Finanse publiczne
- zagadnienia prawne
CZ. II
dr Jarosław Wierzbicki
Szkoła Główna Handlowa
Opracowywanie projektu budżetu
" Założenia projektu budżetu państwa na rok
następny przedstawiane są na Radzie Ministrów
przez Ministra Finansów;
" Materiały do projektu opracowują i przedstawiają
MF dysponenci części budżetowych;
" Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów
projekt ustawy budżetowej na rok następny z
uzasadnieniem;
" Dysponenci  włączani  względna autonomia
budżetowa z procedurą opiniowania przez RM.
Uzasadnienie projektu ustawy
budżetowej
Uzasadnienie zawiera w szczególności:
" główne cele polityki społecznej i gospodarczej;
" założenia makroekonomiczne na rok budżetowy i dwa kolejne lata, dotyczące prognozy:
 produktu krajowego brutto i jego składowych, w tym:
" wielkości eksportu netto,
" popytu krajowego, w tym konsumpcji prywatnej i zbiorowej,
" nakładów brutto na środki trwałe,
 poziomu cen towarów i usług konsumpcyjnych,
 kursu walutowego,
 przeciętnego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej,
 poziomu zatrudnienia i bezrobocia,
 salda obrotów bieżących;
" przewidywane wykonanie budżetu państwa za rok budżetowy poprzedzający;
" omówienie projektowanych:
 przychodów i rozchodów oraz dochodów i wydatków budżetowych,
 przychodów i wydatków państwowych funduszy celowych,
 zestawień określonych w art. 99 ust. 2 pkt 8 i 9;
" omówienie przewidywanego salda i długu sektora finansów publicznych;
" omówienie wielkości środków własnych Unii Europejskiej oraz środków pochodzących z
budżetu UE;
" informacje o udzielonych przez Skarb Państwa kwotach poręczeń i gwarancji;
" kierunki prywatyzacji majątku Skarbu Państwa.
Procedury uchwalania budżetu
" Rada Ministrów uchwala projekt ustawy
budżetowej i wraz z uzasadnieniem
przedstawia Sejmowi w terminie do dnia
30 września roku poprzedzającego rok
budżetowy;
" Ustawa budżetowa posiada rangę
formalną równą pozostałym ustawom.
Specyfika normatywna ustawy
budżetowej
" Wyłączna inicjatywa ustawodawcza
przysługuje Radzie Ministrów;
" Parlament nie może zwiększyć deficytu
budżetowego ponad zaproponowany w
projekcie;
" Szczególny terminarz uchwalania;
" Roczny okres obowiązywania;
Specyfika normatywna ustawy
budżetowej
" Szczególny zakres materialny regulacji
(zagadnienie dyskusyjne);
" Zakaz wetowania ustawy budżetowej
przez Prezydenta;
" Obowiązek rozliczenia się RM z
wykonania budżetu i uzysknia
skwitowania;
Przetarg planistyczny
 dlaczego nikt nigdy nie ma pieniędzy w
sektorze publicznym?
" Paradoks planowania
" Motywacja do wykonania planu.
Uchwalenie budżetu państwa
" Sfera wiążąca ustawy budżetowej;
" Zasady dokonywania zmiany w planie
budżetowym;
" Przesłanki rozwiązania parlamentu w
przypadku nieuchwalenia ustawy
budżetowej;
" Rozwiązania zastępcze w przypadku
nieuchwalenia ustawy budżetowej lub
ustawy o prowizorium budżetowym.
Harmonogram wykonania budżetu
" W terminie 21 dni od dnia ogłoszenia ustawy
budżetowej dysponenci części budżetowych
przedstawiają Ministrowi Finansów szczegółowy
plan dochodów i wydatków danej części
budżetowej, zwany dalej  układem
wykonawczym (128);
" Minister Finansów, w porozumieniu z
dysponentami części budżetowych opracowuje
harmonogram realizacji budżetu państwa
(129 - brak charakteru dyrektywnego tego planu).
Zasady gospodarki finansowej
(wykonania budżetu)
" ustalanie, pobieranie i odprowadzanie dochodów budżetu państwa
następuje na zasadach i w terminach wynikających z obowiązujących
przepisów;
" pełna realizacja zadań następuje w terminach określonych przepisami i
harmonogramem,
" dokonywanie wydatków następuje w granicach kwot określonych w planie
finansowym, z uwzględnieniem prawidłowo dokonanych przeniesień i
zgodnie z planowanym przeznaczeniem, w sposób celowy i oszczędny, z
zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych
nakładów;
" przeniesienia wydatków w budżecie państwa mogą być dokonywane na
zasadach i w zakresie określonych w ustawie o finansach publicznych;
" zlecanie zadań powinno następować na zasadzie wyboru
najkorzystniejszej oferty, z uwzględnieniem przepisów o zamówieniach
publicznych, a w odniesieniu.
Obsługa bankowa budżetu I
" Rachunki bankowe:
 centralny rachunek bieżący budżetu państwa, z wyodrębnieniem
rachunków dochodów i wydatków budżetu państwa oraz rachunków
środków do sfinansowania pożyczkowych potrzeb budżetu państwa;
 rachunki bieżące państwowych jednostek budżetowych, z
wyodrębnieniem rachunków dochodów i wydatków;
 rachunki bieżące urzędów obsługujących organy podatkowe, dla
gromadzenia dochodów budżetu państwa, z wyodrębnieniem
rachunków dla niektórych rodzajów dochodów;
 rachunki bieżące państwowych funduszy celowych, o ile przepisy
odrębnych ustaw nie stanowią inaczej;
 rachunki bieżące zakładów budżetowych i gospodarstw
pomocniczych jednostek budżetowych;
 rachunki pomocnicze;
 rachunki bieżące jednostek budżetowych mających siedzibę poza
granicami Rzeczypospolitej Polskiej.
Obsługa bankowa budżetu II
" Może być prowadzona przez Narodowy
Bank Polski lub Bank Gospodarstwa
Krajowego (ograniczenia związane z
przyjęciem EURO);
Blokowanie wydatków
budżetowych
" Okresowy lub obowiązujący do końca roku
zakaz dysponowania częścią lub całością
planowanych wydatków;
" Przesłanki zastosowania:
 niegospodarności w określonych jednostkach;
 opóz
nień w realizacji zadań;
 nadmiaru posiadanych środków;
 naruszenia zasad gospodarki finansowej.
Blokowanie wydatków
budżetowych c.d.
" Podmioty uprawnione do wydania decyzji
blokującej:
 Minister Finansów - w zakresie całego
budżetu państwa (z wyłączeniem podmiotów objętych
autonomią budżetową),
 dysponenci części budżetowych - w zakresie
ich części budżetu państwa.
Blokowanie wydatków
budżetowych c.d.II
" W przypadku zagrożenia realizacji ustawy
budżetowej może nastąpić blokowanie na czas
oznaczony planowanych wydatków budżetu
państwa;
" Rada Ministrów, po uzyskaniu pozytywnej opinii
komisji sejmowej właściwej do spraw budżetu
podejmuje, w drodze rozporządzenia, decyzję o
blokowaniu wydatków,
" Szczegółową klasyfikację wydatków, które
podlegają blokowaniu, ustala dysponent części
budżetowej
Wygasanie wydatków budżetowych
" Niezrealizowane kwoty wydatków budżetu państwa
wygasają;
" Wyjątki (wydatki niewygasające):
 których planowanym z
ródłem finansowania są przychody z kredytów
zagranicznych;
 przeznaczone na finansowanie zadań, programów i projektów
realizowanych ze środków pomocowych;
 których z
ródłem finansowania są dochody własne państwowych
jednostek budżetowych,
 zgromadzone na rachunkach funduszy motywacyjnych.
" Do 15 grudnia roku budżetowego Rada Ministrów może
ustalić, w drodze rozporządzenia, po uzyskaniu w tej sprawie
opinii komisji sejmowej właściwej do spraw budżetu wykaz i
plan finansowy wydatków niewygasających.
Rada Ministrów i jej kompetencje I
" Uprawnienia kierownicze w zakresie realizacji
budżetu państwa (137), obejmujące udzielanie w
drodze rozporządzenia wytycznych obejmujących:
 organy administracji rządowej uprawnione do
dokonywania określonych rodzajów wydatków;
 szczegółowy sposób dokonywania wydatków;
 szczegółowy sposób i terminy sporządzania informacji z
wykonania wydatków, oraz jednostki obowiązane do ich
sporządzania;
 jednostki sektora finansów publicznych, w których
przeprowadza się audyt zewnętrzny;
 tryb i zasady wydawania decyzji dotyczących
zapewnienia finansowania z budżetu państwa projektów
dofinansowywanych z budżetu Unii Europejskiej.
Rada Ministrów i jej kompetencje II
" Dysponuje rezerwą ogólną budżetu
państwa (możliwość upełnomocnienia Prezesa RM i MF);
" Uchwalanie polityki Rządu, na wniosek
ministra kierującego działem;
" Uchwalanie projektów aktów prawnych na
wniosek ministra kierującego działem
(w związku z inicjatywą legislacyjną);
" Przes RM może zwiększyć z rezerwy
ogólnej wydatki do kwoty 1 mln zł.
Minister finansów i jego rola
" Właściwość w zakresie działów:
 Finanse publiczne;
 Budżet;
 Instytucje finansowe.
" W zakresie działu, którym kieruje minister
jest obowiązany do przygotowywanie na
posiedzenia RM projektów polityki rządu,
projektów aktów prawnych, jak również do
wykonywania polityki rządu.
Minister finansów
" Może zwiększyć z rezerwy ogólnej wydatki
w kwocie do 0,75 mln zł. (zawiadamiając o tym
Prezesa RM);
" W porozumieniu z właściwymi
dysponentami dokonuje podziału
niektórych rezerw celowych;
" Zarządza długiem skarbu państwa
(również wolnymi środkami);
Środki wspólnotowe w krajowym
systemie finansów publicznych
" Środki pochodzące z budżetu UE:
 Przeznaczane na cele wynikające z umowy
międzynarodowej;
 Wydatkowane zgodnie z procedurami wspólnotowymi;
 Gromadzone na odrębnych rachunkach bankowych,
wydatkowane do wysokości zgromadzonych kwot;
" Odpowiednie stosowanie przepisów dotyczących
dotacji z budżetu państwa;
" Nadzór i ocena wykorzystania środków
pomocowych;
" Prefinansowanie projektów współfinansowanych
przez UE .
Zasady sprawozdawczości
budżetowej
" Obowiązek dokumentowania polityki
finansowej;
" Zasady rachunkowości:
 Przejrzystości;
 Ciągłości;
 Istotności;
 Kontynuacji działalności; memoriału i
współmierności;
 Ostrożności.
Zasady sprawozdawczości
budżetowej
" Zakres sprawozdawczości:
 Pobieranie i gromadzenie dochodów;
 Wydatkowanie środków publicznych;
 Finansowanie deficytu; zaciąganie
zobowiązań angażujących środki publiczne;
 Zarządzenie środkami publicznymi;
zarządzenie długiem publicznym.
Kontrola finansowa
" Przedmiot kontroli:
 Procesy związane z gromadzeniem i rozdysponowaniem
środków publicznych oraz gospodarowaniem mieniem.
" Elementy kontroli:
 Wstępna ocena celowości zaciągania zobowiązań
finansowych i dokonywania wydatków;
 Badanie i porównanie stanu faktycznego ze stanem
wymaganym w zakresie dotyczącym procesów
pobierania i gromadzenia środków publicznych,
zaciągania zobowiązań finansowych i dokonywania
wydatków ze środków publicznych, udzielania zamówień
publicznych oraz zwrotu środków publicznych;
 Prowadzenie gospodarki finansowej oraz stosowanie
procedur dotyczących procesów kontrolnych.
Kontrola budżetowa
" Uprzednia;
" Bieżąca;
" Następcza.
" Zadania Najwyższej Izby Kontroli;
" Zasady i charakter prawny udzielania
absolutorium z wykonania budżetu.
Audyt wewnętrzny w sektorze
finansów publicznych
" Ogół działań obejmujących:
 niezależne badanie systemów zarządzania i kontroli w jednostce, w
tym procedur kontroli finansowej, w wyniku którego kierownik
jednostki uzyskuje obiektywną i niezależną ocenę adekwatności,
efektywności i skuteczności tych systemów;
 czynności doradcze, w tym składanie wniosków, mające na celu
usprawnienie funkcjonowania jednostki.
" Elementy oceny:
 Zgodność prowadzonej działalności z przepisami prawa oraz
obowiązującymi w jednostce procedurami wewnętrznymi;
 efektywność i gospodarność podejmowanych działań w zakresie
systemów zarządzania i kontroli;
 wiarygodność sprawozdania finansowego oraz sprawozdania z
wykonania budżetu.
Audyt wewnętrzny zasady
" Wyspecjalizowane służby;
" Ochrona stabilności i niezależności pracy
audytora;
" Roczny plan audytu;
" Dodatkowe z
ródło informacji dla
kierownika jednostki;
" Koordynacja audytu wewnętrznego i
kontroli finansowej.
Mechanizmy odpowiedzialności w
sferze finansów publicznych
" Odpowiedzialność o charakterze
powszechnym
(prawo karne);
" Odpowiedzialność o charakterze
powszechnym szczególnym
(prawo karne skarbowe);
" Odpowiedzialność wewnętrzna
(odpowiedzialność dyscyplinarna i z zakresu dyscypliny
finansów publicznych)