Fazy układu żelazo  cementyt:
" Roztwór ciekły L
" Austenit (ł) � międzywęzłowy roztwór stały węgla w Fe ł o maksymalnej zawartości węgla
2,14 % w temperaturze 1147oC
" Ferryt (ą)  międzywęzłowy roztwór stały węgla w Feą o maksymalnej zawartości węgla
0,022 % w temperaturze 727oC
" Ferryt (ą, �)  międzywęzłowy roztwór stały węgla w Feą o maksymalnej zawartości węgla
0,09 % w temperaturze 1493oC
" Cementyt
Składniki struktury stopów w układzie żelazo�cementyt:
roztwór ciekły
ferryt
austenit
" Cementyt pierwszorzędowy (pierwotny), wydzielający się z roztworu ciekłego w wyniku zmniejszającej się
rozpuszczalności węgla w roztworze, wzdłuż linii CD
" Cementyt drugorzędowy (wtórny), wydzielający się z austenitu w wyniku zmniejszającej się
rozpuszczalności węgla w austenicie, wzdłuż linii ES
" Cementyt trzeciorzędowy, wydzielający się z ferrytu w wyniku zmniejszającej się rozpuszczalności węgla w
ferrycie, wzdłuż linii PQ
" Perlit  mieszanina eutektoidalna ferrytu i cementytu, zawierająca 0,76% C, powstająca w wyniku rozpadu
austenitu w 727oC
" Ledeburyt  mieszanina eutektyczna austenitu i cementytu, zawierająca 4,3% C, powstająca w wyniku
rozpadu L w 1147oC
" Ledeburyt przemieniony  mieszanina perlitu i cementytu, powstająca w wyniku rozpadu austenitu w
ledeburycie na perlit w 727oC
Przemiana perytektyczna odwracalna przemiana fazowa, w wyniku której przy chłodzeniu z
cieczy i fazy stałej o składzie perytektycznym wydziela się nowa faza stała (perytektyka)
ą (�)0,09 + L0,53 �! ł0,17
Przemiana eutektyczna odwracalna przemiana fazowa, w wyniku której przy chłodzeniu z cieczy
o składzie eutektycznym wydziela się mieszanina dwóch faz stałych (eutektyka)
1147oC
L 4,3 �! (ł0,16 + Fe3C6,7) = ledeburyt
727 oC
ledeburyt �! ledeburyt przemieniony (perlit+Fe3C)
Przemiana eutektoidalna odwracalna przemiana fazowa, w wyniku której przy chłodzeniu z fazy
stałej o składzie eutektoidalnym wydziela się mieszanina dwóch faz stałych (eutektoid)
727oC
ł0,76 �! (ą0,022 + Fe3C6,7) = perlit
Krystalizacja� oddziela i oczyszcza fazy, powoduje zmniejszenie lub zwiększenie struktury ziarnistej, zmianę
naprężen własnych, skracanie granic ziarn
Odkształcenie plastyczne  odkształcenie, które nie ustępuje po usunięciu naprężenia, które je wywołało.
Może zachodzić poprzez:
" poślizg � Jest to przemieszczenie się jednej części kryształu względem drugiej po płaszczyz
nie
poślizgu. Poślizg sztywny zachodzi na całej powierzchni kryształu, a poślizg dyslokacyjny
przebiegający przy współudziale dyslokacji ruchliwych, przemieszczającej się w aktywnej części
kryształu.
" bliz
niakowanie�Jest to nagły proces poślizgu zachodzący w niewielkim obszarze struktury, ściśle
ograniczonym przez granice bliz
niacze[1].
Zarodkowanie:
zarodkowanie�powstawanie zarodków krystalizacji, czyli miejsc, od których kryształy zaczynają powstawać �
zarodki krystalizacji  zespoły bliskiego uporządkowania w fazie ciekłej o wielkości większej od krytycznej
(kilkuatomowe skupiska fazy stałej o typowej dla niej strukturze krystalicznej), które rozrastając się powodują
stopniowe przechodzenie fazy ciekłej w stałą.
rodzaje:
" homogeniczne, gdy prawdopodobieństwo powstania zarodka jest jednakowe w dowolnym miejscu układu.
" heterogeniczne, gdy funkcje zarodków przejmują obce, nierozpuszczone w cieczy cząstki faz
stałych,
Zdrowienie statyczne
1. Aktywowana cieplnie migracja atomów międzywęzłowych i równoczesna migracja wakansów skutkująca
zmniejszeniem stężenia wakansów
2. Przegrupowania dyslokacji(poligonizacja)i anihilacja dyslokacji (np. rekombinacja atomów
miedzywęzłowych z lukami oraz dyslokacji o przeciwnych wektorach Burgersa)
3. Rozrastanie się podziaren w uprzywilejowanych kierunkach
Podczas zdrowienia, struktura materiału nie ulega zasadniczej przebudowie!
Skutki zdrowienia:
" Wyzwolenie całości lub części energii zmagazynowanej, zanik całkowity lub częściowy naprężeń i zmiany
właściwości materiału przeciwne wywołanym odkształceniem  całkowite przy braku rekrystalizacji lub małe
przy dalszej rekrystalizacji.
" Układ dyslokacji utworzony przez poślizgi w jednym systemie, przy małym stopniu zgniotu, nie skutkuje
powstaniem zarodków rekrystalizacji w ostatnim etapie zdrowienia, a następnie rekrystalizacją metalu
" Układ dyslokacji utworzony przez poślizgi w wielu systemach prowadzi do powstania subziaren o dużym
stopniu dezorientacji, stanowiących zarodki rekrystalizacji.
Rekrystalizacja statyczna
" proces przebiegający w materiale odkształconym plastycznie na zimno, w temperaturze wyższej niż
zdrowienie, polegający na rozroście zarodków ziaren utworzonych w czasie zdrowienia, aż do całkowitego
przekrystalizowania zgniecionego materiału.
" Niezbędny jest pewien gniot krytyczny
" Granice rosnących ziarn migrują w stronę zgniecionej osnowy pochłaniając dyslokacje i defekty
punktowe." W trakcie rekrystalizacji dochodzi do całkowitej przebudowy struktury ziaren polikryształu i ich
granic.
" Gęstość dyslokacji zostaje zredukowana o cztery do sześciu rzędów wielkości i w konsekwencji wiele
własności fizycznych materiału zostaje poważnie zmodyfikowanych (twardość, ciągliwość, opór elektryczny,
struktura domen magnetycznych i inne).
" Podobnie jak zdrowienie, rekrystalizacja jest procesem aktywowanym termicznie.
Definicja stali
" Stal jest to plastycznie (i ewentualnie cieplnie) obrobiony stop żelaza z węglem i innymi pierwiastkami,
otrzymywanym w procesach stalowniczych ze stanu ciekłego.
" Stal może zawierać do 2% węgla, powyżej tej wartości występuje żeliwo
Przemiana eutektyczna  odwracalna przemiana fazowa, w wyniku której przy chłodzeniu z cieczy o
składzie eutektycznym wydziela się mieszanina dwóch faz stałych (eutektyka). Dla określonych układów o
danym składzie chemicznym zachodzi w konkretnej temperaturze, zwanej eutektyczną[1].
Przemiana eutektoidalna  odwracalna przemiana fazowa, w wyniku której przy chłodzeniu z fazy stałej o
składzie eutektoidalnym wydziela się mieszanina dwóch faz stałych (eutektoid). Dla określonych układów o
danym składzie chemicznym zachodzi w konkretnej temperaturze, zwanej eutektoidalną[1].
Żeliwa niestopowe
" Żeliwo należy do materiałów odlewniczych najpowszechniej stosowanych w budowie maszyn. Decydują o
tym niski koszt produktów, niska temperatura topnienia, dobre własności wytrzymałościowe oraz dobra
skrawalność.
" Żeliwo zawiera ok. 2�4% węgla.
Żeliwa stopowe
" Do żeliw stopowych są wprowadzane dodatki stopowe,
występujące oprócz domieszek.
Pierwiastki te są dodawane w celu polepszenia
własności użytkowych żeliwa, a w szczególności:
1. Zwiększenia własności mechanicznych,
2. Zwiększenia odporności na ścieranie,
3. Polepszenia odporności na działanie korozji elektrochemicznej,
4. Polepszenia odporności na działanie korozji gazowej w podwyższonej temperaturze,
5. Polepszenia własności fizycznych np. magnetycznych lub elektrycznych.
Zależnie od postaci węgla wyróżnia się żeliwa:
" białe (jasny przełom), w których węgiel występuje w postaci
cementytu~ mają one ograniczone zastosowanie
" szare � z grafitem (szary przełom), w których węgiel występuje
głównie jako grafit i częściowo związanej jako cementyt w perlicie~
mają one szerokie zastosowanie. Ze względu na kształt wydzieleń
grafitu wyróżnia się żeliwo z grafitem płatkowym, sferoidalne i
ciągliwe
" Połowiczne (pstre)  węgiel w postaci cementytu i grafitu
Wpływ grafitu na własności żeliw
" Grafit powoduje zmniejszenie własności wytrzymałościowych żeliwa i zmianę niektórych innych
własności, a szczególnie:1. Działa jako karb wewnętrzny, stanowiąc nieciągłości w metalu, zmniejsza
skurcz odlewniczy,
2. Polepsza skrawalność, 3. Zwiększa własności ślizgowe, 4. Sprzyja tłumieniu drgań,
5. Powoduje zmniejszenie wytrzymałości zmęczeniowej.
Żeliwo sferoidalne: W celu podwyższenia właściwości
wytrzymałościowych i plastycznych, do ciekłego stopu dodaje się
modyfikator oraz niewielkie ilości substancji (Cr, Mg, Mg�Ni), które
zmieniają napięcie powierzchniowe i powodują utworzenie
ywydzieleń grafitu w postaci sferoidalnej.
Zastosowanie sferoidu:
Części samochodowe (wałki rozrządu, korbowody, wałykorbowe, części układu kierowniczego), koła zębate
iwrzeciona obrabiarek, części armatury przemysłowej,walce hutnicze)
Definicja obróbki cieplnej
Dziedzina technologii obejmująca zespół zabiegów cieplnych powodujących zmiany struktury w stanie
stałym, skutkujące poprawą właściwości metali i stopów, w wyniku działania:
" temperatury, " czasu i " ośrodka
rodzaje obróbki:
�Wyżarzanie
�hartowanie i odpuszczanie
�przesycanie i starzenie
Hartowność  cecha stali określająca zdolność do hartowania się w głąb na strukturę martenzytyczną.
Czynniki wpływające na hartowność:
" skład chemiczny stali~ stale niestopowe mają niską hartowność. Hartowność zwiększa węgielę! i dodatki
stopoweę! (oprócz kobaltu �!) rozpuszczone w austenicie,
" wielkość ziarna austenitu~ stale gruboziarnisteę! maja większą hartowność,
" jednorodność austenitu~ bardziej jednorodny ę! austenit zwiększa hartowność,
" nierozpuszczone �! cząstki węglików, tlenków, azotków  zmniejszają hartowność.
Przemiana martenzytyczna
" Istotą przemiany martenzytycznej jest przebudowa sieci austenitu (RSC) na tetragonalną przestrzennie
centrowaną sieć martenzytu, bez udziału dyfuzji, co oznacza niewielkie przemieszczenie atomów  rzędu
ułamka odległości międzyatomowej.
" Martenzyt zawiera tyle samo węgla co austenit, z którego powstał, czyli znacznie więcej niż może
rozpuścić Feą (max.0,022%). Stąd martenzyt definiuje się jako przesycony roztwór stały węgla w
Feą.�Przemiana bezdyfuzyjna przy dużym przechłodzeniu austenitu z szybkością większą od krytycznej �k.
�Martenzyt  przesycony roztwór węgla w żelazie Feą. �Warunek przemiany  ciągłe obniżanie temperatury
w zakresie Ms do Mf.
�Wartości Ms i Mf zależą od składu chemicznego austenitu.
Przemiana bainityczna
" Przemiana bainityczna ma charakter mieszany: bezdyfuzyjny i dyfuzyjny.
" Zachodzi przy przechłodzeniu stali do 450�200oC. " Produktem przemiany jest bainit, tj. mieszanina
ferrytu
przesyconego węglem i węglików o dużym stopniu dyspersji. " Przemianę rozpoczyna dyfuzja
węgla w austenicie  do granic
ziaren i dyslokacji.
" Podczas okresu inkubacji powstają miejsca zubożone i wzbogacone w węgiel.
" W obszarach o mniejszym stężeniu C i wyższej temperaturze Ms ma miejsce przemiana
martenzytyczna, a w obszarach o wyższym stężeniu � wydzielanie drobnych cząstek węglików." W
czasie dalszego chłodzenia, w obszarach martenzytycznych następuje
wydzielanie węglików, a osnowa staje się ferrytem przesyconym węglem.
" Rozrost bainitu kontrolowany jest szybkością dyfuzji węgla w austenicie, a nie szybkością przemiany
martenzytycznej.
" W górnym zakresie temperatur przemiany powstaje bainit górny. Przemiana rozpoczyna się od przemiany
austenitu zubożonego w węgiel w niskowęglowy ferryt.
" W dolnym zakresie temperatur powstaje bainit dolny. Pierwszy etap � przemiana martenzytyczna austenitu
bez zmiany składu chemicznego, a następnie wydzielenie węglików.
Przemiana perlityczna " Zachodzi przy ochłodzeniu austenitu nieznacznie
poniżej temperatury Ar1 " Perlit: mieszanina eutektoidalna złożona z płytek
ferrytu oraz cementytu
" Przemiana dyfuzyjna związana z przegrupowaniem atomów węgla, zachodząca przez
zarodkowanie i wzrost zarodków
" Zarodkowanie heterogeniczne na cząstkach cementytu, płytkach ferrytu, a w austenicie na
granicach jego ziarn
" Kolejno tworzenie płytek cementytu i ferrytu
Średnica krytyczna � jest to średnica pręta, który po zahartowaniu w ośrodku o określonej zdolności
chłodzącej uzyskuje w osiowej części przekroju strukturę o określonej zawartości martenzytu, lecz nie
mniejszej niż 50%. Średnicę krytyczną w znaczeniu ogólnym określa się DK, zaś w odniesieniu do
konkretnie przyjętej zawartości martenzytu w rdzeniu symbolem D z indeksem określającym tę zawartość
(np. D50, D90).
Szybkość krytyczna wyznaczana jest na podstawie wykresu CTPc przez krzywą chłodzenia przechodząca
przez punkt najmniejszej trwałości austenitu (punkt na linii początku rozpadu austenitu najbliższy osi
temperatur). Chłodzenie z szybkościami mniejszymi od krytycznej powoduje inne przemiany � perlityczną
bądz
bainityczną.
obróbka cieplno�chemiczna
Definicja: zabieg cieplny lub zespół zabiegów prowadzonych dla uzyskania zmiany składu chemicznego i
struktury, a przez to właściwości warstwy wierzchniej stopu w wyniku oddziaływania chemicznego
środowiska i temperatury. Oprócz przekazywania ciepła, ma miejsce transport masy
" Cel obróbki: wytworzenie warstw wierzchnich o zwiększonej odporności na ścieranie, zmęczenie, korozyjne
działanie środowiska
" Najczęściej stosowane zabiegi obróbki cieplno� chemicznej: nawęglanie, azotowanie, węgloazotowanie i
azotonawęglanie, krzemowanie, metalizowanie dyfuzyjne (aluminiowanie, chromowanie, cynkowanie itp.)
obróbka cieplna
Dziedzina technologii obejmująca zespół zabiegów cieplnych powodujących zmiany struktury w stanie
stałym, skutkujące poprawą właściwości metali i stopów, w wyniku działania:
" temperatury, " czasu i " ośrodka
Azotowanie konwencjonalne
Azotowanie utwardzające
" Ośrodek: amoniak, temperatura 480�560�C, czas kilkanaście� kilkadziesiąt
godzin, stopień dysocjacji amoniaku 20�60%. Reakcja dysocjacji:
2NH3�2Nat+3H2
" Sposób wykonania: w piecach ze szczelną retortą o naturalnej lub wymuszonej
cyrkulacji atmosfery. Przedmioty do azotowania oczyszczone i odtłuszczone~
powierzchnie, które nie podlegają azotowaniu, zabezpieczone pastami lub
powłokami
" Grubość warstwy od 0,2�0,8 mm
" Twardość po azotowaniu: stale niestopowe ~ 1100 HV  co wiąże się z
wytworzeniem na powierzchni fazy ł (Fe4N), a stale stopowe ~ 1500 HV  na
skutek utworzenia azotków pierwiastków stopowych o dużym stopniu dyspersji
Nawęglanie polega na dyfuzyjnym nasycaniu warstwy wierzchniej stali (zwykle 0,5�2 mm) w węgiel podczas
wygrzewania obrabianego przedmiotu w ciągu określonego czasu w ośrodku zawierającym węgiel atomowy
w temperaturze 900�950oC
Ośrodki nawęglające, m.in.: stałe (węgiel drzewny), roztopione sole (węglany, chlorki metali
alkalicznych),gazowe (CO, CH4)
Stale do nawęglania  niskowęglowe, do ok. 0,25%C Zawartość węgla w stali po nawęglaniu: ~0,8 % w
strefie
przypowierzchniowej, malejąca w kierunku rdzenia
Struktura i twardość stali po nawęglaniu: perlityczna (lub z małym udziałem Fe3C) w strefie
przypowierzchniowej o twardości 250�300 HB, do ferrytyczno�perlitycznej w rdzeniu o twardości 100�150 HB
Wyżarzanie: " Ujednorodniające: dla wlewków stalowych w celu ograniczenia
niejednorodności spowodowanej mikrosegregacją i likwacją " Normalizujące: uzyskanie jednorodnej
struktury drobnoziarnistej, do
stali niestopowych i staliw " Zupełne: do stali stopowych
" Izotermiczne: odmiana wyżarzania zupełnego do stali stopowych (patentowanie  do drutów)
" Sferoidyzujące (zmiękczające): zapewnia dobrą skrawalność i udarność, prowadzi do otrzymania
sferoidytu
" Rekrystalizujące: usuwa umocnienie zgniotowe umożliwiając obróbkę plastyczną na zimno
" Odprężające: usuwa naprężenia odlewnicze, spawalnicze, cieplne (stabilizujące do 150 C 
zapewnienie niezmienności wymiarowej~ sezonowanie  w temperaturze pokojowej)
Żeliwo ciągliwe  żeliwo otrzymane w wyniku długotrwałego wyżarzania żeliwa białego (wyżarzanie
grafityzujące). Grafit powstaje dopiero podczas wyżarzania grafityzującego. Jest to tak zwana grafityzacja
wtórna, czyli rozpad powstałego już cementytu. Wydzielenia węgla w postaci grafitu kłaczkowego (węgla
żarzenia) są skupione, w niewielkim stopniu wpływają na osłabienie użytecznego przekroju materiału i nie
wywołują dużej koncentracji naprężeń. Żeliwo takie posiada bardzo dobre własności wytrzymałościowe,
porównywalne do żeliwa sferoidalnego i stali.
rodzaje żeliw ciągłych:
>czarne
>białe
>perlityczne
Żeliwa stopowe odporne na korozję
" Zwiększenie odporności na korozję w szczególności powodują Si, Cr i Ni,
" Wyróżniamy następujące żeliwa stopowe odporne na korozję:
>krzemowe
>niklowo�miedziowe
>wysoko sferoidalne
>wysoko niklowe�szare
>wysoko chromowe
żarowytrzymałość� odporność stopu na odkształcenia, zdolność metali i stopów do przenoszenia krótko� lub
długotrwałych obciążeń (stałych lub zmiennych) w wysokiej temperaturze.
Żaroodporność � zdolność materiału do przeciwstawienia się korozji gazowej w podwyższonych
temperaturach. W celu zwiększenia żaroodporności stali stosuje się dodatki stopowe takie jak: chrom, krzem
i aluminium.
Stalom narzędziowym stawiane są następujące podstawowe wymagania: " Wysoka twardość (najczęściej
ponad 60 HRC)  narzędzie musi być twardsze od obrabianego materiału, przy znacznej odporności na
przenoszenie obciążeń bez
odkształceń plastycznych. " Odporność na zużycie ścierne, zabezpieczające trwałość narzędzia w
warunkach tarcia
przy znacznych naciskach jednostkowych. " Hartowność, dla zapewnienia niezbędnej grubości
warstwy martenzytycznej, a tym
samym odpowiednich własności mechanicznych na przekroju narzędzia. " Odporność na odpuszczające
działanie podwyższonych temperatur, tj. zdolność do
zachowania wysokiej twardości i odporności na ścieranie.
>stale narzędziowe stopowe
W porównaniu ze stalami niestopowymi mają: " Zwiększoną hartowność, co daje możliwość produkcji
większych narzędzi o bardziej
skomplikowanych kształtach
" Podwyższoną odporność na ścieranie wskutek na występowanie
węglików pierwiastków stopowych (Cr, Mo, V, W).
>stale narzędziowe niestopowe
Stale narzędziowe niestopowe (dawniej nazywane węglowymi) są stalami do pracy na zimno. Obejmują
sześć gatunków o wzrastającej zawartości węgla od 0,42 do 1,25%
Mosiądz� Stopy miedzi z cynkiem nazwane są mosiądzami. W stanie stałym miedz
tworzy z cynkiem sześć
faz, które są roztworami stałymi na osnowie obu składników lub faz międzymetalicznych, powstających w
wyniku przemian perytektycznych i eutektoidalnych. Zastosowanie: biżuteria, monety, instrumenty dęte
Brązy  stopy miedzi z cyną lub innymi metalami[a] i ewentualnie innymi pierwiastkami, w których zawartość
miedzi zawiera się w granicach 80 90% wagowych. Zastosowanie: blachy, pręty, druty, rury.
Miedzionikle  stopy miedzi i niklu, które mogą zawierać także takie dodatki stopowe jak krzem, żelazo,
aluminium lub mangan. Charakteryzują się dobrą wytrzymałością, żaroodpornością i odpornością na korozję
oraz posiadają dobre własności oporowe. Zastosowanie: termoelementy, monety, elementy oporowe
Stopy aluminium
Stopy aluminium dzieli się :
" stopy odlewnicze  5 do 25% dodatków stopowych,
" stopy do przeróbki plastycznej  do 5% dodatków stopowych.
Zastosowanie
" Odlewnicze: najczęściej stosowane, największa odporność na korozję i najmniejsza gęstość~ na odlewy
armatury morskiej, aparatury chemicznej, elementy narażone na uderzenia
" Do obróbki plastycznej: hydronalia~ na średnio obciążone elementy w przemyśle okrętowym i lotniczym, w
urządzeniach przemysłu spożywczego i chemicznego, puszki do napojów
Stopy niklu
" Konstrukcyjne (monele)
" Oporowe (chromel, alumel, nichromy, kanthal)
" O szczególnych własnościach fizycznych (inwar, kowar, elinwar, permalloy)
" Odporne na korozję (hastelloy) " Żarowytrzymałe (nimonic, inconel)
Zastosowanie: silniki
Stopy kobaltu
Stopy kobaltu stosowane są do wyrobu elementów silników odrzutowych, sztucznych satelitów, elementów
pracujących w wysokich temp. (do 1000�C), na magnesy do budowy silników przemysłowych, generatorów
średniej częstotliwości, w urządzeniach techniki mikrofalowej, licznikach.
Stopy berylu
" W technice lotniczej i kosmicznej, na elementy silników rakietowych (komór spalania i dysz do 3000� C)
Stopy magnezu
" Elektrony Mg�Al�Zn " Mała gęstośc
Stopy cyny  stopy, w których cyna jest głównym składnikiem stopowym. Najczęściej stosowanymi są
stopy cyny z ołowiem, miedzią i antymonem.
Stopy cyny stosowane są jako spoiwa do lutowania. Ze względu na wysoką ciągliwość stopy cyny używane
są do wytwarzania folii. Stopy cyny charakteryzują się dobrą lejnością. Używa się ich do wykonywania mało
obciążonych odlewów, w tym odlewanych ciśnieniowo.
Stopy tytanu
" Konstrukcyjne i maszynowe
" Odporne na korozję
" Z pamięcią kształtu
" Biomateriały
Zastosowanie:
" w przemyśle lotniczym, okrętowym  stosowane są na elementy turbin parowych, silników odrzutowych~ na
pokrycia samolotów bojowych, rakiet.
" w przemyśle chemicznym (aparatura chemiczna), spożywczym, elektrotechnicznym, elektronicznym.
" w medycynie, jako narzędzia chirurgiczne, z tych stopów wykonywane są elementy urządzeń takich jak:
dializatory, sztuczne serce.
Stopy metali trudno topliwych
" Stopyniobu:elementyrakietistatków kosmicznych, systemów wytwarzania i magazynowania energii,
elementy turbin gazowych
" Stopytantalu:kondensatoryelektrolityczne,w przemyśle chemicznym
" Stopy molibdenu: w mechanice precyzyjnej, w elektronice, w budowie aparatury chemicznej
" Stopywolframu:welektroniceStopy metali nisko topliwych
" Stopy ołowiu z antymonem (ołów twardy) " Stopy cyny " Stopy łożyskowe " Stopy drukarskie
" Stopy niskotopliwe " Spoiwa i luty
Statyczna próba rozciągania metali
Najbardziej rozpowszechniona, prosta, dokładna i dość wszechstronna jest próba rozciągania metali.
Celem próby jest wyznaczenie:
1) umownej granicy sprężystości, 2) wyraz
nej lub umownej granicy plastyczności 3) wytrzymałości na
rozciąganie, 4) naprężenia rozrywającego, 5) wydłużenia, 6) przewężenia, 7) modułu sprężystości wzdłużnej
Własności mechaniczne przy rozciąganiu
" Wytrzymałość na rozciąganie Rm = Fm/S0
" Granica plastyczności Re = Fe/S0 " Wydłużenie A = "L/L0 " Przewężenie Z = "S/S0 " Naprężenie
jednostkowe � = F/S0 " Wydłużenie jednostkowe � = "L/L0
Statyczna próba ściskania  metoda badań wytrzymałościowych materiałów konstrukcyjnych.
Badanie polega na osiowym ściskaniu znormalizowanej próbki ze stałą szybkością. Próbką jest odpowiednio
przygotowany okrągły pręt o stosunku długości do średnicy, uniemożliwiającym wyboczenie w trakcie
badania. Próbę przeprowadza się na uniwersalnej maszynie wytrzymałościowej.
STATYCZNA PRÓBA ZGINANIA Próbę statycznego zginania stosuje się do oceny właściwości
mechanicznych metali i stopów kruchych, które trudno określić w innych próbach (np.: w próbie
rozciągania). Badamy w ten sposób żeliwa i stale o wysokiej twardości Statyczną próbę zginania prowadzi
się umieszczając próbkę w maszynie wytrzymałościowej na dwu nieruchomych podporach.
Próby zmęczeniowe
Zmęczenie materiałów
" Proces polegający na wielokrotnym obciążaniu elementu wywołującym zmienny stan naprężeń
" Zmienność w czasie t wyraża się częstotliwością, wielkością i rodzajem naprężeń oraz współczynnikiem
asymetrii cyklu R = �min/�maks
" Średnie naprężenie �m = (�min + �maks )/ 2