10 RACHUNKOWOŚĆ DLA KAŻDEGO www.gazetapodatkowa.pl
Kapitał własny  wycena
i prezentacja w bilansie (część I)
Generalnie kapitały własne wycenia się na dzień bilansowy w wartości nominalnej. Zysk (strata) netto  w wierszu tym spółki cywilne i spółki osobowe prawa handlowego
Wyjątek stanowią udziały (akcje) własne, które powinny być wycenione według cen na- wykazują wynik finansowy w wartości brutto, gdyż podatnikami podatku dochodowego są
bycia. Wynika to wprost z art. 28 ust. 9a i 10 ustawy o rachunkowości (Dz. U. z 2002 r. wspólnicy, a nie spółka. Kwota zysku (straty) brutto wykazana w wierszu A.VIII powinna
nr 76, poz. 694 ze zm.). być zgodna z saldem konta 86  Wynik finansowy i kwotą zysku lub straty wykazaną
Na dzień bilansowy kapitały (fundusze własne) należy zinwentaryzować drogą po- w rachunku zysków i strat.
równania stanu wynikającego z ksiąg rachunkowych z odpowiednimi dokumentami oraz Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego  podobnie jak w przypadku przed-
weryfikacji realnej wartości tych składników pasywów (art. 26 ust. 1 pkt 3 ustawy o ra- siębiorstw prowadzonych przez osoby fizyczne, także w spółkach cywilnych i spółkach
chunkowości). Ujawnione różnice między stanem rzeczywistym a stanem wykazanym osobowych prawa handlowego można w trakcie roku ujmować rozrachunki ze wspólnikami
w księgach należy wyjaśnić i rozliczyć w księgach rachunkowych tego roku obrotowego, (właścicielami) na koncie 24  Pozostałe rozrachunki (w analityce: Konto imienne wspól-
na który przypadał termin inwentaryzacji. nika). Na koniec roku  w ramach przeprowadzanej inwentaryzacji kapitałów własnych
Jednostki w bilansie kapitał własny wykazują w części A pasywów ze szczegółowością  należy wówczas dokonać analizy zapisów na tym koncie. Zmiany o charakterze trwałym,
określoną w załączniku nr 1 do ustawy o rachunkowości. np. wypłacone wspólnikom zaliczki na poczet zysku, opłacone w imieniu wspólników ze
środków spółki zaliczki na podatek dochodowy czy składki ZUS, wskazane jest ująć na
Kapitał własny w przedsiębiorstwie osoby fizycznej
koncie 82  Rozliczenie wyniku finansowego zapisem:
W przedsiębiorstwie prowadzonym przez osobę fizyczną we własnym imieniu i na własne  Wn konto 82  Rozliczenie wyniku finansowego (w analityce: Odpisy z zysku bie-
ryzyko kapitał własny, wykazywany w bilansie w wierszu A pasywów, może składać się żącego roku),
z następujących kapitałów:  Ma konto 24  Pozostałe rozrachunki (w analityce: Konto imienne wspólnika).
 kapitału podstawowego (wiersz A.I), Mimo, iż nie wynika to z aktualnie obowiązujących przepisów ustawy o rachunkowo-
 kapitału z aktualizacji wyceny (wiersz A.V), ści, przyjmuje się powszechnie, iż kwoty ujęte na koncie 82 wykazuje się  do wysokości
 zysku (straty) z lat ubiegłych (wiersz A.VII), zysku osiągniętego przez spółkę w danym roku  w bilansie w pasywach w wierszu A.IX.
 zysku (straty) netto (wiersz A.VIII). Natomiast kwoty przewyższające zysk wskazane jest wykazać w wierszu A.II. Zaprezento-
Kapitał podstawowy  w przedsiębiorstwach osób fizycznych określany jest najczęściej wany sposób ujęcia nie zniekształca rzeczywistego obrazu sytuacji majątkowej i finansowej
jako kapitał właściciela. W bilansie kapitał ten wykazuje się w wielkości zaewidencjono- jednostki.
wanej na koncie 80  Kapitał właściciela . Kapitał ten odzwierciedla wartość prywatnego Za takim ujęciem w bilansie wypłaconych wspólnikom zaliczek na poczet zysku oraz
majątku wniesionego do firmy przez jej właściciela. Nie jest on wielkością stałą  na dzień płatności dokonanych przez spółki w imieniu wspólników przemawia także i to, że w pro-
bilansowy jego wielkość początkową korygują wszystkie zmiany o charakterze trwałym. jekcie ustawy nowelizującej ustawę o rachunkowości dostępnym na stronie internetowej
Zaliczyć do nich można przykładowo: Ministerstwa Finansów (www.mf.gov.pl) założono, iż odpisy z wyniku finansowego bieżą-
 wpłaty środków finansowych na rachunek bankowy firmy dokonane w trakcie roku cego roku dokonywane na podstawie odrębnych przepisów, będą uznawane za śródroczny
przez właściciela, podział wyniku finansowego.
 przekazanie przez właściciela na potrzeby firmy rzeczowych składników majątku
Ewa Gruchot
trwałego,
 pobrane w trakcie roku przez właściciela zaliczki na poczet zysku,
 opłacone ze środków firmy zaliczki na podatek dochodowy właściciela, składki na
Porady eksperta
jego ubezpieczenie społeczne.
Jeżeli rozrachunki z właścicielem prowadzi się na koncie 24  Pozostałe rozrachunki
(w analityce: Rozrachunki z właścicielem), należy wówczas pamiętać aby zmiany o cha-
Przedawnionych zobowiązań nie wykazuje się
rakterze trwałym na koniec roku przeksięgować, zapisem:
 Wn/Ma konto 80  Kapitał właściciela lub konto 82  Rozliczenie wyniku finanso-
w bilansie
wego ,
 Ma/Wn konto 24  Pozostałe rozrachunki (w analityce: Rozrachunki z właścicie- W jaki sposób przedstawić w bilansie zobowiązanie, którego termin
lem).
przedawnienia upłynął? Nie wyksięgowaliśmy go z ksiąg rachunkowych,
W sporadycznych sytuacjach może zdarzyć się, iż na koncie 80 powstanie saldo po stronie
bo w przypadku gdyby kontrahent zwrócił się o zapłatę tego zobowiązania,
Wn. W takim przypadku wartość kapitału właściciela będzie ujemna.
jednostka ma zamiar zapłacić.
Kapitał z aktualizacji wyceny  kapitał ten wyraża m.in. skutki dokonanej aktualizacji
środków trwałych na podstawie odrębnych przepisów (tj. według stanu na 1 stycznia 1995 r.). Zobowiązania to wynikający z przeszłych zdarzeń obowiązek wykonania świad-
Kapitał ten pomniejszają różnice z aktualizacji wyceny środków trwałych w przypadku ich czeń o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują wykorzystanie już posia-
zbycia, likwidacji, darowizny lub stwierdzenia niedoboru. danych lub przyszłych aktywów jednostki. Taką definicję określa art. 3 ust. 1 pkt 20
Na kapitał z aktualizacji wyceny odnosi się także: ustawy o rachunkowości. Zobowiązania, o których mowa w tej definicji, powinny
 odpisy z tytułu trwałej utraty wartości objętych aktualizacją wyceny (art. 32 ust. 4 figurować w księgach rachunkowych oraz być wykazywane w bilansie.
i 5 ustawy o rachunkowości), Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie,
 skutki aktualizacji wyceny długoterminowych aktywów finansowych objętych ewi- może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu prze-
dencją w cenach rynkowych. dawnienia (art. 117 ż 2 Kodeksu cywilnego  Dz. U. z 1964 r. nr 16, poz. 93 ze zm.).
Zysk (strata) z lat ubiegłych  pozycja ta wystąpi w jednostce, która nie zatwierdziła Na skutek przedawnienia zobowiązania dłużnik nie ma już obowiązku jego zapłaty,
sprawozdania finansowego lub nie dokonała rozliczenia wyniku finansowego z lat ubiegłych. więc nie spełnia przytoczonej wyżej definicji zobowiązań określonej w ustawie o ra-
Ponadto w celu urealnienia wyniku finansowego bieżącego roku w tej pozycji wykazuje chunkowości. W momencie przedawnienia zobowiązanie powinno zostać wyksię-
się także skutki błędu podstawowego popełnionego w latach ubiegłych (zgodnie z art. 54 gowane z ksiąg rachunkowych jednostki. Następstwem usunięcia zobowiązania
ust. 3 ustawy o rachunkowości). W księgach rachunkowych skutki błędu podstawowego z ksiąg rachunkowych jest to, że zobowiązanie nie będzie podlegało wykazaniu
ujmuje się na koncie 82  Rozliczenie wyniku finansowego (w analityce: Zysk/strata z lat w bilansie jednostki.
ubiegłych). Przedawnione zobowiązania wyksięgowuje się z ksiąg rachunkowych w ciężar
Zysk (strata) netto  w wierszu tym osoby fizyczne wykazują zysk (stratę) brutto, tj. pozostałych przychodów operacyjnych. Wynika to wprost z treści art. 3 ust. 1 pkt 32
bez pomniejszania wyniku finansowego o podatek dochodowy. lit. c) ustawy o rachunkowości. Wyksięgowania tego należy dokonać zapisem:
 Wn konto 21  Rozrachunki z dostawcami (w analityce: Konto imienne kon-
Kapitał własny w spółkach cywilnych i spółkach osobowych prawa
trahenta),
handlowego
 Ma konto 76-0  Pozostałe przychody operacyjne .
W spółkach cywilnych i spółkach osobowych prawa handlowego (jawnych, partnerskich, Trzeba wiedzieć, że wartość odpisanego przedawnionego zobowiązania stanowi
komandytowych i komandytowo akcyjnych) na kapitał własny składają się przede wszystkim przychód podatkowy. Mówią o tym art. 12 ust. 1 pkt 3 lit. a) ustawy o pdop (Dz. U.
następujące rodzaje kapitałów: z 2000 r. nr 54, poz. 654 ze zm.) i odpowiednio art. 14 ust. 2 pkt 6 ustawy o pdof (Dz.
 kapitał podstawowy (wiersz A.I), U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm).
 należne wpłaty na kapitał podstawowy (wielkość ujemna) (wiersz A.II), Należy dodać, że w przypadku gdyby jednostka dokonała zapłaty zobowiązania
 kapitał z aktualizacji wyceny (wiersz A.V), wobec kontrahenta, mimo przedawnienia tego zobowiązania, jego wartość ująć powinna
 zysk (strata) z lat ubiegłych (wiersz A.VII), w pozostałych kosztach operacyjnych (art. 3 ust. 1 pkt 32 lit. c ustawy o rachunkowości).
 zysk (strata) netto (wiersz A.VIII), Zapis temu towarzyszący przedstawia się następująco:
 odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego (wielkość ujemna) (wiersz A.IX).  Wn konto 76-1  Pozostałe koszty operacyjne ,
Spółki cywilne i spółki osobowe prawa handlowego nie mają obowiązku tworzyć kapitału  Ma konto 13-0  Rachunek bieżący .
zapasowego oraz kapitału rezerwowego. Jednak nie ma przeszkód do ich tworzenia z zysku, Wydatek poniesiony na zapłatę przedawnionego zobowiązania nie stanowi
jeżeli tak stanowi umowa spółki. Utworzony kapitał zapasowy spółka wykaże w wierszu kosztu uzyskania przychodu. Wynika to z art. 16 ust. 1 pkt 10 lit. b) ustawy o pdop
A.IV natomiast kapitał rezerwowy w wierszu A.VI. oraz odpowiednio art. 23 ust. 1 pkt 8 lit. b) ustawy o pdof. Potwierdza to pismo
Kapitał podstawowy  kapitał ten w spółkach cywilnych i osobowych wykazywany Izby Skarbowej we Wrocławiu Ośrodek Zamiejscowy w Jeleniej Górze z dnia
jest w wielkości określonej w umowie spółki i zgodnej z saldem Ma konta 80  Kapitał pod- 16 stycznia 2007 r., nr PD-I-423/29/06, w którym czytamy:  (& ) Zgodnie z art. 16
stawowy (właścicieli) . Kapitał podstawowy spółek cywilnych i spółek osobowych prawa ust. 1 pkt 10 lit. b) ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, nie uważa
handlowego nie podlega rejestracji. W przypadku spółki komandytowo akcyjnej kapitał ten się za koszty uzyskania przychodów wydatków na spłatę innych zobowiązań (& ).
powinien wynosić co najmniej 50.000 zł (art. 126 ż 2 Kodeksu spółek handlowych  Dz. U. Dyrektor Izby Skarbowej we Wrocławiu uważa, że przedawnione zobowiązanie
z 2000 r. nr 94, poz. 1037 ze zm.). należy zaliczyć do innych zobowiązań, o których mowa w cyt. wyżej art. 16 ust. 1
Należne wpłaty na kapitał podstawowy  niewniesione wkłady przez wspólników do pkt 10 lit. b) ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Zatem, jeżeli
końca danego roku obrotowego, w wielkości zaewidencjonowanej na koncie 24  Pozostałe spółka w 2006 r. zrzeknie się prawa do korzystania z zarzutu przedawnienia,
rozrachunki (w analityce: Konto imienne wspólnika  rozrachunki z tytułu wkładów), wydatek na spłatę tego zobowiązania nie może być uznany za koszt uzyskania
wykazuje się w bilansie w pasywach ze znakiem ujemnym. przychodów (& ) .
Kapitał z aktualizacji wyceny oraz Zysk (strata) z lat ubiegłych  w odniesieniu do
Dorota Przybyszewska
tych pozycji kapitału własnego obowiązują zasady omówione wcześniej.
Gazeta Podatkowa nr 102 " 20.12.2007 r.