływ na wymianę jonową), w komórkach żołądka (bierze
udział w powstawaniu kwasu solnego), w tkance mięśniowej,
- regeneracja HCO3- wytwarzanie kwaśności miareczkowej (wydalanie H+ jako kwaśny
fosforan H2PO4-, zachodzi w kanaliku proksymalnym) i proces amoniogenezy (wydalanie H+
jako jon NH4, zachodzi w kanaliku proksymalnym, pętli Henlego i kanaliku dystalnym),
- Istotą procesów regeneracji zasad jest wydalanie jonów H+ w postaci związanej z buforem
oraz równoczesna synteza de novo jonów HCO3-,
- zaburzenia mogÄ… prowadzid do kwasicy (­ð K + Å»ð HCO3- we krwi) i zasadowicy metabolicznej
(Å»ð K +),
- działa od światła kanalika i od wnętrza komórki (dwie pule),
* Pierwsza pula: komórka cewki bliższej:
CO2 + H2O H2CO3 H+ + HCO3- (w komórce),
H+ ponownie wykorzystywany przez anhydrazÄ™,- antyport z Na+
HCO3- z Na+ do krwi powstaje zasadowy NaHCO3 bufor węglanowy
* Druga pula  wewnÄ…trz kanalika:
HCO3- z filtratu, H+ zresorbowany H2CO3 Anhydraza węglanowa CO2
(dyfunduje do komórki) + H2O,
- H+ we krwi Å‚Ä…czÄ… siÄ™ z hemoglobinÄ… efekt Bohra (zmiana powinowactwa hemoglobiny do
tlenu w zależności od pH; obniżenie pH (wzrost stężenia jonów wodorowych) sprzyja
wiązaniu protonów przez hemoglobinę i dysocjacji tlenu, co zmniejsza powinowactwo i
ułatwia oddawanie tlenu w tkankach; podwyższenie pH zwiększa powinowactwo
hemoglobiny do tlenu, co sprzyja wiÄ…zaniu tlenu i utrudnia oddawanie tlenu w tkankach),
- blokada powoduje zwiększenie diurezy,
Niewydolnośd nerek:
- przyczyny:
* nerkowe uszkodzenie nabłonka kanalików, ograniczenie ich drożności, toksyny,
* przednerkowe niedokrwienie nerek (obniżenie ciśnienia tętniczego tak, że zanika
ciśnienie filtracyjne w naczyniach kłębuszków nerkowych) np. z powodu odwodnienia
czy utraty krwi, charakterystyczny małomocz lub bezmocz,
* zanerkowe przecięcie moczowodów, przerost prostaty, zatkanie cewki moczowej
lub moczowodów, ucisk moczowodów lub dróg moczowych, utrudnienie odpływu
moczu, w moczowodzie nie może znajdowad się powietrze,
- ze względu na czas trwania i nasilenie objawów:
* ostra dni (wykres wykładniczy zależności kreatyniny z osocza od czasu),
32
 * szybko postępująca miesiące,
* przewlekła lata, brak możliwości regeneracji,
Okresy przewlekłej niewydolności nerek:
- utajona niewydolnośd
Redukcja czynnego miąższu do 50%, mimo postępujących ubytków nerka jest w stanie
utrzymad równowagę homeostatyczną, ponieważ ma znaczną rezerwę czynnościową, brak
objawów i istotnych zaburzeo (dlatego można żyd z jedną nerką),
- wyrównana niewydolnośd
50  30 % czynnego miąższu, parametry prawie normalne,
- niewyrównana niewydolnośd
stężenie mocznika i kreatyniny w osoczu krwi przekracza górną normę dopiero w momencie,
gdy uszkodzone jest powyżej 70% miąższu nerek,
- schyłkowa
Pierwsza faza ostrej niewydolności, zniszczonych około 90% nefronów, może doprowadzid to
do mocznicy,
wraz z obniżaniem się liczby czynnych nefronów zmniejsza się przesączanie kłębuszkowe 
kurczy siÄ™ powierzchnia filtracyjna  jest to kompensowane przerostem czynnych jeszcze
nefronów,
w pewnym okresie choroby pojawia siÄ™ wielomocz, jednak gdy zniszczeniu ulegnie 90%
nefronów dochodzi do mocznicy, w póz
nym okresie choroby mamy do czynienia z
małomoczem lub bezmoczem,
może rozwijad się kwasica metaboliczna na skutek zmniejszania wydalania jonów
wodorowych,
fazy ostrej niewydolności nerek:
- faza skÄ…pomoczu
Jeżeli się przedłuża następuje zgon,
- faza wielomoczu
Następuje zdrowienie pacjenta,
Diureza wczesna i póz
na po zregenerowaniu się komórek nabłonkowych, pacjent wydala
duże ilości K+ hipokaliemia,
moczówka prosta
- choroba objawiająca się poliurią, polidypsją (nadmiernym pragnieniem) oraz niezdolnością
do zagęszczania moczu,
- Centralna (neurogenna)  obniżona produkcja ADH w podwzgórzu
Obwodowa (nerkopochodna)  dysfunkcja rec. V2 lub AQP2
* wrodzona - mutacja genu dla rec. V2 lub dla AQP2
33
* nabyta (spadek ekspresji AQP2) hipokalemia, hiperkalcemia, sole litu, obturacja
dróg moczowych, zjawisko uniku  adaptacja do przewlekłego wzrostu ADH
- objawy:
wydalanie dużych ilości rozcieoczonego (hipotonicznego) moczu, odwodnienie, zapaśd
Mocznica:
- zespół zaburzeo narządowych, hormonalnych i metabolicznych,
- skutek niewydolności nerek,
- nasilenie hiperkaliemii, hiperfosfatemii i hipokalcemii znacznie podwyższone stężenie
parathormonu,
- pojawia się kwasica metaboliczna na skutek obniżonego wydalania jonów wodorowych,
- w ustroju gromadzÄ… siÄ™ produkty przemiany materii, np. mocznik, kreatynina, pochodne
guanidyny, fragmenty cząsteczek aminokwasów, zawierających np. pierścienie aromatyczne,
- niedokrwistośd (np. skrócenie czasu życia krwinek przez toksyny, zaburzenia wydzielania i
działania erytropoetyny),
- niewydolnośd krążenia,
- hiperinsulinomia brak degradacji insuliny w nerkach,
Nerczyca:
- wynik uszkodzenia bariery filtracyjnej w kłębuszku nerkowym,
- białkomocz  następstwo uszkodzenia i zwiększenia przepuszczalności naczyo kłębuszków
nerkowych,
- hipoproteinemia (obniżenie stężenia białek w osoczu)  wynika z białkomoczu,,
- dysproteinemia (odchylenia od prawidłowego obrazu elektroforetycznego białek surowicy),
- obrzęki (przemieszczanie się płynu z krwi do przestrzeni tkankowych)  przede wszystkim
przez zmniejszone stężenie albumin, które są osmotycznie czynne, obrzęki powodują
uruchomienie układu RAA,
- hiperlipidemia  wynika ze zwiększonej produkcji lipoprotein (na skutek spadku
osoczowego poziomu albumin i obniżenia ciśnienia onkotycznego osocza) i ich upośledzonej
degradacji, może dojśd do lipidurii,
Hemodializa - polega na usuwaniu produktów przemiany materii i wody lub leków oraz
toksyn z krwi pacjenta poprzez sztuczną błonę półprzepuszczalną, zabieg umożliwia także
korektÄ™ kwasicy metabolicznej oraz zaburzeo elektrolitowych. Podczas zabiegu krew jest
wielokrotnie przepompowywana na zewnątrz ciała do dializatora, który działa jak sztuczna
nerka.
Dializa otrzewnowa  alternatywa dla hemodializy, znacznie mniej efektów ubocznych 
elementem oczyszczającym jest naturalna błona (otrzewna, która wyściela jamę brzuszną i
pokrywa znajdujÄ…ce siÄ™ w niej narzÄ…dy), do jamy brzusznej wprowadza siÄ™ specjalnie
przygotowany płyn dializacyjny, wymagane jest założenie stałego dostępu poprzez cewnik,
34
błona jest przepuszczalna dla białek, może powodowad stany zapalne, może byd
wykonywana w szpitalu i domu,
Choroby płuc:
- odma
wtargnięcie powietrza lub innych gazów do jamy opłucnej spowodowane najczęściej
uszkodzeniem miąższu płucnego lub przedziurawieniem ściany klatki piersiowej,
powietrze może dostad się z zewnątrz lub wewnątrz, np. w wyniku pęknięcia pęcherzy
rozejmowych,
bezpośrednim następstwem jest zapadnięcie płuca, zmniejszenie jego objętości jest
przyczyną upośledzonej zdolności rozprężania, obniża się wtedy m. in. pojemnośd całkowita
płuc, pojemnośd życiowa płuc czy objętośd zalegająca,
- rozedma
Rozedma to nieodwracalny stan zwiększonej objętości przestrzeni powietrznych płuc, z
zanikiem elementów sprężystych, pękaniem przegród międzypęcherzykowatych i
zmniejszeniem liczby naczyo włosowatych płuc, Skutkiem jest nadmierne upowietrznienie
płuc i zwiększenie ich objętości, przy zmniejszeniu ilości pęcherzyków płucnych.
- niedodma
bezpowietrznośd miąższu płucnego spowodowana zamknięciem oskrzela doprowadzającego
powietrze do określonego obszaru miąższu płucnego lub uciskiem będącym skutkiem
obecności płynu w jamie opłucnowej lub innej zmiany uciskającej na miąższ płucny, może
byd spowodowana m. in. rozrostem tkanki Å‚Ä…cznej, niedoborem surfaktantu, uciskiem,
2010/2011 z dedykacjÄ… dla pierwszej grupy ©ð Iza P.
35