Topografia Konstantynopola
Na podstawie: Konstantynopol. Nowy Rzym
Położenie:
·ð Nad cieÅ›ninÄ… Bosfor, Å‚Ä…czÄ…cÄ… Morze Czarne z Morzem Åšródziemnomorskim (a Å›ciÅ›lej z morzem
Marmara)
·ð Na półwyspie otoczonym od północy zatokÄ… ZÅ‚oty Róg i cieÅ›ninÄ… Bosfor, a od poÅ‚udnia morze
Marmara
·ð Na terenie pagórkowatym, pokrytym lasami
·ð Na skrzyżowaniu drogi Egnacjusza (znad Adriatyku) i Via Diagonalis (z obecnego Belgradu)
·ð Na poÅ‚udniowym wschodzie archipelag wysepek (Wyspy Książęce), na trzech najwiÄ™kszych klasztory 
rodzaj więzienia dla wrogów cesarza.
·ð Na miejscu Byzantionu  osady zaÅ‚ożonej ok. 660 r. p.n.e. przez legendarnego ArgonautÄ™, Byzasa
Założenie:
·ð Konstantyn szukaÅ‚ nowej siedziby (Rzym i inne dotychczasowe siedziby cesarskie leżaÅ‚y zbyt daleko na
zachód)
·ð W czasie wojny z Licyniuszem Konstantyn przekonaÅ‚ siÄ™, jak trudny do zdobycia jest Byzantion
·ð Nowy Rzym  również na 7 wzgórzach, podzielony na 14 regionów
·ð NawiÄ…zania do Troi  Eneasz na medalach inauguracyjnych miasta, posÄ…g Heliosa Konstantyna na
Forum Konstantyna miał pochodzić z Troi
·ð RozbudowÄ™ rozpoczÄ™to w listopadzie 324 r., wtedy Konstantyn zmieniÅ‚ nazwÄ™
·ð 26 listopada 329 r. uroczyste wytyczenie murów
·ð 11 maja 330 r. główne uroczystoÅ›ci inauguracyjne (umieszczenie pomnika Konstantyna)
·ð 333/334 Konstantyn zamieszkaÅ‚ w Konstantynopolu
·ð Od poczÄ…tku lat 30. IV w. w Konstantynopolu znajdowaÅ‚a siÄ™ siedziba wÅ‚adz
·ð Konstantyn powoÅ‚aÅ‚ senat Konstantynopola
·ð ZachÄ™caÅ‚ ludzi do osadnictwa rozdajÄ…c żywność
·ð ZbudowaÅ‚ swoje mauzoleum, bazylikÄ™ Apostołów
·ð Z czasem rola miasta rosÅ‚a, przejmowaÅ‚o rolÄ™ Rzymu w cesarstwie
Topografia:
·ð Konstantyn przy zaÅ‚ożeniu miasta rozszerzyÅ‚ je czterokrotnie
·ð Teodozjusz II rozszerzyÅ‚ do ok. 14 km2, ok. 200 tys. mieszkaÅ„ców
·ð miaÅ‚o przedmieÅ›cia wypoczynkowo  wojskowe
·ð dwa porty nad ZÅ‚otym Rogiem, dwa nad morzem Marmara, co umożliwiaÅ‚o Å‚atwe dostarczanie
żywności
·ð wodÄ™ zapewniaÅ‚y akwedukty i cysterny
·ð dwa place zachowane z Byzantionu: Strategion i Tetrastoon
·ð Wokół Tetrastoonu (Augustejonu) paÅ‚ac cesarski, hipodrom, pretorium, siedziba senatu, Hagia Sophia
i Hagia Eirene, Bazylika (kompleks sÄ…dowo handlowo edukacyjny
·ð Od Augustejonu do zÅ‚otej bramy prowadziÅ‚a główna ulica  Mese
·ð Liczne fora: Konstantyna, Teodozjusza, Arkadiusza, Bovis, Amastrianon, Marcjana, Leona,
Teodozjusza II (sigma)
·ð Biedniejsi mieszkali na ogół w wielorodzinnych, nawet 5 kondygnacyjnych budynkach
·ð elita posiadaÅ‚a paÅ‚ace porównywalne do cesarskiego
·ð w V w. ponad 150 Å‚az
ni, 14 kościołów
Pałace
·ð Wielki PaÅ‚ac paÅ‚ac Konstantyna, nazywany Dafne
·ð rozbudowywany przez nastÄ™pców, poszczególne budynki umieszczane byÅ‚y na terasach znajdujÄ…cych
się na różnych poziomach
·ð od paÅ‚acu do loży cesarza w hipodromie prowadziÅ‚o przejÅ›cie
·ð dziedziniec nazywany Delfaks, na którym cesarz promowaÅ‚ urzÄ™dników, przyjmowaÅ‚ ambasadorów,
gromadził się lud by aklamować cesarza
·ð przed wejÅ›ciem dziedziniec Onopus otoczony portykiem Chrysocheir
·ð wewnÄ…trz sala audiencyjna Konsystorium, sala bankietowa Tryklinos
·ð prywatne apartamenty wokół dziedziÅ„ca Dafne (to nie pomyÅ‚ka, no chyba że w książce), przy nim też
kościół św. Szczepana, kaplica Trójcy św., kaplica Theotokos
·ð dziedziniec z reprezentacyjnymi pomieszczeniami Å‚Ä…czyÅ‚ Oktagon, znajdowaÅ‚ siÄ™ tam też ogród z
portykami, kaplicÄ… i Å‚az
niÄ…
·ð cesarz Anastazjusz wybudowaÅ‚ nowe reprezentacyjne wejÅ›cie  brama Chalke
·ð inne paÅ‚ace cesarskie znajdowaÅ‚y siÄ™ tak w Konstantynopolu jak na przedmieÅ›ciach, szczególnie
istotne w Hebdomonie ( dzielnicy wojskowej)
Budynki użyteczności publicznej
·ð Hipodrom, serce Konstantynopola, cyrk sÅ‚użący gonitwom konnym i innym spektaklom
·ð niekiedy miejsce aklamacji i koronacji cesarza
·ð budowa być może rozpoczÄ™ta w 196 r., zakoÅ„czona przez Konstantyna, inauguracja w 330
·ð na wzór Circus Maximus w Rzymie
·ð ocenia siÄ™, że mógÅ‚ pomieÅ›cić 30 do nawet 100 tys. widzów
·ð poÅ›rodku, na murowanej barierze  spinie umieszczane byÅ‚y posÄ…gi m.in. cesarzy i zwyciÄ™zców
gonitw
·ð zachowaÅ‚y siÄ™ in situ: obelisk Tutmozisa, obelisk Konstantyna, kolumna spiralna
·ð A
az
nie Zeuksipa  duże, nieregularny kształt, bogata dekoracja nie rekonstruowana porzy odbudowie
przez Justyniana po pożarze
·ð Bazylika  spalona w 476, zniszczona podczas powstania Nika (532), głównie peÅ‚niÅ‚a funkcjÄ™ uczelni
·ð Senat  dwa budynki, jeden przy Hagii Sophii, drugi przy forum Konstantyna
Kościoły
·ð Hagia Eirene (Bożego pokoju), pierwszy główny koÅ›ciół miasta, rozbudowany przez Konstantyna,
odbudowana przez Justyniana
·ð Hagia Sophia  od 360 główny koÅ›ciół
·ð odbudowany przez Justyniana w 532, potem przebudowywany po zniszczeniach w 564 i 740
·ð za czasów Justyniana plan bazyliki kopuÅ‚owej z emporami
·ð koÅ›ciół pw. Å›ww. Apostołów, być może rozpoczÄ™ty przez Konstantyna, konsekrowany za
Konstancjusza
·ð towarzyszy mu Mauzoleum, poÅ‚ożone na najwyższym wzgórzu, z symbolicznymi sarkofagami
apostołów i miejscem pochówku Konstantyna, który uważał się za 13 apostoła
·ð pierwotny plan niepewny, póz
niej przebudowywany
·ð koÅ›cioÅ‚y mÄ™czenników: Akacjusza, Mocjusza, Agatonika, Menasa
·ð szczególnie istotne sanktuarium ArchanioÅ‚a MichaÅ‚a
·ð pod Konstantynopolem istotne sanktuarium Panagia Blacherniotissa, gdzie znajdowaÅ‚a siÄ™ szata
Maryi i ikona Matki Bożej, Panagia Blachernitissa
·ð KoÅ›ciół Matki Bożej w Chalkopratei w pobliżu Hagii Sophii
·ð KoÅ›ciół Matki Bożej Hodegon, miejsce przechowywania Hodegetrii Å›w. A
ukasza
·ð Bazylika Jana Chrzciciela, fundacja Studiosa, 454 r., jedyna zachowana częściowo z tego okresu
Bramy
·ð Pierwsza Brama Militarna, brama Chrystusa Pantokratora (monogram Chrystusa nad przejÅ›ciem)
·ð ZÅ‚ota Brama, oficjalne wejÅ›cie cesarzy, pierwotnie byÅ‚a Å‚ukiem tryumfalnym
·ð byÅ‚o ich ogółem kilknaÅ›cie