10 RACHUNKOWOŚĆ DLA KAŻDEGO www.gazetapodatkowa.pl
Kapitał własny  wycena i prezentacja
w bilansie część II)
(
Kapitał (fundusz) zapasowy
W spółkach kapitałowych (z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnych) kapitał własny
wykazywany w wartości nominalnej w pasywach bilansu w wierszu A może składać się z: W spółkach akcyjnych kapitał zapasowy tworzony jest obowiązkowo. Na pokrycie strat
 kapitału podstawowego (wiersz A.I), należy przeznaczać 8% zysku netto za rok obrotowy, do czasu gdy kapitał zapasowy osiągnie
 należnych wpłat na poczet kapitału (wielkość ujemna) (wiersz A.II), wysokość 1/3 kapitału akcyjnego (art. 396 ż 1 K.s.h.). Ponadto kapitał ten powstaje m.in. z:
 udziałów (akcji) własnych (wielkość ujemna) (wiersz A.III),  nadwyżki osiągniętej przy emisji akcji powyżej ich wartości nominalnej, pozostałej
 kapitału (funduszu) zapasowego (wiersz A.IV), po pokryciu kosztów emisji akcji (art. 396 ż 2 K.s.h.),
 kapitału z aktualizacji wyceny (wiersz A.V),  nadwyżki między ceną sprzedaży, pomniejszoną o koszty sprzedaży, a niższą ceną
 pozostałych kapitałów (funduszy) rezerwowych (wiersz A.VI), nabycia akcji własnych (art. 36a ust. 1 ustawy o rachunkowości),
 zysku (straty) z lat ubiegłych (wiersz A.VII),  nadwyżki między ceną nominalną a niższą ceną nabycia akcji własnych umorzonych
 zysku (straty) netto (wiersz A.VIII). (art. 36a ust. 2 ustawy o rachunkowości).
Wyjaśnić należy, iż w spółkach kapitałowych wiersz A.IX Odpisy z zysku netto w ciągu Spółki z o.o. nie muszą obowiązkowo tworzyć kapitału zapasowego na pokrycie strat
roku obrotowego (wielkość ujemna) powinien pozostać niewypełniony, gdyż zgodnie z ak- z zysku netto. Spółki te mogą tworzyć kapitał zapasowy m.in.: na podstawie uchwały
tualnie obowiązującymi przepisami prawa bilansowego podział wyniku finansowego netto zgromadzenia wspólników z czystego zysku, z agio, tj. z nadwyżki wartości wniesionych
może nastąpić po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego przez organ zatwierdzający. wkładów pieniężnych i niepieniężnych nad wartością przejętych za nie udziałów (art. 154
Dodać jeszcze należy, iż w jednostkach, których roczne sprawozdania finansowe podlegają ż 3 K.s.h.).
badaniu przez biegłego rewidenta, podział wyniku finansowego powinien być poprzedzony Kapitał zapasowy może powstać we wszystkich jednostkach z różnic z aktualizacji
wyrażeniem przez biegłego rewidenta opinii: bez zastrzeżeń lub z zastrzeżeniami. Tak sta- wyceny środków trwałych zaktualizowanych na dzień 1 stycznia 1995 r.  w momencie ich
nowi art. 53 ust. 3 i ust. 4 ustawy o rachunkowości (Dz. U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 ze zm.). zbycia lub likwidacji  na podstawie art. 31 ust. 4 ustawy o rachunkowości.
Natomiast przepisy prawa handlowego przewidują możliwość wypłacenia zaliczek na poczet
Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny
dywidendy zarówno w spółkach z o.o., jak i w spółkach akcyjnych. Wynika to z art. 194
oraz art. 349 Kodeksu spółek handlowych (Dz. U. z 2000 r. nr 94, poz. 1037 ze zm.). Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny wyraża wartość dokonanej na podstawie od-
Wypłacone w trakcie roku obrotowego zaliczki na poczet dywidendy za dany rok, ujęte rębnych przepisów aktualizacji wyceny środków trwałych (ostatniej aktualizacji dokonano
na koncie 24  Pozostałe rozrachunki (w analityce: Rozrachunki ze wspólnikami/akcjona- według stanu na 1 stycznia 1995 r.). Kapitał z aktualizacji wyceny może także wystąpić
riuszami  zaliczka na poczet dywidendy za 2007 r.), powszechnie zaleca się zaprezentować w jednostkach, które dokonują wyceny długoterminowych aktywów finansowych według
w aktywach obrotowych w wierszu B.II jako inne należności. Taki sposób prezentacji cen rynkowych.
może jednak zniekształcić (zawyżyć) rzeczywisty stan kapitału własnego wykazywane-
Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe
go bilansie. Ta sprzeczność przepisów prawa bilansowego i prawa handlowego powinna
zostać już niedługo wyeliminowana. W przygotowanym projekcie ustawy nowelizującej Spółki z o.o. tworzą kapitał rezerwowy z dopłat wniesionych na podstawie uchwały
ustawę o rachunkowości, zamieszczonym na stronie internetowej Ministerstwa Finansów, wspólników, np. na pokrycie strat  ujmuje się je w księgach rachunkowych pod datą pod-
wprowadzono zapisy uznające odpisy z wyniku finansowego bieżącego roku dokonywane jęcia uchwały przez zgromadzenie wspólników.
na podstawie odrębnych przepisów za śródroczny podział wyniku finansowego. Praw- W spółkach akcyjnych kapitał ten może być tworzony na pokrycie określonych w statucie
dopodobnie zmienione przepisy będą mogły mieć zastosowanie dopiero do sprawozdań strat lub wydatków.
finansowych sporządzanych za 2008 r.
Zysk (strata) z lat ubiegłych
Kapitał podstawowy
W tej pozycji bilansu wykazuje się niepodzielony zysk netto lub nierozliczoną (niepo-
Spółki kapitałowe wykazują w wierszu A.I kapitał zakładowy w wartości nominalnej, krytą) stratę z lat ubiegłych. Przepisy prawa bilansowego i prawa handlowego nie określają
tj. wysokości określonej w umowie (spółki z o.o.) lub statucie (spółki akcyjnej) i wpisanej czasu, w jakim niepodzielony zysk (niepokryta strata) powinny być rozliczone. Nierozliczona
w rejestrze sądowym. Kapitał zakładowy spółki z o.o. powinien wynosić co najmniej strata w dłuższym okresie czasu informuje o trudnej sytuacji finansowej spółki.
50.000 zł, przy czym nominalna wartość jednego udziału nie może być niższa niż 50 zł. W wierszu tym wykazuje się również skutki tzw. błędu podstawowego popełnionego
Z kolei w spółce akcyjnej kapitał zakładowy nie może być niższy niż 500.000 zł, a wartość w latach ubiegłych (art. 54 ust. 3 ustawy o rachunkowości). Ponadto spółki z o.o. i akcyjne
nominalna jednej akcji nie może być niższa niż 1 grosz. wykazują w tej pozycji m.in. ujemną różnicę między ceną sprzedaży udziałów (akcji)
Zadeklarowane, lecz niewniesione udziały wkłady na kapitał zakładowy ujmuje się jako własnych a ceną ich nabycia w części przewyższającej kapitał zapasowy (art. 36a ust. 1
należne wkłady na poczet kapitału na koncie 24  Pozostałe rozrachunki (w analityce: ustawy o rachunkowości).
Rozrachunki ze wspólnikami/akcjonariuszami z tytułu wkładów).
Zysk (strata) netto
Ewidencję kapitału zakładowego prowadzi się na koncie 80-1  Kapitał podstawowy . Kon-
to 80-1 wykazuje wyłącznie saldo Ma, które wyraża aktualny stan kapitału zakładowego. W wierszu tym spółki kapitałowe wykazują zysk (stratę) netto za bieżący rok obrotowy,
W spółkach z o.o. zarząd obowiązany jest prowadzić księgę udziałów (art. 188 Kodeksu tj. po pomniejszaniu wyniku finansowego o podatek dochodowy (bieżący i odroczony).
spółek handlowych), z kolei w spółkach akcyjnych zarząd obowiązany jest prowadzić księgę
Ewa Gruchot
akcji imiennych i świadectw tymczasowych (art. 341 K.s.h.). Księga udziałów i księga ak-
cyjna powinna umożliwić ustalenie stanu kapitału zakładowego, liczbę i wartość nominalną
udziałów/akcji objętych przez poszczególnych wspólników/akcjonariuszy.
Porady eksperta
W momencie zawarcia umowy spółki kapitałowej powstaje spółka (z o.o. lub akcyjna)
w organizacji (art. 161 ż 1 i art. 323 ż 1 K.s.h.).
Wniesione wkłady przez wspólników ujmuje się w księgach rachunkowych zapisem:
Zdobycie uprawnień do prowadzenia ksiąg
 Wn konto 01  Środki trwałe , konto 13  Rachunek bieżący , konto 31  Materiały ,
konto 33  Towary ,
bez egzaminu
 Ma konto 24  Pozostałe rozrachunki (w analityce: Rozrachunki ze wspólnikami/
Mam ukończone studia wyższe ekonomiczne na Wydziale Nauk Eko-
akcjonariuszami).
nomicznych i Zarządzania Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Spółki w organizacji wykazują swój kapitał zakładowy, do czasu zarejestrowania przez
Specjalność moich studiów to zarządzanie procesami inwestycyjnymi.
Krajowy Rejestr Sądowy w poz. A.VI.
Do końca 2009 r. będę także posiadać trzyletnią praktykę w księgowości.
W momencie wpisu do rejestru spółka w organizacji staje się spółką z o.o. lub akcyjną
Czy spełniam warunki do otrzymania certyfikatu, czy muszę ukończyć
i uzyskuje osobowość prawną. W ewidencji księgowej pod datą zarejestrowania spółki
jeszcze studia podyplomowe?
należy zaksięgować wartość kapitału w wysokości określonej w umowie spółki i wpisanej
przez sąd: Certyfikat księgowy może zostać wydany m.in. osobom, które udokumentowały
 Wn konto 24  Pozostałe rozrachunki (w analityce: Rozrachunki ze wspólnikami/ trzyletnią praktykę w księgowości oraz posiadają wykształcenie wyższe magisterskie
akcjonariuszami), uzyskane na jednym z kierunków ekonomicznych o specjalności rachunkowość lub
 Ma konto 80-1  Kapitał podstawowy . innej, dla której plan studiów i program kształcenia odpowiadał wymogom określo-
Wszelkie zmiany umowy spółki powodujące zmianę kapitału zakładowego (jego zwięk- nym przez organy uczelni dla specjalności rachunkowość. Wykształcenie to powinno
szenie bądz
obniżenie) dokonane w ciągu roku obrotowego na podstawie przepisów prawa zostać uzyskane w jednostkach organizacyjnych uprawnionych do nadawania stopnia
handlowego oraz umowy/statutu spółki, ujmuje się w księgach rachunkowych dopiero pod naukowego doktora nauk ekonomicznych. Wynika to z ż 3 ust. 1 pkt 2 lit. a) rozporzą-
datą wpisu do rejestru sądowego. dzenia Ministra Finansów w sprawie uprawnień do usługowego prowadzenia ksiąg
rachunkowych (Dz. U. z 2002 r. nr 120, poz. 1022 ze zm.).
Należne wpłaty na kapitał podstawowy (wielkość ujemna)
Z pytania wynika, że Czytelnik wymogi w zakresie praktyki w księgowości spełni
Zadeklarowane, lecz niewniesione wkłady kapitałowe ujmuje się jako należne wkłady dopiero z końcem 2009 r. Co do wykształcenia, Czytelnik ukończył studia wyższe
na poczet kapitału (art. 36 ust. 2 ustawy o rachunkowości) i wykazuje w wierszu A.II pa- magisterskie na kierunku ekonomicznym w uczelni, która znajduje się w wykazie jed-
sywów ze znakiem minus. Pozycja ta może wystąpić tylko w bilansie spółek akcyjnych. nostek uprawnionych do nadawania stopni naukowych doktora nauk ekonomicznych.
W spółkach z o.o. wkłady powinny być wniesione przez wspólników przed zgłoszeniem Jednak specjalność studiów Czytelnika nie pozwala na jednoznaczne stwierdzenie,
do rejestru sądowego kapitału podstawowego lub jego podwyższenia  w bilansie spółki że ukończone studia wystarczą do wystąpienia o wydanie certyfikatu księgowego bez
z o.o. pozycja ta nie powinna wystąpić. egzaminu. Specjalność  zarządzanie procesami inwestycyjnymi zdaje się znacznie
odbiegać od specjalności  rachunkowość . Informację o tym, czy taka specjalność
Udziały (akcje) własne (wielkość ujemna)
studiów odpowiada wymogom określonym przez organy uczelni dla specjalności
Spółki z o.o. wykazują w tej pozycji udziały własne nabyte w drodze egzekucji na rachunkowość, Czytelnik powinien uzyskać od organów uczelni.
pokrycie roszczeń spółki. Wycenia się je w cenie nabycia powiększonej o poniesione Jeśli okazałoby się, że posiadane przez Czytelnika wykształcenie nie pozwala na
przez spółkę koszty postępowania egzekucyjnego. Są one przeznaczone do zbycia lub ubieganie się o wydanie certyfikatu księgowego bez egzaminu, Czytelnik może podjąć
umorzenia i w tej pozycji mogą być wykazywane przez rok od dnia ich nabycia. Jeśli studia podyplomowe z zakresu rachunkowości w jednostce organizacyjnej uprawnionej
nie zostały one sprzedane, powinny być umorzone z czystego zysku. Mogą nie być do nadawania stopnia naukowego doktora nauk ekonomicznych. O wydanie certyfikatu
umarzane, jeżeli wyodrębniony kapitał rezerwowy (wiersz A.VI) odpowiada wartości księgowego mogą bowiem ubiegać się także osoby posiadające wyższe wykształcenie
nabytych udziałów. magisterskie po ukończeniu takich studiów podyplomowych i wykazaniu trzyletniej
W spółce akcyjnej wykazuje się w tej pozycji akcje własne przeznaczone do zbycia praktyki w księgowości (ż 3 ust. 1 pkt 2 lit. b powołanego rozporządzenia).
wycenione według cen nabycia. Są to akcje przewidziane do sprzedaży w ciągu roku lub
Dorota Przybyszewska
dwóch od dnia nabycia bądz
ich umorzenia.
Gazeta Podatkowa nr 103 " 24.12.2007 r.