Patomorfologia
wykład 1
dr hab. n. med. Andrzej Marszałek, prof. UMK
Patomorfologia wykład 1
" wprowadzenie
" regulamin i zasady
" plan zajęć
" uwagi
" uszkodzenie i śmierć komórki
" apoptoza
Regulamin dydaktyczny
I. Forma i warunki zaliczenia przedmiotu
" Zajęcia z przedmiotu Patomorfologia obejmują:
wykłady, seminaria i ćwiczenia.
" Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest:
 dla studentów III roku  zaliczenie wszystkich ćwiczeń oraz 6
kolokwiów w formie pisemnej
(wraz z zaliczeniem zajęć na III roku do indeksu wpisywana jest
ocena średnia ze wszystkich kolokwiów)
 dla studentów IV roku  pisemne zaliczenie wszystkich tematów
seminaryjnych, które jest jednocześnie warunkiem dopuszczenia
do egzaminu.
Regulamin dydaktyczny
II. Forma i warunki zaliczenia ćwiczeń/pracowni
Ćwiczenia dla studentów III roku WL trwają 30 tygodni
 w semestrze V  3 godziny tygodniowo;
 w semestrze VI  4 godziny tygodniowo;
w ramach ka\
dego ćwiczenia odbywa się:
 sprawdzian wiadomości  mo\
e być on przeprowadzony jako:
test, pisemny sprawdzian lub ustne sprawdzenie wiadomości, itp.
Ka\
de ćwiczenie musi być zaliczone.
UWAGA: w przypadku nie zaliczenia wiadomości tematycznych z danego
ćwiczenia, student powinien zaliczyć materiał w okresie 1 tygodnia
(1 termin) lub na ćwiczeniu nr 15 dla semestru V i ćwiczeniu nr 30 dla
semestru VI (termin ostateczny).
Nie zaliczenie więcej ni\
2 ćwiczeń wią\
e siÄ™ z niedopuszczeniem do
kolokwium z danego działu i nie zaliczeniem przedmiotu
Regulamin dydaktyczny
" studenci dopuszczeni są do kolokwium z danego działu po
zaliczeniu poszczególnych ćwiczeń
" studenci, którzy w ciągu 2 lat nauczania patomorfologii
uzyskają ze wszystkich zaliczeń w pierwszym terminie średnią
ocenÄ™ 4,5 i powy\
ej, będą zwolnieni z egzaminu końcowego
(Reg. Studiów ż 31 pkt. 2)
" dokumentem potwierdzajÄ…cym uzyskane oceny jest karta
zaliczeń
Regulamin dydaktyczny
III. Forma i warunki kolokwiów
" III rok - kolokwium jest zawsze w formie pisemnej.
 w semestrze V: 3 kolokwia (na ćwiczeniu nr 5, 10 i 14)
 w semestrze VI: 3 kolokwia (na ćwiczeniu nr 20, 25 i 30)
" II termin (1 poprawka) dla wszystkich wy\
ej wymienionych
kolokwiów powinna odbyć się w ciągu 1 tygodnia po nie zaliczonym
kolokwium
" wyjątkowo wyró\
niających się na ćwiczeniach studentów asystent
mo\
e zwolnić z kolokwium zaliczeniowego z danego tematu
ćwiczeniowego.
" IV rok: zaliczenie wszystkich tematów seminaryjnych, z wpisem
do karty.
Regulamin dydaktyczny
IV. Forma egzaminu z danego przedmiotu.
" patomorfologia po uzyskaniu zaliczeń z zajęć na III i IV roku
studiów kończy się pisemnym egzaminem końcowym
V. Warunki odrabiania zajęć:
" zajęcia opuszczone z przyczyn usprawiedliwionych oraz zajęcia
niezliczone mo\
na zaliczyć na ćwiczeniu nr 15 (semestr V)
i nr 29 (semestr VI).
" studenci III roku, którzy nie uzyskali pozytywnej oceny
z kolokwiów w semestrze V i/lub VI oraz studenci IV roku,
którzy nie uzyskali zaliczenia z seminariów
 nie uzyskujÄ… zaliczenia z patomorfologii
PLAN ZAJ
Ć
Tematy wykładów dla studentów III roku Wydziału Lekarskiego:
" Wykład 1:  Wprowadzenie. Uszkodzenie i śmierć komórki. Apoptoza .
" Wykład 2:  Zapalenia ostre i przewlekłe  definicja, podział, patomechanizm .
" Wykład 3:  Wstrząs  definicja, patomechanizm. Zespół wykrzepiania
wewnÄ…trznaczyniowego
" Wykład 4:  Podstawy chorób autoimmunologicznych. Skrobiawica .
" Wykład 5:  Podło\
e genetyczne i środowiskowe powstawania nowotworów .
" Wykład 6:  Choroby genetycznie uwarunkowane .
" Wykład 7:  Choroba niedokrwienna serca .
" Wykład 8:  Choroby obturacyjne i restrykcyjne płuc. Włóknienia płuc .
" Wykład 9:  Morfologiczne wykładniki niewydolności nerek .
" Wykład 10:  Wybrane zagadnienia rozrostów układu krwiotwórczego .
PLAN ZAJ
Ć
HARMONOGRAM ZAJ
Ć
Z ZAKRESU PATMORFOLOGII
KLINICZNEJ
Wydział Lekarski CM UMK
Tematy ćwiczeń z patomorfologii dla studentów III roku
Semestr V (ćwiczenia odbywają się w godzinach od 715  915)
www.cm.umk.pl
Wydziały i jednostki CM
Wydział Lekarski
Katedra Patomorfologii Klinicznej
PLAN ZAJ
Ć
Zagadnienia patologii ogólnej
Ćwiczenie 1. (06.10  10.10.2008)
Temat Procesy adaptacyjne. Uszkodzenie i śmierć komórki.
Zagadnienia Zmiany zanikowe  definicja, podział, przyczyny, przykłady, występowanie. Zmiany rozrostowe i
przerostowe  definicja, występowanie, podział, przyczyny, przykłady, ró\
nicowanie. Martwica oraz
zawał krwotoczny i niedokrwienny.
PREPARATY MIKROSKOPOWE
1 Zanik brunatny mięśnia sercowego 146
(atrophia fusca myocardii)
2 Przerost mięśnia sercowego 138, 150
(hypertrophia musculi cordis)
3 Rozrost gruczołowy błony śluzowej trzonu macicy 085
(hyperplasia glandularis endometrii)
4 Obrzmienie/zwyrodnienie miÄ…\
szowe wÄ…troby 134
(degeneratko parenchymatosa hepatis)
5 Nadmierne rogowacenie naskórka 135
(hyperkeratosis epidermis)
6 Ciałko białawe jajnika 143
(corpus albicans ovarii)
7 Martwica rozpływna 152
(necrosis colliquativa; na przykładzie: rozmiękania mózgu [encephalomalatio cerebri])
8 Martwica skrzepowa 026
(necrosis coagulativa; na przykładzie: gruz
licy płuc i wątroby [tuberculosis pulmonum
et hepatis])
PLAN ZAJ
Ć
Literatura obowiÄ…zkowa:
"  Robbins Patologia
Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2005
"  Patologia znaczy słowo o chorobie (tom 1-3)
Stachura J, Domagała W., PAU, Kraków 2005
"  Podstawy patomorfologii ,
Groniowski J, KruÅ› S, PZWL, Warszawa 1996
Literatura uzupełniająca:
"  Patomorfologia kliniczna
KruÅ› S., Skrzypek- Fakhoury E., PZWL W-wa 1996
"  Patologia
Stevens A., Lowe; J., Wydawnictwo CZLEJ 2005
PATOLOGIA
patomorfologia
" patomorfologia
anatomia patologiczna
patologia
" od greckich słów:
 pathos choroba, cierpienie
 logos słowo, nauka
 morphe kształt, postać
 Ten kto jako
Anatomopatolog neguje
sekcje zwłok, a pokłada
swoją ufność w patologię
doświadczalną, buduje
swój pałac wiedzy na
piasku
 omis cellula e cellula
Rudolph Virchov (1821-1905)
 prof. Tadeusz Browicz (1847-1928)
prof. Leon Konrad Gliński (1870-1918)
(charłactwo przysadkowe)
prof. Józef Laskowski
prof. Maria DÄ…bska
Prof. Janusz Groniowski
patomorfologia
" badania autopsyjne
" cytologia złuszczeniowa
" cytologia cienkoigłowa aspiracyjna
" biopsje (gruboigłowa, operacyjna)
" badanie materiału poopercyjnego
patomorfologia
" etiologia
" patogeneza (patomechanizm)
" zmiany narzÄ…dowe (tkankowe)
morfologia
" zmiany czynnościowe klinika
uszkodzenie i śmierć komórki
apoptoza
prawidłowa komórka
(homeostaza)
stres
czynnik uszkadzajÄ…cy
zwiększone obcią\
enie
uszkodzenie komórki
zmiany adaptacyjne
martwica
brak
mo\
liwości
adaptacyjnych
" zmiany adaptacyjne:
 przerost
 rozrost
 zanik (atrofia)
 metaplazja
przerost (hypertrophia)
" przyczyny:
 zwiększone obcią\
enie (praca)
 zwiększenie pobudzenia hormonalnego
rozrost (hyperplasia)
" przyczyny:
 zwiększone obcią\
enie/praca
 zwiększenie pobudzenia hormonalnego
" ę! wydzielania hormonów przysadkowych,
estrogenów
" ę! androgenów
" TGF-Ä…, IL-6, TNF-Ä…
 w czasie gojenia ran
 po zaka\
eniu wirusowym
zanik (atrophia)
" przyczyny:
 zmniejszone obciÄ…\
enie/praca
 zanik unerwienia
 zmniejszenie dopływu krwi
 nieprawidłowe od\
ywienie
" marasmus
" cachexia
 spadek pobudzenia hormonalnego
 starzenie siÄ™ organizmu
 z ucisku
metaplazja (metaplasia)
" przyczyny:
 przewlekłe dra\
nienie
 adaptacja do zaistniałych warunków
 jest zmianÄ… odwracalnÄ…
 mo\
e prowadzić do dysplazji
uszkodzenie komórki
komórka nie jest zdolna do
zaadaptowania swoich czynności do
zaistniałych warunków
uszkodzenie komórki
(mo\
e prowadzić do martwicy)
czynnik uszkadzajÄ…cy
zmiany odwracalne
zmiany odwracalne ???
pojawienie siÄ™ zmian nieodwracalnych
APOPTOZA
MARTWICA
przyczyny uszkodzenia komórek
" niedotlenienie `" niedokrwienie
" niedotlenienie:
 niewydolność krą\
eniowo-oddechowa
 niedokrwistość
 zatrucie tlenkiem węgla
" czynniki fizyczne:
" niska lub wysoka temperatura
" gwałtowne zmiany ciśnienia atmosferycznego
" napromienianie
" pora\
enie prÄ…dem
przyczyny uszkodzenia komórek
" czynniki chemiczne:
" roztwory hipertoniczne (NaCl, glukoza)
" tlen
" arsen
" cyjanki
" sole ołowiu
" herbicydy
" insektycydy
" tlenek węgla
" azbest
" alkohol
" narkotyki
" leki
przyczyny uszkodzenia komórek
" czynniki zakaz
ne:
" wirusy
" bakterie
" grzyby
" pierwotniaki
" nicienie
" czynniki immunologiczne:
" reakcje nadwra\
liwości
przyczyny uszkodzenia komórek
" czynniki genetyczne:
" zwiększają podatność na uszkodzenie
" zaburzenia od\
ywienia:
" niedobory białkowo-kaloryczne
" niedobory witamin
" nadmierne od\
ywienie
uszkodzenie komórki
" powstanie uszkodzenia zale\
y od:
 rodzaju, czasu trwania i siły czynnika
uszkadzajÄ…cego
" efekty wpływu czynnika uszkadzającego
zale\
Ä… od:
 typu komórki i jej stanu metabolicznego,
zdolności przystosowawczych oraz podło\
a
genetycznego
uszkodzenie komórki
1. mitochondria
2. błony komórkowe
3. synteza białek
4. cytoszkielet
5. materiał genetyczny komórki
apoptoza
cecha MARTWICA APOPTOZA
średnica
Ä™! Ä™! (obrzmienie) “! “!
komórki
pyknosis karyorrhexis
jÄ…dro fragmentacja
karyolysis
błona ciągła
poprzerywana
jÄ…drowa (zaburzona struktura)
zawartość bez zmian
 wyciekanie , liza
cytoplazmy (ciałka apoptotyczne)
obecność
często brak
zapalenia
często zmiana
znaczenie zawsze zmiana patologiczna
fizjologiczna
Patomorfologia wykład 1
" wprowadzenie
" regulamin i zasady
" plan zajęć
" uwagi
" uszkodzenie i śmierć komórki
" apoptoza