15 kwietnia 2014, Pietrzyk
Kasper Straube znika , dotąd nie wiemy co się z nim stało, czy wyjechał z Krakowa, przeniósł się
gdzieś indziej, może umarł? Drugim drukarzem, którzy działał w Krakowie był
Szwajpolt Fiol, przybył do Krakowa i w 1479 roku przyjął prawo miejskie krakowskie, został
zaliczony do obywateli miasta Krakowa; mógł otworzyć warsztat  był rzemieślnikiem  hafciarzem.
Zajmował się także mechaniką. Założył w Krakowie drukarnie którą finansował Jan Turzon.
Turzonowie  jedna z możniejszych rodzin rozrodzona po obu stronach Karpat; mówiono ze to
rodzina węgierska.
Szwajpolt zamówił czcionki cyrylickie (Rudolf Bojsdorf je wykonał w Saksonii).: Trod, cwietnaja,
czasosłowiec, oktoich.
W 1491 roku Szwajpolt trafił do więzienia za druk książek z oskarżeniem o herezję. Drukarnia
wówczas przestała działać. W 1492 roku zobowiązał się, że nie będzie drukował książek cyrylicą w
języku cerkiewnosłowiańskim. Dotrzymał obietnicy. Do końca XV wieku jest notowany w aktach
miasta Krakowa jako kupiec, hafciarz.
Był przełożonym nadwornym górnikiem w Złotym Stoku księcia Karola na Zębicach. W 1503
roku Szwajpolt Fiol miał przyczynić się do jednego z pierwszych strajków górniczych. Wystąpienie
górników przeciwko fatalnym warunkom pracy. W 1511 roku Szwajpolt jest notowany jako
mieszkaniec Lewoczy (dzisiejsza Słowacja, Spirz). Wg przekazów miał tam otworzyć drukarnię, ale nie
jest znany żaden druk z tego okresu. Ok. 1520 roku powrócił do Krakowa i zmarł 1525/1526. Postac
Szwajpolta jest niezwykle ważna. Drukował cyrylicą i to jest jego największa zaleta.
2 pierwsze druki to :
·ð Hymny Å›w. Jana z Damaszku (OsmoglaÅ›nik)
·ð Zbiór modlitw kanonicznych (
asoslov)
Maciej z Moraw - pochodził spod Ołomnica, jest uważany za Polaka, jest mnichem, przybył do
Neapolu i za sprawą Ferdynanda II pracował do 1492 roku. W tym roku Ferdynand V aragoński
zaprosił wraz z Izabelą Aragońską Macieja z Moraw do Hiszpanii. Wysłał tam swoich
współpracowników : Mainarda Ujguta i Stanisława Polaka. Cały sprzęt z Neapolu do Hiszpanii
przewieziono drogą morską. Polak i Ujgut współpracowali kilka lat, wydali ok. 80 pozycji. Po śmierci
Ujguta, Stanisław Polak samodzielnie prowadził warsztat drukarskich, stworzył nowy sygnet dla
swojej drukarni: podwójny krzyż, na jednym z kół było napisane : Polonus S.. W 1502 roku założył filię
koło Madrytu i tam wydał m. in. Dzieła o wojnie hiszpańsko-francuskiej i powrócił do Sewilli. Druki
Ujguta i Stanisława Polaka są oceniane jako bardzo dobre technicznie = były drukowane na bardzo
wysokim poziomie. Charakterystyczną cechą drukarstwa Polaka była biała farba na czarnym tle.
(tzw. białodruk). Obecnie druki Stanisława Polaka są bardzo rzadkie. Drukował po łacinie i po
hiszpańsku. Te druki były bardzo popularne, używane i z tego powodu tak mało się ich zachowało do
naszych czasów. Ludzie je używali i nie były to tzw cegły, które stawiano tylko na półce, ale były
używane przez ludzi. Po śmierci Stanisława Polaka który nie miał rodziny, drukarnię przejęła rodzina
Ujguta, tą drukarnię prowadził Jakub Chromberger. Czcionka z drukarni Ujguta i Polaka trafiła do
Meksyku. Tam czcionkami Stanisława Polaka odbijano pierwsze książki.
15 kwietnia 2014, Pietrzyk
Wówczas w Neapolu miał pracować jeszcze jeden polak  Jan Adam. Podejrzewa się że to on
wydrukował pięknie wydaną  Boska komedię Dantego. Wiadomo , że utrzymywał kontakty z
Maciejem z Moraw. Nie wiadomo jednak do końca czy rzeczywiście był Polakiem.
Na ziemiach które teraz są polskie a wówczas nie należały do polski, ale miały bliski związek z polską i
teraz są w granicach polski  Wrocław, który od lat 40 XIV wieku i podpisanie pokoju kaliskiego z
Czechami przez Kazimierza Wielkiego był w monarchii czeskiej. Był aż do wojny siedmioletniej (1770
roku , czyli ponad 400 lat), kiedy póz
niej wszedł w skład Prus Śląskich. Wrocław był jednym z
większych miast, ośrodków kultury. Jan Turzon chciał tam otworzyć uniwersytet, ale Wrocław miał
dobre szkoły, było dużo duchowieństwa i przede wszystkim  był stolicą śląska, więc było
zapotrzebowanie na książkę.
Kasper Elyan (lub Helyan) założył pierwsza drukarnię, pochodził z głogowa, był
kanonikiem katedry włocławskiej, studiował w lipsku, Krakowie i Erw(f)urcie. W Lipsku wpisał się do
księgi nacji polskiej = przyznał się do swojej narodowości. Kiedy studiował tam przyznawał się do
tego, ze jest Polakiem. W kolonii przebywał w latach 60. XV wieku, następnie powrócił do Wrocławia i
w 1479 roku jest notowany jako kantor a póz
niej jako kanonik katedry wrocławskiej. Przy poparciu
materialnym kapituły wrocławskiej założył w 1475 roku drukarnię we Wrocławiu. Kraków  1473,
Wrocław  1475. Kasper Helyan można powiedzieć, że był Polakiem i te wpływy polskie były w jego
osobie widoczne.
2 druki które wyszły spod prasy Elyan:
- Histora de stransfigurazione domini
- Statua synodali episko& .(statuty synodalne biskupów wrocławskiej) - wydrukowano pierwszy tekst
wydrukowany w języku polskim : Ojcze nasz, Zdrowaś Mario i wierzę w boga.
Konrad Baumgarten  wędrowny drukarz , w 1498 roku (okres inkunabułowy) wypuścił
pierwszy znany druk ze swojej drukarni. Konrad wydrukował w sumie 4 książki, tylko 1 druk z jego
oficyny drukarskiej się zachował w całości : Agenda z 1499 roku. W 1500 roku przeniósł się do
Ołomuńca gdzie pracował i wydał 9 znanych nam obecnie dzieł. Potem przeniósł się do Wrocławia,
bo Turzon chciał założyć uniwersytet i on już był gotowy aby drukować książki dla studentów. Kiedy
okazało się, że uniwersytetu tam nie będzie  wyjechał. W sumie we Wrocławiu Konrad wydrukował
10 znanych pozycji  druki skierowane na potrzeby szkolne, ale wydał m.in. poezję Warzyńca Rabe
(Wawrzyniec Korwin), także podręcznik łaciny, latina idioma (zbiór rozmówek łacińskich dla
najmłodszych). Wydrukował legendę o świętej Jadwidze. W 1506 roku kiedy zdecydowano że we
Wrocławiu nie będzie uniwersytetu, utworzono go we Franfurkcie nad odrą. Już w 1506 roku jako
jeden z pierwszych studentów jest wpisany Konrad Baumgarten. We Frankfurcie wydrukował 25
znanych pozycji, przede wszystkim książki zw. z nauczaniem akademickim. Zyskał tytuł  typografa
uniwersyteckiego .
Następne miasto w którym w okresie inkunabułowym powstała drukarnia był MALBORK.
Działał Jakub Karweyse, który był z zawodu złotnikiem i wydał po niemiecku żywot św. Doroty,
patronki Prus, której autorem był Jan z Kwidzynia. Są to także niezwykle rzadkie druki, zachowały się
tylko 2 egzemplarze; jeden jest w Berlinie, drugi w bibliotece w Petersburgu. Legenda o św. Dorocie
przez mieszkańców Prus została  zaczytana , bo była dla nich atrakcyjna.
Dopiero od poczÄ…tku XVI wieku (od 1503) trwa nieprzerwanie historia polskiego drukarstwa, dlatego
że tę działalność Straubego, Szwajpolta były efemerydami  działały krótko, były likwidowane przez
15 kwietnia 2014, Pietrzyk
stronę kościelną dla której było to nie na rękę. W XVI wieku w Krakowie było około 20 oficyn
wydawniczych.
Pierwszym drukarzem w XVI wieku był Kasper Hochfeder. 1503-1505 rok działalność
drukarni, ukazało się ok. 30 pozycji. Mszał wrocławski  najpiękniejszy druk. Kasper wytłoczył także
najstarszy zaginiony obecnie druk po polsku (ta sprawa jest nie jasna), wg niektórych wydał po polsku
historię umęczenie Pana naszego Jezusa Chrystusa& . Uznaje się, że to była pierwsza książka, ale jest
to znane tylko z zapisów; nie mamy żadnego znanego egzemplarza. Tą książkę można uznać za
pierwsza drukowaną po polsku. (U Helyana były teksty, nie książki; w dodatku modlitwy)
Jan Haller pochodził z Niemiec, w 1491 roku Jan Haller otrzymał prawo miejskie krakowskie (został
obywatelem), na przełomie 1491/1492 ożenił się z Barbarą Kumosz, która była córką bogatego
Kuz
mierza. Po śmierci teścia dostała dość duży spadek. W 1501 roku Jan Haller został ławnikiem. Od
końca XV wieku jest notowany jako kupiec, handlował winem, kruszcami sprowadzanymi z Węgier.
Handlował z Niemcami. Utrzymywał kontakt z oficynami w Niemczech i Włoszech. Handlował
również książkami.
Mszały krakowskie wydrukował na zlecenie biskupa krakowskiego  kardynała Fryderyka
Jagiellończyka, był synem króla Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety Habsburżanki. Z jego polecenia
drukował mszały krakowskie. W 1506 roku zostały wydrukowane statuty Jana A
askiego . w 1505
uzyskał od króla Aleksandra przywilej na drukowanie wszystkich druków urzędowych. Jest tam tez
drukowana po polsku  Bogurodzica. 
Najcenniejszym jego dziełem był:
-  Statut A
askiego (od Jana A
askiego)
- Commune incliti Poloniae Regni privilegium (drukowana kodyfikacja prawa polskiego)
- Bogurodzica
- Historya umęczenie Pana naszego Jezusa Chrystusa (nie znaleziono dzieła!)
U Jana Hallera drukowali ówcześni czołowi intelektualiści  Jan z Głogowa, Michał z Wrocławia,
Jan ze stopnicy; Jan Sakranus, Wawrzyniec Korwin, Erazm z Rotterdamu, Walnety Eta,
drukował także dzieła Cycerona. Haller przez okres swojej działalności spowodował albo w systemie
nakładu albo jako drukarz , wytłoczył 251 pozycji (znanych!) ogółem 3634 arkusze druku. A
Ä…cznie z
wydanymi drukami na jego zlecenie za granica szacuje się, że halle przyczynił się do wydania około
300 pozycji, co na XVI wiek i 25 lat działalności to stosunkowo dużo. Haller stosował 3 sygnety
drukarskie na oznaczenie swoich książek:
1. Herb Polski i Litwy
2. Herb Krakowa
3. WÅ‚asny herb
15 kwietnia 2014, Pietrzyk
Haller był także księgarzem i z tego powodu miał także zatargi z innymi drukarzami. Trudnił się
handlem książką na terenie całej polski, a także miał kantory poza granicami. Zatrudniał do tego
osobno ludzi. Najbardziej ruchliwym księgarzem pracującym dla Hallera był Rafał Malańczyński,[?]
który działał na Mazowszu, Toruniu i Przemyślu.
Jan Haller zostawił po sobie syna Franciszka, który zmarł wkrótce po nim. Franciszek Haller na
Akademii Krakowskiej otrzymał stopień magistra sztuk wyzwolonych a następnie wyjechał na studia
medyczne, przyjechał do Krakowa już jako doktor medycyny. Trudno jest zidentyfikować na
zagranicznych uniwersytetach, że Franciszek Haller to ten syn Jana, który został lekarzem. Haller to b.
popularne nazwisko niemieckie. Franciszek Haller nie drukował, nie handlował książka, w spadku po
ojcu przejął bibliotekę. Miał dom w rynku i sprzyjał nowinkom reformacyjnym. Został oskarżony
sprowadzanie książek reformacyjnych z Niemiec.
Haller miał niezwykle zasługi dla polskiego piśmiennictwa. Drugi tekst polski to legenda o papieżu
Urbanie. Haller wydrukował także po polsku fragment ewangelii wg św. Jana.
Najważniejsze do zapamiętania :
Jan Haller, od 1505  1525 prowadzi własną oficynę wydawniczą. Wywalczył monopol (u
króla na druki świeckie i od biskupa na druki religijne, które zabraniały drukować tego co drukował
Haller).
Z jego drukarni wyszło ok. 260 pozycji. Najsłynniejsze to : Statut A
askiego (1506 rok) i Bogurodzica (?)